Joga prawdziwa. Praktyka Jogasutr drogą do szczęścia i duchowego spełnienia - ebook

Recenzje książki Joga prawdziwa

„Joga prawdziwa to wszechstronna książka o życiu; każdy rozdział napisany jest klarownie, z pokorą i miłością. (…) Jennie Lee otworzyła nam oczy i uczyniła tę często źle rozumianą praktykę bardzo przystępną. (…) Naprawdę genialne i afirmujące życie dzieło”.

– Graham Salisbury

nagradzany autor Under the Blood-Red Sun

„ tłumaczy słuchaczom Zachodu antycz­ną mądrość filozofii jogicznej z jasnością i prostotą, by w sposób radosny i znaczący mogli stosować jej moc w radzeniu sobie ze stresami życia, jak również cieszyć się jej nagrodami. Inspirująca książka Jennie uskrzydla serce, ciało i umysł”.

– Sydney Solis

autor Storytime Yoga

„Jennie Lee włożyła w tę interpretację Jogasutr całe swoje serce, przystosowując jej nauki do życiowej praktyki, która pomaga wieść szczęśliwe, wolne i mądre życie”.

– Kelly Birch

wydawca „Yoga Therapy Today”, magazynu International Association of Yoga Therapists

„Joga prawdziwa Jennie Lee przypomina nam (…), szczęście i zadowolenie nie mają swego źródła na zewnątrz nas, lecz są esencją naszej prawdziwej istoty. to książka, do której często będziesz powracał”.

– Suzanne Dubus

dyrektor generalna Jeanne Geiger Crisis Center

„Joga prawdziwa oferuje przystępne wprowadzenie do ośmiu gałęzi jogi Patańdźalego (…) i jest świetnym uzupełnieniem technicznych tłumaczeń sutr”.

– Janet Stone

założycielka Janet Stone YogaPrzedmowa

Jogasutry Patańdźalego były od wieków i są nadal przedmiotem wielu studiów i komentarzy. Kiedy dotarła do mnie książka Jennie Lee zatytułowana Joga prawdziwa. Praktyka Jogasutr drogą do szczęścia i duchowego spełnienia, nie wiedziałam nic o działalności dydaktycznej jej Autorki, zaciekawiło mnie więc, cóż nowego ma ona do zaoferowania. I oto znalazłam w niej osobę, która rozpoznała swoją Jaźń w klasycznym tekście, jak gdyby znała go już na pamięć. Jej objaśniający komentarz opiera się na pięciu różnych przekładach, jego źródłem jest jednak bezpośrednie zrozumienie znaczenia zawartych w nich treści, oparte na jej własnym doświadczeniu. Dla Jennie Lee Jogasutry są receptą na życie, którą dzieli się z czytelnikami z perspektywy tego właśnie osobistego doświadczenia, a nie zapamiętywania znaczeń. Dzięki temu ofiarowuje nam dar szczególny w postaci pięknie napisanego przekładu i komentarza zakorzenionego we współczuciu, w którym wszyscy możemy odnaleźć swoje odbicia. Ten sposób przeżywania Jogasutr – poprzez osobiste i bezpośrednie przesłanie, przynoszący czytelnikowi prawdziwie odkrywcze chwile – jest najwartościowszym sposobem uczenia się prawd zawartych w tym dziele.

W jednym z moich ulubionych komentarzy do Jogasutr Svāmi Venkateśānanda odróżnia „przekazywanie informacji” od „przesłania”. Można przekazywać innym informacje, jednak prawdziwe pojmowanie znaczeń wymaga osobistego przesłania, w którym – jak pisze – „nie ma miejsca na nieporozumienia, dochodzi bowiem do kontaktu podmiotu z przedmiotem »na tych samych falach«, a treści transmitowane są z serca do serca”¹. Takie przesłania nie dokonują się łatwo samą tylko drogą werbalną. Zdarza się to jednak w przypadku tekstów wybitnie wymownych i znaczących, których treści natychmiast rozumiemy i które głęboko zapadają nam w serce. Tak właśnie należy studiować Jogasutry. Komentarz oferowany w tej książce może być nośnikiem bezpośredniego przesłania Autorki, pozwalającym zrozumieć głębsze znaczenia tych starożytnych aforyzmów.

Wybranym wersetom Autorka przyporządkowuje codzienne praktyki, tematy do przemyślenia oraz afirmacje mogące pomóc w integracji ich treści z życiem, co niewątpliwie będzie dla Czytelników źródłem sporej radości. W przeciwieństwie do niektórych komentarzy akcentujących samodyscyplinę, Jennie Lee zaprasza nas do poszukiwania najgłębszej duchowej tożsamości, okazując przy tym współczucie dla przesłaniających ją warstw mentalności; posługuje się nastrojami i opowieściami, a także wyzwaniami życia codziennego. Komentarz ten płynie bezpośrednio z serca Autorki do serc Czytelników. Zachęcam do jego wysłuchania i aktywnego wykorzystania.

