Judasz - ebook

Wia­rygod­na, żywa i przy­jem­na w lek­turze. To­sca Lee spi­sa­ła przej­mu­ją­cą opo­wieść Juda­sza – po­sta­ci, któ­ra tyl­ko wy­da­wa­ła się nam zna­na. Hi­sto­ria i uczucia wple­cio­ne zo­sta­ją w zaj­mu­ją­cą nar­ra­cję, a każ­da stro­na sta­no­wi sma­ko­wi­tą ucztę.

Ste­ve Ber­ry, au­tor be­st­sel­le­ro­wej The King’s De­cep­tion

Judasz na­le­ży do tego rzad­kie­go ro­dza­ju po­wie­ści, któ­re spra­wia­ją, że się­gasz do głę­bi i wy­nurzasz się stam­tąd pła­cząc i śmie­jąc się rów­no­cze­śnie. Je­śli uwa­żasz, że znasz Je­zusa czy Juda­sza, prze­myśl to raz jesz­cze. Po­przez za­mi­ło­wa­nie do szcze­gó­łu oraz ener­gicz­ną nar­ra­cję To­sca Lee po­wo­łuje do życia opo­wieść, któ­ra zmie­ni ser­ca i umysły wie­lu czytel­ni­ków. Lek­tura obo­wiąz­ko­wa.

Ted Dek­ker, au­tor be­st­sel­le­rów „New York Ti­me­sa”

To­sca Lee nie po­zwa­la opo­wie­ściom bi­blij­nym ob­ró­cić się w prze­brzmia­łe hi­sto­ryj­ki, po­zba­wio­ne zna­cze­nia dla współ­cze­sne­go czło­wie­ka. Po­dob­nie jak w swo­ich po­przed­nich po­wie­ściach przy­wo­łuje zna­ne po­sta­ci cał­ko­wi­cie na nowo. W Juda­szu aż za do­brze roz­po­zna­je­my sie­bie w zma­ga­niach, na­dzie­jach i nie­po­wo­dze­niach Juda­sza. Książ­ka ta jest bo­ga­ta w źró­dła i do­bit­na nar­ra­cyj­nie. Od­kąd ją prze­czyta­łem, nie mogę jak gdyby nig­dy nic oczer­niać in­nych, bez uprzed­nie­go zmie­rze­nia się z ludz­ki­mi sła­bo­ścia­mi we wła­snym ser­cu.

Eric Wil­son, au­tor be­st­sel­le­rów „New York Ti­me­sa”

Książ­ka, któ­ra po­chła­nia cię bez resz­ty od sa­me­go po­cząt­ku. Umie­jęt­no­ści ba­daw­cze i ję­zyko­we Lee rzuci­ły na Juda­sza nie­zna­ne do­tąd świa­tło. Pro­sta, jed­no­wymia­ro­wa po­stać, czar­ny cha­rak­ter Ewan­ge­lii od­cho­dzi do prze­szło­ści. W Juda­szu mamy do czynie­nia z wy­jąt­ko­wym czło­wie­kiem, któ­re­go ma­rze­nia, na­dzie­je i oba­wy do­pro­wa­dzą go do ka­ta­stro­fy. Zna­ko­mi­te pi­sar­stwo.

Dr Joe Ca­they, bi­bli­sta Dal­las Bap­tist Uni­ver­si­ty

Judasz to po­dróż przez hi­sto­rię i na­turę zdra­dy oraz przy­jaź­ni. Za­ska­kują­ce opi­sy, bo­ga­ty ka­lej­do­skop sce­ne­rii, a tak­że prze­ko­nują­ca fa­bu­ła czynią z książ­ki prze­ni­kli­wą opo­wieść. Po raz ko­lej­ny w oczy rzuca­ją się do­sko­na­ły warsz­tat i in­te­li­gen­cja Lee.

Mary De­Muth, au­tor­ka The Muir Ho­use

Lek­tura Juda­sza jest jak spo­glą­da­nie na nie­zna­ne frag­men­ty No­we­go Te­sta­men­tu, wy­peł­nio­ne przy­pusz­cze­nia­mi o tym, „jak mo­gło być”. To, co zna­ne, na­bie­ra no­we­go zna­cze­nia, jak­by wi­dzia­ne ocza­mi apo­sto­łów, a szcze­gól­nie tego, któ­re­go mo­tywy bu­dzą kon­tro­wer­sje na­wet dwa ty­sią­ce lat póź­niej. Judasz jest świet­nie i kunsz­tow­nie na­pi­sa­ny. Jego prze­kaz za­pa­da w pa­mięć i re­zo­nuje w czytel­ni­ku, któ­ry za­da­je so­bie pyta­nie: „Co ja bym zro­bił?”.

Tra­cy L. Hi­gley, au­tor­ka Gar­den of Mad­ness

Judasz przed­sta­wia naj­bar­dziej wia­rygod­ne mo­tywy Juda­sza, ja­kie kie­dykol­wiek opi­sy­wa­no w po­wie­ściach. To nie roz­wście­czo­ny, prze­ryso­wa­ny, żąd­ny zła Judasz, któ­re­go mógł­byś kop­nąć i odejść nie­wzruszo­ny. To Judasz, któ­rym mógł­byś być ty czy ja.

Ran­dy In­ger­man­son, lau­re­at Chri­sty Award, au­tor Trans­gres­sion

Pro­po­no­wa­ne przez Lee spoj­rze­nie na okrytą naj­gor­szą sła­wą po­stać w hi­sto­rii jest rów­no­cze­śnie bar­dzo orygi­nal­ne i po­rusza­ją­ce. Splot szcze­gó­łów hi­sto­rycz­nych, ludz­kie­go dra­ma­tu i du­cho­we­go wglą­du po­pro­wa­dzi cię do druzgo­cą­cych wnio­sków.

Ja­mes Scott Bell, au­tor One More Lie

W ser­cu po­wie­ści Lee znaj­du­ją się prze­myśle­nia do­tyczą­ce zna­cze­nia męki Je­zusa, a tak­że za­wo­du i za­mie­sza­nia, ja­kie wy­wo­ła­ła Jego po­sługa. Po­wsta­ła wcią­ga­ją­ca lek­tura, opar­ta na hi­sto­rii Juda­sza i Je­zusa (…). To świet­nie na­pi­sa­ny, so­lid­ny ka­wa­łek li­te­ra­tury.

