Dieta kontra rak. Żywienie w chorobie nowotworowej - ebook

PRZEDMOWA

Jak nie doprowadzić do wyniszczenia i niedożywienia organizmu osoby walczącej z chorobą?

Jak powinna wyglądać odpowiednia dieta w chorobie nowotworowej?

Jak komponować zdrowe, lekkostrawne i zbilansowane posiłki dostarczające każdego dnia odpowiednią ilość energii i wszystkie niezbędne składniki odżywcze?

W tej książce znajdziesz odpowiedzi na te pytania oraz przepisy na lekkie, zdrowe potrawy, które z pewnością staną się inspiracją do przygotowania zbilansowanych posiłków.

Wyniki badań wskazują, że przyczyną prawie 30% nowotworów jest niewłaściwa dieta. To drugi, po paleniu tytoniu, czynnik przyczyniający się do zachorowań na choroby nowotworowe. Ten fakt może stanowić pozytywną informację, ponieważ to my decydujemy o tym, co jemy.

Do tej pory nie opracowano diety, która miałaby właściwości lecznicze, jednak coraz więcej wiadomo o diecie, która w dużym stopniu chroni przed rozwojem raka. Odpowiednio skomponowana dieta może spowalniać postęp choroby, łagodzić jej przebieg oraz wzmacniać organizm w czasie leczenia.

Powiązanie pomiędzy tym co jemy a chorobami nowotworowymi jest bardzo złożone. Dlaczego? Dlatego, że w skład naszej diety wchodzą różne pokarmy, a każdy z nich ma inne składniki odżywcze. Wiele z nich, często w połączeniu z innymi komponentami, wpływa na rozwój lub zahamowanie procesu nowotworzenia. Tak się dzieje na przykład w przypadku raka jelita grubego, przełyku, żołądka, jamy ustnej. Dieta w mniejszym stopniu wpływa na powstawanie nowotworów wątroby, pęcherzyka żółciowego czy nerek.

Analiza sposobu odżywiania części pacjentów, którzy przychodzą do mnie po poradę dietetyczną, wskazuje, że ich odżywianie nie sprzyja zdrowiu. Nasza codzienna dieta często zawiera bardzo dużo tłuszczu, cukrów prostych i soli, a zdecydowanie za mało mikroelementów i witamin. Dostarczamy organizmowi zbyt dużo kalorii z nieodpowiednich źródeł.

Dla pacjenta leczonego onkologicznie prawidłowo zbilansowana dieta jest bardzo istotna. Każdy chory powinien mieć indywidualnie dobraną dietę, uwzględniającą jego preferencje żywieniowe. Własne obserwacje i doświadczenie w pracy z pacjentami wskazują, że indywidualnie dobrane diety mają najkorzystniejszy wpływ na organizm chorego. W takim planie żywieniowym uwzględniane są produkty oraz potrawy tolerowane i lubiane przez danego pacjenta. Dzięki temu chory z chęcią zjada przygotowane dania. Do organizmu dostarczane są niezbędne witaminy i składniki odżywcze. Regularne spożywanie zbilansowanych posiłków zapobiega NIEDOŻYWIENIU – często występującemu w trakcie leczenia onkologicznego.

Niniejszy poradnik to takie małe kompendium zawierające najistotniejsze zalecenia i wskazówki dietetyczne dla osób leczonych onkologicznie (z uwzględnieniem leczenia chirurgicznego, chemio- i radioterapii). Działania niepożądane występujące podczas takiego leczenia zwykle zniechęcają chorego do spożywania posiłków. Dlatego polecam rozdział Działania niepożądane leczenia onkologicznego – jak sobie z nimi radzić?

W poradniku znajdują się przykładowe jadłospisy, z których można wybrać określone posiłki. Zachęcam do zmieniania przepisów według własnego uznania i dodawania do potraw ulubionych składników. Jeśli akurat nie mamy podanego w przepisie rodzaju mięsa, nie bójmy się użyć innego, potrawa na pewno się uda. Zabawa w kuchni pozwala uzyskać naprawdę pyszne dania.

