Mabon. Rytuały, przepisy i zaklęcia na równonoc jesienną - ebook

WSTĘP DO SERII SABATY

eria „Sabaty” stanowi wprowadzenie oraz inspirację do uprawiania współczesnych sabatów czarownic. Każda z ośmiu książek, przepełnionych m.in.: zaklęciami, rytuałami, medytacjami, historiami, tradycyjnymi naukami, inwokacjami, wróżbami, recepturami oraz specjalnymi umiejętnościami, zgłębia zarówno stare, jak i nowe praktyki celebrowania sezonowych obrzędów, które są kamieniami węgielnymi w kalendarzu czarownicy.

Obecnie wiccanie oraz inni wyznawcy nurtów neopo­gańskich (nowoczesnego pogaństwa) obchodzą osiem sabatów, czyli świąt. Owe osiem dni świątecznych razem tworzy Koło Czasu albo cykl sabatowy, a każdy z sabatów związany jest z ważnym punktem zwrotnym w rocznej podróży, podczas której natura wkracza w kolejne pory roku.

Poświęcając nieco uwagi temu, jak obraca się Koło Czasu, będziemy mogli lepiej dostroić się do energetycznych cy­klów natury i usłyszeć to, co każda z pór roku do nas szepce (lub krzyczy!), zamiast działać w sprzeczności z na­turalnymi przypływami i odpływami. Która pora może być lep­sza do rozpoczęcia nowych projektów niż czas, w którym ziemia budzi się do życia po długiej zimie i w którym wszystko na­gle rozkwita, wzrasta i ponownie kiełkuje? I która będzie lepsza do medytowania i planowania przyszłości niż ten introwertyczny letarg, w jaki zapadamy w czasie zimy? Seria „Sabaty” nauczy cię, jak skupić się na duchowych aspektach Koła Czasu, jak poruszać się w nim i z nim w harmonijny spo­sób oraz jak świętować swój własny nieustający duchowy wzrost i osobiste osiągnięcia. Niniejsza książka może być twoją pierwszą na temat wiccani­zmu, czarostwa czy pogaństwa bądź najnowszą pozycją w two­jej biblioteczce lub e-biblioteczce po brzegi wyp­chanej magiczną wiedzą. W obu przypadkach mamy nadzieję, że znajdziesz tu coś wartościowego, dzięki czemu wybierzesz się w swoją własną podróż.

Wybierz się w podróż przez Koło Czasu

W rocznych cy­klach natury każdy z ośmiu sabatów oznacza ważny punkt. Są one przedstawione w formie równo rozmieszczonych szprych w kole, które reprezentuje całość roku; daty w kalendarzu, na któ­re przypadają owe święta, również są niemal równomiernie roz­mieszczone.

Koło Czasu składa się z dwóch grup, a na każdą z nich przy­padają cztery święta. Cztery święta słoneczne, w zależności od pozycji słońca na niebie, dzielą rok na kwartały: Wiosen­na Równonoc, Letnie Przesilenie, Jesienna Równonoc i Zimo­we Przesilenie. Termin każdego z nich wyznaczany jest astro­nomicznie, stąd może nieznacznie się różnić z roku na rok. Między tymi dniami, wyznaczający­mi kolejne kwartały, przypadają święta półkwartalne, nazywane świętami ognia: Imbolc, Beltane, Lammas oraz Samhain. Świę­ta kwartalne określa się czasem Mniejszymi Sabatami, nato­miast półkwartalne – Wielkimi Sabatami, mimo że żaden cykl nie jest ważniejszy od pozostałych. Na półkuli południowej pory roku przypadają odwrotnie niż na północy, dlatego poszczegól­ne sabaty obchodzone są w innych terminach.

Chociaż książka, którą trzymasz w ręku, skupia się przede wszystkim na świę­cie Mabon, może być także pomocna w zrozumieniu, jak ten Mniejszy Sabat wpasowuje się w całość cyklu rocznego.

