O łatwym i pożytecznym nauczaniu historii - ebook

DRUK, 1815

1. Roz­le­gle i po­wszech­ne uży­cie hi­sto­rii na każ­dą o wszel­kiej rze­czy po­wieść, je­że­li znie­sie­my w ści­ślej­sze ob­rę­by, to jest do wi­do­ków rze­czy ludz­kich, wów­czas ba­czy­my na to, co się w pew­nym miej­scu i w pew­nym cza­sie z ludź­mi dzie­je. W ta­kim spo­so­bie uwa­ża­na hi­sto­ria jesz­cze opo­wia­da w na­stęp­nej ko­lei nie­zmier­ną licz­bę wy­pad­ków, na roz­le­głym prze­stwo­rze ca­łej kuli ziem­skiej, w prze­strze­ni kil­ku­dzie­się­ciu wie­ków. Obej­mu­je ogól­ne i cząst­ko­we do­sko­na­le­nie się ro­dza­ju ludz­kie­go, jego zmia­ny we zwy­cza­jach, re­li­gii, mnie­ma­niach, zdol­no­ściach, skłon­no­ściach; jak da­le­ce, umie­jąc ko­rzy­stać ze swe­go po­ło­że­nia i miej­sco­wych do­stat­ków, jak w roz­ma­itym spo­so­bie ży­cia, prze­my­słem i za­bie­ga­mi, umie swój byt uprzy­jem­niać i po­myśl­ność so­bie jed­nać, jak po­wsta­ją, wzma­ga­ją się i upa­da­ją spo­łe­czeń­stwa, na­ro­dy i pań­stwa na ogrom prze­zna­cze­nia ludz­kie­go wpły­wa­ją­ce. Po­stę­pu­jąc wśród wie­ków za­pa­dłych po gru­zach skru­szo­nych mo­carstw, po ło­mach bu­rzo­nych gro­dów, tych krwa­wej pra­cy ludz­kiej zni­ko­mych po­mni­kach, po ko­ściach za­wzię­to­ścią czło­wie­czą okrut­nie na­je­żo­nych, li­czy hi­sto­ria to­czo­ne wal­ki losy lu­dów roz­strzy­ga­ją­ce, wza­jem­ne na­ro­dów znisz­cze­nia, za­pa­sy mię­dzy pod­le­gło­ścią i wła­dzą, czę­sto­kroć nie umie­ją­cych so­bie ozna­czyć osta­tecz­nych za­kre­sów;