Zawarte w poradniku wskazówki i zalecenia dietetyczne nie zastąpią fachowej porady dietetycznej lub lekarskiej. Nie należy ich również stosować jako jedynej metody leczenia choroby nowotworowej.

Anna Rogulska

CZY ZASTOSOWANIE ODPOWIEDNIEJ DIETY MOŻE CHRONIĆ PRZED ZACHOROWANIEM NA RAKA?

Wyniki badań potwierdzają, że to, jak się odżywiamy, ma wpływ na ogólną sprawność organizmu, czyli między innymi na przyspieszenie lub spowolnienie procesów starzenia się organizmu, rozwój takich chorób, jak: cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca, schorzenia przewodu pokarmowego i nowotwory. Stosując odpowiednią dietę, nie można zapomnieć o regularnej aktywności fizycznej oraz utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Nie ma jednego uniwersalnego produktu, który dostarczy nam wszystkich niezbędnych witamin czy składników odżywczych, dlatego konieczna jest urozmaicona dieta.

PRODUKTY ANTYNOWOTWOROWE PROSTO Z NATURY

Naturalne produkty spożywcze zawierają dużo witamin, minerałów i pierwiastków śladowych. Dlatego nie da się ich zastąpić nawet preparatami, w których są poszczególne izolowane składniki.

Poniżej znajdziesz opis produktów, które mają przede wszystkim działanie antynowotworowe, ale też korzystnie wpływają na nasze zdrowie i poprawiają samopoczucie.

Kapusta

Kiedy mówię pacjentom o właściwościach zdrowotnych kapusty, przyznają, że sięgają po nią bardzo rzadko – przeważnie, gdy jest młoda. Najczęściej wymienianymi powodami jest nieprzyjemny zapach podczas gotowania oraz to, że przygotowane z niej dania są „nudne”.

Dlaczego warto włączyć kapustę do codziennego menu?

Kapusta, brokuły i inne warzywa z rodziny kapustnych zawierają aktywne substancje przeciwnowotworowe, między innymi glukozynolany (związki siarki uwalniane na skutek uszkodzenia ściany komórkowej tych roślin). Chronią one komórki organizmu przed uszkodzeniami powodowanymi przez substancje rakotwórcze i utrudniają rozwój nowotworu. „Oczyszczają” i wpływają na gospodarkę estrogenową.

Uwzględnienie w jadłospisie trzech, czterech porcji brokułów w tygodniu może ograniczyć ryzyko powstania raka piersi lub pęcherza moczowego. Dodatkowo brokuły są źródłem witaminy C.

Bardzo ważne jest dokładne żucie warzyw kapustnych, ponieważ dzięki temu składniki odżywcze, które w nich występują, są lepiej uwalniane. Gotowanie i podgrzewanie zmniejsza skuteczność tych składników. Polecam spożywanie brokułów przyrządzonych na parze, natomiast kapusty na surowo, po bardzo dokładnym pogryzieniu.

W przypadku osób z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego kapusta (surowa i gotowana) z uwagi na możliwość wystąpienia kłopotów trawiennych jest zalecana w ograniczonej ilości bądź nawet przeciwwskazana. Osoby takie mogą dobrze tolerować brokuły, zwłaszcza gotowane na parze.

Pomidory

Pomidory to źródło cennych składników odżywczych. Kojarzone są zwykle z wysoką zawartością likopenu - substancji przeciwnowotworowej należącej do grupy karotenoidów, który nadaje pomidorom apetyczny kolor.

W przeciwieństwie do większości substancji roślinnych, które są wrażliwe na gotowanie, likopen do lepszego działania potrzebuje ciepła.

Polecam spożywanie pomidorów w postaci past lub sosów podawanych z makaronem bądź ryżem. Warto dodać do nich odrobinę dobrej jakości oleju bądź oliwy co poprawi korzystne działanie likopenu.

Zupa w postaci kremu z pomidorów z odrobiną czosnku i oliwy to kolejne wzorcowe danie w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych.