Zimowe Przesilenie, zwane także Yule albo Środek Zimy, przypada w czasie, gdy noc osiąga swoją maksymalną długość – po przesileniu dni stają się dłuższe. Chociaż spowija nas zimna ciemność, żywimy nadzieję, że już niebawem nadejdą ja­śniejsze dni. Według tradycji wiccańskiej to właśnie wtedy rodzi się młody bóg słońca. Zgodnie z niektórymi wierzeniami neopogańskimi Król Ostrokrzewu przegrywa walkę ze swoim jaśniejszym wcie­leniem – Królem Dębu. Palą się świece, trwa­ją świąteczne uczty, a do domu przynosi się wiecznie zielone liście na znak, że mimo surowości zimy światło i życie przetrwają.

Koło Czasu – półkula północna (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Koło Czasu – półkula południowa (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Sabat Imbolc (wymawiany także jako Imbolg) przypada w czasie odwilży, gdy ziemia zaczyna dopiero co odmarzać, sy­gnalizując tym samym, że czas zacząć przygotowywa­ć pola do zbliżającego się sezonu siewu. Budzimy się z miesię­cy letargu i introspekcji oraz zaczynamy porządkować wszystko to, czego się nauczyliśmy podczas minionej zimy, a także snuć pierwsze plany na przyszłość. Niektórzy wiccanie w czasie Imbolc błogosła­wią również świece, co stanowi kolejny symbol zaklinania coraz silniejszego światła.

Podczas Wiosennej Równonocy, zwanej także świętem Osta­ra, dzień i noc ponownie stają się równe długością, a po niej dni stopniowo stają się dłuższe od nocy. Wiosenne Zrównanie Dnia i Nocy to czas odnowy i sadzenia nasion, które się zaczyna, jak tylko ziemia znowu powróci do życia. Podczas tego święta ozdabiamy jajka symbolizujące nadzieję, życie i płodność, jak rów­nież odprawiamy rytuały, chcąc pobudzić w sobie energię oraz odnaleźć moc i pasję potrzebne do życia i rozwoju.

W społecznościach rolniczych święto Beltane wyznaczało po­czątek pory letniej. Wyprowadzano wtedy zwierzęta domowe, aby pasły się na bujnych pastwiskach, a drzewa rozkwitały w tym czasie pięk­nym, aromatycznym kwieciem. Chcąc zapewnić ochronę zebranym plonom, zwierzętom domo­wym oraz ludziom, odprawiano rytuały. Rozpalano ogień i składano ofiary w nadziei na uzyskanie boskiej ochrony. W wiccańskich mitach młody bóg zapładniał wówczas młodą boginię. Pod koniec roku każdy z nas ma jakieś plony do zebrania – np. plany, które jesteśmy zdecydowani wprowadzić w życie – a święto Bel­tane to doskonały czas, aby z zapałem ruszyć pełną parą.

Letnie Przesilenie to najdłuższy dzień w roku. Nazywane jest także Litha albo Środek Lata. Ener­gia słoneczna osiąga swój najwyższy poziom, a moc natury – swoją peł­nię. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy moc boga słońca sięga szczytu (po osiągnięciu szczytu siła słońca będzie się zmniejszać). Wówczas Bóg zapładnia dziewiczą Boginię, która następnie przemienia się w Matkę Ziemię. W niektó­rych wierzeniach neopogańskich jest to moment, kiedy Król Ostrokrzewu ponownie staje do walki ze swoim jaśniejszym wcieleniem, ale tym razem zwycięża Król Dębu. Ogólnie rzecz ujmując, jest to czas wielkiej radości i świętowania.

Podczas święta Lughnasadh dojrzewają największe plony lata. Odbywają się obrzędy, ludzie grają w różne gry, wyra­żają swoją wdzięczność i ucztują. To czas radości z pierwszych zbiorów, znany także pod nazwą Lammas – nie­zależnie od tego, czy mamy na myśli rzeczywiste zbiory z pól i ogrodów, czy też nasze pierwsze plany, które zaczęły przyno­sić owoce. Często tego dnia piecze się chleb dla uczczenia żniw.