Dar­rell L. Bock, pro­fe­sor Dal­las The­olo­gi­cal Se­mi­na­ry

Nie­wie­lu pi­sa­rzy jest w sta­nie w peł­ni urucho­mić wy­obraź­nię na tak emo­cjo­nal­nym po­zio­mie. Jesz­cze mniej bie­rze na warsz­tat po­stać obar­czo­ną uprze­dze­nia­mi i cał­ko­wi­cie zmie­nia zda­nie czytel­ni­ka. To­sca Lee bije na gło­wę rze­sze pi­sa­rzy, a tak­że, z lek­kim pió­rem i du­chem peł­nym pa­sji, ob­da­rza nas pięk­nym i świe­żym spoj­rze­niem na hi­sto­rię sta­rą jak świat. Tej książ­ki nie moż­na prze­ga­pić.

Lori Twit­chell, Fic­tio­nAd­dict

To­sca Lee jest mi­strzynią fa­bu­ły. Ma ser­ce po­ety, umysł na­ukow­ca i wy­obraź­nię po­wie­ścio­pi­sa­rza. Te trzy ce­chy sto­pi­ły się w har­mo­nij­ną ca­łość, dzię­ki któ­rej po­wsta­ła da­ją­ca do myśle­nia, nie­po­ko­ją­ca i po­rusza­ją­ca ser­ce opo­wieść o naj­sław­niej­szym zdraj­cy w hi­sto­rii. Oprócz tego, Judasz zmu­sza czytel­ni­ka do spoj­rze­nia na Je­zusa w no­wym świe­tle i po­sta­wie­nia so­bie pyta­nia, czy na­praw­dę zro­zu­miał no­wi­nę o Kró­le­stwie. Judasz na­le­ży do tych ksią­żek, któ­re nie­pręd­ko, je­śli w ogó­le, prze­sta­ną zaj­mo­wać myśli.

Josh Olds, Life Is Sto­ry

Nie­po­ko­ją­co mrocz­na i za­pie­ra­ją­ca dech w pier­siach po­wieść. Judasz jest za­rów­no wi­zjo­ner­ski, jak i pre­cyzyj­ny co do naj­mniej­sze­go szcze­gó­łu hi­sto­rycz­ne­go – a to nie lada osią­gnię­cie. To epic­ka, mi­strzow­ska nar­ra­cja spod pió­ra jed­nej z naj­bar­dziej uta­len­to­wa­nych współ­cze­snych pi­sa­rek.

Ste­ven Ja­mes, au­tor Pla­ce­bo

Czy mia­łeś kie­dykol­wiek tyle szczę­ścia, by do­rwać wej­ściów­kę za kuli­sy kon­cer­tu, zdo­być ten szcze­gól­ny bi­let, któ­ry po­zwa­la zer­k­nąć na frag­ment życia ko­goś sław­ne­go? Ta książ­ka to two­ja wej­ściów­ka do życia jed­nej z naj­bar­dziej zhań­bio­nych po­sta­ci w hi­sto­rii chrze­ści­jań­stwa. Więk­szość chrze­ści­jan uczyła się, że Judasz = zło. Na­pięt­no­wa­li­śmy go. W tej prze­ko­nują­cej książ­ce, któ­rą czyta się jed­nym tchem, To­sca Lee pyta: „a co je­śli?”. Co je­śli Judasz tak na­praw­dę przy­po­mi­nał cie­bie albo mnie? Co je­śli jego hi­sto­ria nie była taka czar­no-bia­ła, jak nam mó­wio­no? Co je­śli, tak jak u każ­de­go z nas, sy­tua­cja ro­dzin­na, mło­dzień­cze ide­ały, nie­za­mie­rzo­ne kon­se­kwen­cje sprzysię­gły się, by wy­szedł na ko­goś, kim nie był? Co je­śli zo­ba­czysz w Juda­szu sa­me­go sie­bie?

Jim Hen­der­son, au­tor Jim and Ca­sper Go to Church oraz The Re­si­gna­tion of Eve

W Juda­szu au­tor­ka be­st­sel­le­rów z li­sty „New York Ti­me­sa” za­bie­ra czytel­ni­ków do ser­ca i umysłu Juda­sza, czło­wie­ka, któ­re­go imię sta­ło się sy­no­ni­mem zdraj­cy. Co do­pro­wa­dzi­ło go do wy­da­nia Je­zusa? W świe­tle jego ocze­ki­wań i ów­cze­snej kul­tury mo­tywy Juda­sza na­bie­ra­ją no­we­go kształ­tu. Męż­czyzna, któ­ry de­spe­rac­ko po­szuki­wał me­sja­sza – za kogo uwa­żał Je­zusa? Od­po­wiedź może cię za­sko­czyć. Hi­sto­ria ta jest wy­ra­zi­sta, in­spi­rują­ca i szcze­ra do bólu.

Jill Eile­en Smith, au­tor­ka se­rii Wi­ves of King Da­vid

Jaki czło­wiek mógł zro­bić to, co Judasz? To­sca Lee za­bie­ra nas pro­sto do po­ra­nio­ne­go ser­ca i udrę­czo­nej du­szy nie­sław­ne­go zdraj­cy, do­słow­nie udzie­la­jąc mu gło­su, któ­ry od­bi­ja się echem w strasz­li­wym cię­ża­rze jego sa­mot­nej de­cyzji. W peł­ni prze­ko­nują­ce.

Su­san Me­is­sner, na­gra­dza­na au­tor­ka The Sha­pe of Mer­cy

Książ­ka jest prze­zna­czo­na dla każ­de­go, kto za­da­je so­bie pyta­nia: „Dla­cze­go Judasz to zro­bił? Jak mógł być tak bli­sko Zba­wi­cie­la przez tak dłu­gi czas, a po­tem zwró­cić się prze­ciw­ko Nie­mu?”. Po­wieść Lee jest za­rów­no prze­ni­kli­wa, jak i nad­zwy­czaj umie­jęt­nie na­pi­sa­na. Szcze­gó­ły hi­sto­rycz­ne po­wo­łują cza­sy Je­zusa do życia w nad­zwy­czaj­nym stylu.

