Facebook - konwersja
Czytaj fragment
Pobierz fragment

Data wydania:
1 stycznia 2015
Format ebooka:
EPUB
Format EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie. Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
, MOBI
Format MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
(2w1)
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
149,00

Medycyna paliatywna - ebook

Medycyna Paliatywna to publikacja przygotowana przez grono znanych i cenionych autorów, dostosowana jest do nowego programu specjalizacji, a omówione w niej zagadnienia zostały opracowane w oparciu o najnowszą literaturę światową.
W podręczniku przedstawiono diagnozowanie, profilaktykę oraz leczenie farmakologiczne, chirurgiczne i radiologiczne objawów, które towarzyszą postępującym, zagrażającym życiu chorobom, a także formy rehabilitacji, zasady postępowania i komunikowanie się z chorym oraz jego rodziną, metody oceny jakości życia chorych, opiekę duchową i psychologiczną. Poruszono też tematykę związaną z wypaleniem zawodowym oraz problemami etycznymi i prawnymi w opiece paliatywnej.
Publikacja zainteresuje lekarzy specjalizujących się w medycynie paliatywnej, onkologów, pielęgniarki onkologiczne i pracujące w hospicjach oraz studentów medycyny i wydziałów nauk o zdrowiu.

Spis treści

Przedmowa
1. PODSTAWOWE POJĘCIA MEDYCYNY PALIATYWNEJ. FILOZOFIA POSTĘPOWANIA W OPIECE PALIATYWNEJ. PODMIOTOWOŚĆ CHOREGO Jadwiga Pyszkowska
Propedeutyka medycyny paliatywnej
Filozofia postępowania w opiece paliatywnej
Podmiotowość chorego
Piśmiennictwo

2. ORGANIZACJA OPIEKI PALIATYWNEJ Aleksandra Ciałkowska-Rysz
Definicja opieki paliatywnej i medycyny paliatywnej
Zespół interdyscyplinarny
Formy organizacyjne opieki paliatywnej oraz ich finansowanie w Polsce
Kwalifikacja pacjentów do opieki paliatywnej
Ważne dokumenty dotyczące opieki paliatywnej
Procedury medyczne z mające zastosowanie w opiece paliatywnej
Piśmiennictwo

3. REAKCJE I POTRZEBY PSYCHICZNIE CHORYCH. PRZYSTOSOWANIE DO CHOROBY Krystyna de Walden-Gałuszko
Potrzeby psychiczne
Reakcje psychiczne na wiadomość o chorobie
Obraz choroby
Reakcje emocjonalne na chorobę
Przystosowanie do sytuacji kresu życia
Piśmiennictwo

4. UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKOWANIA SIĘ Z CHORYM I RODZINĄ Justyna Janiszewska
Znaczenie komunikacji
Umiejętności niezbędne w efektywnym komunikowaniu się z pacjentem i rodziną
Błędy w komunikacji
Rozmowa z chorym w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej oraz z jego rodziną
Kształcenie umiejętności komunikacyjnych
Piśmiennictwo

5. ZASADY POSTĘPOWANIA Z CHORYMI OBJĘTYMI OPIEKĄ PALIATYWNĄ

5.1. Ból u pacjentów z chorobą nowotworową. Przyczyny, patofizjologia, klasyfikacja i diagnostyka Aleksandra Kotlińska-Lemieszek
Klasyfikacja bólów u pacjentów z chorobą nowotworową. Częstość występowania
Patofizjologia bólu w chorobach nowotworowych
Ocena bólu u pacjentów z chorobą nowotworową
Piśmiennictwo

5.2. Farmakoterapia bólu Aleksandra Ciałkowska-Rysz
Zasady leczenia bólu nowotworowego
Leki stosowane w terapii bólu
Koanalgetyki
Piśmiennictwo

5.3. Interwencyjne metody leczenia bólu u chorego na nowotwór Małgorzata Malec-Milewska, Jerzy Wordliczek
Wprowadzenie
Blokady neurodestrukcyjne
Termolezja
Kriolezja
Leki podawane dokanałowo
Leczenie chirurgiczne
Podsumowanie
Piśmiennictwo

5.4. Objawy ze strony układu oddechowego i ich leczenie Ewa Jassem, Iwona Damps-Konstańska
Wprowadzenie
Najczęstsze objawy ze strony układu oddechowego
Objawowe leczenie przeciwnowotworowe
Duszność
Przewlekły kaszel
Krwawienie płucne
Podsumowanie
Piśmiennictwo

5.5. Zaburzenia we krwi w zaawansowanych stadiach chorób nowotworowych i ich leczenie Wiesław Wiktor Jędrzejczak
Wprowadzenie
Zaburzenia we krwi spowodowane bezpośrednio przez choroby nowotworowe w zaawansowanych stadiach
Zaburzenia krwi spowodowane niekorzystnymi skutkami leczenia chorób nowotworowych
Pierwotna choroba krwi towarzysząca zaawansowanej chorobie nowotworowej
Postępowanie dotyczące zaburzeń krwi u chorych w zaawansowanych stadiach chorób nowotworowych
Podsumowanie
Piśmiennictwo

5.6. Objawy ze strony przewodu pokarmowego i ich leczenie Tomasz Dzierżanowski
Wprowadzenie
Zaparcie stolca
Nudności i wymioty
Kserostomia
Czkawka
Biegunka
Piśmiennictwo