– Amy Weintraub

założycielka Jogistycznego Instytutu Uzdrawiania Siłą Życiową (LifeForce Yoga Healing Institute) oraz autorka książek Yoga for Depression i Yoga Skills for Therapists

1 Svāmi Venkateśānanda, The Yoga Sutras of Patañjali with Commentary, Motilal Banarsidass, Delhi 2008.Wstęp

Czy teraz – dokładnie w tej chwili – czujesz się szczęśliwy? Być może tak, jeśli dobrze ci się wiedzie. Jeżeli nie, to jesteś przygnębiony. A gdybyś tak mógł niezależnie od okoliczności – złych lub dobrych – odpowiedzieć zawsze: „Tak! Jestem szczęśliwy”?

Szczęścia szukamy zwykle na zewnątrz, wśród ludzi, miejsc i rzeczy przynoszących nam spełnienie. Satysfakcje te są jednak przemijające i nieprzewidywalne, kontynuujemy więc nasze poszukiwania dzień po dniu, by wreszcie, w którymś momencie – przeważnie w następstwie jakiegoś cierpienia – uświadomić sobie, że przyjemności zewnętrzne, nawet te największe, nie dają trwałego zadowolenia. Bez względu na zakres i skalę życiowych sukcesów lub też ich brak, czas, który marnujemy na próby zapewnienia sobie szczęścia w świecie, upływa wraz z naszym życiem.

Wszystkie te wysiłki przynoszą nam tylko efemeryczne chwile szczęścia. Okazuje się jednak, że istnieje sposób na stałe odczuwanie celowości, znaczenia i radości każdego dnia, niezależnie od tego, co niesie życie. Wypróbowanym przez wieki przewodnikiem w sferze osobistego rozwoju tych doświadczeń są Jogasutry – zbiór około dwustu aforyzmów zawierających oświecające nauki zebrane ponad dwa tysiące lat temu przez mędrca o nazwisku Patańdźali (sanskr. Patañjāli). W drugiej księdze tego dzieła znajduje się część poświęcona „ośmiu gałęziom” (sanskr. aştāņga) jogi będącym kwintesencją duchowej mądrości w formie zintegrowanego systemu praktyk uczących nas życia w stanie trwałego szczęścia. Celem tej książki jest opisanie sposobów wykorzystania tych konkretnych aforyzmów dla osiągnięcia głębokiej, trwałej radości i spełnienia o wymiarze znacznie przekraczającym wszystko, co świat zewnętrzny ma nam do zaoferowania.

Moja opowieść

Ból jest potężnym czynnikiem motywującym. Nie musi tak być, jednak często cierpienie rozbudza w nas potrzebę wzniesienia się ponad chwilowe przyjemności życia dla znalezienia nowej perspektywy jego oglądu. Smutnym, lecz prawdziwym jest, iż ludzie rzadko opuszczają swoje strefy komfortu, póki nie zostaną z nich brutalnie wyrwani.

Szesnaście lat temu doświadczyłam czegoś takiego. W krytycznej chwili musiałam, wyczerpana permanent­nym płaczem cierpiącego na kolki niemowlęcia, stawić czoła swemu burzliwemu małżeństwu oraz przerażeniu towarzyszącemu przygotowaniom do przeprowadzki na drugi koniec kraju, daleko od przyjaciół, rodziny, pracy i wszystkiego, do czego byłam przyzwyczajona. Zmobilizowałam wtedy wszystkie wewnętrzne zasoby, by powrócić do stanu równowagi, nie ulegając pokusom objadania się, picia alkoholu, nadużywania zakupów i innych niezdrowych reakcji, ponieważ wiedziałam, że żadne z tych działań nie przyniesie mi prawdziwego spełnienia. Wówczas też zaczęłam szukać drogi do trwałego wewnętrznego spokoju i miłości.

Tak się złożyło, że studiowałam psychologię duchową. Na zakończenie pierwszego roku miałam opisać własną koncepcję psychoterapii, postanowiłam więc wykorzystać tę okoliczność, tworząc w wyobraźni osobistą mapę drogi do szczęścia, którego tak bardzo pragnęłam. Nazwałam ją „Terapią radości”. Jej opis zaczynał się tak:

„W każdym z nas jest promienne światło Radości. Jest ono Boską iskrą obecną od chwili narodzin. Dzięki indywidualnemu urzeczywistnieniu więzi z Boskim Źródłem odnajdujemy prawdziwą wewnętrzną radość, pozwalając jej światłu promieniować”.

Przypomina to aforyzmy 2 i 3 z pierwszej księgi Jogasutr w interpretacji Nischali Joy Devī: „Skupiona w sercu świadomość uspokaja się. Doświadczamy wtedy naszej prawdziwej natury – radości”².

Niesamowite jest to, że w owym czasie ani przedtem nie studiowałam Jogasutr! Pisząc pracę o „Terapii radości”, uprawiałam tylko fizyczne aspekty jogi (sanskr. haţha yoga) i nie miałam pojęcia, że tworzę model analogiczny do starożytnej koncepcji szczęścia wyłożonej w aforyzmach Patańdźalego. Kiedy odkryłam prawdziwe nauki jogi – fantastyczną ścisłą wiedzę o szczęściu – oraz ich związek z uwielbianymi przeze mnie asanami, takimi jak stanie na głowie i pozycja psa z głową do dołu, wówczas nabrało sensu włączenie mojej „Terapii radości” do szerzej pojętej terapii jogistycznej. Od tamtej pory terapia ta jest moim zawodem, co pozwala mi dzielić się z setkami osób odmieniającymi życie zasadami Jogasutr.