Da­vis Bunn, au­tor Hid­den in Dre­ams

Judasz to pięk­ny przy­kład tego, co po­win­no się na­zywać litera­turą do­sko­na­łą. Dzię­ki zna­ko­mi­tej fa­bu­le hi­sto­ria prze­no­si nas w prze­szłość do cza­sów Je­zusa i po­zwa­la spoj­rzeć na nie z zupeł­nie no­wej per­spek­tywy. Tej książ­ki nie moż­na zi­gno­ro­wać!

Ro­bin Ca­roll, au­tor se­rii Justi­ce Se­ekers

Ist­nie­je nie­wie­lu au­to­rów, po któ­rych książ­ki się­gam za­wsze. To­sca Lee jest jed­nym z nich. Judasz utwier­dził mnie w prze­ko­na­niu, że nie­wie­lu współ­cze­snych pi­sa­rzy ją prze­wyż­sza. Judasz jest ni­czym ra­kie­ta, któ­ra błyska­wicz­nie prze­nie­sie cię w bez­miar je­ste­stwa Je­zusa. Jego współ­czucie, za­cie­kłość i mi­łość – wszyst­ko to wi­dzia­ne ocza­mi męż­czyzny, któ­re­go nie­wie­lu do­tąd po­zna­ło. Zna­ko­mi­te. Przej­mu­ją­ce. Prze­peł­nio­ne smut­kiem. Prze­czytaj ko­niecz­nie.

Ja­mes L. Rubart, au­tor Soul’s Gate

Nikt nie czyta w myślach po­sta­ci hi­sto­rycz­nych tak grun­tow­nie i prze­ko­nują­co jak To­sca Lee. W swej naj­now­szej książ­ce au­tor­ka po­dej­mu­je się roz­wią­zać za­gad­kę Juda­sza Iska­rio­ty, zdraj­cy Je­zusa. Po­przez zna­ko­mi­te pi­sar­stwo, do­głęb­ną ana­li­zę źró­deł i szcze­rą em­pa­tię snuje opo­wieść peł­ną skom­pli­ko­wa­nych uczuć, sprzecz­nych zo­bo­wią­zań i cier­pią­cej ludz­ko­ści. Ta hip­no­tyzują­ca fa­bu­ła spra­wi, że raz jesz­cze prze­myślisz frag­men­ty bi­blij­ne, któ­re wy­da­wa­ły ci się zna­ne, i na nowo za­sta­no­wisz się nad wagą mi­ło­ści, praw­dzi­wej mi­ło­ści. Sło­wem, Judasz to nie­za­po­mnia­na lek­tura!

Ro­bert Li­pa­rulo, au­tor The 13th Tri­be, The Jud­ge­ment Sto­ne oraz Co­mes a Hor­se­man

Zna­ko­mi­te pi­sar­stwo Lee uza­leż­nia. Ta książ­ka przy­no­si nowe, za­chwyca­ją­ce spoj­rze­nie na Juda­sza oraz naj­bar­dziej nie­sław­ny akt zdra­dy w hi­sto­rii. Pyta­nie „co ja bym zro­bił?” nie daje spo­ko­ju, uzna­je nas win­nymi i rzuca wy­zwa­nie od pierw­szej do ostat­niej stro­ny tej mi­strzow­skiej opo­wie­ści.

Ken Co­le­man, go­spo­darz au­dycji The Ken Co­le­man Show i au­tor One Que­stion

To­sca Lee nadal doj­rze­wa jako mi­strzyni fa­bu­ły i po­głę­bia swo­ją re­flek­sję. Judasz sta­no­wi do tej pory naj­lep­szy do­wód jej wzra­sta­nia. Wprost nie mogę się do­cze­kać, co bę­dzie da­lej!

Wil­liam P. Yo­ung, au­tor The Shack

Judasz to lek­tura prze­peł­nio­na na prze­mian smut­kiem i zwycię­stwem. Po­łą­cze­nie sta­ran­nych ba­dań i pięk­nej pro­zy za­owo­co­wa­ło hi­sto­rią, któ­ra spra­wi, że po­dasz w wąt­pli­wość wszyst­ko, co do tej pory wie­dzia­łeś o Juda­szu – czło­wie­ku, któ­ry wy­dał Je­zusa po­ca­łun­kiem – i o so­bie sa­mym.

Ni­co­le Ba­art, au­tor­ka Far From Here oraz Sle­eping in EdenEpi­log

Na po­bo­czu dro­gi do Ka­far­naum char­czy pies. Jest wście­kły i par­szywy. Brud­ny i nie­ko­cha­ny.

Jego życie jest wię­cej war­te niż moje.

Gdybym tyl­ko jako dziec­ko nie opu­ścił Je­ro­zo­li­my. Gdyby tyl­ko He­rod nie umarł. Gdybym tyl­ko nie za­wie­sił wzro­ku na tam­tym wy­chu­dzo­nym czło­wie­ku sto­ją­cym nad brze­giem Jor­da­nu.

Na­za­rej­czyk.

Będą mó­wić, że Go zdra­dzi­łem, że spro­wa­dzi­łem Jego war­tość do trzydzie­stu srebr­ni­ków. Że zwró­ci­łem się prze­ciw­ko swo­je­mu mi­strzo­wi.

Nie zna­ją mnie.

Nie za­da­ją so­bie pyta­nia, czy mo­gli­by zro­bić to samo, co ja. Prze­cież gdyby się nad tym za­sta­no­wi­li, mu­sie­li­by do­pu­ścić do sie­bie myśl, że wca­le aż tak bar­dzo się nie róż­ni­my. Ode­bra­li­by so­bie pra­wo do po­tę­pia­nia i do po­cie­sza­nia się sło­wa­mi: „Przy­najm­niej nie je­stem taki jak on!”.

Mój mistrz na­uczał o tym kie­dyś w przy­po­wie­ści.

Ale sko­ro nie zna­ją mnie, nie zna­ją i Jego. W ten spo­sób za­bio­rę praw­dę ze sobą do ot­chła­ni.

Judasz. Kie­dyś było to do­bre imię, sil­ne imię, imię na­sze­go ludu: po­ko­le­nia Judy. Miesz­ka­nie dla Świą­tyni, któ­ra jest do­mem Pana.

Z do­li­ny, w któ­rej je­stem, nie wi­dzę Świą­tyni – ani mar­mu­ru i zło­ta jej ob­li­cza, ani dymu uno­szą­ce­go się z oł­ta­rza, prze­rze­dza­ją­ce­go się pod ko­niec dnia. Wi­dzę tyl­ko dym pa­lo­nych śmie­ci, i czuję, jak roz­sa­dza mi gał­ki oczne…

Pę­tla na szyi.