5.7. Objawy ze strony układu moczowo-płciowego i ich leczenie Marcin Janecki
Wprowadzenie
Fizjologia
Zaburzenia w oddawaniu moczu
Krwiomocz
Przetoki moczowe
Zakażenia układu moczowego
Piśmiennictwo

5.8. Zaburzenia psychiczne w grupie chorych u kresu życia (i ich leczenie) Krystyna de Walden Gałuszko
Wprowadzenie
Zespół lękowy
Leczenie zespołów lękowych
Zespół depresyjny
Zaburzenia neuropsychiatryczne ostre
Otępienie
Zaburzenia zachowania
Piśmiennictwo

5.9. Nowoczesne sposoby profilaktyki i leczenia odleżyn Maciej Sopata
Wprowadzenie
Patogeneza
Klasyfikacja odleżyn
Kompleksowy program postępowania z odleżynami
Profilaktyka przeciwodleżynowa
Leczenie odleżyn
Piśmiennictwo

5.10. Wyniszczenia nowotworowe Tomasz Buss
Definicja i podział
Epidemiologia
Patofizjologia
Postępowanie w kacheksji
Postępowanie terapeutyczne
Piśmiennictwo

5.11. Zmęczenie/osłabienie w przebiegu choroby nowotworowej Tomasz Buss
Definicja
Epidemiologia
Patofizjologia
Ocena zmęczenia
Postępowanie
Piśmiennictwo

5.12. Stany nagłe w opiece paliatywnej Monika Rucińska
Wprowadzenie
Zespół żyły głównej górnej
Zespół ucisku rdzenia kręgowego
Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego
Krwotoki
Płyn w jamach ciała wymagający odbarczenia
Zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne
Piśmiennictwo

5.13. Opieka paliatywna w chorobach neurologicznych Maria Łukasik
Stwardnienie zanikowe boczne
Pierwotne i przerzutowe guzy mózgu
Dystrofia mięśniowa Duchenne’a i rdzeniowy zanik mięśni
Piśmiennictwo

6. PALIATYWNA RADIOTERAPIA I SYSTEMOWE METODY LECZENIA ONKOLOGICZNEGO Jacek Jassem
Wprowadzenie
Radioterapia
Systemowe metody leczenia
Piśmiennictwo

7. CHIRURGIA PALIATYWNA U CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Janusz Piekarski
Wprowadzenie
Najważniejsze procedury w chirurgii paliatywnej
Piśmiennictwo

8. INTERAKCJE LEKÓW STOSOWANYCH W MEDYCYNIE PALIATYWNEJ Aleksandra Kotlińska-Lemieszek
Wprowadzenie
Terapia niecelowa, leki niepotrzebne i błędy farmakoterapii
Interakcje lekowe
Niesteroidowe leki przeciwzapalne i paracetamol
Leki opioidowe
Glikokortykosteroidy
Benzodiazepiny
Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny
Leki przeciwdrgawkowe
Inne podstawowe leki stosowane w opiece paliatywnej
Leki przeciwkrzepliwe
Leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze
Pokarm i leki roślinne
Monitorowanie leczenia
Piśmiennictwo

9. CHORY W WIEKU PODESZŁYM W OPIECE PALIATYWNEJ Aleksandra Modlińska
Jakość życia chorego w wieku podeszłym
Anamneza w praktyce
Farmakoterapia. Aspekty praktyczne
Podsumowanie
Piśmiennictwo

10. OPIEKA PALIATYWNA W CHOROBACH NIENOWOTWOROWYCH
10.1. Opieka paliatywna w przewlekłej chorobie nerek Monika Lichodziejewska-Niemierko 311 Przewlekła choroba nerek w Polsce i na świecie. Przyczyny
Szacowana filtracja kłębuszkowa a okresy przewlekłej choroby nerek
Jakość życia i objawy w zaawansowanej niewydolności nerek
Leczenie nerkozastępcze i postępowanie zachowawcze
Postępowanie zachowawcze. Modele predykcyjne ryzyka zgonu
Opieka paliatywna w okresie leczenia zachowawczego niewydolności nerek i u kresu życia
Piśmiennictwo

10.2. Opieka paliatywna nad osobami z niewydolnością serca Piotr Sobański, Małgorzata Krajnik
Wprowadzenie
Podział niewydolności serca
Modele sprawowania opieki paliatywnej nad chorymi z niewydolnością serca
Leczenie dolegliwości
Modyfikacja aktywności wszczepialnych urządzeń kardiologicznych
Opieka nad umierającymi
Podsumowanie
Piśmiennictwo

10.3. Leczenie objawowe chorych zakażonych HIV i pacjentów z AIDS Michał Chojnicki, Aleksandra Kotlińska-Lemieszek
Wprowadzenie
Zakażenie wirusem HIV i przebieg choroby
Objawy i zespoły objawów typowe dla HIV/AIDS
Terapia antyretrowirusowa
Leczenie objawów
Terapia bólu u osób uzależnionych od opioidów oraz w trakcie terapii substytucyjnej
Opieka w domu
Ryzyko zakażenia związane z opieką nad pacjentem HIV-pozytywnym
Piśmiennictwo

