Duchy niebiańskiej Jerozolimy - ebook

PROLOG

PIĘĆ MIESIĘCY TEMU

Ależ zimno! Katia o przezwisku Przepierka, od dawna bezdomna, skuliła się zziębnięta. Nie przepadała za placami, a zwłaszcza za tym. Czuła się na nim samotna i malutka, bezbronna w obliczu ewentualnego niebezpieczeństwa. Wmawiała sobie, że za dużo meneli tu się kręci, ale jakiś zwierzęcy instynkt podpowiadał jej, że niebezpieczeństwo czai się na górze. Stoisz na kamiennym wzniesieniu, obok masz Łobnoje Miesto, jakbyś sama ściągała na siebie gniew bezlitosnych niebios.

Katia rozejrzała się. I po co tu przylazła? Obcokrajowców, od których dałoby się wyciągnąć ze sto rubli, jak na lekarstwo. Za wcześnie. Nawet pracownicy GUM-u nie dopisali. Są tylko jacyś słuchacze szkoły wojskowej na nocnej przepustce – ale oni się nie liczą.

Zimno jak diabli! Hulający wiatr i uczucie samotności w porannym mroku dokuczały Katii tak bardzo, że chętnie by się czegoś napiła. Ale nie miała kasy ani żadnej nadziei, by ją zdobyć.

Aż tu nagle… Przepierce wydało się, że to sam łaskawy Bóg pogroził z góry palcem i rzekł do niej: Służebnico boża, Katierino! Oczywiście w proch się obrócisz, ale niech ci będzie – masz tu ode mnie prezent!

Obok ogrodzenia soboru Pokrowskiego leżała duża ładna reklamówka z logo GUM-u na białym tle. Katia aż zadrżała z podniecenia – w reklamówce na pewno był prezent od Boga! Odwróciła się twarzą do świątyni, zrobiła w podzięce znak krzyża i pomknęła w stronę „prezentu”. W torbie było coś zawiniętego w biały poplamiony papier. Postanowiła zignorować brązowe plamy i nie zdejmując dziurawych rękawiczek, rozerwała opakowanie. Najpierw wyłoniło się coś podłużnego, bladego, z czarnymi włoskami, a potem zaciśnięte kurczowo palce o sinych paznokciach ściskające niewielki obraz, który przedstawiał ciemną wieś, dziwne, przesadnie ultramarynowe niebo, krowę o ludzkich oczach patrzącą prosto na Katię przeszywającym wzrokiem…

Upłynęło kilka sekund, zanim uzmysłowiła sobie, co to jest. I wtedy zawyła przeciągle, jakby śpiewała:

– Aaaaa!

Runęła twarzą na prastary bruk placu Czerwonego i nim zapadła się w czarną nicość, zdążyła zobaczyć dwóch policjantów pędzących w jej stronę…MASZA

Masza obudziła się parę minut przed budzikiem i leżała z otwartymi oczami, wpatrując się w ścianę naprzeciwko. Na ulubionym tureckim kilimie taty zastygł kwadrat słonecznego światła. Kolory w tym miejscu wydawały się jaskrawsze, intensywniejsze, a w innym miały barwę ciemnego nasyconego karminu z czarnym ornamentem z domieszką niebieskiego.

Nad kilimem wisiała półka z książkami dla młodzieży. Masza nie chciała się ich pozbyć. Niekiedy, kryjąc się przed matką, czytała pięć, dziesięć stron, wyciągnąwszy którąś na chybił trafił za podniszczony grzbiet i otwarłszy na przypadkowej stronie. Czasami był to Arthur Conan Doyle, innym razem Jane Austen albo jedna z sióstr Brontë. Czytanie ulubionych fragmentów, które znała prawie na pamięć, było dla niej tym, czym dla innych przeglądanie z nostalgicznym uśmiechem albumu ze zdjęciami z dzieciństwa. Ale ona nie lubiła rodzinnych albumów. Zdjęcia ją przygnębiały. Te z czasów, gdy miała mniej niż dwanaście lat – dlatego że był na nich tata, a te późniejsze – dlatego że taty na nich nie było.

Zza ściany dobiegły stłumione dźwięki i oddechy i Masza, jak zwykle, odsunęła się odruchowo. Nie chciała słuchać – nawet zza ściany – czegoś, co matka, zawsze znajdująca na wszystko precyzyjne określenie, nazywała „ucieczką przed samotnością”. Na ile dało się usłyszeć – dzięki cienkim ścianom – ucieczka przed samotnością odbywała się kilka razy w tygodniu. W takich chwilach Masza czuła się nie jak osoba, która uzyskała właśnie dyplom z wyróżnieniem na wyższej uczelni, mądra i dość ładna, tylko jak dziewczynka pozostawiona sama na peronie i patrząca ze zdziwieniem, jak odjeżdża podmiejski pociąg.

Było to uczucie dość nieprzyjemne i upokarzające. Głupio obarczać winą obcego człowieka, który korzystał z ich łazienki i parzył po swojemu kawę w ich kuchni. Niby za co? Że zajął miejsce taty? Że nie jest tatą? No właśnie. NIE JEST TATĄ. Nietata wyczuwał niechęć Maszy i – będąc lekarzem i psychologiem z wykształcenia – zawsze usprawiedliwiał ją przed matką, o nic nie pytał i dawał głupie prezenty, na przykład ten oto budzik, który każdego ranka odtwarzał takty utworów jazzowych Glenna Millera.