Za­chód słoń­ca. Stra­ci­łem już słuch, ale jesz­cze czuję wiatr, któ­ry mknie przez do­li­nę i owie­wa mnie ni­czym skra­dzio­ny od­dech. Dmie na wschód w kie­run­ku pustyni, jak­by ga­lo­po­wał na koń­skim grzbie­cie.

Tam. Ciem­ne świa­tło.

Te­raz się boję. Po­nie­waż wiem, że w Sze­olu nikt nie chwa­li Boga, lecz przez wiecz­ność roz­myśla nad tym, jak in­a­czej mógł po­stą­pić.

Znów ciem­ne świa­tło. Ktoś idzie. Ja­kiś chło­piec.

To ja.1

W dniu, w któ­rym ucie­kli­śmy z Je­ro­zo­li­my, za pa­no­wa­nia Ce­za­ra Au­gusta, mia­łem sześć lat. Przez całe swo­je życie nie zna­łem in­ne­go miej­sca poza Je­ro­zo­li­mą. To była sie­dzi­ba Świą­tyni i pę­pek świa­ta. W Je­ro­zo­li­mie mie­ścił się Przy­bytek Boży i mimo obec­no­ści żoł­nie­rzy rzym­skich czy hi­po­dro­mu He­ro­da ża­den sza­nują­cy się mąż Izra­ela nie za­mie­rzał jej opusz­czać.

Onie­mia­łem, gdy pew­ne­go dnia mój oj­ciec, po­boż­ny czło­wiek, oświad­czył, że wy­rusza­my w dro­gę.

Byłem tym moc­niej zdzi­wio­ny, że wła­śnie tam­te­go ran­ka oj­ciec wpadł do domu z wie­ścia­mi, że He­rod, nasz król, zmarł. Są­dzi­łem, że to naj­pięk­niej­szy dzień w moim życiu. Choć­by dla­te­go, że nig­dy wcze­śniej nie wi­dzia­łem ojca tak roz­ra­do­wa­ne­go. Śpie­wał gło­śno psalm Da­wi­da, pod­czas gdy mat­ka kla­ska­ła w dło­nie, a ja i mój star­szy brat Jo­zue krzycze­li­śmy i tań­czyli­śmy na uli­cy. Nie byli­śmy je­dyni. Wkrót­ce cała Je­ro­zo­li­ma wy­bu­chła ra­do­ścią.

Wciąż świę­to­wa­li­śmy, gdy przy­biegł Aaron, przy­ja­ciel ojca.

– Gdzie twój oj­ciec? Szymo­nie! – za­wo­łał. – Ścią­ga­ją orła!

Oj­ciec wy­szedł, aby się przy­wi­tać. Aaron był jed­nak zbyt po­bu­dzo­ny, by uca­ło­wać go na po­wi­ta­nie.

– Zdej­mu­ją orła He­ro­da z muru Świą­tyni!

Choć mia­łem tyl­ko sześć lat, spo­ro się już na­słucha­łem o tym ohydz­twie przy­twier­dzo­nym do wiel­kiej świą­tyn­nej bra­my, o tym zło­tym świa­dec­twie służal­czo­ści wzglę­dem Rzymu. Ów orzeł był wszyst­kim, cze­go mu­siał nie­na­wi­dzić Żyd: pła­sko­rzeź­bą, któ­ra ła­ma­ła Boże Pra­wo, i sym­bo­lem Rzymu.

– Chłop­cy, wejdź­cie do środ­ka – po­wie­dział tyl­ko oj­ciec i udał się do Świą­tyni.

Go­dzi­na­mi wy­obra­ża­łem go so­bie na ra­mio­nach in­nych lu­dzi, jak zrywa orła wśród wi­wa­tów. Ale kie­dy wró­cił, za­uwa­żyłem, że za­ci­ska zęby.

– Pa­kuj­cie wszyst­ko, co je­ste­ście w sta­nie unieść. Pręd­ko – po­le­cił. – Wy­cho­dzi­my.

Wy­szli­śmy w nocy, prze­kupiw­szy straż­ni­ka, by wy­pu­ścił nas nie­wiel­ki­mi drzwicz­ka­mi u bram mia­sta.

Cały ko­lej­ny dzień po­dró­żo­wa­li­śmy w mil­cze­niu, mat­ka ścis­kała mnie moc­no za rękę, a brat był po­bla­dły, za­myślo­ny i rzucał ukrad­ko­we spoj­rze­nia ojcu.

Nie wie­dzia­łem, co się sta­ło – poza tym, że Je­ro­zo­li­mie gro­zi­ło ja­kieś nie­bez­pie­czeń­stwo, a ojcu po­głę­bi­ły się zmarszcz­ki wo­kół oczu. Wie­dzia­łem na­to­miast, że nie po­wi­nie­nem za­rzucać go pyta­nia­mi. Póź­niej do­wiem się wszyst­kie­go od Jo­zue­go. Mój dzie­się­cio­let­ni brat był wspa­nia­ły. Już wte­dy wszyscy wie­dzie­li, że zo­sta­nie wiel­kim na­uczycie­lem Pra­wa. I z tego po­wo­du ja tak­że chcia­łem nim zo­stać.

Ale kil­ka go­dzin póź­niej, kie­dy uświa­do­mi­łem so­bie, że jesz­cze nig­dy nie znaj­do­wa­łem się tak da­le­ko od Je­ro­zo­li­my, za­czą­łem się mar­twić.

– Oj­cze – po­wie­dzia­łem. – Czy zdą­żymy do domu na Pas­chę?

To było moje ulu­bio­ne świę­to; czas, kie­dy z Jo­zuem kupo­wa­li­śmy ba­ran­ka i przy­no­si­li­śmy go ka­pła­nom do Świą­tyni.

– Nie, Juda­szu – od­parł. – Je­ro­zo­li­ma to punkt za­pal­ny, a Bóg wzywa nas do Ga­li­lei.

– Ale dla­cze­go…

– Już wy­star­czy.

Tam­tej nocy, w za­tę­chłej piw­ni­cy go­spo­dy, mię­dzy mną a le­żą­cym obok bra­tem pa­no­wa­ła krę­pują­ca ci­sza.

