Niezależna literatura i dziennikarstwo przed 1989 rokiem. Idee - ludzie - spory - ebook

Jak działały instytucje kulturalne na emigracji? Jak publikowano wydawnictwa i czasopisma niezależne w kraju, poza cenzurą? Co różniło te dwa niezależne obiegi kulturowe? Kto je tworzył, jakie były ich losy? Jakie stały za nimi idee? O co się spierano? Jaką rolę odgrywała literatura w tych działaniach? Na te i wiele innych pytań odpowiada w książce autor, obecnie profesor w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UŁ, w czasach PRL-u działacz opozycyjny, w latach 1984-1994 dziennikarz Rozgłośni Polskiej RWE w Monachium. Zebrał tu swoje dotychczasowe badania i doświadczenia w zakresie niezależnej literatury i dziennikarstwa. W dwóch pierwszych częściach publikacji rysuje przemyślany, przefiltrowany przez własne doświadczenia obraz całości - w kraju i na emigracji - otrzymujemy choćby wnikliwą opowieść o paryskiej „Kulturze” i o Radiu Wolna Europa. W trzeciej z kolei części autor przypomina sylwetki kilku twórców i poddaje analizie ich dokonania. Obok pisarzy nie do pominięcia, takich jak Miłosz czy Kisielewski, Konrad Tatarowski przypomina również tych dziś niemal zapomnianych (W. Sułkowski, M. Niemiec). Spory ideowe przywoływane w publikacji - w tym przede wszystkim spór Adama Michnika i Jarosława Kaczyńskiego o Traktat o gnidach Piotra Wierzbickiego - nie należą jedynie do historii i odcisnęły swój ślad również na dzisiejszym obrazie życia politycznego, społecznego i kulturowego.

Słowo wstępne

Wprowadzenie

1. Środowiska twórcze w PRL wobec „realnego socjalizmu” – rekonesans

O PRL-u w skrócie

Elity twórcze wobec PRL-u

Oblicza sprzeciwu wobec komunizmu

2. Dziennikarstwo: powołanie czy praca jak wiele innych?

Początki profesji dziennikarskiej

Mass media w Polsce przed rokiem 1998

Transformacja ustrojowa i przekształcenia na rynku mass mediów w Polsce po  1998 r.

O mass mediach w Polsce po roku 1998 – dygresja krytyczna

Część I. Życie literackie na emigracji po II wojnie światowej

Wokół pojęcia „literatury emigracyjnej”

3. Ostatnie dziesięciolecie literatury emigracyjnej (1982–1992)

Uwagi wstępne

Od emigracji wojennej do emigracji stanu wojennego

Emigracja a kaprysy historii

4. Kulturotwórcza działalność Rozgłośni Polskiej RWE

Uwagi wstępne

Twórcy kultury w RWE

Nowojorscy współpracownicy RP RWE

Współpracownicy Rozgłośni Polskiej RWE w Londynie

5. Paryska „Kultura” wobec RP RWE. Konflikty i współpraca

Uwagi wstępne

Współpracownicy paryskiej „Kultury” w audycjach RWE

Juliusz Mieroszewski

Czesław Miłosz

Witold Gombrowicz

Gustaw Herling-Grudziński

Jerzy Stempowski [antenowy pseudonim: Paweł Hostowiec]

Józef Czapski

Maria Czapska

Konstanty Aleksander Jeleński

Stefan Kisielewski

Leopold Unger

6. Polityka wschodnia „Kultury”

Początki polityki wschodniej „Kultury”

Giedroyc, Mieroszewski, Łobodowski – Różne życiorysy, podobne cele

Współpraca w dziedzinie kultury i sztuki

Źródła ideowe programu politycznego „Kultury”