Potrawy na bazie pomidorów powinniśmy spożywać dwa razy w tygodniu.

Cebula i czosnek

Po dodaniu cebuli czy czosnku potrawa zyskuje nie tylko apetyczny smak, lecz także działanie przeciwnowotworowe.

Czosnek zawiera związki siarki, między innymi allinę. Dopiero zniszczenie ściany komórkowej umożliwia przemianę alliny w allicynę, która nadaje charakterystyczny zapach.

To dzięki allicynie rośliny czosnkowe mają działanie przeciwnowotworowe.

Aby z czosnku i cebuli wydobyć wszystkie walory zdrowotne, należy je na początku drobno posiekać i odstawić na 10 minut. Dodanie odrobiny oliwy jeszcze wzmocni ich działanie prozdrowotne.

Ponieważ allicyna jest bardzo wrażliwa na wysoką temperaturę, czosnek do potraw dodajemy dopiero pod koniec gotowania.

Cebula zawiera polifenole (kwercetynę), które hamują wzrost komórek nowotworowych.

Cebula i czosnek nie zawsze są tolerowane przez osoby z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego. W takim wypadku można ich używać w nieszkodliwych dla siebie ilościach w potrawach gotowanych.

Owoce cytrusowe

Owoce cytrusowe zawierają dużo aktywnych substancji roślinnych (głównie w skórce) oraz polifenoli, które działają między innymi przeciwzapalnie. Dodatkowo mogą one wpływać bezpośrednio na podziały komórek nowotworowych, wychwytują też wolne rodniki i wspierają proces detoksykacji.

Owoce cytrusowe zwiększają również wchłanianie i skuteczność innych substancji roślinnych, poprawiają pracę układu odpornościowego i go wzmacniają. Polecam dodawanie do sałatek jednej łyżeczki soku z cytryny, ponieważ poprawia to wchłanianie witamin i składników mineralnych z warzyw. Otartą skórkę cytrynową warto dodać do sosów i deserów.

Owoce jagodowe

Owoce jagodowe, do których zaliczamy: maliny, jeżyny, czarne jagody, borówki, czarne porzeczki, truskawki, dostarczają wielu cennych substancji roślinnych. Są bardzo dobrym źródłem polifenoli, które działają przeciwnowotworowo, hamują rozwój nowych naczyń krwionośnych (neoangiogenezę) oraz przyspieszają programowaną śmierć komórki rakowej (apoptozę).

Neoangiogeneza jest procesem inicjowanym przez komórki nowotworowe. Nowe naczynia dostarczają składników odżywczych co sprzyja powiększaniu się guza. Spowolnienie procesów neoangiogenezy ma więc istotne znaczenie w procesie hamowania rozrostu nowotworowego i postępowania choroby.

Polifenole mają silne właściwości antyoksydacyjne. Wychwytują wolne rodniki, które są przyczyną przedwczesnego starzenia się i uszkodzenia zdrowych komórek.

Polecam jak najczęstsze sięganie po owoce jagodowe. Można z nich przyrządzić pyszne desery, sprawdzą się jako dodatek do mleka, jogurtu naturalnego bez cukru. Na zimę można je zamrozić, ponieważ zawarte w nich składniki odżywcze bardzo dobrze tolerują niską temperaturę.

Gorzka czekolada – zdrowe łasuchowanie

Kakao zawiera cenne substancje roślinne – proantocyjanidy (flawonoidy) – które neutralizują wolne rodniki. a także ingerują w produkcję energii komórek rakowych. Kakao stanowi dobre źródło polifenoli. Polecam ją z czystym sumieniem, przypominając zarazem, że warto zachować umiar. Im ciemniejsza czekolada, tym większa zawartość kakao i skuteczniejsze działanie antyoksydacyjne.

Przy zakupie czekolady należy bardzo dokładnie czytać etykiety. Ważne jest aby w składzie gorzkiej czekolady na pierwszym miejscu nie znajdował się cukier ale miazga kakaowa.