Budzik wybuchnął radosną melodią i Masza złośliwie pozwoliła mu dokończyć. Zaległa cisza i z sąsiedniego pokoju nie dobiegł już żaden dźwięk. Masza uśmiechnęła się i przeciągnęła. Glenn Miller – jak Nietata. To świetny jazzman, ale żeby każdego ranka! Wzięła ze stolika przy łóżku zegarek, jak co dzień skinęła głową mężczyźnie na zdjęciu. Miał pociągłą twarz, delikatne rysy i ironiczny uśmiech. Zaczynał łysieć, przez co jego czoło wydawało się jeszcze wyższe.

– Dzień dobry, tatko – powiedziała do niego. – Dlaczego dałeś się zabić?

ANDRIEJ

W pierwszej chwili Andriej o mało nie wrzasnął ze strachu na całe gardło, ale wytężył wzrok i zobaczył, że ta wielka, kudłata, śmierdząca morda to nie senny koszmar, tylko konsekwencja jego wczorajszej pochopnie okazanej litości.

Wracał jak zwykle koło jedenastej wieczorem z Pietrowki, ledwie żywy ze zmęczenia, i zatrzymał się przy otwartym całą dobę kiosku spożywczym w swojej wsi, żeby kupić chleb. Kundel siedział pod budką i potwornie się drapał. Andriej kupił butelkę bałtyki, na którą zasłużył po ciężkim dniu pracy, i pijąc, trochę z psem pogawędził. A tak naprawdę poskarżył mu się na swoje pieskie życie. Wspomniał o surowej męskiej samotności i ogólnej pogardzie dla „paniuś” (pies z pewnością dobrze wiedział, jak zwą się u nich przedstawicielki płci pięknej, więc Andriej nie patyczkował się z doborem słów), ciężkiej harówie i jedzeniu w podejrzanych knajpach. Opowiedział też o wczorajszej bohaterskiej wyprawie do mięsnego. Usmażył sobie potem kotlety, które dzisiaj zamierzał odgrzać w mikrofalówce.

I tu popełnił zasadniczy błąd. Pies nie był głupi. Historii o męskim losie wysłuchał ze zrozumieniem i powściągliwością, ale jeśli chodzi o kotlety… Na kotletach się złamał. Jego oczy rozbłysły w letnim zmroku wyjątkowo błagalnie, ogon zaczął walić o popękany asfalt i Andriej, który odzyskał po wypiciu butelki piwa dobry humor, sam zaprosił nieszczęśnika do siebie na jednego kotlecika, którego postanowił mu odstąpić. Mężczyźni przecież muszą trzymać się razem!

No, no. Pies jednak nie do końca się zgadzał z jego planem. Od razu poczuł się jak u siebie w domu, podążył za nim do kuchni – ciemnej komórki za werandą – i gapił się na Andrieja niczym sierota, póki nie zjadł pięciu kotletów. Przy czym – uwaga, obywatele! – nawet nie przeżuwał jak każdy dobrze wychowany pies, tylko łapczywie połykał je w całości.

– Musisz przeżuwać – tłumaczył Andriej, dając mu kolejnego kotleta. – Inaczej nic nie przyswoisz (tak mówiła Andriejowi mama, gdy jeszcze dbała o jego odżywianie).

Ale gdzie tam – wszystko odbywało się w tym samym rytmie. Rzut kotletem – głośne połknięcie – i spojrzenie sieroty. Andriej też musiał połykać kotlety prawie w całości, żeby i one nie dostały się tej sprytnej chudej bestii, która brała go na litość.

– Cholerny aktorzyna – upominał psa Andriej, popijając herbatę.

Gdy kundel zrozumiał, że mięso się skończyło – a za liptonem wyraźnie nie przepadał – błagalne spojrzenie zgasło i psisko umościło się obok starej wysiedzianej kanapy.

– Nawet o tym nie myśl – nie zostaniesz u mnie na noc.

Próbował wyrzucić psa, chwyciwszy go za kark, ale ten mu się wyślizgiwał, a gdy Andriej chciał nogą wypchnąć impertynenta na zewnątrz, kundel znów sięgnął po swoje błagalne spojrzenie maltretowanego męczennika. W końcu Andriej się poddał, machnął ręką.

– Niech ci będzie, ty cholerna Raniewska!

Przymknął drzwi z werandy do pokoju i położył się spać.

Następnego ranka pies oczywiście otworzył drzwi łapą. Andriej zaklął, wyszedł na ganek, gdzie wisiała umywalka, i umył się. Odruchowo zdjął z gwoździa bawełniany ręcznik, ale natychmiast odwiesił go z powrotem. Ręcznik miał już tak zdecydowanie ciemnoszary odcień, że nie dało się nim wytrzeć. Andriej ostro skarcił siebie, że dawno już powinien był zrobić pranie, włączył czajnik i usiadł na werandzie. Gdy woda się gotowała, wziął wczorajszy kubek po herbacie, wsypał do niego zmieloną kawę, wrzucił dwie kostki cukru, pokroił chleb… i poczuł na sobie spojrzenie kundla. „Ależ licho żyjesz!” – wyczytał w jego oczach.

– Nie podoba się, to wynocha mi stąd! – warknął na kundla.

Obudził się w nie najlepszym nastroju, a do tego, gawędząc wczoraj z psem, zapomniał kupić ser na śniadanie.

Rozległ się dzwonek komórki. Andriej odebrał, wysłuchał i znów cicho zaklął. Jak już wspomnieliśmy, miał kiepski humor. I wyglądało na to, że dzisiejszy dzień wcale mu go nie poprawi.