11. OPIEKA NAD PACJENTEM UMIERAJĄCYM Anna Orońska
Wprowadzenie
Objawy fazy umierania
Leki
Sztuczne nawadnianie i odżywianie
Komunikacja z pacjentem i jego rodziną
Piśmiennictwo

12. ELEMENTY REHABILITACJI W OPIECE PALIATYWNEJ Wiesława Nyka 353 Wprowadzenie
Rehabilitacja, fizjoterapia, zespół rehabilitacyjny
Specyfika postępowania rehabilitacyjnego w opiece paliatywnej
Strategia postępowania rehabilitacyjnego w stosunku do pacjentów objętych opieką paliatywną
Procedury rehabilitacyjne zalecane do stosowania w przypadku pacjentów objętych opieką paliatywną
Piśmiennictwo

13. OPIEKA DUCHOWA W OPIECE PALIATYWNEJ Ks. Antoni Bartoszek
Z historii kształtowania się opieki duchowej w ramach opieki paliatywnej
Czym jest ludzka duchowość?
Istota opieki duchowej w opiece paliatywnej
Troska o religijność jako najgłębszy wymiar opieki duchowej (ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy chrześcijańskiej)
Zależność między opieką duchową a opieką psychologiczną
Piśmiennictwo

14. PROBLEMY PSYCHOLOGICZNE RODZIN OSÓB CHORYCH PODLEGAJĄCYCH OPIECE PALIATYWNEJ Bożena Winch
Wprowadzenie
Problemy psychologiczne rodzin pacjentów chorujących onkologicznie
Pomoc psychologiczna dla rodzin w fazie leczenia paliatywnego
Piśmiennictwo

15. OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH I JAKOŚCI OPIEKI PALIATYWNEJ Maria Forycka, Wojciech Leppert
Wprowadzenie. Pojęcie jakości życia
Kryteria psychometryczne narzędzi służących do badania jakości życia
Kryteria pozapsychometryczne narzędzi badania jakości życia
Przegląd kwestionariuszy stosowanych do oceny jakości życia chorych poddanych opiece paliatywnej
Ocena jakości życia w praktyce klinicznej
Ocena jakości opieki paliatywnej
Podsumowanie
Piśmiennictwo

16. WYPALENIE ZAWODOWE Joanna Kozaka
Wprowadzenie
Objawy wypalenia zawodowego
Definicja wypalenia zawodowego
Rozpowszechnienie syndromu wypalenia zawodowego
Model wypalenia zawodowego
Przyczyny wypalenia zawodowego
Radzenie sobie z wypaleniem zawodowym
Piśmiennictwo

17. PROBLEMY ETYCZNE W OPIECE PALIATYWNEJ Krystyna de Walden-Gałuszko, Leszek Pawłowski
Wprowadzenie
Zasady poszanowania autonomii
Zasada poszanowania godności
Poszanowanie zasady „nie szkodzić” (primum non nocere)
Poszanowanie zasady czynienia dobra
Poszanowanie zasady sprawiedliwości
Piśmiennictwo

18. PROBLEMY PRAWNE W OPIECE PALIATYWNEJ Leszek Pawłowski
Wprowadzenie
Organizacja opieki paliatywnej i hospicyjnej w polskim systemie ochrony zdrowia
Warunki udzielania świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej
Relacje pomiędzy lekarzem a pacjentem i jego bliskimi
Zasady zaangażowania wolontariuszy w opiece paliatywnej
Zasady postępowania wobec chorego u kresu życia
Postępowanie w razie pogorszenia się stanu zdrowia lub śmierci pacjenta
Szczegółowe zasady dotyczące obrotu lekami zawierającymi środki odurzające i substancje psychotropowe
Piśmiennictwo

SKOROWIDZ

Kategoria: Inne
Zabezpieczenie: Watermark
Watermark
Watermarkowanie polega na znakowaniu plików wewnątrz treści, dzięki czemu możliwe jest rozpoznanie unikatowej licencji transakcyjnej Użytkownika. E-książki zabezpieczone watermarkiem można odczytywać na wszystkich urządzeniach odtwarzających wybrany format (czytniki, tablety, smartfony). Nie ma również ograniczeń liczby licencji oraz istnieje możliwość swobodnego przenoszenia plików między urządzeniami. Pliki z watermarkiem są kompatybilne z popularnymi programami do odczytywania ebooków, jak np. Calibre oraz aplikacjami na urządzenia mobilne na takie platformy jak iOS oraz Android.
ISBN: 978-83-200-4986-2
Rozmiar pliku: 5,3 MB

FRAGMENT KSIĄŻKI

AUTORZY

ks. dr hab. Antoni Bartoszek

Katedra Nauk o Rodzinie

Wydział Teologiczny

Uniwersytet Śląski w Katowicach

dr n. med. Tomasz Buss

Zakład Medycyny Paliatywnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Michał Chojnicki

Katedra Biologii i Ochrony Środowiska

Centrum Biologii Medycznej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

dr n. med. Aleksandra Ciałkowska-Rysz

Pracownia Medycyny Paliatywnej, Katedra Onkologii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Oddział Medycyny Paliatywnej

Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. WAM w Łodzi.

dr n. med. Iwona Damps-Konstańska

Klinika Alergologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Tomasz Dzierżanowski