Kurkuma to nie tylko przyprawa

Kurkuma jest żółtopomarańczowym składnikiem roślinnym korzenia szafranu indyjskiego (kurkuma, ostryż długi; Curcuma longa). Ma jaskrawy słoneczny odcień, wrażliwy na światło. Sproszkowany korzeń tej rośliny to tradycyjnie główny składnik przyprawy curry. Intensywny kolor kurkumy sprawia, że jest ona z powodzeniem stosowana w przemyśle spożywczym jako barwnik (E 100). Najczęściej wykorzystuje się go do produkcji margaryn, ciast, musztard, słodyczy i purée ziemniaczanego.

Niewiele osób wie, że kurkumina (główny składnik kurkumy) ma wiele leczniczych właściwości. Zapobiega postępowaniu oporności na chemioterapeutyki, powstawaniu przerzutów i neoangiogenezie. Przyspiesza też apoptozę komórek nowotworowych. Kurkumina to jeden z najbardziej skutecznych naturalnych produktów spożywczych o działaniu przeciwrakowym.

Niestety, kurkumina jest szybko rozkładana w wątrobie i błonie śluzowej jelita, co ogranicza jej dostępność dla organizmu. Można temu zapobiec, przyprawiając potrawę pieprzem. Obecna w pieprzu piperyna hamuje rozkład kurkuminy. Wrażliwość na światło, wysoką temperaturę i działanie tlenu powoduje, że najlepiej byłoby przetwarzać i przewozić przyprawy w takich warunkach, by nie straciły działania biologicznego.

Zielona herbata

Obecnie trudno sobie wyobrazić profilaktykę raka bez zielonej herbaty. Herbata ta nie jest poddawana fermentacji, dzięki czemu cenne polifenole (katechina) obecne w liściach nie ulegają zniszczeniu. Zapobiegają one nowotworzeniu naczyń krwionośnych zaopatrujących komórki rakowe w substancje odżywcze (neoangiogenezie).

Wypicie trzech filiżanek zielonej herbaty dziennie hamuje wzrost raka. Należy jednak pamiętać, że katechiny są uwalniane w sposób optymalny tylko wtedy, gdy herbata jest parzona przez 8–10 minut. Najwięcej polifenoli zawierają herbaty japońskie – guokuro lub senchauchiyama.

Przykładowy jadłospis antynowotworowy

Jadłospis ten jest zalecany osobom, które nie odczuwają dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego ani nie chorują na choroby przewlekłe przewodu pokarmowego, które wymagają stosowania określonej diety.

Pierwsze śniadanie

Kanapki z mozzarellą

• Dwie średnie kromki chleba razowego żytniego posmarowane lekko masłem

• 100 g sera mozzarella light o zawartości tłuszczu 8,5%

• Dwa plastry chudej szynki drobiowej

• Jeden średni pomidor

• Kilka listków świeżej bazylii

Szklanka zielonej herbaty bez cukru (ewentualnie osłodzona łyżeczką cukru brązowego)

Drugie śniadanie

Koktajl z otrębami i owocami

• Jedno małe opakowanie jogurtu naturalnego bez cukru

• Połowa małego banana

• Jedna średnia pomarańcza

Owoce umyj, obierz ze skórki, pokrój na mniejsze cząstki i zmiksuj z jogurtem naturalnym. Przed podaniem możesz posypać dwiema łyżkami otrąb z dodatkiem truskawek lub czarnej porzeczki.

Obiad

Łosoś ugotowany na parze z ryżem i warzywami

• 150 g (jedno większe dzwonko) łososia

• 50 g (pół torebki) ryżu brązowego

• 100 g brukselki

• 100 g tartej marchwi

• 10 g (łyżka) ziaren słonecznika

• Dwie łyżki gęstego jogurtu naturalnego, na przykład typu greckiego

• Koperek

• Jeden ząbek czosnku

• Trochę soku z cytryny

• Rozmaryn

• Pieprz

• Sól

Brukselkę i łososia ugotuj na parze. Jednocześnie ugotuj ryż. Łososia możesz wcześniej doprawić solą, pieprzem i rozmarynem. Marchew wymieszaj z nasionami słonecznika.