MASZA

– Ursołowicza nie ma! – usłyszała Masza od rozdrażnionej sekretarki z dziekanatu. – Trzeba było dzwonić.

– Ale przecież ma zajęcia… – Zmieszana przestępowała z nogi na nogę, już zrozumiawszy, że niepotrzebnie jechała przez całe miasto.

Schodząc na dół, klęła na siebie na czym świat stoi. Ursołowicz trzymał się tylko planu wykładów. Wszystko, co było określane jako „praca ze studentami”, w ogóle się nie liczyło. I bez piszących prace magisterskie miał co robić. Masza na początku była dumna z tego, że zgodził się zostać jej promotorem, ale z każdym tygodniem i miesiącem dochodziła do wniosku, że trochę mniej znany wykładowca, trochę mniej zajęty pisaniem podręczników i artykułów czy konferencjami w Princeton, bardziej by jej odpowiadał. Przecież pracę pisała nie dla wykładowcy, nie dla oceny, nie dla…

Gwałtownie zwolniła. Przez otwarte drzwi uniwersyteckiej stołówki zauważyła, oprócz znudzonej bufetowej, przygarbione plecy Ursołowicza przy odległym stoliku pod oknem. Skręciła zdecydowanie i skierowała się prosto w stronę profesora.

– Przepraszam – powiedziała, podchodząc do stolika. – Nigdzie nie mogłam pana znaleźć.

Ursołowicz popatrzył na nią, polecił: „Eź obie erbaty” – w ustach miał kanapkę – i znów się odwrócił.

Masza posłusznie wzięła sobie herbatę i bułkę i wróciła do stolika, przekonana, że Ursołowicz odegra się na niej za zakłócenie posiłku, jak to się stało z pewnym studentem, który też pisał u niego pracę. Student wyszedł wtedy z jego gabinetu cały blady, ręce mu się trzęsły. Gubiąc poprzekreślane na czerwono kartki, prawie biegł korytarzem.

– Nie mogę jeść, jeśli ktoś siedzi obok i patrzy – burknął Ursołowicz, gdy siadała na krześle obok.

Sięgnął do podniszczonej teczki, wyjął znajomą Maszy do bólu pracę magisterską i, wytarłszy niedbale rękę papierową serwetką, zaczął ją kartkować. Masza ścisnęła zbielałymi palcami filiżankę z herbatą, jakby nagle poczuła, że musi się ogrzać. Na marginesach nie było żadnych uwag.

– Dobra robota, Karawaj – powiedział wreszcie Ursołowicz, podnosząc na Maszę krótkowzroczne, prawie pozbawione rzęs oczy. – Po pewnych poprawkach nadaje się nawet na doktorat. Ale ty chyba nie masz zamiaru zajmować się pracą naukową, co?

Masza, wciąż ściskając filiżankę w dłoniach, pokręciła przecząco głową.

– Chodzi o to – Ursołowicz odchylił się na krześle, nie spuszczając z dziewczyny uważnego spojrzenia – że temat jest dość niezwykły, powiedziałbym, specyficzny.

Zrobiło jej się nieswojo, on zaś kontynuował:

– Wiesz o… hm… przedmiocie badania więcej ode mnie. A szczerze powiedziawszy, więcej niż ktokolwiek na tej uczelni. Takiego materiału – postukał w kartki – nie da się zebrać w ciągu roku. Ani dwóch lat. Trzeba temu poświęcić minimum pięć lat. Powtarzam: minimum. To znaczy, że temat kiełkował w twojej głowie, zanim dostałaś się na prawo. A teraz proszę mi powiedzieć, moja droga, co w nim tak pociąga młodą osóbkę w wieku lat dwudziestu trzech?

Poczuła, że jej policzki płoną. A Ursołowicz raptem pochylił się nad stolikiem i cicho powiedział:

– Nie uwierzyłaś, co?

Masza spojrzała na Ursołowicza, a ten nagle przypomniał sobie kolor oczu jej ojca – dokładnie taki sam, jasnozielony, o rzadkim zimnym odcieniu. W ogóle była wyjątkowo do niego podobna. Te same wysokie kości policzkowe, duże ładnie zarysowane usta. I spojrzenie też „Karawajewskie”, jakby patrzyła w zamyśleniu nie na otoczenie, tylko w głąb siebie.

– Posłuchaj – szepnął, choć obok nikogo nie było. – Kimkolwiek by on był, odpuść sobie! Nie trwoń życia na szukanie wyjaśnienia! Ta wiedza na nic ci się nie zda, a co najważniejsze – nie zwróci życia Fiodorowi!

Masza wzdrygnęła się, a Ursołowicz, odwracając wzrok, zamknął teczkę i odezwał się już zupełnie innym tonem:

– Mam co do pracy szereg pytań i uwag, głównie dotyczących struktury. Znajdziesz je na kartce przy bibliografii. Możesz już iść.

Skinęła głową, wymamrotała coś niezrozumiałego, prawdopodobnie „dziękuję”, wzięła ze stolika teczkę i schowała ją do torby. Ursołowicz już nie zwracał na nią uwagi i Masza szybko ruszyła do wyjścia.

– Gdzie masz praktykę? – Usłyszała jego głos, gdy była już w drzwiach.

Zatrzymała się cała zesztywniała.

– Na Pietrowce – rzuciła cicho.

Ursołowicz coś mruknął i odwrócił się. Wszystko na nic – pomyślał. – Ona nie odpuści – ma charakter po ojcu! I kto by pomyślał, że za tym niewinnym spojrzeniem, czystym czołem, blond kosmykiem założonym jak u uczennicy za różowe uszko kryją się potwory niczym z Kaprysów Goi?