Opowiadam tu o tym wszystkim, by zilustrować fakt, iż moja indywidualna świadomość zaczęła czerpać siły z wszechobecnej Świadomości Stwórczej i otrzymała od Niej niezbędne zrozumienie, ponieważ autentycznie poszukiwałam szczęścia na poziomie duchowym. W tym tkwi istota podróży, w której drogowskazami są aforyzmy Jogasutr wyprowadzające ponad perspektywę doświadczeń oddzielonej, pełnej lęku indywidualnej świadomości ku radosnemu połączeniu ze Świadomością Boską, gdzie wszystko jest możliwe, radosne i bezpieczne.

Od tamtej pory minęło wiele lat i w tym czasie życie, wypróbowując moją zdolność do osobistego traktowania tych nauk, stawiało mnie wobec licznych wyzwań, takich jak: rok głębokiej depresji, utrata dziecka i jednego z rodziców, rozwód, dodatkowe przeprowadzki, dziesięć lat samotnego wychowywania dziecka oraz mnóstwo kłopotów finansowych. Jednak dzięki codziennemu praktycznemu stosowaniu zasad opisanych w tej książce jestem dziś odporniejsza na stres w chwilach ciężkich prób oraz czuję się lepiej zakorzeniona w niewzruszonym spokoju i radości. Książkę tę napisałam, pragnąc pokazać drogę do trwałego szczęścia i duchowego spełnienia – bez względu na wyzwania, jakie stawia przed nami życie.

Prawdziwe szczęście wiąże się z pomyślną realizacją właściwie wybranych celów, dlatego opisane dalej praktyki wymagają rzetelnego zaangażowania – jak wszystko, co jest warte naszego wysiłku. Musimy świadomie wybierać spokojne reakcje w sytuacjach konfliktowych. Musimy wybierać wewnętrzne postawy wdzięczności w chwilach przygnębienia, w których opanowuje nas negatywne myślenie. Musimy z osobistego wyboru mówić prawdę, nawet gdy jest to niewygodne. Nie zawsze są to wybory łatwe, jednak gdy zachowujemy stałą gotowość do dążenia do prawdziwego szczęścia i poczucia bezpieczeństwa podtrzymującego nas w każdych warunkach życiowych, okazują się niewielką ceną czystości, mocy i mądrości, które przynosi ich praktykowanie.

Osiem gałęzi jogi opisanych przez Patańdźalego ma decydujące znaczenie dla wszystkich ludzi pragnących szczęścia i zainteresowanych praktyką prawdziwej jogi. Prowadzą nas one do zachowania spokoju, harmonii i zadowolenia we wszelkich życiowych przedsięwzięciach, tworząc zarazem spójny system otwierający drogę do radości i świadomego kontaktu z własną Boskością. Aby ujrzeć je w szerszym kontekście, poświęcimy nieco uwagi historii Jogasutr.

Geneza Jogasutr

Jogasutry to genialnie uporządkowana synteza odwiecznej duchowej mądrości wyrażonej m.in. w Wedach, Upaniszadach, naukach buddyjskich i Bhagawadgicie – fundamentalnym tekście o zasadniczym znaczeniu dla zrozumienia filozofii i praktyki jogi.

Filozofia jogi i Wedy

Najstarsze zachowane sformułowania nauk jogi pochodzą sprzed pięciu tysięcy lat. Na pieczęciach znalezionych przez archeologów w dolinie Indusu widoczne są postacie ludzkie w pozycjach medytacyjnych. Równie odległe w czasie jest pochodzenie Wed uważanych za najstarsze teksty religijne, w których filozofia jogi występuje w dojrzałej postaci. Sanskryckie słowo veda pochodzi od rdzenia vid oznaczającego wiedzę – zwłaszcza w znaczeniu gnozy. Klasyczne systemy filozoficzne hinduizmu uznają Wedy za pisma objawione o najwyższym autorytecie. Joga jest jednym z sześciu takich systemów, obecnie najszerzej znanym.

W zrozumieniu miejsca i roli filozofii jogi w całokształcie nauk wedyjskich pomocna jest ogólna znajomość pozostałych pięciu systemów. Z tego samego rdzenia co słowo veda pochodzi wedanta (sanskr. vedānta). Przyrostek anta oznacza dosłownie „koniec”, vedānta jest więc wiedzą ostateczną, czyli najwyższą – wszechogarniającą i obejmującą uniwersalne monistyczne (sanskr. advaita) doświadczenie jedności Wszechrzeczy. Wedanta potwierdza – na podstawie zgodnego świadectwa mistyków wszystkich tradycji i epok – iż wszystko jest projekcją Jednej Świadomości i manifestacją Jednej Rzeczywistości.

Sāmkhya jest systemem filozoficznym wyjaśniającym, w jaki sposób Jedna Świadomość przejawia się w wielu zjawiskach i rzeczach świata materialnego. Trzecim wielkim systemem filozoficznym jest joga (sanskr. yoga) opisująca sposoby urzeczywistnienia jedności z uniwersalną Jedną Świadomością poprzez odpowiednie praktyki prowadzące nas drogą wiodącą od ignorancji i pozornych ograniczeń do prawdy i wyzwolenia (sanskr. kaivalya, mukti, mokşa, nirvāņa).