Łososia podanego na talerzu możesz skropić cytryną.

Przygotuj sos: wymieszaj jogurt naturalny z czosnkiem przeciśniętym przez praskę, solą, pieprzem i koperkiem.

Szklanka soku pomidorowego

Podwieczorek

Sałatka owocowa z płatkami owsianymi

• Jeden owoc kiwi

• Jedno średnie jabłko

• Jeden średni banan

• Jeden średni grejpfrut czerwony

Owoce obierz ze skórki, pokrój w plasterki lub w kostkę, całość wymieszaj. Przed podaniem posyp dwiema łyżkami płatków owsianych.

Kolacja

Sałatka z tuńczykiem

• 70 g tuńczyka ugotowanego na parze

• Dwa, trzy liście sałaty lodowej

• Jedna łodyga selera naciowego

• Jeden średni pomidor

• Dwa, trzy krążki cebuli

• Pół średniej żółtej papryki

• Dwie łyżki zielonego groszku ugotowanego na parze

• Kiełki słonecznika lub rzodkiewki

• Jedna łyżka oleju lnianego

• Jedna łyżka octu winnego

• Jedna łyżka musztardy francuskiej

• Zioła do smaku

Na sałacie lodowej ułóż pokrojone warzywa, groszek i tuńczyka.

Przygotuj sos: wymieszaj ocet, olej, musztardę i zioła, następnie sałatę polej sosem i posyp kiełkami słonecznika.

Szklanka herbaty ziołowej lub owocowej

PRAWIDŁOWE PRZECHOWYWANIE PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH

Tylko prawidłowo przechowywana żywność jest zdrowa i dobra dla naszego organizmu. Wielu z nas popełnia jednak wiele błędów. Jak zatem prawidłowo przechowywać produkty spożywcze w domu?

Związki rakotwórcze w produktach roślinnych i zwierzęcych mogą występować naturalnie lub być skutkiem ich nieprawidłowego przechowywania.

To, że niewłaściwa dieta ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie i może przyczyniać się do powstawania nowotworów, wiemy z badań od bardzo dawna.

W źle lub zbyt długo przechowywanej żywności mogą się rozwijać pleśnie, które wytwarzają rakotwórcze aflatoksyny. Zwiększają one ryzyko wystąpienia nowotworów wątroby, nerek i żołądka.

Niebezpieczne są N-nitrozoaminy powstające w czasie wędzenia ryb i produkcji wywaru piwowarskiego, które z kolei sprzyjają powstawaniu raka jelita grubego.

Produkty żywnościowe przechowywane w różnych warunkach przez pewien czas podlegają wielu przemianom: mikrobiologicznym, biochemicznym, chemicznym czy fizycznym. Zachodzące pod wpływem czasu zmiany mogą doprowadzić do obniżenia wartości odżywczej, zdrowotnej i sensorycznej żywności na skutek niewłaściwej temperatury przechowywania, wilgotności, dostępu tlenu z powietrza. Przechowywanie produktów spożywczych w warunkach chłodniczych ma na celu przedłużenie ich trwałości na kilkanaście dni. Mrożenie pozwala zachować trwałość na dłużej, nawet do kilku miesięcy.

JAK PRAWIDŁOWO PRZECHOWYWAĆ WYBRANE PRODUKTY SPOŻYWCZE?

Warzywa i owoce

> Kupując warzywa i owoce, zawsze trzeba wybierać tylko świeże i nieuszkodzone. Jeżeli warzywo lub owoc jest zapakowany w folię, należy sprawdzić, czy nie ma pod nią pleśni. Trzeba bardzo dokładnie obejrzeć produkty przez folię, która czasem może być zaparowana, co utrudni nam ocenę. Dlatego lepiej wybrać owoce i warzywa dostępne luzem.