Wspar­łem się na łok­ciu. Sto­ją­ca na scho­dach sa­mot­na lamp­ka rzuca­ła przy­ćmio­ne świa­tło. Byłem w sta­nie doj­rzeć je­dynie pro­fil Jo­zue­go. Mój brat wpa­trywał się w su­fit.

– He­rod nie umarł – po­wie­dział wresz­cie. – Słysza­łem, jak oj­ciec roz­ma­wia z jed­nym z męż­czyzn, z któ­rymi dzi­siaj szli­śmy. To była plot­ka. Król jest cho­ry, ale żyje.

– Ale oj­ciec po­wie­dział…

– Mylił się. Wszyscy byli w błę­dzie. Plot­ka do­da­ła lu­dziom od­wa­gi do tego, by zdjąć orła. Do­pó­ki nie przy­byli żoł­nie­rze He­ro­da. – Od­wró­cił się ku mnie. – Poj­ma­li Aaro­na.

Ga­pi­łem się na nie­go w ciem­no­ściach.

– To na­uczycie­le Juda i Ma­ciej wraz ze swymi ucznia­mi opie­ko­wa­li się Świą­tynią.

Za­rów­no oj­ciec, jak i Aaron byli ucznia­mi sław­ne­go na­uczycie­la Judy syna Sa­ri­fa­jo­sa. To wła­śnie po nim – a po czę­ści rów­nież po Judzie Ma­cha­be­uszu, wo­jow­ni­ku zwa­nym Mło­tem – otrzyma­łem imię. W piw­ni­cy na­gle zro­bi­ło się zde­cydo­wa­nie za zim­no.

– Słysza­łem, jak oj­ciec mó­wił, że kie­dy tam do­tar­li, Aaron za­czął prze­pychać się przez tłum. Wspiął się na ra­mio­na ja­kie­goś mło­dzień­ca, aby po­móc w ścią­gnię­ciu orła. Nasz oj­ciec nie zdo­łał się prze­do­stać. Stał więc z tyłu i ob­ser­wo­wał; mó­wił, że chciał za­świad­czyć swo­im sy­nom o dniu, któ­ry z pew­no­ścią wkrót­ce sta­nie się pierw­szym dniem przyj­ścia Pana. Wła­śnie zdję­to orła, kie­dy po­ja­wi­li się żoł­nie­rze. Ale wszyscy tak gło­śno się cie­szyli, że nikt nie słyszał jego ostrze­że­nia.

– W ta­kim ra­zie on tego nie zro­bił! – Mimo to i tak się ba­łem.

Jo­zue mil­czał.

– Aresz­tują ojca?

– Nie. Ale dla­te­go ucie­kli­śmy.

– Co się sta­nie z po­zo­sta­łymi?

– Nie wiem.

– Ale co, je­śli…

– Mat­ka idzie. Śpij.

Ja jed­nak nie mo­głem za­snąć. Za­mkną­łem oczy do­pie­ro wów­czas, gdy oj­ciec zszedł na dół; po­ża­ło­wa­łem, że nie po­dró­żuje­my nocą. Po raz pierw­szy od­kąd opu­ści­li­śmy Je­ro­zo­li­mę, za­pra­gną­łem być da­le­ko stąd.

Śni­li mi się żoł­nie­rze. Byłem przy­zwycza­jo­ny do ich wi­do­ku w Świę­tym Mie­ście, jak wcho­dzi­li do twier­dzy An­to­nia i wy­cho­dzi­li z niej, lub jak pra­co­wa­li wzdłuż mu­rów i akwe­duk­tów; ale tam­tej nocy wtar­gnę­li do po­miesz­cze­nia, w któ­rym spa­li­śmy, i wy­cią­gnę­li ojca na ze­wnątrz. Obu­dzi­łem się z krzykiem.

– Co się sta­ło, Juda­szu? Ciii… – szep­nął oj­ciec, przy­cią­ga­jąc mnie do sie­bie. Po­czułem za­pach upal­ne­go dnia, któ­ry utrzymał się na jego skó­rze. – Już do­brze. Śpij.

Zwi­ną­łem się w kłę­bek pod cię­ża­rem jego ra­mie­nia i le­ża­łem tak, z otwar­tymi ocza­mi, do­pó­ki żoł­nie­rze nie ulot­ni­li się ni­czym zja­wy. Słysza­łem tyl­ko ci­chy szmer od­de­chu ojca.

•••

Kie­dy do­tar­li­śmy do Scyto­po­lis, od Je­zio­ra Ga­li­lej­skie­go dzie­li­ło nas dwa­dzie­ścia pięć ki­lo­me­trów. Zbli­ża­ło się Purim, wio­sen­ne świę­to po­prze­dza­ją­ce Pas­chę.

Scyto­po­lis było naj­więk­szym po Je­rychu mia­stem na na­szej tra­sie. Gdzie nie spoj­rzeć, wszę­dzie coś bu­do­wa­no, włą­cza­jąc w to sze­ro­ką uli­cę, któ­rą wy­kła­da­no wła­śnie ide­al­nie wy­ko­na­ną kost­ką ba­zal­to­wą. Mi­nę­li­śmy bu­dynek wy­glą­dem przy­po­mi­na­ją­cy świą­tynię i za­ga­pi­li­śmy się na sto­ją­cy przed nim po­sąg męż­czyzny o pięk­nej twa­rzy, peł­nych ustach – i ob­na­żo­nej mę­sko­ści, któ­ra wi­sia­ła mię­dzy jego uda­mi ni­czym kiść wi­no­gron. Nie wi­dzia­łem do­tąd wie­lu rzeźb ani ob­ra­zów, a już na pew­no nig­dy nie oglą­da­łem na­gie­go nie­obrze­za­ne­go męż­czyzny.

– Nie patrz tam – po­wie­dział oj­ciec. – To jest nie­mi­łe Panu.

Od­wró­ci­łem wzrok, ale w myślach już od­twa­rza­łem ob­ra­zy – po­sta­cie na­gie­go męż­czyzny i in­nych osób odzia­nych w same tyl­ko wień­ce lau­ro­we, tań­czą­cych u wej­ścia do świą­tyni.

Zna­leź­li­śmy go­spo­dę pro­wa­dzo­ną przez Żydów. Tam­te­go wie­czo­ru, prze­braw­szy się w czyste ubra­nia, roz­po­czę­li­śmy post i uda­li­śmy się do sy­na­go­gi.