Pozostałe trzy systemy filozofii hinduistycznej to: mīmāṃsā, której głównym tematem jest dharma, tj. zasady właściwego życia; nyāya – system epistemologiczny badający źródła wiedzy; oraz vaiśeşika redukująca wszystkie przejawy stworzenia do ich zasad podstawowych. W hinduizmie filozofia tworzy wprawdzie podstawy życia religijnego, należy jednak te kategorie rozróżniać. Joga nie jest religią. Jest systemem filozoficznym oraz empiryczną i ścisłą nauką duchową. W zgodności z przesłaniem Wed filozofia jogi potwierdza wszystkie prawdy religijne jako uniwersalne i emanujące z Jednej Świadomości. Możemy więc bezkonfliktowo łączyć praktykę jogi z każdym religijnym wyznaniem i należącymi doń zwyczajami.

Upaniszady

Starożytne wedyjskie ceremoniały celebrowali bramini – duchowni, którym panujący wówczas w Indiach system kastowy nadawał elitarny status. Kiedy najdawniejsi jogini decydowali się poszukiwać bezpośredniej realizacji jedności ze Świadomością Najwyższą, udawali się do miejsc odosobnionych na łonie natury i eksperymentalnie weryfikowali ćwiczenia duchowe prowadzące do osobistej komunii z Bogiem. Rezultatem tych praktyk były komentarze do Wed nazywane Upaniszadami (sanskr. upanişad), słowo to oznacza dokładnie „siedzenie w pobliżu”, nawiązuje do siedzenia w pobliżu stóp duchowego nauczyciela (sanskr. guru).

Pisane przed około trzema tysiącami lat Upaniszady koncentrują się na osobistej podróży, jaką jest indywidualny rozwój duchowy. Pisma te uczą, że rozpoznanie własnej prawdziwej natury, pozostającej w jedności z Duchem, możliwe jest jedynie poprzez jej osobiste doświadczenie. W Upaniszadach znajdujemy wiele podstawowych tematów, które pojawiły się później w Jogasutrach. Uważa się, że autorem dziesięciu najważniejszych Upaniszad był mistyk i filozof Śankara. Opisane są w nich takie zagadnienia, jak karma (prawo przyczyn i skutków), maya (percepcyjna zasłona powodująca dualistyczne postrzeganie rzeczywistości), prāņa (energia życia), czakramy (sanskr. cakra, ośrodki energii życia), mantry (święte formuły słowne), medytacja (stan stabilnego skupienia, w którym możliwe jest doświadczenie jedności z Bogiem) oraz yoga sādhana (wyższa praktyka duchowa). Komentarze te uważa się za kwintesencję i podsumowanie Wed, czego wyrazem jest mantra sā’ham oznaczająca: „Ty jesteś tym”, potwierdzająca Jedność wszechrzeczy oraz potrzebę dążenia do realizacji tego założenia w osobistym doświadczeniu.

Bhagawadgita

Około pięćset lat po powstaniu Upaniszad Siddhārtha Gautama, znany jako Budda, rozwinął dalej indywidualną ludzką potrzebę poszukiwania zrozumienia ostatecznej prawdy poprzez naukowe procesy medytacji. Równocześnie indyjski mędrzec Vyāsa stworzył hinduski epos zatytułowany Mahabharata, prezentujący analizę czterech celów życia. Częścią Mahabharaty jest Bhagawadgita (sanskr. Bhagavad Gītā) – metaforyczne przedstawienie mądrości jogi w konwencji wielkiej bitwy, w której młody wojownik Ardźuna (sanskr. arjuna) otrzymuje pouczenia od Kryszny (sanskr. kŗşņa) dotyczące bezinteresownych działań, uwalniania się od przywiązań oraz innych praktyk umożliwiających podporządkowanie ego zwierzchności Duszy i życie w świecie bez zgubnej identyfikacji z jego aspektami.

Synteza: Jogasutry

Mniej więcej dwa tysiące lat temu Śri Patańdźali zebrał najważniejsze elementy Wed, Upaniszad, nauk Buddy i Bhagawadgity, tworząc zbiór aforyzmów noszący obecnie nazwę Jogasutry (sanskr. yoga sūtra). Jest to fundamentalny tekst Jogi Królewskiej (sanskr. rāja yoga) opisujący wyczerpująco „ścieżkę jogi” – naukowo uporządkowaną technologię duchowego rozwoju, którego celem bieżącym jest radość życia, a celem ostatecznym – wyzwolenie z więzów indywidualnego umysłu i ciała w mistycznym doświadczeniu jedności ze Świadomością Najwyższą.

Jogasutry składają się z czterech ksiąg. Księga pierwsza – samādhi pāda – opisuje istotę oświecenia oraz jego zaawansowane stadia. Księga druga – sādhana pāda – poświęcona jest praktykom duchowym koniecznym dla osiągnięcia stanu wyzwolenia, jak również przeszkodom, które na tej drodze możemy napotkać. To ta księga zawiera opis ośmiu gałęzi jogi (sanskr. aşţa anga). Księga trzecia – vibhūti pāda – zawiera przegląd mocy fizycznych, mentalnych i duchowych, których pojawienia się możemy oczekiwać w procesie zaangażowanej i wytrwałej praktyki. I wreszcie księga czwarta – kaivalya pāda – opisuje najwyższe stany pełnej duchowej realizacji w ujęciu filozoficznym.