Pracownia Medycyny Paliatywnej, Katedra Onkologii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

mgr Maria Forycka

Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

dr n. med. Marcin Janecki

Zakład Medycyny i Opieki Paliatywnej

Katedra Pielęgniarstwa

Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

dr n. med. Justyna Janiszewska

Zakład Medycyny Paliatywnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Ewa Jassem

Klinika Alergologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem

Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Wiesław W. Jędrzejczak

Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Aleksandra Kotlińska-Lemieszek

Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego

Hospicjum Palium w Poznaniu

dr n. hum. Joanna Kozaka

Instytut Psychologii, Uniwersytet Gdański

dr hab. n. med. Małgorzata Krajnik

Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej,

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy

dr hab. n. med. Wojciech Leppert

Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego

w Poznaniu

prof. dr hab. n. med. Monika Lichodziejewska-Niemierko

Zakład Medycyny Paliatywnej

Klinika Nefrologii Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Maria Łukasik

Klinika Neurologii

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

dr n. med. Małgorzata Malec-Milewska

Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

dr n. med. Aleksandra Modlińska

Zakład Medycyny Paliatywnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Wiesława Nyka

Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku

Wyższa Szkoła Zarządzania w Gdańsku

dr n. med. Anna Orońska

Poradnia Medycyny Paliatywnej

Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu

dr n. med. Leszek Pawłowski

Zakład Medycyny Paliatywnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Janusz Piekarski

Klinika Chirurgii Onkologicznej

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr n. med. Jadwiga Pyszkowska

Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Rudzie Śląskiej

Poradnia Medycyny Paliatywnej i Poradnia Leczenia Bólu

SP Centralnego Szpitala Klinicznego im. Prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

NZOZ Hospicjum Miłosierdzia Bożego w Gliwicach

dr n. med. Monika Rucińska

Katedra Onkologii

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

dr n. med. Piotr Sobański

Palliativzentrum Hildgard Basel, Schweiz

dr hab. n. med. Maciej Sopata

Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Hospicjum Palium

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

prof. dr hab. Krystyna de Walden-Gałuszko

Katedra Psychiatrii, Wydział Nauk Medycznych

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

mgr Bożena Winch

Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

prof. dr hab. med. Jerzy Wordliczek

Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej

Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w KrakowiePRZEDMOWA

Opieka i medycyna paliatywna w Polsce rozwijają się bardzo dynamicznie i od lat nasz kraj jest zaliczany do państw o najwyższym poziomie tej opieki na świecie. Fakt ten napawa satysfakcją, chociaż stwarza nowe, poważne wyzwania.

Choroba nowotworowa jest obecnie drugą przyczyną zgonów w Polsce, prognozy epidemiologiczne wskazują jednak, że w najbliższych latach – w związku ze wzrostem zachorowań – stanie się przyczyną główną. Rocznie umiera na nią około 100 tys. osób, w tym około 80% wymaga opieki paliatywnej świadczonej w różnej formie: stacjonarnej, domowej, ambulatoryjnej lub konsultacyjnej.

Nadrzędną ideą opieki paliatywnej jest troska o dobrą jakość życia pacjentów z chorobą nowotworową i ich rodzin. Troska ta musi obejmować wszystkie ważne obszary życia: somatyczny, psychiczny, społeczny i duchowy.

W sferze somatycznej wciąż bardzo istotna jest wczesna diagnostyka i skuteczne leczenie bólu oraz innych dolegliwości. Jak wskazują dane światowego piśmiennictwa, pojawiają się nowe leki, opracowywane są nowe procedury lecznicze, więcej też dowiadujemy się o patomechanizmie powstawania różnych objawów.

W związku z powszechną tendencją do medykalizacji – czyli nadmiernym koncentrowaniu się na stanie somatycznym chorych, a niedocenianiu ich potrzeb psychospołecznych czy duchowych – konieczne staje się zwrócenie większej uwagi na te „zaniedbywane” obszary i zaproponowanie konkretnych form pomocy w tym zakresie.

Gwałtowny rozwój medycyny – także paliatywnej – stwarza nowe dylematy etyczne, na których rozstrzygnięcie nie ma jednoznacznej recepty. Lekarz staje często przed koniecznością podjęcia trudnych decyzji, a odpowiedzialność za nie jest dużym obciążeniem.

Autorzy książki, którą oddajemy do rąk Czytelników, starali się przedstawić Państwu wszystkie problemy związane z tematyką dotyczącą medycyny paliatywnej; włączono więc także rozdziały omawiające zagadnienia z dziedzin pokrewnych, takich jak onkologia, neurologia czy chirurgia.

Publikacja jest zaadresowana do szerokiego grona osób zainteresowanych pomocą chorym w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej i ich rodzinom. Zawiera także wskazówki dotyczące zapobiegania zespołowi wypalenia. Sądzę, że będzie przydatna dla lekarzy pracujących w jednostkach opieki paliatywnej i hospicyjnej, a także dla lekarzy innych specjalności, stykających się w swojej praktyce z problemami ludzi u kresu życia. Korzystać z niej mogą również studenci i absolwenci wydziałów lekarskich wyższych uczelni.

Mam nadzieję, że treści przedstawione w książce dostarczą pożytecznej wiedzy i przyczynią się do pogłębienia refleksji nad jakże ważnymi zagadnieniami kresu ludzkiego życia.