Masza szła korytarzem, patrząc prosto przed siebie, z wysuniętą do przodu brodą i próbowała za wszelką cenę nie dopuścić do „nadmiernej wilgotności” – jak mawiał jej ojciec. Z poczucia bezradności i dziecinnej złości była bliska płaczu. Złości na siebie samą. Jak mogła tak głupio się „ujawnić”? W jaki sposób tajemnica, której nie zdradziła ani koleżankom, ani pamiętnikowi, ani, rzecz jasna, matce, stała się dostępna ot tak sobie, wbrew jej woli, nieomal pierwszemu lepszemu? Dlaczego, dlaczego nie napisała pracy na jakiś inny, bardziej bezpieczny temat? Na przykład… Na chwilę się zatrzymała, nie potrafiąc szybko wymyślić innego tematu. Temat mógł być tylko jeden.

Minimum pięć lat, powiedział Ursołowicz. Pięć? A co powiecie na dziesięć? Temat ukształtował się w jej głowie koło dwunastego roku życia, gdy dziewczynki na dobre żegnają się z lalkami. Żegnają się z lalkami, by zająć się…

ANDRIEJ

Gdyby ktoś powiedział Andriejowi, że cierpi na typowy kompleks prowincjusza, mało tego, biednego prowincjusza, naplułby mu w twarz. Po pierwsze, uważać się za prowincjusza w Moskwie jest po prostu śmieszne, bo do tej kategorii zalicza się dziewięćdziesiąt procent jej mieszkańców. Te dziesięć zaś, które przekonuje wszystkich o swoim niby rdzennie moskiewskim pochodzeniu – proszę uważnie im się przyjrzeć, a zaraz znajdziecie jakąś ciotkę z Sarańska czy wujka spod Uralu. Andriej uważał Moskwę za swoje miasto, ponieważ znał ją jak własną kieszeń i ta wiedza była bardzo cenna.

Przez pierwsze miesiące swojego podmoskiewskiego życia całe weekendy jeździł stareńkim fordem, odkrywając i poznając miasto. Był przyzwyczajony obywać się bez dni wolnych i nie bardzo wiedział, co robić z nadmiarem czasu. Czytał rzadko, „telepatrzydłem” pogardzał, do filharmonii chodzić nie był nauczony. Wolny czas był dla niego męczarnią. Nie potrafił usiedzieć bezczynnie, więc gdy nie pracował, brał się do sprzątania wynajmowanej daczy, rąbał drwa do pieca lub prał. A ponieważ owe zajęcia nie bardzo go pociągały, cieszył się, gdy w firmie wrzało.

W głębi serca czuł, że ma szczęście, bo należy do nielicznej na świecie grupy ludzi, którzy czerpią przyjemność z wykonywania swojej codziennej pracy, opłacanej pod koniec każdego miesiąca. Przyjemność porównywalną do tej, jaką odczuwał jego ojciec, upijając się w wolne dni, a matka – wyjaśniając relacje z ojcem albo gadając godzinami przez telefon. Dlatego jadąc z daczy na Pietrowkę, Andriej czuł głęboko skrywaną radość.

A kompleksy? Właśnie wyprzedził sportowe bmw, w którym siedziała gówniara koło dwudziestki. I po co takiej sportowy silnik? Natomiast w wozie Andrieja bardzo się przydawał, a widok min właścicieli drogich bryk, które wyprzedzał na skrzyżowaniach, sprawiał mu ogromną frajdę. Tatuś i samochodzik kupił, i prawko, a o mózgownicy zapomniał? – zapytał w duchu prawie czule pozostającą w tyle dziewczynkę w bmw. – Ojojoj! Jak to tak! – skarcił nieznanego tatę, którego wyobrażał sobie jako mister Twistera, byłego ministra milionera.

Zręcznie skręciwszy, zatrzymał się na swoim miejscu parkingowym. W kieszeni odezwała się komórka i jego bezpośredni przełożony, pułkownik Aniutin, krótko rozkazał basem, by stawił się natychmiast. W jego gabinecie. Za pięć minut. Andriej zaklął. Nie był jeszcze gotowy do składania raportu, ale wyraźny rozkaz nie podlegał, jak to się mówi, dyskusji, więc wszedł do gabinetu naczelnika dokładnie po pięciu minutach.

Raportować jednak nie musiał. W gabinecie siedziała nieznana mu panienka. Jedna z tych w sportowym bmw, jakie przed chwilą wyprzedził.

– Karawaj Maria – przedstawił niesympatyczną panienkę pułkownik. Był wyjątkowo rumiany i radosny. – Absolwentka prawa na MGU.

No oczywiście – pomyślał Andriej z rosnącym rozdrażnieniem. – Przecież nie zawodówki w Psiej Wólce.

Panienka wstała i wyciągnęła do niego wąską dłoń. Andriej ją zignorował, skłoniwszy tylko głowę.

– Andriej Jakowlew.

– Andriej to wspaniały śledczy. – Aniutin nie poskąpił wygłoszonego słodkim tonem komplementu.

A może trochę cytryny, obywatelu naczelniku? – zapytał szefa Andriej. Oczywiście nie na głos. W rozmowie z nim pułkownik zawsze używał ostrej żołnierskiej prozy i zwykle – żeby „wbić do łba”.

– Będzie pani partnerem Andrieja – dalej niczym słowik śpiewał Aniutin. – Wielu rzeczy może panią nauczyć.

Kim ona jest? – zastanawiał się Andriej ze złością.