Słowo sūtra, oznaczające „nić” oraz „szyć”, sugeruje nić uniwersalnej mądrości, którą nauczyciele duchowi uzupełniają perłami własnych interpretacji lub rozszerzeń, stosownie do specyfiki czasów, kultury oraz potrzeb uczniów. Aforyzmy Patańdźalego są niezwykle zwięzłe, co ułatwiało nam w przeszłości i ułatwia dziś ich zapamiętanie. Mistrzowie duchowi nie zachęcali uczniów do intelektualnej analizy przekazywanych im nauk, inspirowali ich natomiast do poszukiwania bezpośrednich doświadczeń poprzez refleksje oraz osobiste, praktyczne ich stosowanie.

Także i my powinniśmy podążać za ich przykładem, nie żałując czasu na kontemplację i głębsze przyswajanie treści kolejnych aforyzmów oraz odkrywając tkwiące w nich potencjały wielowymiarowych interpretacji i zastosowań. Jogasutry uważane są za pismo żywe, którego nauki dostarczają różnych przekazów w zależności od poziomu percepcji i kompetencji duchowej odbiorcy. Tekst ten odsłania przed nami to, czego potrzebujemy na danym etapie rozwoju. Jak osobiste przesłanie miłości, Jogasutry mówią nam, jak żyć lepiej i unikać życiowych pułapek. Aforyzmy Patańdźalego zawierają opisy praktyk duchowych ponad podziałami wyznaniowymi i filozoficzne wskazówki prowadzące ku doświadczeniu Boskiej Szczęśliwości oraz uwolnieniu od wszelkich cierpień i bólów.

Osiem gałęzi jogi

W księdze drugiej Jogasutr znajdujemy opis ośmiu gałęzi jogi, dlatego w literaturze sanskryckiej Joga Królewska w ujęciu Patańdźalego nazywana jest aşţānga yoga. Słowo aşţa znaczy „osiem”, zaś anga (dosł. „człon” lub „część”) to w tym kontekście „wzajemnie połączone gałęzie”. Pięć pierwszych ma charakter zewnętrzny, a trzy dalsze – wewnętrzny, czyli introspektywny. W układzie tej książki zachowana została oryginalna kolejność ośmiu gałęzi, a dla lepszego zrozumienia ich powiązań podzielono je na trzy grupy. Grupę pierwszą tworzą cechy istoty ludzkiej, które musimy w sobie odnaleźć i rozwinąć, by móc odzyskać wewnętrzną harmonię. Grupa druga wiąże aktywne praktyki zewnętrzne z wewnętrznym zaangażowaniem, a grupa trzecia opisuje ćwiczenia głębsze, bardziej kontemplacyjne, prowadzące ku wyższym stanom świadomości ukazującym jej Jedność. W rzeczywistości wszystkie gałęzie praktykuje się równocześnie.

Wyraźnie określonym celem ośmiu gałęzi jest rozpoznanie prawdziwej natury naszej świadomości ponad koncepcjami, które sami tworzymy na temat własny, innych istot i świata. Realizując osobiście te nauki, osiągamy czystość sumienia, wolność od wszelkich uprzedzeń na poziomie intelektualnym, niezłomną siłę woli oraz dostęp do tego, czego potrzebujemy, w odpowiednim czasie, w szczególności zaś do mądrości i przewodnictwa, pozwalających podejmować słuszne decyzje. Praktykując osiem gałęzi Jogi Królewskiej, stajemy się szlachetniejsi, bardziej współodczuwający i szczęśliwsi, by wreszcie pewnego dnia doświadczyć radosnego wyzwolenia. Miarą trwałego szczęścia jest wówczas niewzruszony spokój wewnętrzny oraz zdolność pozostawania wdzięcznym i zrównoważonym niezależnie od okoliczności zewnętrznych. Wtedy jesteśmy prawdziwymi joginami (sanskr. yogī) lub joginkami (sanskr. yoginī).

Składowe drogi do szczęścia: gotowość, pokora i przewodnictwo

Zgodnie z filozofią jogi, trwałe szczęście przychodzi dopiero wtedy, gdy przestajemy się utożsamiać z nieprzerwanym potokiem myśli i uczuć tworzących naszą mentalną osobowość, czyli „małe ja”. „Ja”, „mnie”, „moje” – idee, które normalnie kojarzymy, myśląc o sobie, to projekcje ego. Patańdźali przypomina nam, że przyczyną wszystkich życiowych zmagań jest utrata kontaktu z naszą prawdziwą tożsamością. Zapominając, kim jesteśmy, błądzimy w świecie, przekonani o swojej odrębności i nieadekwatności. Cierpienia trwają dopóty, dopóki nie przekonamy się, że nie jesteśmy istotami materialnymi, lecz duchowymi, oraz że niemożliwa jest prawdziwa utrata radości i spokoju, ponieważ istnieją one w naszej świadomości, a nie w świecie zewnętrznym.