W trak­cie czyta­nia Pism za­czę­ło mi bur­czeć w brzuchu. Jo­zue na­chylił się do mnie.

– Może nasz post spra­wi, że kró­le­stwo Boże na­dej­dzie prę­dzej – szep­nął.

Po­ki­wa­łem twier­dzą­co. Nie wie­dzia­łem, jak do­kład­nie bę­dzie wy­glą­dać nad­cho­dzą­ce kró­le­stwo, oprócz tego, że nie będzie tam Rzymian, go­jów i Sa­ma­rytan.

A co naj­waż­niej­sze, Aaron nie zo­sta­nie poj­ma­ny, a oj­ciec bę­dzie bez­piecz­ny.

Tam­tej nocy sie­dzie­li­śmy z in­nymi go­ść­mi do póź­na, w bla­sku okrą­głe­go księ­życa. W domu moi kuzyni zwykli dłu­go się ba­wić, a na­stęp­ne­go dnia wsta­wa­li póź­no, skra­ca­jąc so­bie czas do za­cho­du słoń­ca, kie­dy w koń­cu mo­gli się na­jeść. Ale tutaj nie było żad­nych za­baw, a małe dzie­ci już do­sta­ły swój po­si­łek i za­snę­ły w ra­mio­nach ma­tek.

Do tego cza­su umie­ra­łem z gło­du, mój żo­łą­dek za­ci­snął się jak pięść. Wie­dzia­łem jed­nak, że mu­szę na­uczyć się po­ścić, je­że­li pra­gnę zo­stać waż­nym na­uczycie­lem, ta­kim jak mój brat, któ­ry przy­słuchi­wał się roz­mo­wom do­ro­słych, zupeł­nie jak­by już był jed­nym z nich. Ale po­nie­waż wciąż nie mo­głem za­snąć, za­czą­łem mo­dlić się o spo­koj­ny sen.

– He­rod prze­niósł wszyst­kich więź­niów do Je­rycha – usłysza­łem głos go­spo­da­rza. – Kupiec przy­był z wie­ścia­mi dwa dni temu.

Jo­zue trą­cił mnie i zro­zu­mia­łem, że mó­wią o lu­dziach, któ­rych aresz­to­wa­no pod­czas ścią­ga­nia orła. Na­tych­miast się roz­bu­dzi­łem.

Inny męż­czyzna, któ­ry szedł z nami z go­spo­dy do sy­na­go­gi, po­krę­cił gło­wą.

– Nie spo­tka ich nic do­bre­go. Dla­cze­go mają być mę­czen­ni­ka­mi, sko­ro za kil­ka dni He­rod umrze? Niech Pan to uczyni!

Po ze­bra­nych prze­to­czył się po­mruk apro­ba­ty.

Pa­trzyłem na Jo­zue­go, ser­ce wa­li­ło mi jak mło­tem. Nie wie­dzia­łem, kim jest mę­czen­nik, ale do­strze­głem czuj­ne spoj­rze­nie bra­ta i grymas na twa­rzy ojca, kie­dy wszyscy za­czę­li mó­wić rów­no­cze­śnie.

– Rzymia­nie nadal tu będą.

– Wolę Rzymian niż He­ro­da. Jego wła­sna ro­dzi­na nie jest przy nim bez­piecz­na. Ce­zar do­brze po­wie­dział, że woli być świ­nią He­ro­da niż jego sy­nem.

– Są­dzę, że ten bę­kart był­by w sta­nie zjeść świ­nię.

Po­chyli­łem się nie­co, przy­ci­ska­jąc kur­czo­wo dło­nie do brzucha.

– Chodź, Juda­szu – szep­nął Jo­zue, ge­stem wska­zując, abym po­szedł za nim. Wy­pro­sto­wa­łem się w bó­lach.

Za­pro­wa­dził mnie do pa­kun­ku, któ­ry le­żał przy na­szych rze­czach w jed­nym z po­koi na za­ple­czu go­spo­dy. Jo­zue prze­szukał za­wi­niąt­ko i wsunął mi do ręki czer­stwy ka­wa­łek chle­ba.

– Masz. Je­śli nie bę­dziesz jadł, roz­cho­rujesz się jak ostat­nim ra­zem.

Pa­trzyłem to na bra­ta, to na chleb, i myśla­łem. Nie po­wi­nie­nem go przyj­mo­wać. Po­wi­nie­nem go wy­rzucić.

– Je­steś bar­dzo gor­li­wym Żydem – po­wie­dział Jo­zue. – Ale je­steś mło­dy i nikt nie ocze­kuje od cie­bie, że­byś nie jadł.

– Ale nad­cho­dzą­ce kró­le­stwo…

– Ka­wa­łek chle­ba nie spra­wi, że Rzymia­nie odej­dą, a He­rod szyb­ciej umrze. Je­stem two­im star­szym bra­tem, nie­praw­daż?

Po­ki­wa­łem gło­wą, łzy głupio na­płynę­ły mi do oczu. Zja­dłem chleb, gryząc po­spiesz­nie, i uda­łem się za Jo­zuem z po­wro­tem na dach.

Wła­śnie prze­łyka­łem ostat­ni ka­wa­łek, gdy ci­szę nocy roz­darł okrzyk za­sko­cze­nia – a po­tem ko­lej­ny. Usłysza­łem też prze­ni­kli­wy dźwięk ko­bie­ce­go gło­su.

Wbie­gli­śmy na dach – wszyscy ze­rwa­li się na rów­ne nogi, wpa­trując się w nie­bo. I wte­dy prze­ko­na­łem się dla­cze­go: tar­czę księ­życa, przed­tem tak peł­ną i bia­łą, czę­ścio­wo spo­wi­jał cień.

– To omen! – krzyk­nął ktoś. – Znak!

Zmrużyłem oczy, pa­trząc na księ­życ do po­ło­wy osło­nię­ty jak­by czar­ną po­wie­ką. Czy już tak zo­sta­nie? Czy to dzie­ło złe­go du­cha?

I wte­dy do mnie do­tar­ło.

Za­czą­łem się trząść, moja skó­ra sta­ła się zim­na i go­rą­ca jed­no­cze­śnie, a uszy wy­peł­ni­ło prze­raź­li­we za­wo­dze­nie. Wy­do­bywa­ło się z mo­je­go gar­dła.