7. W kręgu Radiowego „Teatru Wyobraźni” RWE

Figura Wieszcza w słuchowiskach Rozgłośni Polskiej RWE

Kanoniczny wzorzec „Teatru Wyobraźni” RWE

8. Reportaż jako dzieło sztuki. O twórczości radiowej Wojciecha Trojanowskiego

Sylwetka Wojciecha Trojanowskiego

Reportaże podróżnicze

Reportaże historyczne Trojanowskiego

Ta żołnierska piosenka…

Nowa odmiana gatunkowa reportażu – reportaż imaginacyjny

Tajemnice artystycznego sukcesu – próba rekonstrukcji

Publicystyczno-erudycyjne walory reportaży Trojanowskiego

Część II. Nurt kultury niezależnej w PRL

Uwagi wstępne

Ruchy kontestacyjne na Zachodzie a kultura niezależna w PRL

Literacka „Nowa Fala” i studencki ruch teatralny

9. Początki niezależnego dziennikarstwa w PRL. Rola „drugiego obiegu” wydawniczego

O pojęciu „drugiego obiegu” wydawniczego

Zakres i zasięg oddziaływania „drugiego obiegu”

Społeczno-polityczne konsekwencje działalności niezależnej prasy i wydawnictw w PRL

Podziemna prasa kulturalna i jej znaczenie

Modyfikacja ról nadawcy i odbiorcy przekazów „drugiego obiegu”

„Drugi obieg” a oficjalna polityka wydawnicza

10. Literatura niezależna i prasa podziemna w Rozgłośni Polskiej RWE

Uwagi wstępne

Literatura niezależna w audycjach Rozgłośni Polskiej RWE

Udział pisarzy i publicystów z kraju w audycjach RWE

Prasa podziemna w programie Wolnej Europy

„Przegląd prasy podziemnej”

Prasa podziemna w innych audycjach RWE

Polska prasa podziemna w audycjach innych rozgłośni narodowych RWE

11. Prasa strajkowa – studium przypadku

Model funkcjonowania prasy strajkowej

Obieg informacji w czasie strajku

Działalność informacyjna o przebiegu i celach strajku

Studencka prasa strajkowa

Specyfika i tematyka prasy studenckiej w omawianym okresie

Pisma z dominacją treści rozrywkowo-żartobliwych

Prasa informacyjno-publicystyczna

Biuletyn Informacyjny „Strajk” i sprawa Lindy Winsh

Sprawy Lindy Winsh ciąg dalszy

Część III. Sylwetki pisarzy. Analiza wybranych dzieł

12. Traktat o gnidach Piotra Wierzbickiego i jego polemiści

Okoliczności powstania Traktatu o gnidach

Konteksty historyczne i towarzyskie

O pojęciu „gnidy” i „gnidowatości”

Wokół Traktatu o gnidach – polemiki

Adam Michnik o Traktacie o gnidach

Polemika Jarosława Kaczyńskiego

Spór o życiorysy czy konflikt aksjologiczny?

13. Obraz PRL-u w pisarstwie Stefana Kisielewskiego

Zakres i przedmiot rozważań

Konstrukcja postaci bohaterów-narratorów w powieściach Kisielewskiego

Ideowe i filozoficzne zaplecze powieści Stefana Kisielewskiego

Antykomunizm i liberalizm w pisarstwie Stefana Kisielewskiego

Realizm jako pisarski program

Pisarstwo Kisielewskiego w ocenach krytyków

Erotyka w prozie Stefana Kisielewskiego

Wątki kryminalne w powieściach Kisielewskiego

Błazeńska twarz i historiozoficzny pesymizm

14. Arcydzieło literatury wspomnieniowej – Kurier z Warszawy Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Ostatnia misja Kuriera

Uwagi wstępne

Wartości artystyczne Kuriera z Warszawy

Nieheroiczny bohater w heroicznych sytuacjach

Ostatnia misja Kuriera. Kilka osobistych refleksji i wspomnień

Spotkania w Łodzi i Bełchatowie

15. Tadeusz Nowakowski – szkic do portretu

16. Czesław Miłosz – poeta zakazany

Uwagi wstępne

Kilka słów o Zdobyciu władzy Czesława Miłosza

Zarys analizy poematu Czesława Miłosza Na trąbach i na cytrze

17. Poetyka i emigracja. Przypadek Jacka Bierezina

Emigracja jako „sztuka dystansu”

Tyle rzeczy Jacka Bierezina

Powrót do autentystycznych korzeni

18. Witold Sułkowski i jego twórczość

19. Nieznośna nieprzezroczystość bytu. Poezja Macieja Niemca

Bibliografia

Nota bibliograficzna

Indeks osobowy

Nota o Autorze