> Warzywa i owoce myj starannie pod bieżącą wodą zaraz po przyniesieniu do domu, a nie tylko wtedy, gdy chcemy je zjeść czy obrać ze skórki, ponieważ nie wiemy, jak były przechowywane w czasie transportu, w sklepie czy na targu. Do mycia warzyw i owoców można wykorzystać małą szczoteczkę, którą po użyciu każdorazowo należy przelać wrzątkiem, by usunąć niewidoczne gołym okiem bakterie.

> Większość warzyw i owoców powinna być przechowywana w lodówce, zwłaszcza latem, kiedy szybciej się psują. Owoce, które jeszcze dojrzewają (na przykład banany czy śliwki), podobnie jak produkty o większej trwałości (ziemniaki czy buraki), nie muszą być przechowywane w lodówce. Jeżeli chcemy trzymać je w lodówce, najbardziej odpowiednia będzie dolna szuflada lub komora zerowa.

> Warzywa, takie jak: ziemniaki, kapusta, marchew, pietruszka korzeń, seler, por, jabłka, pomidory, można przechowywać około jednego miesiąca. Produkty mniej trwałe (banany, gruszki) najlepiej spożyć w ciągu tygodnia, czereśnie, truskawki, wiśnie należy natomiast spożyć w ciągu dwóch, trzech dni. Ostatnie z wymienionych owoców zachowują swoje walory zdrowotne i smakowe po zamrożeniu nawet przez rok. Obecnie możemy kupować warzywa i owoce na bieżąco – i takie też polecam. Kupując większą ilość na raz, mamy większe prawdopodobieństwo, że część wyrzucimy.

> Przetwory warzywne lub owocowe należy przechowywać w temperaturze poniżej 15°C, ograniczając dostęp światła.

> Jeżeli na owocach lub warzywach widoczna jest pleśń lub ślady nadpsucia, nie należy odkrawać zepsutej części, tylko w całości je wyrzucić, ponieważ szkodliwe substancje mogły już przeniknąć do pozostałej części owocu lub warzywa.

Produkty zbożowe

> Pieczywo możemy przechowywać przez krótki czas z powodu procesu czerstwienia i pleśnienia. Procesy czerstwienia zachodzą głównie w niskich temperaturach, (dlatego pieczywa nie należy przechowywać w lodówce). Do pleśnienia dochodzi w cieplejszych, beztlenowych warunkach (pieczywo przechowywane w foliowej torebce pleśnieje szybciej).

> Pieczywo najlepiej przechowywać w drewnianym lub plastikowym chlebaku, który będzie zapewniał dostęp tlenu, bądź w papierowej torbie.

> Zamrożone pieczywo można przechowywać przez kilka miesięcy; zachowuje ono wszystkie walory smakowe.

> Mrozić można również ciasta, knedle, pierogi, wszelkiego rodzaju kluski czy ciasto francuskie.

> Herbatniki lub suchary najlepiej przechowywać w szklanym słoju lub puszce. Można włożyć do nich odrobinę soli, która będzie absorbować wilgoć.

> Pieczywo chrupkie i wafle ryżowe najlepiej przechowywać w suchych, metalowych lub plastikowych opakowaniach.

Tłuszcze, produkty nabiałowe i jaja

> Tłuszcze trzeba przechowywać w lodówce lub chłodnym miejscu w ciemnym pojemniku.

> Masło, margarynę, smalec najlepiej przechowywać w zamkniętym szklanym lub kamionkowym naczyniu. Tłuszcze bardzo szybko chłoną zapachy.

> Świeże masło powinno zachować swoje właściwości przez czas przydatności do spożycia. Jeżeli będzie przechowywane przez dłuższy czas poza lodówką, szybciej ulegnie jełczeniu.

> Roślinne oleje jadalne należy przechowywać w temperaturze 10-15°C nie dłużej niż dwa, trzy miesiące. Margarynę należy przechowywać w temperaturze 4-10°C.

