Emerytury 2017 - z uwzględnieniem zmian od 1 października 2017 - ebook

Wstęp

Od 1 października 2017 r. wchodzi w życie ustawa z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38); dalej: ustawa wiekowa. Wprowadzone zmiany dotyczącą przede wszystkim obniżenia powszechnego wieku emerytalnego do 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Pozostałe regulacje mają charakter dostosowujący inne przepisy w zakresie, w jakim odwołują się one do wieku emerytalnego. Zmiany przepisów dotyczą m.in.:

▶obniżenia powszechnego wieku emerytalnego – 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,

▶orzekania o niezdolności do pracy do osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego,

▶ustalenia okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych przy obliczaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy, liczonych od zgłoszenia wniosku do osiągnięcia obniżonego wieku,

▶możliwości przyznania emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek,

▶likwidacji emerytury częściowej,

▶obniżenia do 20 lat stażu wymaganego (w przypadku kobiet) do podwyższenia emerytury do emerytury najniższej,

▶przyznania emerytury z urzędu w obniżonym wieku emerytalnym,

▶ustania prawa do świadczenia/zasiłku przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, emerytury pomostowej z dniem poprzedzającym ukończenie obniżonego wieku emerytalnego,

▶możliwości pobierania świadczenia bez względu na wysokość przychodu w przypadku osiągnięcia przez emeryta obniżonego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,

▶uruchomienia „suwaka bezpieczeństwa” dla osób, które ukończyły wiek niższy o 10 lat od obniżonego wieku emerytalnego,

▶ponownego obliczenia emerytury w przypadku kobiet, pobierających okresową emeryturę kapitałową, w obniżonym „męskim” powszechnym wieku emerytalnym.

Ważne

Ustawa wiekowa zawiera także regulacje przejściowe dotyczące ubezpieczonych, którzy nie osiągnęli przed 1 października 2017 r. (tj. przed wejściem w życie ustawy wiekowej) podwyższonego wieku emerytalnego, a osiągnęli wiek obniżony).

Ponadto zagwarantowano ochronę praw nabytych. Ustawa wiekowa nie narusza praw i obowiązków ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do świadczeń określonych w przepisach ustawy wiekowej.

W książce przedstawiono stan prawny obowiązujący do 30 września 2017 r. oraz omówiono zmiany, jakie wprowadza – począwszy od 1 października 2017 r. – ustawa wiekowa. Chodzi o zaprezentowanie, w jakim zakresie ustawa wiekowa zmienia ustalenie prawa i wysokości świadczeń, a w jakim zakresie daje gwarancję zachowania dotychczasowych praw. Pominięto natomiast kwestie dotyczącą wcześniejszego przejścia na emeryturę górników, a także tych ubezpieczonych, którzy warunki do emerytury wcześniejszej powinni spełnić do 31 grudnia 2008 r. Kobiety urodzone przykładowo w 1953 r. ukończyły już wydłużony powszechny wiek emerytalny. Jeżeli spełniały warunki do przyznania emerytury wcześniejszej na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, a nie złożyły wniosku i zrobią to obecnie, przejdą na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym. Pominięto lub ograniczono inne kwestie, do których nie ma odniesienia ustawa wiekowa. W rozdziale poświęconym postępowaniu skoncentrowano się na postępowaniu w sprawach emerytury.Rozdział 1. Prawo do świadczeń

Ustawodawca podzielił ubezpieczonych na dwie grupy wiekowe:

1) ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

2) urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Prawo do emerytury uzależnione jest od spełnienia określonych warunków, które są zróżnicowane w zależności od daty urodzenia i płci, a w niektórych przypadkach od spełnienia warunków dotyczących stażu emerytalnego.

I. Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

1. Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym przysługuje ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Ubezpieczonym jest w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej osoba podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także osoba, która przed 1 stycznia 1999 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników.

Powszechny wiek jest zróżnicowany i uzależniony od daty urodzenia ubezpieczonego oraz płci.

Według stanu obowiązującego do dnia 30 września 2017 r.:- dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1953 r. powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat, – dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r. ulega podwyższeniu o 1 miesiąc co trzy miesiące. Docelowo wydłużony wiek emerytalny dla kobiet miał wynosić 67 lat (w 2040 roku).