Aniutin odwrócił się do podwładnego.

– Maria będzie miała dyplom z wyróżnieniem…

Oczywiście kupiony przez tatusia – dokończył w myślach Andriej.

– Ma bardzo ciekawy temat pracy – ciągnął Aniutin. – Seryjne zabójstwa uznane za wypadki. Będzie świetną pomocnicą!

Andriej zmusił się, by jeszcze raz spojrzeć na panienkę. Pisze pracę o seryjnych mordercach? Chyba upadła na głowę. Ostatnia myśl tak wyraźnie odzwierciedliła się na jego twarzy, że Aniutin uprzejmie poprosił panienkę, żeby zostawiła ich samych; ta skinęła głową i wyszła, ściskając w rękach jakąś teczkę (na pewno ze swoim wiekopomnym dziełem).

Ledwie drzwi się za nią zamknęły, Aniutin gwałtownie odwrócił się do Andrieja i ojcowski wyraz na jego twarzy błyskawicznie zamienił się na kierowniczy…

MASZA

Masza stała za drzwiami, podpierając ścianę na korytarzu i nasłuchując rozdrażnionego basu Aniutina. Bez trudu mogła sobie wyobrazić, co się teraz dzieje w środku. Pułkownik wyjaśnia temu mało sympatycznemu facetowi w tanich tureckich dżinsach, że dostała się tu po znajomości (jakby tamten już tego nie zrozumiał!), więc niech ta po znajomości „pomaga”. A nieprzyjemny typ będzie ją pouczał, jak nic. Szanse na normalną pracę po takim siłowym wprowadzeniu do zespołu są równe zeru.

Najgorsze jest to, że ona rzeczywiście dostała się tu po znajomości, więc już wcześniej mogła przewidzieć, co wyniknie z jej pragnienia odbycia stażu na Pietrowce. Bez znajomości by tu nie trafiła, a chciała tylko tutaj. I teraz – pomyślała Masza ponuro – dżinsowy typ będzie ją po cichu nienawidził, opowie o tym swoim kolegom – bohaterskim śledczym i Masza zostanie czarną owcą, której nikt nie powierzy poważnego zadania. Wszyscy będą patrzeć na nią z jawną ironią i czekać, kiedy w końcu uwolni ich od swojej uciążliwej obecności…

Trzeba było iść, jak wszyscy, na praktykę do sądu, kserować dokumenty i robić kawę naczalstwu. Te mroczne myśli przerwało gwałtowne otwarcie drzwi, przez które wybiegł Andriej z twarzą jeszcze bardziej wykrzywioną, niż się spodziewała.

– Proszę za mną – rzucił.

I poprowadził długimi korytarzami do innego gabinetu. Było w nim okno z resztkami kaktusa na parapecie, stało kilka biurek zawalonych teczkami na dokumenty i siedziało z dziesięć osób, z których żadna nie zwróciła na Maszę najmniejszej uwagi.

Dziewczyna ucieszyła się. Już widziała siebie tête-à-tête z nieprzyjemnym śledczym pogrążonym w lodowatym milczeniu na przeciwległym końcu biurka. Obecność osób trzecich dawała iluzoryczną nadzieję, że facet się rozchmurzy, a Masza wejdzie do drużyny, która być może będzie w stosunku do niej bardziej wyrozumiała niż ten mruk.

Andriej tymczasem odsunął teczki i papiery na bok i wskazał ręką na zwolnioną część biurka.

– Pani miejsce pracy – powiedział oschle, kładąc nacisk na słowo „pracy” i dając do zrozumienia, że wszyscy i tak dobrze wiedzą, że na pracy zależy jej najmniej.

Będzie tylko tu spodnie przecierać – po protekcji.

ANDRIEJ

Co za paskudna historia – myślał Andriej, zerkając od czasu do czasu na nieproszoną sąsiadkę. – Nie w porę Szary poszedł na zwolnienie. Gdyby nie zwolnienie, tę wstrętną gówniarę przydzieliliby komuś innemu.

Mówi się – miłość od pierwszego wejrzenia. Takiej przypadłości Andriej nigdy nie doznał. No i proszę, przydarzyło mu się całkiem co innego. Siedzi przed nim Masza, jak jej tam – Karawaj? Nazwisko też jakieś idiotyczne! Siedzi – i wszystko z nią niby jak trzeba. Wysoka, jak to teraz modne (Andriejowi wysokie dziewczyny stanowczo się nie podobały. „Stanowczo” ze względu na jego własny wzrost), włosy ma proste, oczy – jakiegoś nieokreślonego koloru, nos też nie na pół twarzy. Siedzi i cholernie wkurza Andrieja, aż mu praca nie idzie. Wkurza jej twarz bez makijażu, dłonie z krótko obciętymi paznokciami – bez żadnego pierścionka, czarny T-shirt, bez dekoltu, pod samą szyję, także czarne dżinsy, mokasyny. Siedzi i patrzy na niego. Czeka. Ciekawe na co?

– Przepraszam pana – mówi, a głos ma łagodny, żmija jedna. – Rozumiem, że pana drażnię… – W tym miejscu Andriej zaczerwienił się i przełknął ślinę. – Ale… czy mógłby pan dać mi jakieś zadanie?

No nie, jak w przedszkolu! Zadanie jej daj! Dobrze.

Andriej uśmiechnął się – jak mu się zdawało, znacząco.

