144 najczęściej używane niemieckie czasowniki - ebook

Wstęp

Czasowniki są duszą języka. Także niemieckiego. KAŻDE niemieckie zdanie zawiera czasownik, co najmniej jeden, a czasami nawet więcej niż jeden. (Oczywiście są nieliczne specyficzne wyjątki, kiedy zdanie może się obejść bez czasownika, ale to rzadkość, więc nie będziemy się tym tu zajmować).

Każdy może uczyć się języka obcego. Ale inteligentni ludzie uczą się go w inteligentny sposób. Co jest nam najbardziej potrzebne w języku obcym? Oczywiście to, co jest w nim najczęściej używane! To taka droga „na skróty”.

Język potoczny wbrew pozorom nie zawiera nieogarnionej, ogromnej liczby wyrazów. Im szybciej i lepiej chcemy się nauczyć niemieckiego, tym bardziej powinniśmy zwracać uwagę na naukę w odpowiedniej KOLEJNOŚCI. Im coś jest używane częściej, tym ważniejsze jest, żebyśmy to jak najszybciej opanowali.

Znajdziesz tu 144 najczęściej używane czasowniki w całym języku niemieckim. Zanim nauczysz się kolejnych, warto dobrze opanować właśnie TE.

Kto ustalił akurat taką kolejność?

Podana w tej książce kolejność opiera się z grubsza na trzech niezależnych od siebie źródłach. Pierwsze z nich to pozycja „A Frequency Dictionary of German. Core vocabulary for lerners”, drugie to oficjalne aktualne publikacje Institut für Deutsche Sprache w Mannheim, a trzecie to Uniwersytet w Lipsku, zajmujący się badaniami nad niemieckim słownictwem na bardzo szeroką skalę Przeanalizowano miliony niemieckich tekstów i rozmów i po prostu policzono, które słowa występują w niemieckim najczęściej. Poszczególne listy częstotliwości różnią się tylko nieznacznie, więc bez problemu znaleźliśmy „złoty środek” i złożyliśmy je w jedną wspólną nieco zmodyfikowaną listę, którą tu prezentujemy.

Książka adresowana jest do wszystkich uczących się niemieckiego – od samego początku nauki do poziomu ok. B2–C1. Początkujący dowiedzą się dzięki niej, które czasowniki są najważniejsze, najpotrzebniejsze, najczęściej używane, a bardziej zaawansowani doszlifują swój niemiecki i zobaczą te czasowniki „w akcji” także w znacznie bardziej skomplikowanych konstrukcjach.

Wbrew tytułowi nie ograniczamy się tak naprawdę tylko do 144 czasowników (choć te 144 opisujemy rzeczywiście wyjątkowo dokładnie). Nie do uniknięcia były liczne „skoki w bok” i spojrzenie przy okazji na różne inne ważne czasowniki, bo aż szkoda by było przy okazji nie podać jeszcze innych ważnych informacji czy też pomocnych dla czytelnika skojarzeń.

Z drugiej jednak strony niemożliwością było opisanie WSZYSTKIEGO dotyczącego każdego poszczególnego czasownika. Łatwo sobie wyobrazić, że te 144 najczęściej używane niemieckie czasowniki występują w setkach rozmaitych kontekstów i znaczeń. Tak naprawdę o większości z nich można by napisać całą osobną książkę. Dlatego skupiliśmy się na najważniejszych i najciekawszych informacjach z punktu widzenia Polaka uczącego się niemieckiego.

Do książki zostały – dodatkowo i oczywiście opcjonalnie – opracowane różnego rodzaju ćwiczenia. Te ćwiczenia można znaleźć na www.ISJADplus.pl. Zamieszczenie wszystkich opracowanych ćwiczeń tu w książce zwielokrotniłoby jej objętość.

Potraktujcie ten zaprezentowany tu zbiór czasowników jako skrzynię pełną skarbów. To są Wasze osobiste 144 skarby języka niemieckiego. Każdy z nich jest śliczny i wartościowy jak diament. Przyjrzyjcie się każdemu z osobna, zaprzyjaźnijcie się z nimi, polubcie je.

Będą Wam już ZAWSZE towarzyszyły w języku niemieckim.

Powodzenia w nauce życzą autorzy

Agnieszka Drummer

Richard BoehnkeUwagi techniczne

() W nawiasach umieszczone jest to, co można opuszczać.