Jogasutry zaczynają się od stwierdzenia, że musimy się nauczyć uspokajania nieustających fluktuacji indywidualnego umysłu – ego, aby móc doświadczyć prawdziwego „Ja” (przez duże „J”). Urzeczywistnienie tej prawdziwej Jaźni nie oznacza lepszego zrozumienia własnych potrzeb, instynktów, pragnień i awersji, lecz niewzruszoną empiryczną pewność, że jesteśmy Czymś znacznie większym od tego wszystkiego. To Coś pozostaje w jedności z wszechwiedzą, wszechmocą i wszechobecnością rezydującego w nas Ducha. Wówczas doświadczamy życia poprzez świadomość Duszy – indywidualnej manifestacji Stwórcy w naszym wnętrzu. W tym stanie funkcjonujemy nadal jako jednostki ludzkie, postrzegamy jednak wszystko z perspektywy duchowej – z poziomu prawdziwego Ja. Uwolnieni od ograniczeń ego, stajemy się przejawem Boskiej Świadomości w radości i szczęściu, tu i teraz.

Aby rozpocząć podróż do stanu rozszerzonej świadomości w miejscu, w którym się dziś znajdujemy, potrzebujemy dwóch zasadniczych cech – gotowości i pokory. Musimy być gotowi do odwrócenia się od popularnej normy poszukiwania przyjemności i zwrócić nasze serca w pokorze ku głębszemu zrozumieniu tego, co przynosi prawdziwe spełnienie.

Ponadto potrzebujemy przewodnika, bo żaden GPS ani Google nie doprowadzą nas do Boskiego domu. Na szczęście od tysięcy lat indyjscy riszowie (sanskr. ŗşi – „ten, który widzi”, prorok, gnostyk) prowadzili empiryczne badania praw naturalnych i duchowych, poszukując pełni szczęścia i spełnienia. W eksperymentach tych używali własnych ciał, umysłów i żywotów jako laboratoriów, w których znajdowali drogi i środki służące osiąganiu spokoju i trwałego oświecenia. Uzyskana przez nich wiedza została usystematyzowana, a wynikające z niej perfekcyjne metody działania są od wieków przekazywane kolejnym pokoleniom.

Konsekwencja i zaangażowanie gwarancją sukcesu

Każdy, kto podróżował, wie, że czytanie przewodników nie może zastąpić osobistej obecności w miejscu przeznaczenia. Mapa jest tylko przybliżonym obrazem terenu. Następnym koniecznym elementem naszej podróży jest więc wysiłek potrzebny do przejścia z jednego miejsca w drugie. Piękno jogi jako nauki duchowej polega na tym, że nie musimy polegać na czyichkolwiek teoriach, wierzeniach czy doniesieniach. Mówiąc obrazowo, czas spakować walizki i wejść na pokład samolotu. Podobnie jak czynili to święci i jogini w przeszłości, my również możemy szukać konkretnych dowodów w laboratoriach naszych ciał, umysłów i Dusz. Wszystko, czego uczy nas joga, można zweryfikować i potwierdzić w bezpośrednim doświadczeniu wynikającym z prawidłowej i konsekwent­nej praktyki. Tylko my sami jesteśmy odpowiedzialni za tworzenie i zachowanie bądź utratę własnego szczęścia.

Niestety wielu z nas ogranicza się jedynie do intelektualnego przyswojenia informacji na te tematy. Inni doskonale znają mapy, nie wykraczają jednak poza etap planowania podróży. Tylko nielicznych stać na jej podjęcie i tylko oni docierają do celu.

Zrozumienie wielu warstw znaczeniowych każdego aforyzmu Jogasutr wymaga sporej ilości czasu, a faktyczne osiągnięcie stanu rozszerzonej świadomości i jej utrzymanie – wielkiej wytrwałości. Celem tej książki jest rozbudzenie zainteresowania i dostarczenie Czytelnikowi podstawowego zrozumienia nauk potrzebnego do ich gruntownego przyswojenia. Riszowie dali nam klucze do królestwa, ale to my musimy otwierać nimi swoje bramy – nie teoretyzując, lecz stosując praktyki opisane w ośmiu gałęziach.

W każdej podróży nieuchronnie pojawiają się trudności. Patańdźali identyfikuje pięć głównych ludzkich ułomności (sanskr. kleśa) będących przeszkodami na drodze do prawdziwego szczęścia i wyzwolenia. Są one podłożem wszelkich ludzkich cierpień – fizycznych, psychicznych, filozoficznych czy metafizycznych. Należą do nich: ignorancja (avidyā), egoizm (asmitā), przywiązania (rāga), awersje (dveşa) oraz lęk egzystencjalny (abhiniveśa). Na szczęście cierpienia powodowane przez te ułomności mobilizują nas do szukania nowych sposobów myślenia i działania w celu uwolnienia się od nich.

Wytrwałe ofiarowanie wszystkiego, czym jesteśmy i czym byśmy chcieli być, w szczerym i bezwarunkowym oddaniu praktykom ośmiu gałęzi jogi, mimo zniechęcających prób i przeciwności przynosi nam prawdziwe spełnienie wszystkich potrzeb i pragnień. Osobiście sprawdzalnym rezultatem takich konsekwentnych działań są: radość życia, pogłębienie wewnętrznego spokoju i rozpoznanie Boskiej Jaźni – tak jak to opisują aforyzmy Jogasutr – wewnątrz i na zewnątrz, oraz w formach i w postaci transcendentnej, pozbawionej form.