W załączniku nr 1 (str. 105) przedstawiono Tabelę prezentującą podwyższony wiek emerytalny dla kobiet urodzonych w kolejnych miesiącach w latach 1953–1973, a w załączniku nr 2 (str. 111) – Tabelę przedstawiającą wiek emerytalny mężczyzn urodzonych w kolejnych miesiącach w latach 1947–1953.

Prawo do emerytury przysługuje po spełnieniu warunków wymaganych do przyznania emerytury (osiągnięcie powszechnego podwyższonego wieku emerytalnego dla mężczyzn i dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r. oraz posiadania statusu ubezpieczonego). Podwyższony wiek emerytalny będzie obowiązywał do 30 września 2017 r.

Zmiana od 1 października 2017 r.

Od 1 października 2017 r. ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem przepisów dotyczących wcześniejszego przejścia na emeryturę1.

Obniżenie wieku emerytalnego dotyczy nabycia prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym2, emerytury z urzędu3 oraz okresowej emerytury kapitałowej4 i okresowej emerytury kapitałowej z urzędu5.

Z możliwości przejścia na emeryturę będą mogły skorzystać osoby, które obniżony wiek emerytalny:

1) osiągną po 30 września 2017 r. tj. kobiety urodzone po 30 września 1957 r., a mężczyźni urodzeni po 30 września 1952 r.

2) przed 1 października 2017 r.:

a) osiągnęły wiek obniżony, a które nie osiągnęły podwyższonego wieku emerytalnego, tj. kobiety urodzone po 30 czerwca 1956 r., a mężczyźni urodzeni po 30 czerwca 1951 r.,

b) osiągnęły zarówno obniżony, jak i podwyższony wiek emerytalny tj. kobiety urodzone przed 1 lipca 1956 r., a mężczyźni urodzeni przed 1 lipca 1951 r.

ZUS przyzna emeryturę – po złożeniu wniosku – w związku z osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego. Warunkiem przyznania emerytury jest posiadania jakiegokolwiek okresu podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub ubezpieczeniu społecznemu.

Przykład

Jolanta C. urodziła się 15 stycznia 1958 r. Od kilkunastu lat prowadzi pozarolniczą działalność. Podlega więc ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wiek 60 lat ukończy 15 stycznia 2018 r. Jolanta C. ma zamiar przejść na emeryturę w lutym 2018 roku. Z dniem osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego spełni ona warunki do przyznania emerytury.

Przykład

2 października 2017 r. Michał T. kończy 65 lat. Nie pracuje od 8 lat. Posiada on 18-letni okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego spełni warunki do przyznania emerytury. Na wniosek Michała T.ZUS przyzna emeryturę.

Przykład

Aleksandra M. urodziła się 18 stycznia 1957 r. Posiada 6-letni okres pracy oraz 6-letni okres niewykonywania pracy z powodu opieki nad dziećmi. Wydłużony (obowiązujący do 30 września 2017 r.) powszechny wiek emerytalny dla urodzonych w okresie od 1 stycznia do 31 marca 1957 r. wynosi 61 lat i 5 miesięcy. Wiek ten Aleksandra M. osiągnie 25 czerwca 2018 r., natomiast obowiązujący od 1 października 2017 roku wiek 60 lat osiągnęła już 18 stycznia 2017 r. Począwszy od 1 października 2017. spełnia warunki do emerytury. Prawo do tej emerytury ZUS ustali nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Przykład

Władysław H. pobiera rentę rodzinną i pracuje na podstawie umowy zlecenia. Urodził się w 17 września 1952 r. Powszechny wydłużony wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie od lipca do września 1952 roku wynosi (do 30 września 2017 r.)66 lat i 7 miesięcy. Wiek ten osiągnie w kwietniu 2019 roku. W związku z wejściem w życie przepisów ustawy wiekowej Władysław H. będzie mógł już w październiku 2017 roku przejść na emeryturę. Wiek 65 lat ukończy bowiem 17 września 2017 r. Począwszy od 1 października 2017. spełnia warunki do emerytury.

