Kebra nagast. Chwała królów - ebook

O KEBRA NAGAST CZYLI KSIĘDZE CHWAŁY KRÓLÓW - KRÓTKI WSTĘP

W ręce polskiego czytelnika po raz pierwszy trafia pełny polski przekład Kebra Nagast. Przekład ten, co prawda, został dokonany nie z oryginału, lecz z tłumaczenia angielskiego, niemniej jednak jego zaletą jest to, iż zawiera kompletny tekst tej bardzo ważnej i świętej dla Etiopczyków oraz rastafarian¹ księgi. Wcześniejszym od niniejszego polskim przekładem było tłumaczenie autorstwa Stefana Strelcyna, które ukazało się drukiem w roku 1956 w Warszawie pod tytułem: Kebra Nagast czyli Chwała królów Abisynii. Z jednej strony miało ono przewagę nad niniejszym przekładem, który ukazuje się nakładem Wydawnictwa „Armoryka”, bowiem prof. Strelcyn księgę przetłumaczył z języka abisyńskiego, z drugiej strony obarczone było jednak poważną wadą: przekład nie był pełny i zawierał co prawda obszerne, ale jednak tylko fragmenty dzieła.

Kebra Nagast (lub Kebra Negast bo i taka nazwa jest używana) to księga napisana w etiosemickim języku gyyz (znanym także jako geez bądź ge'ez). Jak wspomniałem wyżej, jest to księga dla Etiopczyków niezwykle ważna, co znakomity etiopista Edward Ullendorff (1929-2011) opisał takimi oto słowy: „Kebra Nagast to nie tylko dzieło literackie, lecz także składnica etiopskich uczuć narodowych i religijnych.”² Od siebie dodam, że jest to także jedno z najważniejszych dzieł składających się na tradycję i kulturę całej ludzkości.

Kebra Nagast wyjaśnia pochodzenie dynastii salomońskiej³ sprawującej władzę w Etiopii. Opowiada o tym, jak królowa Saby spotkała Salomona, i o tym, jak Arka Przymierza skradziona przez Dawida (Menelika I) znalazła się w Etiopii. Zawiera także ważną informację dotyczącą porzucenia przez Etiopczyków pogańskiego kultu słońca, księżyca i gwiazd oraz zastąpienia go kultem Jedynego Boga, Boga Izraela.

Prof. Stefan Strelcyn we wstępie do swojego przekładu tak napisał na temat budowy utworu:

„Kebra Nagast składa się z 117 rozdziałów niezgrupowanych w większe zespoły. Każdy z rozdziałów posiada tytuł, który jednak często zupełnie nie odpowiada jego treści (…).

Autor (czy redaktor) dzieła wtłoczył całość w fikcyjne obrady Soboru Nicejskiego (317). (…) W soborze, na którym opowiadane jest to, co zawiera księga „Chwały Królów”, bierze udział również Grzegorz Cudotwórca (…), co jest oczywiście jawnym anachronizmem, żył on bowiem w III w. (...) autor myli go wciąż ze świętym ormiańskim Grzegorzem Oświecicielem. (…) Jako drugi rozmówca występuje Domitius (…) zwany raz 'patriarchą Rzymu' (...), a raz 'z Antiochii' (…), w rzeczywistości święty egipski. Ten Domitius opowiada o zawartości księgi, którą znalazł w Konstantynopolu.”⁴

Natomiast w tekście Legenda skarbem narodu - o Kebra Nagast znajdujemy dalsze informacje dotyczące tej księgi:

„Dzieło przyjęło się dzielić na cztery główne części. Pierwsza obejmuje podstawową treść legendy: spotkanie królowej Saby z królem Salomonem, narodziny ich syna Dawida (tj. Menelika), jego podróż do Izraela, kradzież Arki Przymierza i dalsze losy Menelika jako władcy Etiopii. Druga część to rozdziały 1-18, omawiające różne wątki biblijne, i 113-117 zawierające proroctwa dotyczące przyszłości Etiopii i jej wiary w Chrystusa. Część trzecia jest już dość luźno związana z główną historią Kebra Nagast - stanowi zbiór dowodów na to, jakoby wszyscy wielcy władcy starożytności wywodzili się z narodu wybranego, czyli należeli do ludu semickiego. Część ostatnia, czwarta, obejmuje szereg proroctw dotyczących nadejścia Odkupiciela - Chrystusa.

Całość Kebra Nagast jest więc również swoistym pomostem kulturowym: łączy najdalszą, pogańską przeszłość Etiopii sprzed królowej Saby poprzez przyjęcie wiary w jednego Boga (judaizm) po chrześcijaństwo.”⁵

W tym miejscu koniecznie trzeba dodać, że Kebra Nagast kończy się ostatecznym proroctwem, że władcy Rzymu (Bizancjum) i Etiopii pokonają Żydów i królestwo żydowskie przestanie istnieć, ale w końcu i siła Rzymu zostanie przyćmiona przez moc Etiopii.

Kiedy powstała Kebra Nagast? Według informacji zawartej w kolofonie dołączonym do większości istniejących kopii, księga została napisana w języku koptyjskim, z którego dokonano przekładu na język arabski a miało to miejsce „w czterysta dziewiątym roku łaski, jaką otrzymał kraj Etiopii, za panowania króla Gabra Masḳala, zwanego Lâlîbalą, oraz za czasów biskupa Grzegorza” - czyli według naszej rachuby czasu, w roku 1225 po narodzeniu Chrystusa. Niektórzy badacze przyjmują jednak inne daty powstania dzieła - okres między 1314 a 1321/22. Zwykle jednak przyjmuje się, iż księga została skompilowana ze znacznie starszych tekstów około roku 1300.

Warto zauważyć, że autor (czy redaktor) Kebra Nagast opierał się nie tylko na na tradycji etiopskiej i Biblii Starego i Nowego Testamentu ale również i na żydowskich księgach apokryficznych, a dokładniej na Księdze Henocha i Księdze Jubileuszy, ponadto również na chrześcijańskich księgach apokryficznych, w tym syryjskich, takich jak Księga Jaskini Skarbów⁶ , Księga Adama i Ewy oraz Księga Pszczoły⁷ . W Kebra Nagast można się także dopatrzyć śladów jeszcze innych apokryficznych tekstów żydowskich, chrześcijańskich a nawet i muzułmańskich oraz pism patrystycznych.Rastafarianizm, ruch społeczno-religijny powstały na Jamajce w latach sześćdziesiątych XX wieku. Wyrósł z ruchu Powrót do Afryki (Back to Africa), który zapoczątkował Marcus Garvey (1887-1940). W początkach wieku założył on organizację, której celem było umożliwienie mieszkańcom Jamajki powrotu do Afryki, ich prawdziwej ojczyzny. Nazwa rastafarianizm pochodzi od imienia księcia Ras Tafari Makonnena, który w 1928 został cesarzem Etiopii i przybrał imię Hajle Sellasje. Cyt za: Rastafarianizm, WIEM, darmowa encyklopedia - http://portalwiedzy.onet.pl/123773,,,,rastafarianizm,haslo.html

Edward Ullendorff, Ethiopia and the Bible, published for the British Academy by the Oxford U.P., 1968 cyt, za: Kebra Nagast, Wikipedia, the free encyclopedia - http://en.wikipedia.org/wiki/Kebra_Nagast .

Dynastia owa powstała na skutek spotkania królowej Saby (czyli królowej Etiopii) z Salomonem, spłodzenia przez nich męskiego potomka, który stał się protoplastą władców etiopskich, rządzących tym krajem aż do dwudziestego wieku po narodzeniu Chrystusa. Ich sukcesorem jest współcześnie żyjący następca tronu Etiopii książę Zera Yacob Amha Selassie (ur. 17 sierpnia 1953 r.).

Kebra nagast czyli Chwała królów Abisynii. Fragmenty, z jęz. abisyńskiego przeł. oraz wstępem zaopatrzył Stefan Strelcyn, Warszawa 1956, s. 19-20.

Legenda skarbem narodu - o Kebra Nagast, Internetowe Centrum Wiedzy Etiopistycznej, http://abisynia.popiel.org/index.php?show=66 .

Polskie wydanie: KSIĘGA JASKINI SKARBÓW to jest ME`ÂRATH GAZZÊ KSIĘGA NASTĘPSTWA POKOLEŃ czyli Historia patriarchów, królów i ich następców od stworzenia świata do ukrzyżowania Chrystusa, przełożyła Magdalena Uram, posłowiem opatrzył Andrzej Sarwa, Armoryka, Sandomierz 2010.

Polskie wydanie: KSIĘGA PSZCZOŁY ORYGINALNY TEKST W JĘZYKU SYRYJSKIM PRZEŁOŻONY Z MANUSKRYPTÓW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W LONDYNIE, OKSFORDZIE ORAZ MONACHIUM PRZEZ SIR ERNESTA ALFREDA THOMPSONA WALLIS BUDGE'A, z angielskiego przełożył Jarosław Zachwieja, Armoryka, Sandomierz 2010.