Dzięki takiej integracji świadomości, poprzez ciągłą praktykę prawdziwej jogi we wszystkich jej aspektach, życie staje się w całości spokojnym przejawem głębokiej radości i miłości. Rozpoznanie własnej szczęśliwej i doskonałej natury jest naszym Boskim prawem i nic nas nie może powstrzymać od jej urzeczywistnienia, jeśli cierpliwie praktykujemy ćwiczenia duchowe w celu odnalezienia prawdziwej tożsamości. Płynące zeń szczęście i spełnienie są nieporównywalne z jakąkolwiek przyjemnością dostępną w świecie zewnętrznym.

Interpretacje i zastosowania Jogasutr

Większość istniejących przekładów i opracowań Jogasutr to dzieła skomplikowane i trudne dla przeciętnego odbiorcy, a nawet dla zaawansowanych nauczycieli, co ogranicza ich przydatność w bezpośrednim praktycznym nauczaniu. Joga prawdziwa nie jest więc kolejnym naukowym przekładem tego dzieła, a raczej praktycznym spojrzeniem na osiem gałęzi Jogi Królewskiej oraz ich obecne znaczenie jako wskazówek pomocnych w poszukiwaniu harmonii życia wewnętrznego i zewnętrznego.

W celu wydobycia istotnych znaczeń poszczególnych aforyzmów posługiwałam się pięcioma różnymi przekładami z intencją głębszego zrozumienia ich treści i możliwości praktycznego zastosowania we współczesnym życiu. Autorem pierwszego z nich był Śri Svāmī Satcidānanda (The Yoga Sutras of Patanjali; „Jogasutry Patańdźalego”), założyciel Instytutu Jogi Integralnej (Integral Yoga Institute). Jego mistrzem był Śri Svāmī Śivānanda Sarasvati. Śri Svāmī Satcidānanda (podobnie jak jego guru) należy do mistrzów jogi cieszących się w naszych czasach najwyższym szacunkiem i autorytetem. Pierwsze wydanie jego przekładu Jogasutr ukazało się w roku 1978. Drugim wykorzystanym przeze mnie źródłem była książka The Secret Power of Yoga („Tajemna moc jogi”) wydana w roku 2007. Jej autorką jest Nischala Joy Devī, dwudziestopięcioletnia konsekrowana uczennica Śri Svāmīego Satcidānandy, jedna z niewielu kobiet, które przetłumaczyły Jogasutry. Trzecia moja inspiracja to The Heart of Yoga („Istota jogi”) wydana w roku 1995. Jej autorem jest T. K. V. Desikachar, syn wielkiego jogina Śri Krisznamaczarji (Śri Kŗşnamācārya). Autorem czwartego studiowanego przeze mnie przekładu, opublikowanego w roku 1997, jest Bernard Bouanchaud, uczeń T. K. V. Desikachara narodowości francuskiej. Jego książka nosi tytuł The Essence of Yoga: Reflections on the Yoga Sutras of Patañjali („Esencja jogi: Refleksje o Jogasutrach Patańdźalego”). I wreszcie trudniejsze i bardziej ezoteryczne spojrzenie na aforyzmy Jogasutr zawarte w książce The Holy Science („Święta nauka”), wydanej w roku 1949, której autorem jest Śri Svāmī Yukteśvar Giri. Jego mistrzem (guru) był Lahiri Mahasaya, a jego paramaguru (mistrzem mistrza) – Mahāvatāra Babaji.

A oto przykłady różnic między różnymi przekładami aforyzmu 40 księgi drugiej.

Śri Svāmī Satcidānanda tłumaczy go tak: „W wyniku oczyszczenia pojawia się wstręt do własnego ciała i do kontaktów z innymi ciałami”³.

Nischala Joy Devī, w książce The Secret Power of Yoga interpretuje ten sam aforyzm tak: „Poprzez prostotę i ciąg­łe doskonalenie (śauca) ciało, myśli i emocje stają się czystymi odbiciami wewnętrznej Jaźni”⁴.

T. K. V. Desikachar w książce The Heart of Yoga pisze: „Rozwój czystości odsłania to, co powinno być ciągle podtrzymywane i co jest wiecznie czyste. Rzeczy zewnętrzne ulegają rozkładowi. To, co mu nie podlega, jest głęboko w nas”⁵.

Bernard Bouanchaud w książce The Essence of Yoga „tłumaczy”: „Doskonałe opanowanie energii życiowej przyswajania i równoważenia przynosi promienistość (blask)”⁶.

Śri Svāmī Yukteśvar Giri w książce The Holy Science nie podaje konkretnego tłumaczenia tego aforyzmu, stwierdza jednak ogólnie: „Dzięki praktyce gałęzi yama i niyama znika osiem ułomności ludzkiego serca i pojawiają się cnoty”⁷.

