Kilka nowych kart z życia Andrzeja Frycza zwanego Modrzewskim - ebook

KIL­KA NO­WYCH KART ŻY­CIA AN­DRZE­JA FRY­CZA ZWA­NE­GO MO­DRZEW­SKIM.

Na­pi­sał

Ks. dr. I. War­miń­ski.

Rzecz czy­ta­na na Wal­nem Ze­bra­niu To­wa­rzy­stwa Przyj. Nauk w Po­zna­niu roku 1907 dnia 17 grud­nia.

PO­ZNAŃ.

Czcion­ka­mi Dru­kar­ni Dzien­ni­ka Po­znań­skie­go.

1908.

Od­bi­cie z Rocz­ni­ka Tow. Przyj. Nauk.

Kil­ka no­wych kart z ży­cia An­drze­ja Fry­cza, zwa­ne­go Mo­drzew­skim.

O do­nio­sło­ści An­drze­ja Fry­cza dla dzie­jów XVI wie­ku w Pol­sce zby­tecz­na wspo­mi­nać.

Więc nie dziw, że wie­le się nim zaj­mo­wa­no, a i po dziś dzień żywo jesz­cze zaj­mu­ją.; zaj­mu­ją się nasi, zaj­mu­je się i obcy… cze­go naj­now­szym ob­ja­wem roz­pra­wa prof… dr. Caro, za­miesz­czo­na w „Ze­it­schrift der Hist. Ge­sel­l­schalt fur die Pro­vinz Po­sen” z r. 1905.

À prze­cież po­mi­mo to wszyst­ko An­drzej Frycz po­zo­sta­je nam jesz­cze w du­żej mie­rze nie­zna­nym: jesz­cze ja­koś nie­pew­ne jego na­zwi­sko; a wię­cej jesz­cze nie­ja­sna, nie­okre­ślo­na sama oso­bi­stość, jej zna­mien­ne uspo­so­bie­nie i pły­ną­ca stąd za­sad­ni­cza dzia­łal­ność.

W cza­sie ar­chi­wal­nych po­szu­ki­wań, pod­ję­tych nad in­szym przed­mio­tem na­uko­wym, przy­da­rzy­ło mi się na­po­tkać tro­cha au­ten­tycz­ne­go ma­te­ry­ału, któ­ry i na jed­ne i na dru­gą spra­wę rzu­ca spo­rą smu­gę świa­tła. W ni­niej­szym od­czy­cie, pod­ję­tym na za­szczyt­ne za­we­zwa­nie przez do­stoj­ny Za­rząd na­sze­go To­warz. Przyj. Nauk pra­gnę się nim z ła­ska­wy­mi słu­cha­cza­mi po­dzie­lić.

Wy­cho­dzę jed­nak przy­tem ze za­ło­że­nia, że ży­wot i dzie­ła An­drze­ja Fry­cza, o ile do­tych­cza­so­we ba­da­nia nam je po­da­ły, są im już do­sta­tecz­nie zna­ne, a niem za­da­niem, uka­zać je­dy­nie, o ile one w tem świe­tle nie­zna­nych do­tąd do­ku­men­tów się uzu­peł­nia­ją i przed­sta­wia­ją.

1) Roku 1525 na­stą­pi­ła na bi­sku­piej sto­li­cy po­znań­skiej zmia­na. Dnia 11 kwiet­nia owe­go roku umie­ra nę­ka­ny dłu­go­let­nią cho­ro­bą Jan Ko­nar­ski, bi­skup kra­kow­ski. Z tą chwi­lą jego ko­adju­tor a ra­czej na­stęp­ca od r. 1524, Piotr To­mic­ki, mu­siał sic… zrzec bi­skup­stwa po­znań­skie­go, któ­re do­tąd na mocy wy­raź­ne­go po­zwo­le­nia pa­pie­skie­go obok bi­skup­stwa kra­kow­skie­go dzier­żył. Na opróż­nio­ną bi­sku­pią sto­li­cę po­wo­ła­no Jana La­tal­skie­go, pre­po­zy­ta ka­pi­tu­ły gnieź­nień­skiej. No­mi­na­to­wi spie­szy­ło się ja­koś z ob­ję­ciem rzą­dów i dóbr swej dy­ece­zyi; w ak­tach ka­pi­tu­ły po­znań­skiej pod dniem 17 czerw­ca owe­go r. 1525 czy­ta­my: „re­cep­cio Rdmi d. Jo­an­nis de La­tha­ly­cze ad epi­sco­pa­tu­ra po­sna­nien­sem” 1), a przy tej spo­sob­no­ści wy­pły­wa na wi­dow­nię An­drzej Frycz; do­ku­ment przed­ło­żo­ny wów­czas ka­pi­tu­le nosi pod­pis „manu et si­gno le­ga­lis An­dre­ae Ja­co­bi Fricz de Mo­drze­wa, cle­ri­ci dio­ece­sis Gne­snen­sis, pu­bli­ca sa­cra apo­sto­li­ca auc­to­ri­ta­te no­ta­rii”. Taki sam pod­pis nosi do­ku­ment przed­ło­żo­ny tej­że ka­pi­tu­le po­znań­skiej w kil­ka dni póź­niej, 28 czerw­ca, w spra­wie „re­cep­cio et in­stal­la­cio d. Jo­an­nis Sy­eki-rzec­ki ad pra­eben­dam d. Joa. Czam­kow­ski”, a wy­sta­wio­ny przez bi­sku­pa no­mi­na­ta dnia 24 czerw­ca 2). Frycz uka­zu­je się nam w po­sta­ci do­tąd nie­zna­nej i w łącz­no­ści ja­kiejś, jesz­cze bli­żej nie­okre­ślo­nej, z no­wym bi­sku­pem po­znań­skim. Na­stęp­nie zni­ka on na chwi­lę z oczu; dnia 17 sierp­nia od­by­wa La­tal­ski uro­czy­sty in­gres na swą sto­li­cę i roz­po­czy­na dzia­łal­ność bi­sku­pią; krą­żą o niej do dziś, jak o tylu in­nych na­szych spra­wach XVI w., na­der myl­ne wie­ści, któ­rych od­gło­sem stał się tak­że i ks. Ko­ryt­kow­ski, ja­ko­by z niej mało po­zo­sta­ło śla­dów 3). Tym­cza­sem w rze­czy­wi­sto­ści była to dzia­łal­ność na­der ru­chli­wa. Więc La­tal­skie­go ota­cza­ją po­trzeb­ni ku temu se­kre­ta­rze, jak n… p. Jan Ja­ki­mow­ski, Jan Zdza­row­ski, no­tu­ją­cy skrzęt­nie licz­ne urzę­do­we czyn­no­ści bi­sku­pie. Fry­cza jed­nak po­mię­dzy nimi ja­koś nie wi­dać.

–-

1) Acta Cap. Posn. 1524-1532 fol 23 b.

2) L. c… fol 25. „Manu et si­gno le­ga­lis An­dre­ao Ja­co­bi Fricz de Mo­drze­wa, cle­ri­ci Gne­snen­sis dio­ece­sis pu­bli­ca apo­sto­li­ca auc­to­ri­ta­te no­ta­rii. 3) „Ar­cy­bi­sku­pi Gnieź­nień­scy” Tom III str. 54,