Równonoc Jesienna, zwana także Mabon, przynosi kolejną ważną zmianę sezonu oraz drugie zbiory. Słońce oświeca wów­czas obie półkule w takim samym stopniu, a dni i noce mają jednakową długość. Od tego czasu noce stają się coraz dłuż­sze. W nawiązaniu do zbiorów dzień celebrowany jest jako festi­wal poświęcenia i umierającego boga, oddaje się także cześć słoń­cu oraz żyznej ziemi.

U Celtów początek pory zimowej wyznaczało święto Samhain. W tym czasie dokonywano uboju zwierząt i zbierano ostat­nie zbiory, aby zdążyć przed nieuchronnym zanurzeniem się w głębię zimowej ciemności. Rozpalano ognie, by pomóc od­naleźć drogę błąkającym się duchom, a także składano ofiary w imię bogów i przodków. Samhain, postrzegany jako początek, obecnie często nazywany jest Nowym Rokiem Czarow­nic. Czcimy naszych przodków, zaprzestajemy swoich aktywności i przygotowujemy się do nadchodzącego okresu introspekcji… i w ten sposób cały cykl rozpoczyna się na nowo.

Stosunek nowoczesnych pogan do Koła Czasu

Nowocześni poganie czerpią inspirację z wielu przedchrześci­jańskich tradycji, czego przykładem może być właśnie Koło Czasu. Cykl ośmiu świąt, które obecnie celebrujemy dzięki no­woczesnemu pogaństwu, nie był nigdy w pełni obchodzony przez żaden konkretny odłam kultury chrześcijańskiej. W la­tach 1940–1950 Brytyjczyk Gerald Gardner stworzył nową re­ligię wicca, czerpiąc z wielości różnych kultur i tradycji oraz dostosowując do niej praktyki obrzędowe z wierzeń przedchrze­ścijańskich i animistycznych, ludowej magii oraz szamańskiej dyscypliny i zakonów ezoterycznych. Połączył ze sobą wielokul­turowe tradycje równonocy i przesilenia z celtyckimi świętami oraz wczesnoeuropejskimi świętami o charakterze rolniczym i sielankowym, tworząc w ten sposób jedyny w swoim rodzaju mo­del religijny, który stał się podstawą wiccańskiego roku ob­rzędowego.

Ów wiccański rok obrzędowy zazwyczaj podąża śladem wic­can i czarownic, jak również eklektycznych pogan różnych wy­znań. Niektórzy poganie przestrzegają jedynie połowy sabatów – tylko kwartalnych albo tylko półkwartalnych. Inni natomiast odrzucają cały koncept Koła Czasu i zamiast opierać się na naturalnym rolniczym cyklu pór roku, wolą obchodzić święta kalenda­rzowe w zależności od swojej kultury. Wszyscy jako poganie mamy swoje indywidualne ścieżki, dlatego tak ważne jest, aby żadnej z nich nie wartościować i żadnej nie przyzna­wać palmy pierwszeństwa; utrzymywanie otwartego i pozytyw­nego nastawienia sprawia, że wspólnota pogan tak dobrze się rozwija.

Wielu pogan adaptuje Koło Czasu do swojego własnego śro­dowiska. Wicca urosła do rangi prawdziwie światowej religii, ale tylko nieliczni z nas mieszkają w klimacie odzwierciedlają­cym aurę Wysp Brytyjskich, czyli miejsca, gdzie się naro­dziła. Chociaż zgodnie z tradycją święto Imbolc stanowi po­czątek odwilży i budzenie się ziemi do życia, to w tym samym czasie w wielu rejonach północnych panuje środek zimy. Dla jednych Lammas może być świętem ku czci zbio­rów, a dla innych – mieszkających w rejonach, gdzie występują susze i pożary lasów – będzie to niezwykle niebezpiecz­ny i niepewny okres roku.

Trzeba zatem wziąć pod uwagę, że Ziemia składa się z dwóch półkul. Kiedy na półkuli północnej panuje zima, na południowej święci triumfy lato. Dlatego kiedy po­ganie w Ameryce świętują Yule i Zimowe Przesilenie, ci w Australii obchodzą Środek Lata. Indy­widualne doświadczenia osób praktykujących sabaty wicca są zatem ważniejsze niż jakikolwiek dogmat zapisany w książkach.