Tak wielkie rozbieżności w objaśnieniach zasady czystości (śauca) pokazują, jak trudno zrozumieć właściwy sens tych aforyzmów przy pierwszym podejściu. W toku dalszych studiów i refleksji zaczynamy jednak znajdować wspólne elementy i znaczenia. Nie jestem sanskrytystką, dlatego interpretacje, które podaję na początku każdego rozdziału, nie są ścisłymi, dokładnymi tłumaczeniami lingwistycznymi oryginalnych tekstów sanskryckich, a raczej syntezą pięciu różnych wersji oferującą Czytelnikowi skondensowany wynik poszukiwania podstawowych znaczeń i przekazów.

Aby te starożytne nauki odegrały dziś w naszym życiu istotną rolę, musimy zbadać znaczenie wszystkich ich aspektów dla naszych podstawowych potrzeb, a w szczególności zrozumieć, w jaki sposób ich wykorzystanie może zapewnić nam trwałe szczęście, wolność od cierpień i duchowe spełnienie. Same filozoficzne rozważania nie ułatwią nam płacenia rachunków i wywiązywania się z powinności rodzicielskich. Po dniu wypełnionym pracą oraz obowiązkami rodzinnymi nikt dziś nie ma dość czasu i energii, by usiąść w spokoju i chłonąć ezoteryczne idee, dlatego w kolejnych rozdziałach tej książki znaczenia aforyzmów Patańdźalego wyjaśniam w kontekście specyficznych wyzwań i stresów, których obecnie doświadczamy. Każdy rozdział kończę też propozycjami: 1) codziennej praktyki, 2) tematów do przemyślenia oraz 3) afirmacji, skupionymi wokół wybranego tematu jako inspirującymi instrumentami przypominającymi nam o nim. Dołączam do nich instrukcje, w których wykorzystaniu pomocny może być dziennik lub podręczny notatnik ułatwiający pracę nad bieżącym materiałem.

Podział książki na trzy części odzwierciedla oryginalne uporządkowanie ośmiu gałęzi jogi. Część pierwsza poświęcona jest w całości gałęzi pierwszej (yama), której pięć dyrektyw moralnych wskazuje drogę do pełniejszej identyfikacji z własną naturą duchową. Część druga omawia gałąź drugą (niyama) obejmującą praktyki głębiej integrujące materiał naszych studiów i życie duchowe. Wszystkie te ćwiczenia mają swoje aspekty wewnętrzne i zewnętrzne. Ich punktem wyjścia są nasze myśli i doświadczenia, a konsekwencją i naturalnym wyrazem – słowa i czyny. Pozostałe gałęzie omawiam w części trzeciej, zwracając uwagę na głębsze podejście do zagadnień zachowania zdrowia, zarządzania energią życiową, koncentracji umysłu i wreszcie samorealizacji, czyli oświecenia.

Ponadczasowa mądrość tych nauk wiąże w całość wszystkie aspekty egzystencji człowieka jako istoty duchowej w sposób zapewniający ich pełną integrację. Książka ta uczy też skutecznego radzenia sobie z presjami pracy zawodowej, rodzicielstwa, jak również życia w zdrowiu z poczuciem sensu i celu, a w ostatecznej perspektywie – w duchowej komunii z jego Źródłem.

Starożytny system jogi nie został stworzony w tym celu, byśmy mieli płaskie brzuchy i potrafili perfekcyjnie stać na głowie. Joga to sposób życia wyrażający się w każdym oddechu. Jej istotą nie jest doskonałe wykonywanie asan w salach gimnastycznych, lecz stałe ćwiczenia duchowe praktykowane w życiu rodzinnym oraz w gronie przyjaciół i kolegów, prowadzące nas do szczęścia. Prawdziwa joga pozwala przekształcać wyzwania w inspiracje, pielęgnować jasność myślenia i współczucie, przezwyciężać własny egoizm oraz rozwijać wewnętrzne rozróżnienie (sanskr. viveka khyātī) Duszy od umysłu, czyli prawdziwej Jaźni od aktywności mentalnej zdominowanej przez ego.

Każdy z nas musi sam zdecydować, czy chce być szczęśliwy. To bardzo ważny, a zarazem prosty wybór. Jeśli naprawdę go dokonamy, nikt nam nie przeszkodzi w jego urzeczywistnieniu. Jeżeli jednak nie podejmiemy takiej decyzji, to nikt i nic nas nigdy nie uszczęśliwi. Jest to wybór indywidualny i stricte osobisty – podobnie jak wynikająca z niego praca nad sobą. Zachęcam więc do wyboru szczęścia już teraz. Pod tym warunkiem możemy rozpocząć naszą podróż.

2 Devī Nischala Joy, The Secret Power of Yoga, Three Rivers Press, Nowy Jork 2007, s. 18.

3 Śri Svāmī Satcidānanda, The Yoga Sutras of Patanjali, Integral Yoga Publications, Buckingham, VA 2012, s. 133.

4 Nischala Joy Devī, The Secret Power of Yoga, Three Rivers Press, Nowy Jork 2007, s. 206.

5 T. K. V. Desikachar, The Heart of Yoga, Inner Traditions International, Rochester, VT 1995, s. 178.

6 Bernard Bouanchaud, The Essence of Yoga, Indian Books Centre, Delhi 1997, s. 124.

7 Śri Svāmī Yukteśvar Giri, The Holy Science, Yogoda Satsanga Society of India, Dakshineswar 1990, s. 112.