– Wcale mnie pani nie drażni, stażystko Karawaj. A zadanie… Zadanie powinno odpowiadać tematowi pani badań naukowych. Eee… – Tu jeszcze bardziej się wyszczerzył, niczym krokodyl. – Niech się pani zajmie, na przykład, zebraniem informacji z danych statystycznych o zabójstwach uznanych za wypadki w ciągu ostatnich dwóch lat.

Panienka z zakłopotaniem mrugnęła.

Andriej był bardzo zadowolony ze swojej wypowiedzi, zwłaszcza z fragmentu o badaniach naukowych.

– Pan rzeczywiście tego potrzebuje? – spytała panienka.

Andriej westchnął. Znów sztucznie się uśmiechnął – już nie znacząco, tylko z nieskrywanym rozdrażnieniem.

– W naszej pracy, stażystko Karawaj – rzekł – wszystko może się przydać. Jak widać.

Zadzwonił telefon. Pilne wezwanie. Znaleziono zwłoki. W centrum miasta. Wyłowili z rzeki Moskwy, prawie pod murami Kremla.

– Jadę! – rzucił Andriej, z głośnym szurnięciem odsunął krzesło i chwycił dżinsową kurtkę z wieszaka w kącie.

Panienka popatrzyła na niego z nadzieją. Oczywiście już wyobrażała sobie, jak wyjeżdża na wezwanie. Bohaterska absolwentka MGU. Andriej udał, że nie zauważył jej spojrzenia.

Musiał zaparkować dość daleko od miejsca zbrodni, a potem długo przedzierać się przez tłum gapiów. Miejsce było ogrodzone, technicy zaczęli swoją pracę i już przyjechał samochód po ciało. Czekali tylko na niego. Andriej obejrzał zwłoki, odnotowując, że zabity mężczyzna w średnim wieku był nieźle wysportowany. Z zaciekawieniem przyjrzał się tatuażowi na umięśnionych ramionach – pierścień z wężem.

– Siedział, za zabójstwo – młodziutki technik potwierdził oczywiste wnioski Andrieja.

Andriej zrobił kilka zdjęć komórką – dla siebie. Ręce, zniekształcona przedśmiertnym grymasem twarz… Skinął głową palącym papierosy facetom – możecie zabierać. Gdy ładowali ciało do samochodu, głowa mężczyzny nagle odchyliła się na bok, odsłaniając nad karkiem liczbę „14”.

– Stój! – Andriej podbiegł i sfotografował kark. Dopiero wtedy zauważył dwoje nastolatków, mieli może ze czternaście lat. Dziewczyna wtuliła twarz w ramię chłopca, który sam był potwornie blady. Świadkowie. Pechowcy – westchnął Andriej. – Przeżywają swoją pierwszą miłość, romantyczną randkę, a tu proszę – topielec. Świetne wspomnienia.

Przypomniała mu się własna pierwsza miłość i to go rozbawiło – wolał już nieboszczyka. Podszedł do zakochanych.

– To wy go znaleźliście?

Chłopiec skinął głową.

– Widzieliście coś?

– Nic – odpowiedział.

Tego się spodziewał. Posłał dzieciakom pokrzepiający, jak mu się zdawało, uśmiech niczym młody komisarz Maigret, zapisał ich telefony na wszelki wypadek i puścił młodych wolno. Popatrzył, jak chłopiec troskliwie obejmuje dziewczynkę w talii, mruknął coś pod nosem i wrócił do techników.

– I jak, jest coś? – zapytał zrezygnowany, choć intuicja już mu podpowiadała, że niczego nie ma i nie będzie. Jeśli nawet zabójca zostawił coś po sobie, zmyła to już rzeka.

Obmyła trupa i był teraz niczym gładki, bez żadnych śladów, kamyk morski.

MASZA

Masza dość szybko zdobyła dwie archiwalne teczki ze sprawami zabójstw z ostatnich dwóch lat – nikt w pokoju nie zwracał na nią uwagi, ale i nie wykazywał niechęci, w odróżnieniu od dżinsowego śledczego. I za co on ją znienawidził? Tak wyraźnie czuła jego niechęć, że nawet głos ją zawiódł, gdy zapytała o zadanie. Dobrze przynajmniej, że starczyło jej rozumu i nie poprosiła go, by wziął ją ze sobą na miejsce zbrodni – jasne, że żadnych wyjazdów nie będzie, ma siedzieć nad nikomu niepotrzebnym sprawozdaniem statystycznym!

Na jakiej podstawie sądziła, że znajdzie się w środku wydarzeń? Może nie ścigając przestępcę z pistoletem w ręku, ale w każdym razie stojąc wśród techników, śledczych i wytresowanych owczarków, i że będzie mogła wysnuwać błyskotliwe hipotezy? A technicy będą wymieniać z owczarkami spojrzenia – że niby taka młoda, a już taka mądra! Masza oczywiście rozumiała, że wiedza teoretyczna ustępuje bagażowi doświadczeń praktycznych, ale przecież jakiś pożytek z najlepszej studentki na roku Maszy Karawaj mógłby być, nieprawdaż? Odetchnęła, nieświadoma, że wysunęła do przodu brodę zupełnie jak ojciec – a niech ich diabli wezmą! I ze zdwojonym uporem zaczęła czytać wnioski śledczych i patologów, przeglądać zdjęcia z miejsc zbrodni…

Nieoczekiwanie trafiła na coś dziwnego: raport z zabójstwa na nabrzeżu Biersieniewskim. Wynikało z niego, że w piwnicy starej elektrowni, w której mieściła się teraz zajezdnia tramwajowa, zostały zabite trzy osoby – dwóch mężczyzn i jedna kobieta. Masza uważnie zlustrowała zdjęcia i rozejrzawszy się ukradkiem – wciąż nikt nie zwracał na nią uwagi – wyciągnęła z kubka na biurku Andrieja szkło powiększające. Rzeczywiście, mieli liczby na koszulkach. Trudno coś dostrzec na czarno-białych fotografiach – czym zrobiono napisy? Krwią? Krwią wymazane są podkoszulki, zalane usta i podbródki. Masza na chwilę oderwała od nich wzrok. Dobrze jednak, że zdjęcia są czarno-białe. Przeszła do protokołów przesłuchań: główny świadek, który znalazł ciała, stróż I.N. Ignatjew.

Wpisała nazwisko do zeszytu i wróciła do zdjęć. Szkło powiększające wychwytywało detale z rozmytego tła – związane nogi, duże spiralne kolczyki kobiety, krzesła ustawione półkolem i podkoszulki – wielkie, luźne, wyraźnie niepochodzące z garderoby ofiar. Musiał je przynieść zabójca.

W jednym celu – na wielkiej białej koszulce lepiej widać wypisane krwią arabskie cyfry: „1”, „2”, „3”.

ANDRIEJ

Dobrze jest przyjaźnić się z patologiem – stwierdził Andriej i uśmiechnął się – też w duchu. Komuś takie stwierdzenie może wydać się dość dyskusyjne.

Wykonujący ów specyficzny zawód dzielą się na dwa podstawowe typy. Pierwszy – upodobniający się. Człowiek, który przez cały dzień zajmuje się trupami, sam zaczyna przypominać swoich „klientów”. Krótko mówiąc – staje się blady i ponury. Druga odmiana patologa to przeciwieństwo pierwszego. Co w istocie oznacza człowieka rumianego, tryskającego zdrowiem, optymistę o specyficznym poczuciu humoru. Łączy te dwa typy tylko przywiązanie do napojów wyskokowych, ale jeśli o to chodzi, to Andriej, oczywiście bez przesady, chętnie dołączał do każdego towarzystwa. Dla dobra sprawy mógłby być nawet tylko on, patolog i trupy, trupy, trupy…

Patolog Pasza zaliczał się do drugiej kategorii. Chłopak miał trójkę dzieci i bardzo zaradną żonę z własnym biznesem w branży turystycznej. Utrzymywała, nie obnosząc się z tym, całą rodzinę i uwielbiała swojego męża – rozrywkowego miłośnika grzebania się w cudzych, już ostygłych, ciałach.

Andriej wpadł dziś do prosektorium w jednym celu – żeby wyciągnąć od Paszy coś, co można by nazwać wstępnymi wnioskami. Ale ten miał akurat ciężki dzień, do tego koncert u „średniej córeczki w podrzędnej szkole”, a dziecięca twórczość amatorska, chłopie – sam to zrozumiesz, jak zostaniesz wielodzietnym ojcem – to nie przelewki!

Dlatego Pasza zwyczajnie Andrieja zlekceważył, rzuciwszy jedynie:

– Przyczyna śmierci: uduszenie. Pod wodą. To po pierwsze. Do tego ciało jest odmrożone. Być może facet zmarł wcale nie kilka dni temu, co można by wywnioskować ze stanu tkanek. To po drugie.

– Czekaj! – Andriej chwycił Paszę, który wkładał już płaszcz, za rękaw. – Co to znaczy odmrożone? Przecież jest lato!

– Odczep się! – Pasza uwolnił się od niego, wyśpiewując w biegu falsetem: – Jutro, jutro, nie dziś – jak to mówią wszyscy lenie!

I zostawił Andrieja pocierającego w zakłopotaniu czoło samego na korytarzu prosektorium.

MASZA

Masza przeglądała teczki do jedenastej wieczorem, aż za oknem zrobiło się całkiem ciemno, a w gabinecie pusto. Była zmęczona kartkowaniem dokumentów, oglądaniem potwornych zdjęć, dręczyło ją również nieokreślone uczucie dyskomfortu. Coś – związanego z liczbami – już w tych teczkach widziała, coś tam jej umknęło… Ale co? Jakby jakiś cień czaił się za jej plecami. Wystarczy tylko się obejrzeć, by to coś zobaczyć albo zrozumieć. Coś bardzo ważnego. Ale cień umykał, oczy miała już zmęczone i zdolność koncentracji osłabła. Nie było sensu siedzieć dłużej.

Skopiowała część dokumentów i włożyła do teczki. Pora zbierać się do domu. Wychodząc, rzuciła spojrzenie na biurko Andrieja z piętrzącymi się teczkami i papierami. Gdzie on się podział? Pewnie już się dziś nie pojawi.

Minęła portiernię, gdy zobaczyła przy wejściu znajome do bólu plecy w starym płaszczu.

– Nik Nik ! – zawołała.

Nik Nik obejrzał się i uśmiechnął szeroko, odsłaniając źle dopasowaną sztuczną szczękę.

Po raz pierwszy zauważyła, że się zestarzał. Nie wyglądał już jak kolega taty z roku. Masza ze smutkiem pomyślała, że tata też by się zmienił przez te lata – przecież Nik Nik zawsze był bardziej wysportowany od niego, zajmował się sztukami walki, grał w tenisa, czasami udawało mu się wyciągnąć tatę na narty. Jeśli nawet on poddał się upływowi czasu, to jak by teraz wyglądał jej ojciec? Czy to ważne? – pomyślała Masza. – Wszystko jedno, jak by wyglądał. Byłaby taka szczęśliwa, a jej życie tak różniłoby się od dzisiejszego, że trudno nawet sobie wyobrazić.

Czule ucałowała kolegę taty w policzek. Krzaczaste brwi Nik Nika uniosły się.

– Hej! – zawołał, lekko się odsuwając. – A co z konspiracją? Zapomniała panienka, gdzie się znajduje? Ja tu od dawna jestem dla wszystkich Nikołajem Nikołajewiczem. I żadnych całusków, bo jeszcze ktoś zobaczy!

Masza rozejrzała się w popłochu. Miał rację. Jak na złość z samochodu wysiadł akurat jej nowy szef i starając się nie patrzeć w ich stronę, szybko skierował się do budynku.

– A niech to! – powiedziała z rozpaczą w głosie. – Miałeś rację!

– Co, nakryli cię? – Nik Nik przeszedł na konspiracyjny szept.

– Bardzo śmieszne – westchnęła Masza. – Choć i tak wszyscy podejrzewali, że trafiłam tu po znajomości. Nie mieli tylko pojęcia, dzięki komu. Teraz on już będzie wiedział, czyją jestem protegowaną.

– Nieprzyjemny typ?

– Potwornie – przyznała Masza.

– To nic, jak cię lepiej pozna, zrozumie, ile jesteś warta!

– Już to widzę – burknęła Masza. – Akurat!

– Daj spokój. – Nik Nik uśmiechnął się i zmienił temat, pytając jak zawsze: – A jak tam mama?

ANDRIEJ

No, no! – pomyślał złośliwie Andriej. Teraz już wiadomo, jaką „górę” miał na myśli Aniutin, znacząco pokazując grubym paluchem sufit. Sam Katyszew. Herr prokurator. Kryształowa postać, najlepszy z najlepszych, ludowy mściciel. Andriej nie odważyłby się nawet poprosić go o papierosa! A nasza prymuska do niego: tiu-tiu-tiu, jak do krewniaka. Całuje w policzek. Andriej był tak wzburzony, że nawet poszedł schodami zamiast wsiąść do windy.

Dopiero w gabinecie, przy swoim biurku, doszedł trochę do siebie. Włączył czajnik elektryczny, otworzył lufcik, zapalił papierosa i się zaciągnął. Paląc, wsypał kawę rozpuszczalną, włączył komputer. Wszedł na „zaginionych” i wpisał w wyszukiwarce: pół roku, mężczyźni. Na ekranie szybko migały twarze – dużo osób zginęło w ciągu sześciu miesięcy w Moskwie i okolicach. Stop! Namacał telefon komórkowy, choć i bez tego znał odpowiedź. Znaleziony dziś topielec, mimo przedśmiertnego grymasu, który zniekształcił jego twarz, oraz I.A. Jelnik, urodzony w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym roku, zaginiony w lutym – to bez wątpienia ta sama osoba.

– Świetnie, świetnie – wyszeptał Andriej, parząc gardło gorącą kawą.

Palce podrygiwały mu niecierpliwie – czuł, że sprawa ruszyła z miejsca.

Ten pierwszy ruch, nawet ledwo zauważalny, był najważniejszy. Andriej wyobrażał sobie nową sprawę jako głaz na szczycie, który próbuje powolutku rozkołysać, aż głaz sam zacznie się toczyć. No to kolejny krok – kim jesteś, kochany przyjacielu Jelnik? Baza danych zawierająca nazwiska karanych nie zawiodła. Ekran wypełnił się tekstem i zdjęciami en face i z profilu, na których Jelnik był wyraźnie młodszy niż dziś rano na brzegu rzeki Moskwy. Andriej z zadowoleniem potarł nasadę nosa.

Kochany przyjacielu Jelnik. Zabójco.

* * *

koniec darmowego fragmentu
zapraszamy do zakupu pełnej wersjiKitież grad – mistyczne miasto znajdujące się według legendy w obwodzie niżnonowogrodzkim na brzegu jeziora Swietłojar (wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki, jeżeli nie zaznaczono inaczej).

Fryderyk Nietzsche, Poza dobrem i złem, przeł. Stanisław Wyrzykowski, Vis-a-vis/Etiuda, 2010.

Łobnoje Miesto – w okresie średniowiecza miejsce straceń na placu Czerwonym.

GUM (ros. Gosudarstwiennyj Uniwiermag) – Państwowy Dom Towarowy.

Sobór Pokrowski – sobór Opieki Matki Bożej na Fosie (przyp. red.).

Pietrowka – ulica w centrum Moskwy, gdzie pod numerem 38 mieści się Główny Zarząd MSW Rosji dla miasta Moskwy.

Bałtyka – marka piwa.

Faina Raniewska (1896–1984) – znana radziecka aktorka.

ros. rukomojnik – nie chodzi tu o zwykłą umywalkę, tylko o metalowy pojemnik z zaworem, wykorzystywany w domach, gdzie nie ma bieżącej wody.

Mister Twister – tytułowa postać wierszowanej książki dla dzieci Samuela Marszaka o bogatym Amerykaninie, który wraz z rodziną przybywa do ZSRR i dowiaduje się, że to kraj ludzi szczęśliwych i pracujących, a czarni nie są służącymi. W polskim przekładzie Janusza Minkiewicza książka zaczyna się od słów: „Mister Twister, były minister, fabrykant guzików, właściciel dzienników i hut…” (przyp. red.).

MGU (ros. Moskowskij Gosudarstwiennyj Uniwiersitiet) – Moskiewski Uniwersytet Państwowy im. M.W. Łomonosowa.