/ oznacza, że poprawne są obie formy (przed kreską i po kresce) – użycie wynika tu z konkretnego kontekstu.

→ oznacza, że więcej na ten temat znajdziesz na podanej stronie (niektóre informacje się powtarzają, więc dla oszczędności miejsca zebraliśmy je razem w jednym miejscu)

(P) oznacza potocznie! Staramy się w tej książce pokazać ŻYWY współczesny język niemiecki. A więc także czasem POTOCZNY.

B to biernik (odpowiada na pytania: kogo? co? – np. widzę)

C to celownik (odpowiada na pytania: komu? czemu? – np. opowiadam)Lista wg częstotliwości użycia

1. sein
2. haben
3. werden
4. können
5. müssen
6. sagen
7. machen
8. geben
9. kommen
10. sollen
11. wollen
12. gehen
13. wissen
14. sehen
15. lassen
16. stehen
17. finden
18. bleiben
19. liegen
20. heißen
21. denken
22. nehmen
23. tun
24. dürfen
25. glauben
26. halten
27. nennen
28. mögen
29. zeigen
30. führen
31. sprechen
32. bringen
33. leben
34. fahren
35. meinen
36. fragen
37. kennen
38. gelten
39. stellen
40. spielen
41. arbeiten
42. brauchen
43. folgen
44. lernen
45. bestehen
46. verstehen
47. setzen
48. bekommen
49. beginnen
50. erzählen
51. versuchen
52. schreiben
53. laufen
54. erklären
55. entsprechen
56. sitzen
57. ziehen
58. scheinen
59. fallen
60. gehören
61. entstehen
62. erhalten
63. treffen
64. suchen
65. legen
66. vorstellen
67. handeln
68. erreichen
69. tragen
70. schaffen
71. lesen
72. verlieren
73. darstellen
74. erkennen
75. entwickeln
76. reden
77. aussehen
78. erscheinen
79. bilden
80. anfangen
81. erwarten
82. freuen
83. wählen
84. wohnen
85. betreffen
86. warten
87. vergehen
88. helfen
89. gewinnen
90. schließen
91. hören
92. fühlen
93. bieten
94. interessieren
95. erinnern
96. ergeben
97. anbieten
98. hoffen
99. studieren
100. verbinden
101. ansehen
102. fehlen
103. bedeuten
104. vergleichen
105. steigen
106. nutzen
107. schauen
108. einsetzen
109. ändern
110. wachsen
111. beschreiben
112. kriegen
113. planen
114. wirken
115. bezeichnen
116. befinden
117. passieren
118. rufen
119. bestimmen
120. gefallen
121. öffnen
122. übernehmen
123. lachen
124. verwenden
125. erfolgen
126. betrachten
127. entscheiden
128. gelingen
129. kaufen
130. erfahren
131. vergessen
132. stattfinden
133. bewegen
134. feststellen
135. verschwinden
136. dienen
137. trinken
138. stimmen
139. verhalten
140. berichten
141. rechnen
142. beobachten
143. erleben
144. holenLista alfabetyczna

anbieten

ändern

anfangen

ansehen

arbeiten

aussehen

bedeuten

befinden

beginnen

bekommen

beobachten

berichten

beschreiben

bestehen

bestimmen

betrachten

betreffen

bewegen

bezeichnen

bieten

bilden

bleiben

brauchen

bringen

darstellen

denken

dienen

dürfen

einsetzen

entscheiden

entsprechen

entstehen

entwickeln

erfahren

erfolgen

ergeben

erhalten

erinnern

erkennen

erklären

erleben

erreichen

erscheinen

erwarten

erzählen

fahren

fallen

fehlen

feststellen

finden

folgen

fragen

freuen

fühlen

führen

geben

gefallen

gehen

gehören

gelingen

gelten

gewinnen

glauben

haben

halten

handeln

heißen

helfen

hoffen

holen

hören

interessieren

kaufen

kennen

kommen

können

kriegen

lachen

lassen

laufen

leben

legen

lernen

lesen

liegen

machen

meinen

mögen

müssen

nehmen

nennen

nutzen

öffnen

passieren

planen

rechnen

reden

rufen

sagen

schaffen

schauen

scheinen

schließen

schreiben

sehen

sein

setzen

sitzen

sollen

spielen

sprechen

stattfinden

stehen

steigen

stellen

stimmen

studieren

suchen

tragen

treffen

trinken

tun

übernehmen

verbinden

vergehen

vergessen

vergleichen

verhalten

verlieren

verschwinden

verstehen

versuchen

verwenden

vorstellen

wachsen

wählen

warten

werden

wirken

wissen

wohnen

wollen

zeigen

ziehen1 sein – być

Cz. nieregularny (→ str. 239); łączy się z mianownikiem.