Pozostając w tym duchu, możesz zdecydować się opóź­nić lub przyspieszyć określone dni świąteczne, aby cechy właściwe danym sabatom (związane z daną porą roku) lepiej pasowały do klimatu twojego miejsca zamieszkania. Mo­żesz też akcentować różne wątki każdego z obchodzonych przez ciebie sabatów. Niniejsza seria powinna ułatwić ci tego rodza­ju rozwiązania.

Bez względu na to, gdzie znajduje się twoje miejsce na zie­mi – czy jest to wieś, miasto, czy jego przedmieścia – możesz zaada­ptować tradycje i obrzędy sabatowe w taki sposób, by pasowa­ły do twojego stylu życia oraz środowiska. Przyroda otacza nas zewsząd; nieważne, jak bardzo my, ludzie, staramy się odizo­lować od natury, ponieważ powtarzające się niezmiennie zmia­ny pór roku są nieuniknione. Zamiast płynąć pod prąd, wielu nowoczesnych pogan korzysta z unikalnej energii danej pory roku – niezależnie od tego, czy jest ciemno, jasno, czy szaro – i włącza ją w rytm swojego codziennego życia.

Seria „Sabaty” zapewni wszystkie potrzebne informacje, by móc zrobić to samo. Każ­da książka będzie podobna do tej, którą właśnie trzymasz w rękach. Pierwszy rozdział pt. Stare praktyki opowiada o historii i tradycjach zaczerpniętych z mitologii i wie­rzeń przedchrześcijańskich, a których pozostałości nadal funk­cjonują w nowoczesnym nurcie pogaństwa. Kolejny rozdział, zatytułowany Nowe praktyki, ujmuje w całość wszystkie te ele­menty i motywy, aby potem zinterpretować je w nowy sposób, który stosują nowocześni poganie, świętując swoje sabaty. Następny rozdział skupia się na Zaklęciach i wróżbach właściwych dla danej pory roku albo zakorzenionych w trady­cji ludowej, a jeszcze następny – Receptury i rękodzieło – przedstawia pomysły na udekorowanie domu, praktyczne własnoręcznie wykonane przedmioty oraz przepisy kulinarne, które uwzględniają sezonowe przysmaki. Rozdział Modlitwy i inwokacje dostarcza gotowych przykładów inwokacji i modlitw, które można zastosować w rytuałach, medytacjach lub podczas prowadze­nia dziennika. Rozdział Rytuały świąteczne przedstawia trzy peł­ne rytuały: jeden dla osób praktykujących w pojedynkę, jeden dla par oraz jeden przeznaczony dla grupy ludzi takiej jak ko­wen, krąg czy gaj (nie wahaj się, jeśli chcesz dostosować rytuały podane w książce do swoich własnych potrzeb, zastępując np. dary składane w ofierze, tekst inwokacji czy modlitwy, czynności magiczne itd. Planując rytuał grupowy, dobrze jest wiedzieć o wszelkich specjalnych potrzebach każdego z uczestników. Istnieje wiele wspa­niałych książek zgłębiających te kwestie i ułatwiających przepro­wadzenie rytuału, jeśli nie ma się doświadczenia w tej kwestii). Wreszcie na końcu niniejszej książki znajduje się pełna lista pojęć (słów kluczowych) związanych z danym świętem, począwszy od motywów magicznych, a skończywszy na bóstwach, pokar­mach, kolorach, symbolach itp.