– Ciii, Juda­szu! – Mat­ka przy­cią­gnę­ła mnie do sie­bie. Ale kie­dy to zro­bi­ła, mój żo­łą­dek gwał­tow­nie się po­ruszył, a ja zwi­ną­łem się z bólu i zwró­ci­łem po­si­łek tuż pod jej sto­py. Wy­mio­cin było nie­wie­le, ale chleb przy­brał po­stać bla­dych ka­wał­ków, ha­nieb­nie oświe­tla­nych przez blask zni­ka­ją­ce­go księ­życa. Za­czą­łem pła­kać, w ustach i noz­drzach po­czułem gryzą­cy smak i za­pach. Mat­ka wzię­ła mnie na ręce i prze­nio­sła nad ca­łym tym po­bo­jo­wi­skiem w ustron­ne miej­sce. Nie wie­dzia­łem, co ro­bić, drża­łem, a po po­licz­kach spływa­ły mi go­rą­ce łzy.

– To moja wina! – za­pła­ka­łem.

– Co ta­kie­go? – spyta­ła mat­ka.

– Księ­życ… ja to zro­bi­łem.

Jak Ewa ze­rwa­ła jabł­ko, tak i ja znisz­czyłem księ­życ na nie­bie.

– Mój go­łą­becz­ku, to nie two­ja wina. Czym­że jest dla Boga ma­leń­ki ka­wa­łek chle­ba? Ka­za­łam Jo­zue­mu ci go dać, że­byś się nie roz­cho­ro­wał. Ci­chut­ko już – po­wie­dzia­ła, ocie­ra­jąc moje łzy. – Nie cho­dzi o cie­bie, Juda­szu.

Z in­nych da­chów rów­nież za­czę­ły do­bie­gać krzyki, męż­czyź­ni kłó­ci­li się o zna­cze­nie owe­go zja­wi­ska, ale ja wie­dzia­łem le­piej. Na­wet naj­drob­niej­szy czyn może do­pro­wa­dzić świat do upad­ku. Moj­żesz nig­dy nie wszedł do Zie­mi Obie­ca­nej za to, że ude­rzył w ska­łę dwa razy. A te­raz ja do­pro­wa­dzi­łem nie­bo do zguby.

Wy­rwa­łem się z ob­jęć mat­ki, pod­bie­głem do gru­py męż­czyzn i zna­la­złem wśród nich ojca. Chwyci­łem go za rę­kaw.

– Juda­szu! Co się dzie­je?

Pa­dłem na ko­la­na, a on chwycił mnie i pod­niósł.

– To moja wina!

– To? Nie, Juda­szu, to cud, znak. Nie bój się. Pan mruga do nas. Wi­dzisz?

Za­czą­łem pła­kać jesz­cze moc­niej, aż do­sta­łem czkaw­ki. Oj­ciec nie znał po­wa­gi mo­je­go czynu.

– Zja­dłem i spójrz, co się sta­ło! – Nie mia­łem za­mia­ru ob­wi­niać mat­ki czy Jo­zue­go; sam zja­dłem chleb.

Oj­ciec zmrużył oczy w ciem­no­ściach i za­chi­cho­tał. Nie czułem się ura­żo­ny, kie­dy mat­ka mnie nie zro­zu­mia­ła, ale oj­ciec? W ob­li­czu tak oczywi­stej ka­ta­stro­fy czułem się bar­dziej sa­mot­ny niż kie­dykol­wiek.

– Na­praw­dę myślisz, że to przez cie­bie, mały Juda­szu? A tam… wi­dzisz? Księ­życ po­ja­wia się na nowo.

Spoj­rza­łem w kie­run­ku, któ­ry wska­zywał pal­cem oj­ciec. Rze­czywi­ście, cień na księ­życu nie­co się prze­sunął. Pa­trzyłem, jak za­czyna się wy­co­fywać, a mój strach po­ma­leń­ku ustę­po­wał.

Oj­ciec po­kle­pał mnie po ple­cach.

– Pan nie od­rzuci cię za to, że byłeś głod­ny. Ale mo­że­my się jutro ob­myć, je­śli dzię­ki temu po­czujesz się le­piej.

Na­stęp­ne­go dnia po­szli­śmy do sy­na­go­gi i trzykrot­nie za­nurzyłem się w mykwie. Oj­ciec był za­kło­po­ta­ny, a brat ob­ser­wo­wał mnie ze współ­czuciem. Do­pie­ro kie­dy ob­myłem się po raz trze­ci, kie­dy wy­sze­dłem na ze­wnątrz i uj­rza­łem ja­sny księ­życ, po­czułem cień ulgi.

•••

Wie­ści na­de­szły, za­nim zdą­żyli­śmy opu­ścić Scyto­po­lis. He­rod zmarł tej sa­mej nocy, któ­rej na­stą­pi­ło za­ćmie­nie księ­życa – ale nim od­szedł, na sto­sie w Je­rychu spa­lo­no dwóch wiel­kich na­uczycie­li je­ro­zo­lim­skich oraz ich czter­dzie­stu uczniów. Mój oj­ciec wy­buch­nął sil­nym pła­czem i za­czął drzeć na so­bie ubra­nia. Jo­zue uczynił po­dob­nie.

Ja po pro­stu pła­ka­łem.

Ucznio­wie, któ­rzy ze­zna­li, że nie pod­że­ga­li do zdję­cia orła, prze­żyli i nie­na­wi­dzi­łem ich za to. Nie­na­wi­dzi­łem ich, po­nie­waż wie­dzia­łem, że wśród nich nie było Aaro­na – Aaro­na, któ­ry wal­czył­by prze­ciw­ko He­ro­do­wi do ostat­niej kro­pli krwi, z czystej mi­ło­ści do Pra­wa. I wte­dy za­czą­łem pła­kać jesz­cze moc­niej, po­nie­waż wo­lał­bym, że­byśmy nie mi­ło­wa­li Pra­wa aż tak bar­dzo.

Przez kil­ka ko­lej­nych nocy drża­łem pod okryciem, a w snach wi­dzia­łem pło­ną­cych uczniów.