Pełna odmiana czasownika „sein” → str. 241.

PROSTE

------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------
Ich bin Agnieszka. Jestem Agnieszka. / Mam na imię Agnieszka. / Nazywam się Agnieszka.
Er ist Arzt. On jest lekarzem.
Er ist ein guter Arzt. On jest dobrym lekarzem.
Er ist der beste Arzt in der Stadt. On jest najlepszym lekarzem w mieście.
Zuzia ist die kleinste Schwester. Zuzia jest najmniejszą/najmłodszą siostrą.
------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------

+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Uwaga! |
| |
| 1. Przed określeniami zawodu (bez żadnych dodatków) nie używamy rodzajnika („ein”). |
| 2. On jest „kto? co?” ein/der Arzt (po polsku często łamiemy sobie głowę, jak ze słowa „lekarz” zrobić słowo „lekarzem”. To zupełnie niepotrzebne, po niemiecku jest znacznie prościej). |
+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

TRUDNE

Zdarza się, że „sein (być)” tłumaczymy na polskie „mieć”:

-------------------------------- ----------------------------
Sie ist 29 Jahre alt. Ona ma 29 lat.
Er ist 1,80 Meter groß. On ma 1,80 m wzrostu.
Unsere Wohnung ist 70 m² groß. Nasze mieszkanie ma 70 m².
Wie ist dein Name? Jak masz na imię?
Wie ist Ihr Name? Jak Pan/-i ma na nazwisko?
-------------------------------- ----------------------------

Częsty błąd Polaków: Ich werde krank. – w znaczeniu „będę chory” a nie prawidłowym „staję się chory, rozchorowuję się”. „Werden” oznacza czas przyszły tylko w połączeniu z drugim czasownikiem w bezokoliczniku (nieodmienionej formie), a więc: Ich werde krank sein.

Czasownik „sein” często używany jest do tworzenia czasów przeszłych Perfekt (→ str. 279) oraz Plusquamperfekt (→ str. 282), jest także nieodzowny do budowania strony biernej określającej stan, jak widać w następującej tabeli:

+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Niemieckie czasy | Strona bierna | Tłumaczenie strony biernej | Strona bierna określająca STAN | Tłumaczenie str. biernej stadialnej |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas teraźniejszy | Der Apfel wird (von mir) gegessen. | Jabłko jest (przeze mnie) jedzone. | Der Apfel ist gegessen. | Jabłko jest zjedzone. |
| Präsens | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas przeszły prosty | Der Apfel wurde (von mir) gegessen. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. | Der Apfel war gegessen. | Jabłko było zjedzone. |
| Präteritum | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas przeszły złożony | Der Apfel ist (von mir) gegessen worden. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. | Der Apfel ist gegessen gewesen. | Jabłko było zjedzone. |
| Perfekt | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas zaprzeszły | Der Apfel war (von mir) gegessen worden. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. | Der Apfel war gegessen gewesen. | Jabłko było zjedzone. |
| Plusquamperfekt | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas przyszły | Der Apfel wird (von mir) gegessen werden. | Jabłko będzie (przeze mnie) (z)jedzone. | Der Apfel wird gegessen sein. | Jabłko będzie zjedzone. |
| Futur I | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+
| Czas przyszły dokonany | Der Apfel wird (von mir) gegessen worden sein. | Jabłko będzie (przeze mnie) (z)jedzone. | Der Apfel wird gegessen gewesen sein. | Jabłko będzie zjedzone. |
| Futur II | | | | |
+------------------------+------------------------------------------------+-----------------------------------------+---------------------------------------+-------------------------------------+

O dziwo, w czasach przeszłych Perfekt oraz Plusquamperfekt czasownik „sein” łączy się z czasownikiem posiłkowym „sein”. Nie, to nie pomyłka drukarska ;). Czyli np.:

Ich bin zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas przeszły Perfekt)

Ich war zu Hause gewesen. Byłam/-łem w domu. (czas zaprzeszły Plusquamperfekt)