> Produkty nabiałowe mają bardzo krótki okres przydatności do spożycia, mogą być przechowywane zaledwie przez kilka dni. Dłuższy termin ważności mają jedynie mleko pasteryzowane i mleczne napoje zamknięte w kartonach (nawet do kilku miesięcy), pakowane próżniowo sery żółte i topione (około jednego miesiąca).

> Jaja można przechowywać w lodówce mniej więcej przez miesiąc, najlepiej na specjalnej półce w drzwiach.

Ryby i owoce morza

> Świeże ryby nadają się do jedzenia przez zaledwie jeden, dwa dni; najlepiej przechowywać je w lodówce na najniższej półce.

> Ryby po wypatroszeniu i oczyszczeniu, filety czy owoce morza można przechowywać zamrożone przez sześć do ośmiu miesięcy.

> Ryby wędzone należy przechowywać w temperaturze 5–6°C w zamkniętym pojemniku. Zabezpieczy to inne produkty przed ich charakterystycznym zapachem.

Mięso, wędliny

> Kiełbasy i wędliny przechowujemy w lodówce do czterech, pięciu dni. Kiełbasy suche mogą być przechowywane nawet przez miesiąc, jeśli na ich powierzchni pojawi się biały nalot, należy go oczyścić przed spożyciem.

> Surowe mięso najlepiej zużywać na bieżąco.

> Mięso zamrożone można przechowywać przez dwa, trzy miesiące. Najlepiej przed zamrożeniem podzielić mięso na mniejsze porcje i zapakować w foliowe torebki. Raz rozmrożonego mięsa nie należy ponownie zamrażać.

Potrawy gotowane

> Przygotowany posiłek nie powinien pozostawać w temperaturze pokojowej nie dłużej niż przez dwie godziny (do jednej godziny w upalne dni). Po tym czasie potrawę najlepiej wstawić do lodówki lub zamrozić. W potrawach przechowywanych w temperaturze pokojowej dochodzi do niebezpiecznego namnażania się bakterii.

> Jeżeli z przygotowanego dania, pozostała porcja, którą chcemy spożyć później, najlepiej przełożyć ją do czystego pojemnika i przechowywać w lodówce. Gotowe potrawy należy przechowywać nie dłużej niż dwa, trzy dni.

> Jeżeli przygotowaną potrawę chcemy zamrozić tj. kluski, pierogi itp., najpierw należy je schłodzić. Dzięki temu zachowają swoje wartości odżywcze.

> Rozmrożone danie przed podaniem należy zagotować.

> Produktów czy potraw raz zamrożonych NIE MOŻNA PONOWNIE ZAMRAŻAĆ.

Wybierając się do sklepu w celu zakupienia mrożonek, pamiętajmy o torbie termoizolacyjnej!

Ważne!

1 Przechowywana żywność podlega stałym przemianom, które wpływają na jej skład mikrobiologiczny, chemiczny i fizyczny; mogą się także zmieniać jej wartość odżywcza, smak, struktura i właściwości.

2 Największy wpływ na psucie się przechowywanej żywności mają warunki przechowywania (temperatura, stopień wilgotności powietrza, dostęp tlenu), a także zawartość wody w produkcie. Im jest jej więcej, tym przemiany zachodzą szybciej.

3 Większość produktów dostępnych na rynku w naturalny sposób zawiera różnego rodzaju mikroorganizmy, a nawet patogeny. Starannie przygotowując produkt i właściwie go przechowując, możemy je wyeliminować.

4 Bakterie najszybciej namnażają się w temperaturze od 5–7°C do około 60°C. W tych temperaturach żywność powinna być przechowywana najkrócej.

5 „Data minimalnej trwałości” oznaczona „najlepiej spożyć przed” oraz termin „data przydatności do spożycia oznaczona na opakowaniu jako „spożyć do…” odnoszą się do produktów zamkniętych fabrycznie; po otwarciu należy je spożyć jak najszybciej lub w terminie wskazanym przez producenta.

6 Wszystkie pojemniki do przechowywania żywności muszą mieć atest Państwowego Zakładu Higieny (PZH) lub mieć specjalny znaczek.