2. Emerytura z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą przejść na emeryturę wcześniej niż w powszechnym wieku emerytalnym, ale po spełnieniu warunków dotyczących udowodnienia wymaganego stażu ogólnego, stażu „szczególnego” przebytego do 31 grudnia 1998 r. Okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany do przyznania emerytury, to okres pracy wymieniony w przepisach rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.6.

Prawo do tej emerytury przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

Osiągnięcie wieku uprawniającego do emerytury na warunkach określonych w ustawie emerytalnej

Rodzaj pracy „szczególnej”

Staż ogólny

na 1.01.1999 r.

Staż „szczególny”

na 1.01.1999 r.

Członek OFE

K

M

K

M

osoby wykonujące pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 32)

20

25

15/10/20

(wykaz A/wykaz B rozporządzenia)

Nie

twórcy i artyści (art. 33)

20

25

15 lat wykonywania działalności twórczej lub artystycznej określonej w § 12 rozporządzenia

Nie

ubezpieczeni niespełniający warunków do emerytury górniczej, ale posiadający co najmniej 5 lat pracy górniczej (art. 39)

20

25

5 lat pracy górniczej, art. 50c ust. 1 (stale pod ziemią, pełny wymiar)

art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5 (stale, pełny wymiar, na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki)

Nie

osoby zatrudnione na kolei (art. 40)

20

25

15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44–45 ustawy

Nie

Członek OFE – TAK – złożenie wniosku o przekazanie środków na dochody budżetu państwa, za pośrednictwem ZUS

przy ustalaniu prawa do emerytury wcześniejszej7 obniżeniu o okresy pracy górniczej8 ulega wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, a nie wiek emerytalny podwyższony9.

Jednym z warunków do przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (niższym niż 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mężczyzny)10, jest – w niektórych przypadkach – ukończenie obniżonego wieku w czasie wykonywania tej pracy albo w czasie innej pracy, do której pracownik został skierowany ze względów zdrowotnych.

Ustawa wiekowa nie wprowadza zmian w zakresie ustalania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ważne

Zmiana od 1 października 2017 r. nie dotyczy warunków nabywania prawa do tej emerytury, ale dotyczy ustalania jej wysokości.

3. Emerytura częściowa

Emerytura częściowa11, adresowana do ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., to możliwość przejścia na emeryturę przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, z tym jednak że wysokość tej emerytury nie jest ustalana w pełnej wysokości.

Emerytura częściowa przysługuje:

▶kobiecie urodzonej po 31 grudnia 1958 r., która: nie ma ukończonego podwyższonego wieku emerytalnego ustalonego według jej daty urodzenia, ukończyła 62 lata oraz udowodniła co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy,

▶mężczyźnie urodzonemu po 31 marca 1949 r., który: nie ma ukończonego podwyższonego wieku emerytalnego ustalonego według jego daty urodzenia, a który ukończył 65 lat i udowodnił co najmniej 40-letni okres składkowy i nieskładkowy.

O emeryturę częściową mogą się ubiegać mężczyźni, o ile przed dniem 1 października 2017 r. ukończyli 65 lat, ale nie ukończyli podwyższonego wieku emerytalnego oraz udowodnili co najmniej 40-letni staż ubezpieczeniowy.

Przy ustalaniu prawa do emerytury częściowej dla osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury częściowej (odpowiednio: 35 lub 40 lat), w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Osoba pobierająca emeryturę częściową ma status emeryta, ze wszystkimi konsekwencjami tego stanu rzeczy. Oznacza to między innymi, że osoba uprawniona do emerytury częściowej i renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ma prawo do pobierania jednego świadczenia w pełnej wysokości, a drugiego w połowie, w zależności od tego, jaki wariant wybierze, z tym że możliwość pobierania obydwu świadczeń jest wykluczona w przypadku osiągania przychodu z pracy zarobkowej objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.

Ważne

Przyznanie oraz wypłata częściowej emerytury nie są uzależnione od rozwiązania stosunku pracy zawartego przed przejściem na tę emeryturę.

Emerytura częściowa jest wypłacana w pełnej wysokości, niezależnie od wysokości przychodów osiąganych z pracy zarobkowej.

Po osiągnięciu przez osobę uprawnioną do emerytury częściowej powszechnego wieku emerytalnego oraz po ustaniu stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem emerytura częściowa podlega – na wniosek ubezpieczonego – zamianie na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

Zmiana od 1 października 2017 r.