Krystyna de Walden-Gałuszko1. PODSTAWOWE POJĘCIA MEDYCYNY PALIATYWNEJ. FILOZOFIA POSTĘPOWANIA W OPIECE PALIATYWNEJ. PODMIOTOWOŚĆ CHOREGO

Jadwiga Pyszkowska

Propedeutyka medycyny paliatywnej

Niezależnie od postępów w medycynie i skuteczności leczenia przyczynowego pacjentów z postępującą chorobą przewlekłą, w tym nowotworową, większości chorych nadal nie udaje się uratować. Szczególnym obrazem cierpienia jest stan zaawansowania choroby, której towarzyszy wyniszczenie prowadzące nieuchronnie do kresu życia. Najczęściej dotyczy to pacjentów onkologicznych. Mimo zastosowanego leczenia przyczynowego (operacyjnego, chemioterapii, radioterapii i innych) choroba postępuje i wymaga rozszerzenia opieki, której towarzyszy specjalistyczne postępowanie medyczne i niemedyczne. To bardzo trudny czas, w którym chory przeżywa nieuchronność zbliżającej się śmierci. Leczenie przyczynowe nie tylko jest nieskuteczne, lecz niesie także dodatkowe objawy uboczne, pogłębiające i tak już dramatyczne cierpienie chorego. W okresie schyłkowym, dawniej określanym stanem terminalnym, nadchodzi pora agonii i umierania, kiedy to można oczekiwać śmierci w okresie od kilku dni do kilkunastu miesięcy (jednak najczęściej przed upływem roku). Etap ten występuje również w zaawansowanej fazie AIDS, postępujących, degeneracyjnych chorobach mięśniowo-nerwowych, w gośćcu, w niepoddającej się leczeniu niewydolności krążenia, oddychania i w chorobach nerek oraz zaawansowanych stadiach innych schorzeń, którym towarzyszą uporczywe objawy.

Chory w tym okresie wie, że umiera, i chce, aby ktoś z nim był, umiał usunąć ból i nie opuszczał go aż do śmierci. Pacjent ma prawo do leczenia objawowego, do opieki i obecności bliskich mu osób, ale również, o czym często się zapomina, do twórczego działania, na jakie pozwala mu aktualna kondycja fizyczna, psychiczna i duchowa. Ma prawo być obecny w rodzinie, czyli w domu i wśród osób mu życzliwych.

Mimo że będzie coraz słabszy, do niego należą jego wybory i decyzje co do spotkań z nim i zaspokajania jego potrzeb. Chory w okresie umierania ma prawo do wolności, która do końca życia pozwala mu na poczucie odpowiedzialności i na to, by umierać godnie, z szacunkiem dla własnego człowieczeństwa. Pacjent w tym czasie wymaga poświęcenia mu większej ilości opieki i czasu niż chory, który powróci do zdrowia mimo ciężkiego stanu.

W opisywanej sytuacji medycyna nie może już przywrócić zdrowia, a przedłużanie życia przestaje być celem najważniejszym i zyskuje cechy nieetycznej uporczywości terapeutycznej. Zadaniem priorytetowym staje się poprawa jakości życia na drodze łagodzenia i skutecznego kontrolowania objawów somatycznych, psychicznych i wsparcia chorego oraz jego rodziny dyspozycyjnością lekarza. I to właśnie jest głównym celem medycyny paliatywnej, realizowanej w obszernym programie specjalistycznej opieki paliatywnej (ang. Palliative Care).

Utrzymanie dobrej jakości życia chorego wymaga wielokierunkowych specjalistycznych działań w zintegrowanym zespole, zmierzających do uśmierzenia bólu oraz innych objawów (leczenie objawowe), łagodzenia cierpień psychicznych i duchowych, a także mających na celu pomoc rodzinie, która musi zmierzyć się z chorobą, śmiercią i osieroceniem. Często sytuacja kliniczna chorego wymaga włączenia wielodyscyplinarnych działań zmierzających do wykonywania zabiegów paliatywnych (radioterapeutycznych, chemioterapeutycznych, chirurgicznych, ortopedycznych, neurochirurgicznych, anestezjologicznych itp.) jako procedur terapii paliatywnej. Mogą one wspierać program specjalistycznej opieki paliatywnej i działania lekarza realizującego zadania w zakresie medycyny paliatywnej (niekoniecznie musi to być lekarz specjalista medycyny paliatywnej).

Rycina 1.1. Elementy opieki nad pacjentem z zaawansowaną chorobą.

Program specjalistycznej opieki paliatywnej wymaga współpracy interdyscyplinarnej i dlatego oparty jest na pracy zespołowej różnych fachowców. Trzon zespołu stanowią wykwalifikowani w zakresie opieki i medycyny paliatywnej lekarze i pielęgniarki oraz specjaliści w tej dziedzinie: psycholog, fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy, osoba duchowna, opiekun niemedyczny, pracownik socjalny. Zespołem opieki paliatywnej kieruje lekarz specjalista medycyny paliatywnej. Lekarze, członkowie zespołu, nie tylko są ekspertami w zakresie rozpoznawania i kontroli objawów zaawansowanej choroby, niezależnie od jej etiologii, lecz powinni także cechować się empatią i umiejętnością komunikacji interpersonalnej, pozwalającymi na rozpoznanie i rozumienie potrzeb i cierpienia chorych oraz ich rodzin, a także na właściwe reagowanie.