Po przeczytaniu tej książki zyskasz wystarczająco dużo informacji i duchowej inspiracji, aby celebrować sabat z większym entuzjazmem. Świętując ku czci Koła Czasu, potwierdzamy nasz związek z naturą, dlatego kiedy naturalne cykle wciąż się odna­wiają w swoich niekończących się obrotach, możemy płynąć z prądem i cieszyć się przemierzaną przez nas drogą.okresie żniw świętowało się coś więcej niż tylko zakończenie prac w danym sezonie; świętowało się zdolność do przetrwania zimy. Najbardziej znanymi spośród tego typu świąt były Misteria Eleuzyjskie, czyli tygodniowe święta obchodzone w starożytnej Grecji przypadające na okres blisko Równonocy Jesiennej. Mabon jest współczesnym dodatkiem do celebracji zebranych plonów, poświęcenia i przetrwania. Wiccanie często postrzegają go jako pogańskie Święto Dziękczynienia, podczas gdy ci, którzy uznają kojarzone ze świętami mity o umierającym bogu, traktują Mabon jako swego rodzaju pogańską Wielkanoc. W czasie Mabon dziękuje się nie tylko za jedzenie, ale także za ofiarę poniesioną po to, aby przeżyć.

Sabaty wyznaczają sezonowe punkty najbardziej znane z brytyjskiego punktu widzenia, gdzie równonoce przypadają na wrzesień i marzec, a przesilenia na czerwiec i grudzień. Większość pogan z półkuli południowej zakłada, że religia naturalna musi oddawać hołd naturze takiej jaka jest, więc przesuwają swoje praktyki, aby dopasować je do miejsc, w których żyją. Nie każdy bowiem mieszka tam, gdzie pada śnieg, są częste opady deszczu lub lato rzeczywiście kończy się w określonym momencie w okolicach święta Samhain . Być może w twoim miejscu zamieszkania drzewa pomarańczowe przestają rodzić owoce, ale dojrzewają inne warzywa. Morze staje się też lekko wzburzone. Chłodniejsza aura zmusza cię do założenia rankiem swetra tylko po to, aby później się go pozbyć, zamiast przywdziewać płaszcz i kozaki.

Równonoc przypada wtedy, gdy płaszczyzna równika przechodzi przez środek słońca. Dzieje się tak dwa razy w roku: w Równonoc Wiosenną i Równonoc Jesienną. Skutkiem tego
północna i południowa półkula ziemi są równomiernie oświetlone. Dla mieszkających w pobliżu równika równonoc jest jednym z dwóch momentów w roku, kiedy słońce znajduje się w punkcie podsłonecznym – punkcie, nad którym słońce znajduje się w zenicie, czyli który jest bezpośrednio nad głową.

Gdy taka sytuacja ma miejsce w marcu, półkula północna z dnia na dzień staje się coraz bardziej oświetlona (podczas gdy półkula południowa coraz mniej). We wrześniu połówki ziemi wymieniają się światłem. Dla osób mieszkających w pobliżu równika wizualna strona tej wymiany jest mniej spektakularna. Szerokości geograficzne między równikiem a biegunem północnym lub południowym doświadczają dni z równym – lub prawie równym – podziałem na światło i mrok.

Taki podział i związane z nim komplikacje sprawiają, że nie da się przewidzieć dokładnie terminów zbiorów i z tego powodu Mabon często obchodzi się przez kilka dni zamiast zgodnie z tradycyjnie wyznaczonymi dniami, tj. 20 lub 21 września. Równonoc nie jest tylko jednodniowym wydarzeniem. W zależności od miejsca może trwać od dwóch do trzech dni. Z uwagi na to, że zgodnie z tradycją Równonocy Jesiennej uwagę skupia się na pracy w polu, dodanie kilku dni dla złapania zmieniającego się światła ma sens. Tylko nieliczni rolnicy i ogrodnicy mogą zebrać swoje plony w jeden dzień. Żniwa to proces, który trwa tygodniami, a czasami miesiącami. Wiąże się z gromadzeniem płodów rolnych, przesiewaniem, układaniem w stosy, marynowaniem, pieczeniem i robieniem przetworów. A wraz z ubywaniem światła prace te należy wykonywać coraz szybciej.

Astrologia Równonocy Jesiennej

Astrologia zajmuje się czymś więcej niż tylko określaniem osobowości; znamionuje ona również sezony i do pewnego stopnia może oznaczać działania właściwe dla danej pory roku. W przypadku Mabon Równonoc Jesienna ma miejsce wtedy, kiedy słońce wchodzi w znak Wagi. Jej symbol jest tutaj wyjątkowo trafny. Znak przedstawiający równowagę i ostrożną ocenę jest najbardziej pożądaną postawą podczas przygotowywania się do nadchodzącej trudniejszej pory roku. W okresie żniw należy podjąć decyzję dotyczącą tego, co przechować, a co skonsumować. Co powinniśmy zostawić, aby zgniło w ziemi? Jakie cebulki powinniśmy zasadzić, aby siły natury mogły zadziałać podczas Równonocy Wiosennej? Bez czego możemy się bezpiecznie obyć w czasie zimy?

Dla tych, którzy planują swoje życie według zasad astrologicznych, Waga i Równonoc Jesienna oznaczają czas zbiorów tego, co urosło w ciągu ostatniego roku, oraz chwile na uczciwe przyjrzenie się temu, czemu trzeba pozwolić odejść. Nie musisz odrzucać wszystkiego od razu – działanie zgodnie z owymi astrologicznymi i sezonowymi cyklami daje nam trochę czasu na dokonanie subtelnych podziałów. Wejście w ten znak można również wykorzystać dla podjęcia środków ostrożności. Zainicjuj plan oszczędnościowy. Zaszczep się przeciw grypie. Złóż zlecenie na zablokowanie do swoich danych.

Jesteśmy tacy jak nasi przodkowie

Od naszych przodków nie różnimy się tak bardzo, jak mogłoby się nam wydawać. Nadal nasze życie jest uzależnione od żywności – uzyskiwanej pracą rąk własnych czy też rolnika – kolejnych pór roku, zmieniającej się pogody oraz warunków środowiskowych, bezpośrednio wpływających na nasze codzienne życie. Jednocześnie postęp technologiczny zmienił nasze uzależnienie od rolnictwa.

Otacza nas to samo, co naszych przodków – ziemia, woda i powietrze. Wprawdzie często mówimy o sobie, że składamy się w jednej połowie ze swojego ojca, a w drugiej ze swojej matki, jednak rzeczywistość jest znacznie bardziej skomplikowana. Jesteśmy złożeni w połowie z przodków swojej matki, a w drugiej z przodków swojego ojca. Nie stanowimy jedynie pochodnej poprzedzającego nas pokolenia. Jesteśmy kompleksowym wynikiem historii. Nawet najbardziej zwyczajne życie zawiera w sobie pradawne dziedzictwo, wyrażone w postaci zwojów helisy DNA i połączeń zapoczątkowujących nowy byt, nowe spojrzenie na wszystko, co dotychczas nastało.

Niektórzy nie muszą szukać daleko pośród duchowych zawiłości, aby zobaczyć, że przodkowie nadal są z nimi. Inni odczuwają potrzebę dodania czegoś więcej do tej opowieści, wyjaśnienia różnych powiązań i interakcji. Starożytne mity miały dostarczać takich wyjaśnień. Wszystkie odnosiły się do głębokiej prawdy, która ubrana w fikcję była łatwiejsza do przekazania. Poganie często sięgają do tych mitów, aby pomóc w duchowym zrozumieniu wszechświata. Niektóre z nich stanowią wspomnienia naszych przodków, szeroko ujęte i zestrojone z naturą. Pozostałe historie, takie jak opowieści o Izydzie, Ozyrysie lub Demeter i Persefonie, są pełne miłości, strat, planów dotyczących przetrwania i innych nieuchronnych zmian w życiu, jakich doświadcza człowiek aż po dziś dzień…

Aidan Kelly i Mabon

_Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej_

1 Samhain – najważniejsze celtyckie święto związane z zakończeniem żniw i roku według kalendarza celtyckiego, umownie 31 października / 1 listopada (przyp. tłum.).BIBLIOGRAFIA

Książki

Campbell, John Gregerson, Witchcraft and Second Sight in the Highland & Islands of Scotland: Tales & Traditions Collected Entirely from Oral Sources, James MacLehose & Sons, Glasgow 1902.

Chambers, Robert, The Book of Days: A Miscellany of Popular Antiquities in Connection with the Calendar, Including Anecdote, Biography, History, Curiosities of Literature and Oddities of Life and Human Character, W & R Chambers, Londyn i Edynburg 1862.

Dalyell, John Graham, The Darker Superstitions of Scotland, Waugh and Innes, Edynburg 1835.

Daniels, Cora Linn Morrison and Charles McLellan Stevens, Encyclopaedia of Superstitions, Folklore, and the Occult, Sciences of the World. Vol. 3., J. H. Yewdale & Sons, Chicago 1908.

Folkard, Richard, Plant Lore, Legends and Lyrics, Sampson Low, Marston, Searle and Rivington, Londyn 1884.

Goldsmith, Milton, Signs, Omens and Superstitions, George Sully and Company, Nowy Jork 1918.

Gomme, George Laurence, Archaeological Review, Vol. 2, D. Nutt, Londyn 1889.

Hastings, James, Encyclopedia of Religion & Ethics, Vol. VI., T & T Clark, Edynburg 1914.

Hughes, Kristoffer, The Book of Celtic Magic: Transformative Teachings from the Cauldron of Awen. Woodbury, Llewellyn Publications, MN 2014.

Mylonas, George E., Eleusis and the Eleusinian Mysteries, Princeton University Press, Princeton, NJ 1962.

Smith, Horace, Festivals, Games, and Amusements, Harper & Brothers, Nowy Jork 1831.

Warren, Nathan B., The Holidays: Christmas, Easter, Whitsuntide, together with the May-Day, Midsummer, and Harvest-Home Festivals, H. B. Nims & Company, Troy, NY 1876.

Strony internetowe

Artisson, Robin, The Differences in Traditional Witchcraft and Neo-Pagan Witchcraft, or Wicca, strona dostępna 10 czerwca 2014 r., http://www.paganlore.com/witchcraft_vs_wicca.aspx.

Bonewits, Isaac, Defining Paganism: Paleo-, Meso-, and Neo, Neopagan.net. Strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://www.neopagan.net/PaganDefs.html.

Crew’s Nest, Harvest Festival UK, strona dostępna 27 lutego 2014 r., http://www.crewsnest.vispa.com/thanksgivingUK.htm.

The Ecole Initiative, The Eleusinian Mysteries, strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://www.bsu.edu/classes/magrath/305s01/demeter/eleusis.html.

Encyclopedia Britannica Online, Harvest Home, strona dostępna 17 lutego 2014 r., http://www.britannica.com/EBchecked/topic/256338/Harvest-Home.

Fares, Aymen, Stregheria—Basic Beliefs, Spiritual.com.au., strona dostępna 28 października 2014 r. http://www.spiritual.com.au/2011/07/stregheria-basic-beliefs/.

Fish Eaters, Feast of St.Michael (Michaelmas), strona dostępna 26 maja 2014 r., http://www.fisheaters.com/customstimeafterpentecost10.html.

Flippo, Hyde, Erntedankfest: Thanksgiving in Germany, About.com, strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://german.about.com/cs/culture/a/erntedankf.htm.

Foreman, A. Z., Poems Found in Translation: Saint John of the Cross: The Dark Night of the Soul (From Spanish), http://poemsintranslation.blogspot.com/2009/09/saint-john-of-cross-dark-night-of-soul.html.

Frazer, James. The Golden Bough, Chapter 29. The Myth of Adonis, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1922. http://www.sacred-texts.com/pag/frazer/gb02900.htm.

Guest, Charlotte. The Mabinogion, Kilhwch and Olwen, Internet Sacred Text Archive, 1877, http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mab/mab16.htm.

Harrison, Jane. Myths of Greece and Rome, Athena, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1928. http://www.sacred-texts.com/cla/mgr/mgr06.htm.

Kelly, Aidan, Wywiad z Aidanem Kellym, 13 października 2013 r.

Knowlson, T. Sharper, The Origins of Popular Superstitions and Customs: Days and Seasons, (22) Harvest Home—The Kern Baby, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1910. http://www.sacred-texts.com/neu/eng/osc/osc25.htm.

