Królewskie sny - ebook

1

Ja, Olesko, błazen królewski, pierwszy panom tę wieść przyniosłem.

Biegłem przez krużganki i korytarze zamku wawelskiego w swoim zwykłym pstrokatym stroju, w błazeńskim czepcu, na którym grały dzwoneczki, biegłem zdyszany, a w oczach miałem łzy. Ja, błazen. I tak wpadłem do izby, gdzie czekało kilku panów z rady – kto we fioletach, kto w zbroi rycerskiej. Był kanclerz Wojciech Jastrzębiec, biskup krakowski, i Zbigniew z Brzezia, zasłużony wojownik, byli wojewodowie: Jan z Tarnowa i Sędziwój z Ostroroga, a także podkanclerzy biskup Jan Szafraniec, którego lubiłem, choć husytom sprzyjał (a może dlatego, że husytom sprzyjał), był i rycerz Jan „Głowacz” Oleśnicki, brat naszego Zbyszka, sekretarza królewskiego.

– Panowie, panowie! – wołałem zdyszany. – Królowa nie żyje!

Poderwali się panowie rada. I wszyscy do mnie.

– Co powiadasz?!

– Żartujesz chyba, Olesko!

Ktoś palcem przygroził:

– Marne twoje żarty!

– Nie, dostojni panowie, nie żyje, przysięgam. – I łzy mi z oczu popłynęły. – Nie żyje pani Elżbieta, nasz król osierocony!

Wtedy oni po sobie spojrzeli, zdumieni i – Boże, wybacz im – wcale nie zmartwieni.

I nagle – wybuch śmiechu. Tak ich rozśmieszyłem, ja. błazen.

– Bracia – krzyczą – zdechła maciora!

– Wszetecznica!

– Jałówka ze zgniłymi wymionami!

Dzwony się rozległy, niosąc miastu żałobną wieść, a oni nadal dawali upust radości.

– Słyszycie?! Prawda to?!

– Prawda!

– Uleciała na sabat, upiorzyca!

– Masz, Olesko, za dobrą nowinę!

I teraz do mnie się cisnęli z monetami, żeby mi tę wieść wynagrodzić. A ja zgarniałem pieniądze do kiesy, bo już w swoją błazeńską skórę wszedłem, i z tych właśnie uprawnień korzystając, odezwałem się:

– Wasze dostojności, nie cieszcie się tak bardzo. Król jest teraz mocniejszy niż przedtem. Już na nim niefortunne małżeństwo nie ciąży. Już się oglądać nie musi. – Wyjąłem z kiesy monetę i wręczyłem ją Wojciechowi Jastrzębcowi, biskupowi krakowskiemu. – Bierz, panie kanclerzu – powiedziałem – bierz, boś na nią zasłużył tak samo jak ja...

Ale panowie nadal śmiali się beztrosko, bo któż by brał poważnie błazeńską mowę. Tyle że biskup Wojciech dał mi po karku, do czego przywykłem. A do obecnych zwrócił się:

– Do króla więc, wielmożni panowie. Trzeba nam jego majestat pocieszyć.

Słyszałem, jak któryś mruknął:

– Jego pogański majestat...

Ale nie rozróżniłem kto, bo dzwony wciąż biły.2

Opowiem wszystko, choć może nie do końca, bo są rzeczy, które należałoby zataić, są, które należałoby zostawić domyślności słuchacza, a są i takie, o których nikt nie opowiedział. Ale mało kto zna wszystkie te sprawy jak ja, czy to z ust królewskich, czy to od jego otoczenia, czy nawet od nieprzyjaciół.

Opowiem. Biją więc dzwony, śmierć oznajmują Elżbiety secundo voto Granowskiej, a trzeciej małżonki królewskiej. A w izbie krakowskiej gospody, którą odnajmował, śmiechem wybucha Stanisław Ciołek, kanonik, ongiś sekretarz królewski, ogromnych zdolności pisarskich człowiek, którego król od siebie przepędził za paszkwil jadowity na tęże właśnie trzecią swoją małżonkę. Biją więc dzwony, a on, Ciołek (którego dobrze znałem i nawet lubiłem), słuchając tego grzmotu, powiada do swoich przyjaciół:

– Chyba przynosicie prawdę... Chyba naprawdę umarła! – (A ci przyjaciele to nikt inny tylko młodzi urzędnicy królewscy, Jan Kraska i Hińcza z Rogowa). – Janko, Hińcza – mówił Ciołek z udanym popłochem w oczach, zupełnie jakby komedię grał – a może to jeszcze nie to, może tylko jakaś jej sztuczka?

Na to Hińcza:

– Nie, Staszku, skończyły się sztuczki. Dziś nad ranem królowa wyzionęła ducha.

– Królowa! – Ciołek na to prychnął z pogardą i gniewem. – Skalała majestat królewski babimi czarami! Dał się uwieść, chociaż wiedział, że następcy tronu z niej nie będzie. Napisałem to wszystko w swojej satyrze, ale co znaczą słowa poety! – poskarżył się. – Zamiast przegnać babę, przepędził mnie. Hińczo, przecież to ja akt unii horodelskiej spisałem! A potem, że z durną babą zadarłem...

– Ugodziłeś Jagiełłę do żywego! – przypomniał sobie Kraska.

– Bo myślałem, że to twardy litewski woj, a on co? Tkliwy romansowy rycerz!

– Kochał ją – odezwał się Hińcza.

– Czy ja tego nie wiem? Podjudzili mnie panowie, wściekli, że baba z rodem Spytków związana. Im uszło na sucho, na mnie się skrupiło. – Zabiadolił Staszko Ciołek: – Długi mam! Padam pod ich ciężarem! Ty lepiej, Kraska, mów, skąd brać gotówkę?

– Dość bezpiecznie sobie żyjesz – na to Kraska – jak na wroga króla. I księgi tu masz, i sługi na zawołanie. Lupanar za progiem...

– Luksemburczyk – wtrącił Hińcza – kazałby cię za taką satyrę z wieży zrzucić.

Kraska zaś w tymże duchu:

– Książę Witold by cię utopił z kamieniem uwiązanym do szyi, a kniaź Świdrygiełło oślepił.

– Na rany Jezusa – zakrzyknął Ciołek – o czym wy mi tu mówicie? Mnie gotówki trzeba, a nie pacierzy!

Jan Kraska uśmiechnął się.

– No, no, jak na osobę duchowną... Czy domyślasz się, Staszku, co się z tobą teraz stanie?

– Myślicie, że poganin zacznie się mścić?

– Chyba tak. Przedtem obawiał się posądzeń, że powiedzą, że za namową królowej. Teraz da upust żalowi. Teraz jak ci przyłoży!

– To możliwe... – Ciołek pokiwał głową, ale podobno spokojnie.

– Uciekaj! – Hińcza chwycił go za ramię, jakby chciał go do tej ucieczki pchnąć.

– Co wy! A gotowizna? A długi? Nie! Niech się dzieje, co chce. Potrzebny mi dostatek, bym mógł zań chwalić Pana. Nie umiem żyć w ubóstwie. Odwykłem.

Biły dzwony. Ciołek słuchał, ale już nie tak radośnie, zatroskany jakby, i odezwał się do przyjaciół głosem wyciszonym:

– Z tym naszym królem to nigdy nic nie wiadomo. Trochę go znam. Musi się czuć straszliwie osamotniony.