Interdyscyplinarny zespół świadczy pomoc poprzez różnorodne formy organizacyjne: opiekę ambulatoryjną, domową, dzienną i stacjonarną. Działania te można poprzedzić szpitalnym zespołem wspierającym opieki paliatywnej (specjalista lekarz i pielęgniarka), który wspomaga personel oddziałów szpitalnych i zakładów opiekuńczo-leczniczych. Dzięki temu opieka ma charakter ciągły, co daje choremu poczucie bezpieczeństwa i pozytywnie wpływa na jakość jego życia. Ważnym elementem opieki paliatywnej są również grupy wsparcia dla rodzin, opiekunów i osób osieroconych.

Opieka nad chorymi z zaawansowaną chorobą i u kresu życia realizowana jest w różnych strukturach społecznych wolontariackiego ruchu hospicyjnego, który w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku dał początek rozwojowi opieki paliatywnej i medycyny paliatywnej w Polsce.

Preferowanym miejscem sprawowania specjalistycznej opieki paliatywnej jest dom chorego, następnie ośrodek dziennej opieki i oddział stacjonarny. W poradni medycyny paliatywnej lub w szpitalu, z pomocą Szpitalnego Zespołu Wspierającego można rozpocząć jej program, który następnie będzie kontynuowany w domu chorego lub na oddziale medycyny paliatywnej. Pensjonariusze ośrodków pomocy społecznej powinni również być objęci opieką poradni medycyny paliatywnej i Zespołu Domowej Opieki Paliatywnej.

Filozofia postępowania w opiece paliatywnej

Filozofią opieki paliatywnej wspartej medycyną paliatywną jest spełnienie istotnych reguł działań specjalistycznych:

• uśmierzanie objawów somatycznych;

• wsparcie psychiczne;

• wsparcie duchowe;

• wsparcie socjalne;

• opieka nad rodziną i bliskimi pacjenta podczas jego choroby i po śmierci.

Warunkiem właściwej praktyki w opiece paliatywnej są następujące podstawowe zasady:

• Dobra jakość życia. Oceniana może być tylko przez chorego w kontekście jego sytuacji i w określonym czasie. Ocena ta jest zmienna, uwarunkowana czynnikami somatycznymi, psychicznymi, egzystencjalnymi, społecznymi i socjalnymi.

• Akceptacja nieuchronności śmierci. Opieka paliatywna wyraża szacunek wobec wartości życia chorego, nie przyspiesza ani nie opóźnia zgonu, uznaje czas umierania za proces naturalny. Jest przeciwna eutanazji i wspomaganemu samobójstwu (zob. Stanowisko Krajowej Rady Opieki Paliatywnej… 1996).

• Akceptacja nieuchronności cierpienia. W zaawansowanym i postępującym okresie choroby możliwe jest tylko uśmierzanie, łagodzenie i kontrolowanie bólu oraz innych objawów (leczenie objawowe), łagodzenie cierpień psychicznych i duchowych.

• Holistyczny charakter opieki. Skuteczne leczenie objawowe umożliwi choremu zaspokojenie potrzeb biologicznych, psychicznych, egzystencjalnych i społecznych.

• Zespołowy charakter opieki. Cierpienie wszechogarniające (ang. total pain) wymaga interdyscyplinarnej opieki medycznej i niemedycznej.

• Opieka nad rodziną chorego. Szczególnie istotna jest dyspozycyjna obecność, autentyczne towarzyszenie choremu i jego rodzinie (opiekunom) w trudnym okresie. Ma ona charakter zaprzyjaźnienia się z chorym i jego bliskimi, a nawet zadomowienia się zespołu opieki paliatywnej. Rodzina wspierana łatwiej adaptuje się do trudnej sytuacji, co poprawia jakość życia pacjenta w chorobie, a rodzina w okresie osierocenia lepiej radzi sobie z przeżywaniem żałoby.

• Zasada sprawiedliwości. Równy dostęp do opieki paliatywnej, bez względu na zasoby finansowe, miejsce zamieszkania, status społeczny pacjenta i jego rodziny. Dobra jakość świadczonej opieki, monitorowana przez arkusze oceny skuteczności leczenia objawowego i satysfakcji pacjenta.

Specyfika pracy personelu opieki paliatywnej różni się od działań wyłącznie pielęgnacyjnych i medycznych nie tylko nielimitowanym czasem porady, a szczególnie wizyty domowej, niejednokrotnie przekraczającym godzinę, lecz również uwzględnianiem aspektów bólu dotyczącego chorego i jego rodziny, które powodują konieczność zaspokajania potrzeb psychicznych, socjalnych i duchowych. Opieka paliatywna łączy się z towarzyszeniem choremu za sprawą umiejętnego, nacechowanego empatią komunikowania się z nim i jego najbliższymi. Wymaga to od personelu nie tylko opanowania wiedzy i umiejętności w zakresie postępowania mającego na celu łagodzenie dokuczliwych objawów somatycznych, ale także przygotowania w zakresie wsparcia psychicznego, duchowego i socjalnego pacjenta i rodziny.