•••

Choć są­dzi­łem, że tak być nie po­win­no, po­ko­cha­łem Se­fo­ris. To mia­sto le­ża­ło da­le­ko od Je­ro­zo­li­my, a tutej­sza for­te­ca wy­da­wa­ła się mie­ścić w so­bie świat, któ­ry nie znał cze­goś ta­kie­go jak Świą­tynia. Nie po­wi­nie­nem był po­ko­chać mia­sta, któ­re na­le­ża­ło do He­ro­da; wpraw­dzie He­rod już nie żył, ale jego sy­no­wie tak jak on czci­li orła i pra­gnę­li wszyst­kie­go, co rzym­skie – łącz­nie z ochła­pa­mi wła­dzy, któ­re im­pe­rium rzuca­ło im ni­czym okruchy szcze­nię­tom.

Ale po­ko­cha­łem to mia­sto, po­nie­waż tutaj oj­ciec był bez­piecz­ny. Byli­śmy nie­tykal­ni.

Po­zna­wa­łem Se­fo­ris po dźwię­kach. Gło­sy dzie­ci, mo­ich ró­wie­śni­ków, nio­sły się od pod­nó­ża wznie­sie­nia, gdzie rol­ni­cy mie­li swo­je go­spo­dar­stwa i win­ni­ce. W cią­gu dnia słychać było pia­nie ko­gutów. Cza­sa­mi z da­le­ka do­bie­gał mnie dźwięk fle­tu któ­re­goś z pa­ste­rzy. A pta­ki śpie­wa­ły nie­ustan­nie.

Tam­tej desz­czo­wej wio­sny woda ście­ka­ła z da­chów do pod­ziem­nych zbior­ni­ków wod­nych. To był do­bry dźwięk – dźwięk wody. Mech przy­wie­rał do ka­mien­nych ścian do­mów i w ten spo­sób na­wet w sło­necz­ne dni po­wie­trze wo­kół nich pach­nia­ło desz­czem; a nad na­szymi gło­wa­mi szumia­ły so­sny.

Miesz­ka­li­śmy z kuzynem ojca, Ele­aza­rem – ka­pła­nem, któ­ry po­mógł umie­ścić Jo­zue­go i mnie na na­ukach u pew­ne­go czło­wie­ka. Był on pod ta­kim wra­że­niem nad wiek zdol­ne­go Jo­zue­go, że na­zywał go „ma­łym rab­bim”.

Wi­dzia­łem, jak wszyscy pa­trzyli na Jo­zue­go z nie­skrywa­nym za­chwytem, jak­by mój brat był żywym do­wo­dem na to, że Bóg o nas nie za­po­mniał i że w roli no­we­go po­ko­le­nia za­siał ziarn­ko gor­czycy, któ­re­go wspa­nia­łość do koń­ca po­zo­sta­nie nie­po­zna­na. I choć wie­dzia­łem, że nig­dy nie do­rów­nam Jo­zue­mu, to nie dba­łem o to. Będą mó­wi­li: „Idzie brat Jo­zue­go, syna Szymo­na. Jak on ma na imię? Aha, rze­czywi­ście – Judasz”. I to mi wy­star­czyło.

Tam­te­go roku po raz pierw­szy nie po­sze­dłem do Świą­tyni na Pas­chę. Za­miast tego ob­ser­wo­wa­li­śmy ro­dzi­ny, któ­re wspól­nie wy­rusza­ły w dro­gę. Ser­ce pę­ka­ło mi z za­zdro­ści, gdy słysza­łem, jak śpie­wa­ją psal­my pod bra­mą mia­sta.

Ele­azar za­cho­ro­wał kil­ka ty­god­ni wcze­śniej i nie mógł pójść z in­nymi ka­pła­na­mi. Wi­dzia­łem, jak jego żona, sta­ra Se­fo­ra, skrywa­ła twarz w dło­niach, kie­dy są­dzi­ła, że nikt nie pa­trzy. Jej za­cho­wa­nie spra­wia­ło, że ba­łem się o Ele­aza­ra. Po­lu­bi­łem go i mo­dli­łem się o zdro­wie dla nie­go. Ob­mywa­łem się tak czę­sto, że brat się w koń­cu na mnie ze­zło­ścił i po­wie­dział, że na­wet fa­ryze­usze ro­bią to rza­dziej. Nie mó­wiąc już o es­seń­czykach, któ­rzy są tak ra­dykal­ni, że pod­czas sza­ba­tu na­wet nie cho­dzą się wy­próż­niać. Czy i ja mia­łem się od tego po­wstrzymywać?

Szyb­ko roz­wa­żyłem taką ewen­tual­ność, ale wie­dzia­łem, że mój żo­łą­dek nie bę­dzie tak po­słusz­ny.

Pas­chę świę­to­wa­li­śmy w sy­na­go­dze i w domu Ele­aza­ra, któ­ry wy­zdro­wiał, wy­da­wa­ło­by się w cu­dow­ny spo­sób, twier­dząc, że to za­sługa po­traw­ki z ja­gnię­ci­ny przy­rzą­dzo­nej przez moją mat­kę i Se­fo­rę.

Kil­ka dni póź­niej za­czę­li wra­cać pierw­si piel­grzymi.

Za wcze­śnie.

Wła­śnie ze­bra­li­śmy się na ko­la­cję, gdy do domu wbiegł sio­strze­niec Ele­aza­ra, rwąc so­bie wło­sy z gło­wy.

– Wy­rżnę­li ich ra­zem z ich ofia­ra­mi! – wy­krzyk­nął.

– Co się sta­ło? – za­żą­dał wy­ja­śnień Ele­azar, wsta­jąc od sto­łu.

– Nowy król wy­słał stra­że do Świą­tyni na dzień przed świę­tem, stra­że zło­żo­ne z na­jem­ni­ków. Nie­któ­rzy piel­grzymi się zbun­to­wa­li i za­czę­li rzucać w nich ka­mie­nia­mi. Król w od­po­wie­dzi wy­słał swo­ją ar­mię. Była rzeź piel­grzymów: męż­czyź­ni, ko­bie­ty, dzie­ci. Ty­sią­ce za­bi­tych!

Oj­ciec się za­chwiał i po­bladł na twa­rzy. Tam­tej nocy dom wy­peł­nia­ły szlo­chy mat­ki i Se­fo­ry, mie­sza­ją­ce się z ję­ka­mi Ele­aza­ra, któ­ry brzmiał nie jak udrę­czo­ny sę­dzi­wy ka­płan, ale po pro­stu jak prze­gra­ny sta­rzec.

W rze­zi pod­czas świę­ta Pas­chy zgi­nę­ło trzy ty­sią­ce lu­dzi. To był punkt za­pal­ny.

To był po­czą­tek.