Mackenzie, Donald, Egyptian Myth and Legend, Chapter II: The Tragedy of Osiris, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1907, http://www.sacred-texts.com/egy/eml/eml05.htm.

Moore, A. W., The Folk-Lore of the Isle of Man, Chapter VI, Customs and Superstitions Connected with the Seasons, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1891, http://www.sacred-texts.com/neu/celt/fim/fim09.htm.

Museum Syndicate, Corn Mummy in the Rosicrucian Museum, strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://www.museumsyndicate.com/item.hp?item=54349.

Nichols, Mike, Harvest Home, The Witches’ Sabbats, http://www.witchessabbats.com/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=28.

OFEST, The History of Oktoberfest, strona dostępna 3 marca 2014 r., http://www.ofest.com/history.html.

Order of Bards and Druids, Autumn Equinox—Alban Elfed, strona dostępna 10 czerwca 2014 r. http://www.druidry.org/druid-way/teaching-and-practice/druid-festivals/autumn-equinox-alban-elfed.

Pagan Pride, About Pagan Pride, Pagan Pride, http://www.paganpride.org.uk/Pagan_Pride-UK-About_Pagan_Pride-2.php.

Perotta, Andrew, The Feast of St. Michael’s—History of the Fest of St. Michael’s, strona dostępna 25 maja 2014 r., http://www.feastofstmichael.com/history.html.

Polish Toledo, “Dozynki—Polish Harvest Festival, PolishToledo.com., http://www.polishtoledo.com/dozynki01.htm.

Reform Judaism, Rosh HaShanah, ReformJudiasm.org., strona dostępna 28 października 2014 r., http://www.reformjudaism.org/jewish-holidays/rosh-hashanah.

Reform Judaism, Sukkot—Feast of Booths, ReformJudiasim.org., strona dostępna 10 czerwca 2014 r., http://www.reformjudaism.org/jewish-holidays/sukkot.

Reform Judaism, Yom Kippur—Day of Atonement, ReformJudaism.org., strona dostępna 10 czerwca 2014 r., http://www.reformjudaism.org/jewish-holidays/yom-kippur-day-atonement.

Rich, Tracey R., Jewish Calendar, Judaism 101. Strona dostępna 28 października 2014 r., http://www.jewfaq.org/calendar.htm.

Robinson, B. A., Asatru: Norse Heathenism, ReligiousTolerance.org., strona dostępna 28 października 2014 r., http://www.religioustolerance.org/asatru.htm.

Springwolf, The History of Mabon—The Feast of Avalon, Springwolf Reflections, strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://springwolf.net/2012/09/21/mabon-the-feast-of-avalon/.

Struck, Peter T., Calendar of Greek Religious Festivals — Boedromion, Greek and Roman Mythology Online Textbook, http://www.classics.upenn.edu/myth/php/hymns/index.php?page=calendar.

Theoi Project, RAPE OF PERSEPHONE 1: Greek Mythology, Theoi.com., strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://www.theoi.com/Khthonios/HaidesPersephone1.html.

Tiverton Astronomy Society, Astro-Archaeology at Stonehenge, strona dostępna 30 czerwca 2014 r., http://www.tivas.org.uk/stonehenge/stone_ast.html.

True Blue Bay Resort, Grenada Hotel, The History Behind Grenada’s Thanksgiving Day, True Blue Bay Grenada (blog), strona dostępna 25 października 2012 r., http://www.truebluebay.com/blog/details/the-history-behind-grenadas-thanksgiving-day.

UCSB English Broadside Ballad Archive, Ballad of John Barleycorn EBBA ID: 20199, English Broadside Ballad Archive, 1640, http://ebba.english.ucsb.edu/ballad/20199/citation.

Weston, Jessie L., From Ritual to Romance, Chapter IV. Tammuz and Adonis, Internetowe Archiwum Świętych Tekstów, 1920, http://www.sacred-texts.com/neu/frr/frr07.htm.

Wilson, Lauren, Thanksgiving in Liberia, The Daily Meal: All Things Food and Drink, 9 maja 2013 r., http://www.thedailymeal.com/thanksgiving-liberia.