+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Typowy błąd: |
| |
| Ihr seit seid gut. – Dobrzy jesteście. |
| |
| Błędne użycie „seit” zamiast „seid”. Oba słowa istnieją i przypadkowo brzmią identycznie. „Seit” oznacza jednak „od”, np.: Seit einer Woche lerne ich Deutsch. Od tygodnia uczę się niemieckiego. |
+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

Częste połączenia z innymi wyrazami:

------------------------------------------------- --------------------------------------------------
zu sein być zamkniętym
auf sein być otwartym
Dabei sein ist alles. Wystarczy być obecnym.
Ich bin zufrieden. Jestem zadowolona/-y.
Ich bin glücklich. Jestem szczęśliwa/-y.
Das ist möglich. To jest możliwe.
Ich bin schon auf. Już wstałam/-łem.
Es ist 4 Uhr. Jest godzina czwarta.
Ich bin da. Jestem (tu).
in der Lage sein być w stanie
Das ist nicht der Fall. Nie o to chodzi.
Er ist stolz auf seinen Bruder. On jest dumny ze swojego brata.
Ich bin schon unterwegs. Jestem już w drodze / w podróży.
Wir sind erfolgreich. Odnosimy sukcesy.
Das Buch ist nicht mehr erhältlich. Ta książka jest już niedostępna.
verfügbar sein być do dyspozycji
Kann ich Ihnen behilflich sein? Czy mogę być pomocna/pomocny?
Das ist es nicht wert. To nie jest tego warte.
Das ist mir bewusst. Jestem tego świadoma.
Das ist vorbei. To się skończyło.
Das ist nicht erlaubt. To jest niedozwolone.
Sie ist vorsichtig. Ona jest ostrożna.
Sie ist anders. Ona jest inna.
der Meinung sein być zdania
Ich bin der Meinung, dass du das machen sollst. Jestem zdania, że powinnaś/powinieneś to zrobić.
Warum ist das noch nicht gemacht worden? Dlaczego to jeszcze nie zostało zrobione?
Das hätte nicht gemacht werden dürfen. To nie powinno było zostać zrobione.
------------------------------------------------- --------------------------------------------------

CIEKAWE

+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Sein oder nicht sein, das ist hier die Frage. | → | Być albo nie być, oto jest pytanie. |
| | | |
| – William Shakespeare | | |
+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Ich denke, also bin ich. | → | Myślę, więc jestem. |
| | | |
| – René Descartes | | |
+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Wir unterschätzen das, was wir haben, und überschätzen das, was wir sind. | → | Nie doceniamy tego, co posiadamy, a przeceniamy to, czym jesteśmy. |
| | | |
| – Marie von Ebner-Eschenbach | | |
+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Was du bist hängt von drei Faktoren ab: Was du geerbt hast, was deine Umgebung aus dir machte und was du in freier Wahl aus deiner Umgebung und deinem Erbe gemacht hast. | → | To, kim jesteś, zależy od trzech czynników: co odziedziczyłeś, co zrobiło z tobą twoje otoczenie i co z wolnej woli zrobiłeś z twojego otoczenia i twojego dziedzictwa. |
| | | |
| – Aldous Huxley | | |
+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+2 haben – mieć

Cz. nieregularny (→ str. 239); cz. słaby (→ str. 244); łączy się z B (→ str. 269), cz. pomocniczy (→ str. 259). Pełna odmiana czasownika „haben” → str. 242.

PROSTE

----------------------- ---------------
Tomek hat einen Hund. Tomek ma psa.
----------------------- ---------------

Istnieje sporo utartych powiedzeń zawierających czasownik „haben”. Zwróćmy uwagę, że używając tych wyrażeń, omijamy rodzajnik przed rzeczownikiem.

----------------------------------- ---------------------------------------------
Ich habe Hunger. Jestem głodna/-y.
Er hat Angst. On się boi.
Sie hat Fieber. Ona ma gorączkę.
Wir haben Durst. Pić nam się chce.
Ihr habt Geduld. Macie cierpliwość.
Wir haben noch Zeit bis Ende Mai. Mamy czas jeszcze do końca maja.
Haben Sie Batterien? Czy są baterie? / Czy mają Państwo baterie?
Ich habe zu tun. Jestem zajęta/-y. / Mam robotę.
Du hast dort nichts zu sagen. Nie masz tam nic do powiedzenia.
----------------------------------- ---------------------------------------------