Z uwagi na to, że emerytura częściowa jest przewidziana dla ubezpieczonych, którzy nie osiągnęli podwyższonego wieku emerytalnego, ale ukończyli wiek wynoszący 62 lata kobiety i 65 lat mężczyźni, po dniu 30 września 2017 r., a więc z chwilą gdy zacznie obowiązywać obniżony wiek emerytalny, emerytura ta nie będzie już przyznawana osobom, które przed dniem 1 października 2017 r. nie spełniły warunków do tego świadczenia.

Ważne

ZUS ustali prawo do emerytury częściowej ubezpieczonym, którzy spełnią warunki do przyznania emerytury częściowej przed 1 października 2017 r. (dotyczące stażu i wieku), a z wnioskiem o jej przyznanie wystąpią po 30 września 2017 r.Przyznana emerytura częściowa będzie wypłacana bez względu na wysokość osiąganego wynagrodzenia i niezależnie od tego, czy został rozwiązany stosunek pracy.

3.1. Zamiana emerytury częściowej na powszechną

Emerytura „pełna” zostanie przyznana – na wniosek osoby ubezpieczonej – po osiągnięciu wieku emerytalnego i rozwiązaniu stosunku pracy (w przypadku pracowników).

Ważne

Zamiana emerytury częściowej na emeryturę przysługującą w pełnej wysokości jest możliwa wyłącznie na wniosek uprawnionego. W przypadku zgłoszenia tego wniosku przed dniem 1 października 2017 r. emerytura „pełna” (powszechna) może być przyznana najwcześniej z chwilą osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego.

Rozwiązanie stosunku pracy w przypadku osób uprawnionych do emerytury częściowej jest warunkiem nabycia uprawnień do emerytury powszechnej. Co ważne, wymagane jest rozwiązanie każdego stosunku pracy, niezależnie od tego, czy został zawarty przed nabyciem uprawnień do emerytury częściowej, czy w trakcie jej pobierania. Stosunek pracy należy rozwiązać z każdym pracodawcą (np. w razie zatrudnienia u dwóch pracodawców, u jednego na 1/2, a u drugiego na 3/4 etatu).

Zmiana od 1 października 2017 r.

Mocą ustawy wiekowej osoby uprawnione do emerytury częściowej zachowują prawo do tej emerytury do dnia, w którym zgłoszą wniosek o zamianę emerytury częściowej na emeryturę „pełną”, w powszechnym wieku emerytalnym12. Począwszy od 1 października 2017 r. dla nabycia emerytury „pełnej” oprócz rozwiązania stosunku pracy wystarczające jest ukończenie wieku 65 lat.

Przykład

Stanisław S. pobierający rentę rodzinną w minimalnej wysokości (1 000,00 zł), w maju 2017 roku złożył wniosek o emeryturę częściową. W dniu 8 maja 2017 r. ukończył 65 lat, a podwyższony wiek emerytalny (66 lat i 5 miesięcy) ukończy 8 października 2018 r. Posiada wymagany 40-letni okres składkowy i nieskładkowy. ZUS przyznał emeryturę częściową i ustalił jej wysokość w kwocie 2 245,20 zł. Wypłaca emeryturę częściową, wstrzymał wypłatę renty rodzinnej. W związku z wejściem w życie przepisów ustawy wiekowej Stanisław S. ma zamiar zgłosić wniosek o emeryturę w październiku 2017 roku. ZUS przyzna emeryturę od miesiąca zgłoszenia wniosku. Przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym będzie skutkowało ustaniem prawa do emerytury częściowej.

4. Emerytura z urzędu

Ubezpieczonemu, który pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, ZUS przyznaje emeryturę z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Emerytura z urzędu przyznawana jest renciście, który osiągnął wiek emerytalny oraz podlegał ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W przypadku gdy renta z tytułu niezdolności do pracy jest zawieszona, ZUS przyznaje emeryturę z urzędu od miesiąca, w którym ubezpieczony zgłosi wniosek o podjęcie wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy. Do 30 września 2017 r. obowiązuje podwyższony wiek emerytalny.

Darmowy fragment