Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnością. Aspekty ekonomiczne i społeczne - ebook

Choć żyjemy w czasach pełnych innowacyjnych rozwiązań, niepełnosprawni mają znacznie większą szansę popaść w ubóstwo, doświadczyć izolacji, a nawet upokorzenia niż ludzie sprawni. Niezwykle niepokojącą kwestią, podejmowaną w niniejszej książce, jest wysoki poziom bierności zawodowej osób z niepełnosprawnością w Polsce. Zdaniem autorki sytuacja ta wymaga jak najszybszych zmian, żeby w analizowanej grupie aktywność zawodowa stała się cechą dominującą. Aby sprostać nowym wyzwaniom, trzeba uwzględnić potrzeby osób z różnym rodzajem dysfunkcji, różnym stopniem niepełnosprawności oraz w różnym wieku. Wieloletnie doświadczenia w realizacji projektów skierowanych na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością w Polsce nie przyniosły znaczących efektów. Niezbędne staje się więc pochylenie nad innymi sprawdzonymi już rozwiązaniami, stosowanymi w takich krajach europejskich, jak: Dania, Finlandia, Francja, Szwecja czy Wielka Brytania, które zostały zaprezentowane w tej publikacji.

Wstęp 9

Rozdział I. Od rehabilitacji do aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością 17

1.1. Istota niepełnosprawności w świetle badań naukowych 17

1.2. Definicje niepełnosprawności 20

1.3. Wpływ rehabilitacji na proces wyrównywania szans osób niepełnosprawnych na rynku pracy 25

1.3.1. Stymulacja rozwoju zawodowego 28

1.3.2. Formy aktywizacji w procesie rehabilitacji zawodowej 34

1.3.3. Rodzaje niepełnosprawności a kompetencje zawodowe 36

1.3.4. Praca i rodzina w życiu osoby z niepełnosprawnością 42

1.4. Teoretyczne podstawy analizy rynku pracy osób z niepełnosprawnością 48

1.5. Konkluzje 61

Rozdział II. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w kontekście prawodawstwa polskiego i Unii Europejskiej 65

2.1. Status prawny osoby niepełnosprawnej jako pracownika w aktach prawnych Unii Europejskiej 66

2.2. Uprawnienia niepełnosprawnego pracownika (stan prawny na dzień 31.12.2016) 84

2.3. Wsparcie pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych pracowników w Polsce (stan prawny na dzień 31.12.2016) 86

2.4. Wsparcie dla osób niepełnosprawnych wchodzących i powracających na rynek pracy (stan prawny na dzień 31.12.2016) 98

2.5. Konkluzje 104

Rozdział III. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 107

3.1. Uwagi metodologiczne 109

3.2. Analiza zmian aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce w latach 2002–2016 112

3.2.1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce ogółem 112

3.2.2. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według cech demograficznych 117

3.2.3. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według grup schorzeń 123

3.2.4. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według cech społeczno-ekonomicznych 129

3.3. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych w Polsce 133

3.3.1. Status niepełnosprawnej osoby bezrobotnej oraz poszukującej pracy 134

3.3.2. Analiza populacji niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy 136

3.4. Bierność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 143

3.5. Konkluzje 150

Rozdział IV. Sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce – wyniki badania ankietowego 155

4.1. Założenia badawcze 155

4.2. Charakterystyka kwestionariusza i metod analitycznych 156

4.3. Charakterystyka próby badawczej na podstawie danych z metryczki 159

4.3.1. Dane demograficzne 159

4.3.2. Rodzaje i stopień niepełnosprawności 160

4.4. Sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce 163

4.4.1. Aktywność zawodowa respondentów 163

4.4.2. Aktywność zawodowa osób pracujących 165

4.4.3. Aktywność zawodowa osób niepracujących 169

4.4.4. Migracja zarobkowa 172

4.4.5. Gospodarstwo domowe osoby z niepełnosprawnością 173

4.4.6. Przejawy dyskryminacji wobec osób z niepełnosprawnością 175

4.4.7. Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy – analiza korelacji 176

4.5. Konkluzje – Sylwetka osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce – wybrane aspekty z wyników badań 182

Rozdział V. Modele pomocy osobom niepełnosprawnym w Polsce i wybranych krajach UE – dobre praktyki 185

5.1. Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce 186

5.2. Modelowe wsparcie dla osób z niepełnosprawnością w procesie aktywizacji zawodowej w Polsce 189

5.2.1. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych na chronionym rynku pracy 189

5.2.2. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy 200

5.2.3. Instytucje aktywizujące i wspomagające zatrudnienie osób niepełnosprawnych 205

5.3. Efekty rzeczywistych form pomocy osobom niepełnosprawnym realizowane w Polsce 210

5.3.1. Dobre praktyki realizowane w ramach instytucji 210

5.3.2. Dobre praktyki realizowane na chronionym rynku pracy 216

5.3.3. Dobre praktyki realizowane na otwartym rynku pracy 219

5.4. Sposoby i warunki poprawy położenia osób niepełnosprawnych w wybranych krajach UE 221

5.4.1. Model opiekuńczy 221

5.4.2. Model liberalny 231

5.5. Konkluzje dla polityki społecznej realizowanej w Polsce w kontekście osób z niepełnosprawnością 238

Wnioski końcowe 245

Bibliografia 257

Summary 277

Załącznik I 281

Załącznik II 285

Załącznik III 293

Spis tabel 307

Od Redakcji 311