TRUDNE

---------------------------------------- ----------------------------------------------------
Ich habe lieber Tee als Kaffee. Wolę herbatę niż kawę.
wie gehabt jak zwykle / bez zmian
ich hab’s! mam! (rozwiązanie problemu)
Das Buch ist nicht mehr zu haben. Ta książka jest już niedostępna.
Er hat etwas auf dem Herzen. Coś mu leży na sercu.
Dein Vorschlag hat etwas für sich. Twoja propozycja ma pewne zalety / ma coś w sobie.
Du hast noch das ganze Leben vor dir. Masz przed sobą jeszcze całe życie.
Ich habe die Prüfung schon hinter mir. Mam (ten) egzamin już za sobą.
---------------------------------------- ----------------------------------------------------

„Haben” oznacza „mieć” tylko w prostych zdaniach, w których nie ma drugiego czasownika. Najczęściej bowiem występuje jako czasownik pomocniczy do tworzenia czasu Perfekt (→ str. 279).

A to jeden z najpopularniejszych zwrotów przy okazji zakupów (zwłaszcza żywnościowych):

------------------------------- -----------------------
Ich hätte gern… (zawsze z B!) Poproszę…
Ich hätte gern(e) 2 kg Äpfel. Poproszę 2 kg jabłek.
------------------------------- -----------------------

Czasownik „haben” jest nie tylko często używany w znaczeniu „mieć/posiadać”, w zwrotach typu „Hunger haben” („mieć głód”, czyli być głodnym), i w trybie przypuszczającym („hätte” – chciał(a)bym), ale też jako czasownik pomocniczy (→ str. 259) w tworzeniu czasów przeszłych Perfekt (→ str. 279) i Plusquamperfekt (→ str. 282), co dodatkowo zwiększa jego wagę i częstotliwość występowania.

W czasie Perfekt czasownik „haben” łączy się z czasownikiem pomocniczym… „haben”, czyli np.:

Ich habe früher auch einen Hund gehabt. Dawniej też miałam psa.

CIEKAWE

+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+
| Wir denken selten an das, was wir haben, aber immer an das, was uns fehlt. | → | Myślimy rzadko o tym, co mamy, ale zawsze o tym, czego nam brakuje. |
| | | |
| – Arthur Schopenhauer | | |
+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+
| Glück ist das einzige, was wir anderen geben können, ohne es selbst zu haben. | → | Szczęście to jedyne, co możemy dać innym, nie mając tego samemu. |
| | | |
| – Carmen Sylva | | |
+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+
| Es ist nicht zu wenig Zeit, die wir haben, sondern es ist zu viel Zeit, die wir nicht nutzen. | → | Nie mamy za mało czasu, lecz za dużo czasu, którego nie wykorzystujemy. |
| | | |
| – Lucius Annaeus Seneca | | |
+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+
| Auch wenn alle einer Meinung sind, können alle Unrecht haben. | → | Nawet jeśli wszyscy są jednego zdania, mogą wszyscy nie mieć racji. |
| | | |
| – Bertrand Russell | | |
+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+
| Den größten Fehler, den man im Leben machen kann, ist, immer Angst zu haben, einen Fehler zu machen. | → | Największym błędem, jaki można zrobić w życiu, jest bać się zrobić błąd. |
| | | |
| – Dietrich Bonhoeffer | | |
+------------------------------------------------------------------------------------------------------+---+--------------------------------------------------------------------------+3 werden – stawać się

Cz. nieregularny (→ str. 239); cz. mocny (→ str. 247); cz. pomocniczy (→ str. 259), łączy się z mianownikiem. Pełna odmiana „werden” → str. 243.

To zdecydowanie jeden z trudniejszych (dla nas) niemieckich czasowników. Dlaczego? Z różnych powodów.

- Po pierwsze, często zapominamy o jego głównym, podstawowym znaczeniu („stawać się”).
- Po drugie, płata nam figle, bo ma kilka różnych trochę dziwnych form: „wurden” i „geworden” jeszcze można jakoś zrozumieć, ale „worden”???

Jest bardzo powszechnym czasownikiem posiłkowym do tworzenia różnych form w różnych trybach, co ogólnie wprowadza (dla nas) pewien chaos.

PROSTE

----------------------------- -------------------------------
Es wird kalt. Robi się zimno.
Sie wird alt. Ona się starzeje.
Er wird krank. On się rozchorowuje.
Es wird schlimmer. Pogarsza się.
Es wird besser. Polepsza się.
Es wird schon dunkel. Już się ściemnia.
Sie möchte Lehrerin werden. Ona chce zostać nauczycielką.
Ich werde es tun. Zrobię to.
Sie wird das Buch kaufen. Ona kupi tę książkę.
----------------------------- -------------------------------

TRUDNE

---------------------- ------------------------------------------
Mir wird schwindlig. Kręci mi się w głowie.
werdende Mutter kobieta w ciąży, „stająca się” matką
wird’s bald? długo jeszcze? (niespecjalnie uprzejmie)
---------------------- ------------------------------------------

Czasownika „werden” używamy do tworzenia obu niemieckich czasów przyszłych – jak widać w poniższej tabeli:

------------------------- ------------------------------- ---------------------------------------
Czas teraźniejszy Czas przyszły Czas przyszły dokonany
Ich fahre nach Bonn. Ich werde nach Bonn fahren. Ich werde nach Bonn gefahren sein.
Du liest ein Buch. Du wirst ein Buch lesen. Du wirst ein Buch gelesen haben.
Er studiert Biologie. Er wird Biologie studieren. Er wird Biologie studiert haben.
Sie bäckt einen Kuchen. Sie wird einen Kuchen backen. Sie wird einen Kuchen gebacken haben.
Wir gehen ins Kino. Wir werden ins Kino gehen. Wir werden ins Kino gegangen sein.
Ihr wohnt dort. Ihr werdet dort wohnen. Ihr werdet dort gewohnt haben.
Sie kaufen viel ein. Sie werden viel einkaufen. Sie werden viel eingekauft haben.
------------------------- ------------------------------- ---------------------------------------

Czasownik „werden” używany jest jako czasownik pomocniczy również do tworzenia form strony biernej (wyrażającej, że „coś jest robione”). W tym wypadku mamy do czynienia z formami „werden”, „wurden”, a nawet oryginalnym „worden”:

+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Niemieckie czasy | Strona czynna | Tłumaczenie strony czynnej | Strona bierna | Tłumaczenie strony biernej |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas teraźniejszy Präsens | Ich esse einen Apfel. | Jem jabłko. | Der Apfel wird (von mir) gegessen. | Jabłko jest (przeze mnie) jedzone. |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas przeszły prosty | Ich aß einen Apfel. | (Z)jadłam/-łem jabłko. | Der Apfel wurde (von mir) gegessen. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. |
| Präteritum | | | | |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas przeszły złożony | Ich habe einen Apfel gegessen. | (Z)jadłam/-łem jabłko. | Der Apfel ist (von mir) gegessen worden. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. |
| Perfekt | | | | |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas zaprzeszły Plusquamperfekt | Ich hatte einen Apfel gegessen. | (Z)jadłam/-łem jabłko. | Der Apfel war (von mir) gegessen worden. | Jabłko zostało (przeze mnie) zjedzone. |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas przyszły Futur I | Ich werde einen Apfel essen. | Będę jeść / Zjem jabłko. | Der Apfel wird (von mir) gegessen werden. | Jabłko będzie (przeze mnie) |
| | | | | (z)jedzone. |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+
| Czas przyszły dokonany | Ich werde einen Apfel gegessen haben. | Zjem jabłko. | Der Apfel wird (von mir) gegessen worden sein. | Jabłko będzie (przeze mnie) zjedzone. |
| Futur II | | | | |
+---------------------------------+---------------------------------------+----------------------------+------------------------------------------------+----------------------------------------+

BARDZO często czasownik „werden” używany jest w stronie biernej w połączeniu z czasownikiem modalnym (→ str. 260), warto więc też podać tu schematy zdań w różnych czasach:

+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Niemieckie czasy | Strona czynna | Tłumaczenie strony czynnej | Strona bierna | Tłumaczenie strony biernej |
+=================================+==========================================================================+======================================+=================================================+===================================================+
| Czas teraźniejszy Präsens | Du musst das machen. | Musisz to | Das muss (von dir) gemacht werden. | To musi zostać (przez ciebie) zrobione. |
| | | (z)robić. | | |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Czas przeszły prosty | Du musstest das machen. | Musiałaś/-łeś to (z)robić. | Das musste (von dir) gemacht werden. | To musiało zostać (przez ciebie) zrobione. |
| Präteritum | | | | |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Czas przeszły złożony | Du hast das machen müssen. | Musiałaś/-łeś to (z)robić. | Das hat (von dir) gemacht werden müssen. | To musiało zostać (przez ciebie) zrobione. |
| Perfekt | | | | |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Czas zaprzeszły Plusquamperfekt | Du hattest das machen müssen. | Musiałaś/-łeś to (z)robić. | Das hatte (von dir) gemacht werden müssen. | To musiało zostać (przez ciebie) zrobione. |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Czas przyszły Futur I | Du wirst das machen müssen. | Będziesz musiał/-a to zrobić. | Das wird (von dir) gemacht werden müssen. | To będzie musiało zostać (przez ciebie) zrobione. |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+
| Czas przyszły dokonany | Du wirst das haben machen müssen. LUB Du wirst das gemacht haben müssen. | Będziesz musiał/-a to mieć zrobione. | Das wird (von dir) haben gemacht werden müssen. | To będzie musiało być (przez ciebie) zrobione. |
| Futur II | | | | |
+---------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------+-------------------------------------------------+---------------------------------------------------+

Form z ostatniego wiersza praktycznie się nie używa, więc wsumie nawet nie warto się ich uczyć. Podaliśmy je wyłącznie dla pełnego obrazu tabeli.

CIEKAWE

+-------------------------------------------------------------------------------+---+-----------------------------------------------------------------------------------+
| Auch aus Steinen, die einem in den Weg gelegt werden, kann man Schönes bauen. | → | Również z kamieni, które są nam kładzione na drodze, można budować piękne rzeczy. |
| | | |
| – Johann Wolfgang von Goethe | | |
+-------------------------------------------------------------------------------+---+-----------------------------------------------------------------------------------+
| Gib jedem Tag die Chance, der schönste deines Lebens zu werden. | → | Daj każdemu dniu szansę stać się najpiękniejszym dniem twojego życia. |
| | | |
| – Mark Twain | | |
+-------------------------------------------------------------------------------+---+-----------------------------------------------------------------------------------+
| Nur wer seinen eigenen Weg geht, kann von niemandem überholt werden. | → | Tylko ten, kto idzie własną drogą, nie może zostać przez nikogo wyprzedzony. |
| | | |
| – Marlon Brando | | |
+-------------------------------------------------------------------------------+---+-----------------------------------------------------------------------------------+Różne typy czasowników

Co łączy WSZYSTKIE czasowniki?

- Czasownik odpowiada na pytania: „Co (ktoś albo coś) robi?” albo „Co się dzieje?”.
- Każdy czasownik ma formę podstawową, tzw. bezokolicznik, po niemiecku „Infinitiv”. Właśnie ta forma jest podawana w każdym słowniku.
- Prawie wszystkie niemieckie czasowniki kończą się w swojej podstawowej formie, czyli bezokoliczniku, na „-en” (w języku polskim najczęściej na „-ć”, np. spać, jeść, czytać).
- Czasowniki odmieniają się przez osoby (np. ja piszę, ty piszesz, wy piszecie itd.). Gramatycznie rzecz biorąc, nazywa się to „koniugacja”.
- Forma czasownika dla „on”, „ona”, „ono” jest oczywiście identyczna (np. pisze), więc pisząc odmianę przez osoby, podajemy tylko „er” (on), ale każdy może sobie bez żadnego problemu wstawić w to miejsce również „sie” (ona) lub „es” (ono).
- W niemieckim forma czasownika w 1. osobie liczby mnogiej (wir) i w 3. osobie liczby mnogiej (sie) jest zawsze identyczna.
- 3. osoba liczby mnogiej (sie) oraz forma grzecznościowa (Sie) są identyczne. Jedyna różnica to pisanie „sie” małą lub wielką literą. Dlatego, wypisując odmiany czasowników, piszemy tylko „sie”, żeby się nie powtarzać. Ale wszędzie równie dobrze można wstawić „Sie”.
- Zauważcie, że w przypadku każdego czasownika mamy w sumie 3 różne „SIE”, np.:
- sie schreibt ona pisze,
- sie schreiben oni piszą, one piszą oraz
- Sie schreiben Pan/Pani pisze, Panie/Panowie/Państwo piszą.
- Proszę koniecznie zwrócić uwagę na fakt, że w języku polskim bardzo często opuszczamy „osobę” i mówimy np. „mieszkamy w Warszawie” (opuszczając „my”). W niemieckim coś takiego jest niedopuszczalne, zawsze musimy razem z czasownikiem podawać osobę (albo cokolwiek innego, o czym mówimy w danym zdaniu). Czyli w tym wypadku: „Wir wohnen in Warschau”.
- Niemieckie zdanie MUSI mieć „osobę”. Do tego stopnia nawet, że jeśli nie ma „osoby”, np. w zdaniu „Jest ciepło”, to aby niemieckie zdanie „nie kulało” i miało swoją „osobę”, używamy w takim przypadku „es”:
- Es ist warm. Jest ciepło.
- Es war kalt. Było zimno.
- Es wird schön. Robi się ładnie.
- Es regnet. Pada (deszcz).
- Czasowniki mają różne CZASY – teraźniejszy (np. piszę), przeszły (np. napisałam) i przyszły (np. napiszę).
- Czasowniki mają TRYBY – oznajmujący (np. piszę), rozkazujący (np. napisz!), przypuszczający (np. napisałabym).

