Doktor Piotr - ebook

Przypisy:

Por. Ps 50:15.

W opowiadaniu wyraźna jest stylizacja biblijna. Fraza „smutny aż do śmierci” w Nowym Testamencie odnosi się do ostatnich dni Jezusa.

fidybus — skrawek papieru do zapalania fajki, kilkakrotnie złożony wzdłuż, żeby dłużej płonął.

Właśc.: „Jestem jak mrówka wychowana w lesie, / Gdy ją na środek stawu wiatr zaniesie” — dwa końcowe wersy wiersza Adama Mickiewicza Morlach w Wenecji (powst. 1827/1828) opisującego wyobcowanie emigranta.

kania — tu: ptak z rodziny jarzębiowatych.

Użycie sformułowania „panny mądre” stanowi stylizację biblijną (tu wyraźnie ironiczną), odsyłając do ewangelicznej przypowieści. Wskazuje na to również wzmianka o lampach tychże panien oraz oblubieńcu, którego oczekują.

Końcowy wers z wiersza Marii Konopnickiej Przed sądem, stanowiący rodzaj formuły streszczającej program społeczny pozytywistów skierowany do „wydziedziczonych” — najbiedniejszych warstw ludu.

bachanalijka — pijatyka, lecz niewinna, jak można sądzić po użyciu w formie zdrobniałej i żartobliwej wyrazu odwołującego się do bachanaliów. Były to obchodzone w starożytnej Grecji (potem również w Etrurii i Rzymie) uroczystości ku czci Dionizosa (rzymskiego Bachusa), których świętowanie opierało się w głównej mierze na piciu wina, szalonych tańcach i swobodnych zachowaniach seksualnych.

hawelok — popularny na przełomie XIX i XX wieku płaszcz męski bez rękawów, z pelerynką, pod którą umieszczone były otwory na ręce (nazwa pochodzi od nazwiska angielskiego generała H. Havelocka).

Dekameron — sławne dzieło literackie Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach — małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi wspaniały opis obyczajów panujących we Włoszech okresu Renesansu.

wint — dawna gra w karty, podobna do wista.

wiorsta — rosyjska jednostka długości wynosząca ok. 1,067 km.

wasąg (z niem. Fassung) — czterokołowy powóz bez resorów (w Polsce używany do początków XX w.) lub wóz gospodarski.

bourgeois (z franc.) — tu: mieszczanin.

porozmiatane — porozrzucane, od: miotać — rzucać.

trznadel — niewielki, mierzący kilkanaście centymetrów ptak wędrowny z rzędu wróblowych, o charakterystycznym żółtym ubarwieniu głowy i spodu ciała występującym u samców w okresie godowym; różne podgatunki trznadla zamieszkują Europę i zachodnią część Azji, od Norwegii i Anglii po Bałkany; żywi się owadami i nasionami traw.

predylekcja — skłonność, upodobanie.

indywidualiści — tu zapewne: indywidualni, drobni kupcy.

rozparcelowanie — podzielenie na niewielkie kawałki gruntu, parcele.

gont — deseczka z drewna drzewa iglastego o specjalnym kształcie; gonty używane są do pokrycia dachu, łączy się je ze sobą, wsuwając jedną deseczkę w drugą.

grobla — wał ziemny wzdłuż brzegu zbiornika wodnego służący utrzymaniu wody wewnątrz tego zbiornika.

lisiura — dawne określenie na futro z lisa, okrycie wierzchnie podbite futrem lisa lub czapkę męską, najczęściej z lisiego futra.

jechał tyli świat — gw.: jechał z tak daleka.

Panie, nie jestem godzien... — przytoczenie fragmentu tekstu liturgii mszy, wypowiadanego przez wiernych w najbardziej podniosłym jej momencie: przemienienia chleba (hostii) w ciało Chrystusa.

perpendykuł (z łac. perpendicularis: pionowy) — wahadło zegara, zegar z wahadłem; pion.

wałach — koń wykastrowany, używany do pracy (w przeciwieństwie do ogiera, wykorzystywanego do jazdy wierzchem oraz w celach rozpłodowych).

kiereja (z tur. kereke) — opończa, szuba, luźny płaszcz męski noszony w Polsce przez szlachtę w XVI-XVIII w.

huncwot (z niem. Hunds–fott) — nicpoń, łobuz.

prowentowy — dotyczący rejestracji lub kontroli dochodu (prowentu) zwłaszcza z majątku ziemskiego.

prowentowy kałkuł (rus.) — kalkulacje, obliczenia dochodu.Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.

Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/doktor-piotr

Tekst opracowany na podstawie: Żeromski, Stefan (1864-1925), Opowiadania. Utwory powieściowe, Czytelnik, wyd. 5, Warszawa, 1973

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Dariusz Gałecki, Stanisław Pigoń, Aleksandra Sekuła.

Plik wygenerowany dnia 2011-01-26.