Audyt we współczesnej gospodarce rynkowej - ebook

WSTĘP

Działalność współczesnych organizacji jest narażona na różnego rodzaju zagrożenia, które mogą zakłócić jej bieżące funkcjonowanie. Wpływ mogą mieć na nią zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Z punktu widzenia środowiska zewnętrznego można mówić w szczególności o uwarunkowaniach ekonomicznych, prawnych, handlowych, środowiskowych, regionalnych czy też konkurencyjności. W grupie czynników wewnętrznych należy wskazać przede wszystkim słabości w funkcjonowaniu szeroko rozumianego systemu zarządzania jednostką. Stąd istotne jest zapewnienie skutecznie działającego systemu zarządzania w organizacji określanego mianem systemu kontroli wewnętrznej.

System kontroli wewnętrznej stanowi ogół reguł, struktur, zasobów, procedur, podejmowanych działań w ramach organizacji, właściwych dla realizacji postawionych przed nią celów i zadań. Elementy go tworzące powinny stanowić spójną, logiczną całość, uzupełniając się wzajemnie. Wytworzenie odpowiednich warunków do funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej przyczynia się do maksymalizacji i efektywności działania poszczególnych jego części składowych, a tym samym całej organizacji. O sprawności funkcjonowania systemu kontroli decyduje osiąganie celów przez jednostkę w sposób efektywny i skuteczny oraz szybkość reagowania na pojawiające się zagrożenia. Za działanie systemu kontroli wewnętrznej w instytucji odpowiedzialne są osoby zarządzające organizacją. Do ich kompetencji należy stworzenie takiego układu elementów w systemie, wewnętrznie skoordynowanego, który zapewni właściwe oraz wydajne działanie jednostki, a także wypracowanie mechanizmów kontrolnych ograniczających podatność systemu na pojawiające się zagrożenia. Ze względu jednak na dużą liczbę oraz złożoność procesów zachodzących w ramach jednostki nie jest możliwe objęcie nadzorem całej instytucji przez jedną osobę – właściciela ani nawet kilka osób – zarząd. Konieczne staje się zatem wykorzystywanie narzędzi wsparcia, a do takich można zaliczyć audyt.

Audyt jest działalnością wspierającą zarządzanie organizacją poprzez świadczenie niezależnych i obiektywnych usług związanych z oceną jej działalności oraz usprawnianiem procesów w niej zachodzących. Do jego zadań należy ocena i doskonalenie obszarów funkcjonujących w jednostce, w tym weryfikacja efektywności mechanizmów kontrolnych, a także monitorowanie systemu kontroli wewnętrznej oraz ocena zarządzania ryzykiem celem dostarczania zarządzającemu informacji na temat prawidłowości działania systemu kontroli wewnętrznej, które są konieczne w procesie podejmowania decyzji. Skupia się on przede wszystkim na identyfikacji ryzyka oraz na przekazywaniu najwyższemu kierownictwu wyników ocen formułowanych w ramach audytowanych obszarów wraz z analizą działalności jednostki pod kątem zgodności z jej celami. Zadaniem audytora jest również wychwycenie słabości systemu zarządzania, a także wskazanie drogi eliminowania konsekwencji tych zjawisk, jak i zabezpieczanie jednostki przed ich wystąpieniem.

Głównym celem monografii jest przedstawienie istoty, roli i znaczenia audytu, jako instrumentu wspierającego jakość procesów decyzyjnych, zarówno w instytucjach publicznych, jak i prywatnych na przykładzie polskiej gospodarki rynkowej. W ramach tak określonego celu zasadniczego sformułowano następujące cele szczegółowe:

- określenie roli i znaczenia usług audytu,
- charakterystyka standardów i wytycznych wykorzystywanych w działalności audytowej,
- przedstawienie metodyki pracy oraz zakresu działania audytu,
- zaprezentowanie istoty i problematyki ryzyka w audycie,
- opis zastosowania usług audytu w sektorze publicznym i prywatnym na przykładzie polskiej gospodarki rynkowej.

W celu zachowania przejrzystości rozważań publikacja została podzielona na cztery rozdziały.

W pierwszym rozdziale opisano aspekty definicyjne pojęcia audytu oraz przedstawiono terminologię charakterystyczną dla jego funkcjonowania. Zaprezentowano również miejsce audytu w strukturze systemu kontroli wewnętrznej organizacji oraz opisano jego rolę i znaczenie. Dodatkowo weryfikacji poddano sylwetkę zawodową audytora poprzez odniesienie się do kwalifikacji, kompetencji i aspektów psychologicznych niezbędnych do wykonywania tego zawodu.

Drugi rozdział publikacji nawiązuje do normalizacji audytu, w ramach której omówiono standardy niezbędne do stosowania w procesie świadczenia usług audytowych, jak również inne modele i wytyczne, które mogą być wykorzystywane w realizacji czynności audytowych, w zależności od charakteru i rodzaju obszaru objętego badaniem.

Rozdział trzeci prezentuje przebieg procesu audytu poprzez opisanie poszczególnych jego etapów oraz elementów niezbędnych do ich wykonania. Celem zapewnienia wysokiej jakości świadczonych usług każdy audytor powinien analizować ryzyko, w odpowiedni sposób planować czynności audytowe, biorąc pod uwagę pojawiające się zagrożenia, dostosowywać dostępne metody oraz techniki badania do specyfiki audytowanego obszaru oraz posiadanych kwalifikacji, a także informować kadrę kierowniczą o rezultatach swoich prac. W tej części pracy przedstawiono przebieg procesu realizacji czynności audytowych, w zależności od rodzaju świadczonych usług, zapewniających bądź doradczych.

Czwarty rozdział publikacji koncentruje się na organizacji i funkcjonowaniu audytu na przykładzie polskiej gospodarki rynkowej. Z uwagi na różnorodność wykorzystania audytu w zależności od specyfiki jednostki, opisano działanie audytu, biorąc pod uwagę jego zastosowanie w sektorze publicznym i prywatnym. W tej części pracy zaprezentowano również problemy, z jakimi borykają się organizacje, oraz wskazano zadania, jakie powinien wykonywać audyt celem wspierania ich funkcjonowania. W konsekwencji przedstawiono proponowane kierunki zmian zarówno w spojrzeniu, jak i w zakresie działania oraz wykorzystania audytu w usprawnianiu działalności organizacji.

Na zakończenie przedstawiono wnioski wynikające z przeprowadzonej analizy teoretycznej, korzyści i ograniczenia związane z funkcjonowaniem audytu, a także wskazano kierunki jego intensyfikacji.

Przy weryfikacji głównego celu opracowania skorzystano z wyników badań teoretycznych i empirycznych prezentowanych w polskiej oraz zagranicznej literaturze poświęconej zagadnieniom audytu, jak i licznych opracowaniach na ten temat, a także własnego wieloletniego doświadczenia zawodowego autorki w zawodzie audytora wewnętrznego.