To są cechy wspólne wszystkich niemieckich czasowników. A czy są też cechy wyraźnie różniące od siebie różne podgrupy? Są. Tymi różnicami zajmiemy się dokładniej w kilku dalszych rozdziałach.Czasowniki regularne

Co to są czasowniki regularne? To takie „najnormalniejsze”, typowe, podlegające ogólnej regule, czyli – krótko mówiąc – WIĘKSZOŚĆ.

Czym się charakteryzują?

Po pierwsze: regularną odmianą przez osoby.

Prawie wszystkie niemieckie czasowniki kończą się w bezokoliczniku, czyli formie nieodmienionej, na „-en”. (Tak jak po polsku większość czasowników kończy się na „-ć”: spać, jeść, pisać itd.)

Regularność polega na odczepieniu tego końcowego „-en” i doczepienia zamiast tego końcówki typowej dla danej osoby (ja, ty, on, my, wy, oni).

Praktycznie wygląda to np. tak:

sagen – forma podstawowa czasownika (mówić, powiedzieć)

Odmiana:

---------- ----------- ----------- ------------
ich sage ja mówię wir sagen my mówimy
du sagst ty mówisz ihr sagt wy mówicie
er sagt on mówi sie sagen oni mówią
---------- ----------- ----------- ------------

Istnieją niestety trzy drobne komplikacje powyższego wariantu. Ale na szczęście tylko drobne!

- Jeśli po odczepieniu od bezokolicznka końcówki „-en” na końcu znajduje się s, ß, x lub z, to w drugiej osobie l.p. (du) dodajemy już tylko „-t” zamiast „st”. Przez to formy „du” i „er” robią się identyczne.
Przykład: heißen (nazywać się) ich heiße, du heißt, er heißt
- Jeśli po odczepieniu od bezokolicznka końcówki „-en” na końcu znajduje się t, d, m lub n, to w drugiej (du) oraz trzeciej (er) osobie l.p. dodajemy dodatkowe „e” między tematem a końcówką – powstają więc końcówki „-est” oraz „-et”.
Przykład: warten (czekać) ich warte, du wartest, er wartet
- Jeśli czasownik w bezokoliczniku ma końcówkę „-eln”, to przy tworzeniu formy pierwszej osoby l.p. pozbywamy się tego „e”.
Przykład: klingeln (dzwonić) ich klingle, du klingelst, er klingelt

Po drugie: najczęściej (choć nie zawsze!) tworzą także bardzo regularnie formy czasów przeszłych, bo najczęściej są „słabe” (→ str. 244).

Jak tworzymy formy rozkazujące od czasowników regularnych? Również regularnie!

Na przykład:

------------------- ------------------
Czas teraźniejszy Tryb rozkazujący
du sagst sag(e)!
wir sagen sagen wir!
ihr sagt sagt!
Sie sagen sagen Sie!
------------------- ------------------

Lista czasowników regularnych

Oto te z naszych 144 najważniejszych czasowników, które odmieniają się w regularny sposób przez osoby. Większość z nich ma także „regularne” formy czasów, bo są to w większości czasowniki słabe (→ str. 244).

--------- ---------- ----------- -------- --------- ---------
sagen stellen schreiben bilden hoffen wirken
machen spielen gehören freuen fehlen öffnen
glauben arbeiten suchen wählen nutzen lachen
zeigen brauchen legen wohnen schauen kaufen
führen folgen handeln warten ändern dienen
leben lernen schaffen hören kriegen stimmen
meinen setzen reden fühlen planen rechnen
fragen
--------- ---------- ----------- -------- --------- ---------