Podmiotowość chorego

Traktowanie sensu choroby, cierpienia, umierania i śmierci w aspekcie eschatologicznym świadczy o poziomie cywilizacji społeczeństwa, bowiem postawa wobec umierania i śmierci ujawnia jego stosunek do podmiotowości ludzkiej osoby. W tym kontekście, niezwykle istotne staje się przygotowanie świadczeniodawców do holistycznego traktowania cierpiących. Równie ważne jest zapewnienie godnej śmierci tym, którym nie można przywrócić zdrowia. Potrzebują oni wszechstronnej pomocy, aby odchodzenie z teraźniejszości stało się etapem możliwie najwartościowszym, zarówno dla nich, jak i ich bliskich. Specjaliści z zakresu medycyny paliatywnej wraz z zespołem opieki paliatywnej kompetentnie towarzysząc choremu i jego rodzinie w tym szczególnym okresie, zapewniają mu możliwie dobrą jakość ostatnich chwil życia.

Działania zespołów opieki i medycyny paliatywnej, przywracające śmierci należne miejsce w hierarchii ważności, powinny znajdować oparcie w szeroko pojętej świadomości społecznej.

Niejednokrotnie dochodzi do ingerencji naruszającej obszar wolności i odpowiedzialności chorego. Takie niebezpieczeństwo pojawia się przy każdym spotkaniu człowieka z człowiekiem. Uświadomienie sobie tego problemu jest pierwszym krokiem do uniknięcia owej ingerencji w podmiotowość pacjenta. Brak takiej świadomości, a tym bardziej nadopiekuńcze postępowanie, powodują uderzenie w podmiotowość chorego i w konsekwencji – pogorszenie jakości jego życia.

Czym jest ludzka podmiotowość? Składają się na nią:

• Działanie ludzkiej osoby – „ja jestem tym, który działa”. Działania mogą być uświadomione (aktywność) i nieuświadomione (np. w przypadku osoby nieprzytomnej).

• Wolność – „ja mogę stanowić”, „decydować o swoim postępowaniu”, „o tym, co zrobię”, czyli jestem wolny, mogę dokonywać wyboru. Wolność zdeterminowana wartościami prawdy i dobrych wyborów nie jest samowolą. Jest integralnie związana z działaniem osoby. Każdy wybór jest odpowiedzią na wolność. Nie chodzi o wolność „od” czegoś, ale „ku” czemuś, prowadzącą do odpowiedzialności. Chory, zbliżając się do kresu życia z powodu postępującej i wyniszczającej choroby, jest aktywny w zaspokojeniu swoich potrzeb i przyzwala na leczenie objawowe, wsparcie psychologiczne i duchowe. Wolność „ku” czemuś pozwala mu być ważną osobą dla bliskich i opiekunów, a w konsekwencji czyni go osobą odpowiedzialną za siebie i za innych, mimo znacznych ograniczeń zdrowotnych. Tak pojmowana, kieruje właściwym wyborem. Zachowanie wolności chorego wymaga od spotykających się z nim osób postawy:

– akceptacji (ale poprzez szacunek, a nie aprobatę),

– autentyczności (którą osiągamy przez pracę nad sobą samym, przez zgodność ze sobą),

– niestosowanie żadnej gry i żadnej maski wobec chorego,

– empatii (współodczuwania). Nic nie narzucając i nie zmieniając, będąc sobą i rezygnując z apodyktyczności, gwarantujemy choremu nieingerowanie w jego wolność, a zatem i w podmiotowość.

• Odpowiedzialność – „moja dobra odpowiedź na moją wolność” – dobre wybory to odpowiedzialność. Jeśli wybór będzie niewłaściwy, to odpowiedź także będzie zła, czyli nieodpowiedzialna.

Osoba ludzka, podmiot, korzysta integralnie z trzech przestrzeni: ciała, rozumu oraz ducha (duchowości).

Podmiotowość wymaga przyjęcia postawy otwartej na drugiego człowieka. Niezwykle pomocne, wręcz niezbędne w sytuacji kontaktu z chorym, są życzliwość, nieunikanie prawdy, zwykła ludzka dobroć, szacunek dla wolności drugiej osoby. Tak budujemy podmiotowość chorego i własną. Sprzyjają temu:

• mówienie prawdy, gdyż nieprawda niszczy podmiotowość drugiego człowieka i mamy wówczas do czynienia z odpodmiotowieniem; przekazywana przez nas prawda winna być pełna, a nie aspektowa i nie może niszczyć nadziei;

• tolerancja, ale daleka od obojętności;

• cierpliwość, którą najpierw praktykujemy w odniesieniu do siebie, a potem wobec chorego;

• odwaga i męstwo, np. opanowanie lęku przed przekazywaniem trudnej informacji; człowiek odważny odczuwa lęk, ale panuje nad nim;

• roztropność (mądrość), która stwarza możliwość wprowadzania w życie zasad i ideałów; to przenikliwość, umożliwiająca przewidywanie problemów i unikanie przykrych konsekwencji.

Kto jest człowiekiem roztropnym? Ten, kto: potrafi adekwatnie korzystać z własnej wiedzy w danym położeniu, umie prawidłowo ocenić sytuację, jest czujny i trwa „przy” i „dla”.

Dzięki niej unika się skrajności, przesady, wypaczeń – a opowiada się za optymalnością działań lub usprawiedliwionym kompromisem, znajomością ludzi i stanu rzeczy, rozwagą, przezornością, ostrożnością, przytomnością umysłu, odwagą, zdolnością do podjęcia ryzyka, umiejętnością przewidywania oraz realizmem. Nie jest jakimś rodzajem czysto teoretycznej, specjalistycznej wiedzy; to zdolność do działania. Człowieka roztropnego charakteryzuje umiejętne korzystanie z nabytego doświadczenia, pozwala on „mówić” faktom oraz umiejętnie odróżnia dobro od zła.

Podmiotowość chorego budują również takie postawy osób z nim się kontaktujących, jak:

• punktualność;

• autentyczna obecność, czyli aktywna i skuteczna rola opiekuna medycznego i niemedycznego według uprawnień i kwalifikacji, bez wchodzenia w cudze kompetencje;

• serdeczne, kontaktowe zachowanie przy powitaniach i pożegnaniach;

• zachowanie równości w relacji człowiek–człowiek, mimo nierówności kompetencji i kondycji;

• dyskrecja;

• lojalność, postawa wierności, której zaprzeczamy, gdy jesteśmy wobec potrzeb chorego nieautentyczni (lekarz wchodzi w rolę psychologa, pielęgniarka – „księdza” itp., zamiast być sobą w przynależnym zakresie odpowiedzialności);

• bycie „przy” i bycie „dla” pacjenta;

• aktywne słuchanie, które pobudza chorego do mobilizacji, rozwija i jest drogą do autorefleksji; równie ważne i wymowne jest milczenie.

Osoba odpowiedzialna przyczynia się do rozwoju wspomnianych już przestrzeni podmiotowości: ciała, rozumu i ducha (własnej i drugiej osoby). Odpowiedzialność trzeba umacniać i pogłębiać.

W służbie chorego stajemy przed zadaniem przygotowania go do godnego odejścia i zakończenia życia. Takiemu właśnie celowi służą opieka i medycyna paliatywna.

Godne umieranie można określić jako:

• świadome (np. dzięki prawdzie, poprzez artykułowanie jej bez odbierania nadziei, w stanie pozbawionym zaburzeń świadomości u chorego);

• przygotowane (np. przez wszelką możliwą pomoc);

• akceptowane (np. bez cierpienia fizycznego; chory cierpiący nie będzie akceptował umierania i może negatywnie bilansować swoje życie);

• sakramentalne – bardzo istotne dla osób wierzących. Dla osób niereligijnych będą to: również sacrum, tajemnica i intymność.

Świadomość odpowiedzialnego, godnego umierania może być dla naszego podopiecznego ostatnią przed odejściem możliwością dokonania odpowiedzialnego podsumowania życia. Opiekunowie medyczni i niemedyczni mają obowiązek tę odpowiedzialność umacniać i pogłębiać, nie naruszając wolności i nie godząc w osobę chorego. Jeśli pomożemy pacjentowi dokonać takiego bilansu, by mógł uświadomić sobie, że jest tym, który działa, że jest wolny i odpowiedzialny – jego odejście będzie godne.

Piśmiennictwo

1. Ahmedzai S. et al.: Assessing Organisations to Improve Palliative Care in Europe. UMC St Radboud, Nijmegen 2010.

2. Bruera E., Higginson I., Ripamonti C., von Gunten Ch.: Textbook of Palliative Medicine. Hodder Arnold, London–New York 2006.

3. Kielanowski T.: Rozmyślania o przemijaniu. PZWL, Warszawa 1976.

4. Kinghorn S., Gaines S. (red.): Opieka paliatywna (red. wyd. I polskiego: K. de Walden-Gałuszko, A. Gaworska-Krzemińska). Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.

5. Kukułowicz T.: Podmiotowość poszukującego porady. Sesja Naukowa, Częstochowa 1989.

6. Kübler-Ross E.: Rozmowy o śmierci i umieraniu. Media Rodzina, Poznań 1998.

7. Kübler-Ross E.: Lekcje życia. Media Rodzina, Poznań 2001.

8. Łuczak J.: Stanowisko Krajowej Rady Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie eutanazji. w: Lekarz wobec kończącego się życia. Poznań: Wers 1996.

9. MacDonald N. et al. (red.): Palliative Medicine. A Case-Based Manual. Oxford University Press, Oxford 2005.

10. European Health Committee: Recommendation Rec (2003) 24 of the Committee of Ministers to member states on the organisation of palliative care. Adopted by the Committee of Ministers of Council of Europe on 12 November 2003 at the 860th meeting of the Ministers’ Deputies. Help the Hospices, London 2005.

11. Sujak E.: Rozważania o ludzkim rozwoju. Znak, Kraków 1987.

12. Walden-Gałuszko K., de: Psychoonkologia w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.

13. Walden-Gałuszko K., de: U kresu. Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996.

14. Watson M., Lucas C., Hoy A., Bac I.: Opieka Paliatywna (red. I wyd. polskiego A. Kübler). Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2007.

15. Winefield H.R., Peay M.Y.: Nauka o zachowaniu w medycynie. PZWL, Warszawa 1988.

16. Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność. KUL, Lublin 1982.

17. World Health Organization (tłum. Kujawska-Tenner J.): Leczenie bólu w chorobach nowotworowych i opieka paliatywna. Geneva 1990.
mniej..

BESTSELLERY

Kategorie: