Obliczanie dawek leków - ebook
Obliczanie dawek leków - ebook
Doskonałe kompendium wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu dawkowania i obliczania dawek leków podawanych różnymi drogami i w różnych jednostkach miary i objętości.
„Obliczanie dawek leków” pozwala na samodzielne studiowanie – wiadomości przedstawiono poczynając od podstawowych do bardziej złożonych. Ogromnym praktycznym atutem przewodnika są liczne przykłady, testy kontrolne oraz bogaty materiał ilustracyjny - nowoczesny sprzęt, urządzenia czy etykiety leków.
Publikacja niezbędna w codziennej praktyce. Może być wykorzystana na różnym etapie kształcenia pielęgniarek, położnych i ratowników medycznych.
Kategoria: | Medycyna |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-200-5306-7 |
Rozmiar pliku: | 4,3 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Tematem książki, którą przekazuję w ręce Czytelników z nadzieją na życzliwe przyjęcie, są wybrane zagadnienia dotyczące obliczania dawek leków.
Jest to pierwsza publikacja na rynku polskim wprowadzająca w zagadnienia dotyczące poprawności czytania etykiet leków wraz z zastosowaniem podstawowych działań matematycznych oraz zapoznaniem się z umiejętnością obliczania dawek leków w określonych jednostkach. Stanowi swoisty przewodnik pomocny studentowi w zdobywaniu i kształtowaniu umiejętności specyficznych dla zawodów medycznych.
Zakres wiedzy zaproponowany w poszczególnych rozdziałach wychodzi naprzeciw potencjalnym potrzebom Czytelnika wynikającym z powierzonych mu zadań terapeutycznych realizowanych wobec pacjenta. Książka „Obliczanie dawek leków” jest adresowana do lekarzy, pielęgniarek, położnych i ratowników medycznych, co stanowi o jej uniwersalności.
Celem tej publikacji jest umożliwienie Czytelnikowi zapoznania się z zasadami poprawnego czytania etykiet leków, obliczania dawek i bezpiecznego podawania zleconych dawek leków.
Książka składa się z siedmiu podobnie skonstruowanych rozdziałów – na przykład w części wstępnej każdego z rozdziałów przystępnie w formie zadań przedstawione są podstawowe działania obliczeniowe niezbędne do obliczania dawek. W każdym z bloków tematycznych uwzględniono podstawowe zagadnienia warunkujące realizację tych działań i możliwość sprawdzenia przyswojonej wiedzy przez rozwiązanie testów sprawdzających.
Opracowanie „Obliczanie dawek leków” wychodzi naprzeciw potrzebie wypełnienia niedostatków w materiałach o charakterze instruktażowym nie tylko w programach kształcenia pielęgniarek, lecz także innych zawodów medycznych.
Z obserwacji, jakie poczyniłam podczas wielu lat pracy w charakterze nauczyciela akademickiego, wynika, że zagadnienia dotyczące obliczania dawek leków przysparzają studentom wielu trudności i stresów, a ich przyswojenie jest podstawą wysokiej jakości bezpiecznej praktyki medycznej.
Publikacja „Obliczanie dawek leków” ma charakter innowacyjny i wychodzi naprzeciw zmianom w praktyce zawodowej, szczególnie pielęgniarek i położnych, gdyż zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi, które weszły w życie od 1 stycznia 2016 roku, pielęgniarki i położne mogą samodzielnie ordynować chorym wybrane leki.
Układ i zapis treści oraz zadania przedstawione w książce „Obliczanie dawek leków” pozwalają na samodzielne studiowanie. Przykłady i testy kontrolne pomagają zrozumieć i przyswoić niezbędne treści, a odpowiedzi pozwalają otrzymać natychmiastową informację zwrotną na temat ewentualnych deficytów wiedzy lub mocnych stron każdego studenta.
Szanowni Czytelnicy – działania idealne nie istnieją, jestem zatem świadoma możliwych uchybień w zakresie przedstawionych treści lub schematów zadań. Dlatego zwracam się do Państwa o przekazywanie krytycznych uwag i sugestii, które w przyszłości pozwolą na wprowadzenie najbardziej oczekiwanych zmian w kolejnych wydaniach książki.
dr n. med., mgr piel. Marta Czekirda
Wydział Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Medyczny w LublinieJAK KORZYSTAĆ Z TEJ KSIĄŻKI?
Książka rozpoczyna się od przedstawienia podstawowych, wstępnych wiadomości z zakresu matematyki, następnie omówione są bardziej złożone pojęcia matematyczne. Pragnieniem i celem autorki jest rozwinięcie u studentów myślenia arytmetycznego i matematycznego, odwołując się do umiejętności obliczania dawek leków, od prostych do coraz bardziej złożonych.
Każde rozwiązanie jest wyjaśnione i zilustrowane przykładami. Czytelnik ma możliwość weryfikowania swojej wiedzy przez rozwiązywanie zadań problemowych, do których załączone są odpowiedzi.
Zestawy problemowe
Każdy rozdział zawiera zestaw zadań problemowych, które pozwalają Czytelnikowi przećwiczyć każdą koncepcję odpowiedzi oraz dokonać oceny poprawności wykonanych obliczeń.
Przykłady
Wprowadzenie każdego nowego pojęcia jest poprzedzone przykładami obliczeń matematycznych oraz ilustracjami i jest opisane krok po kroku.
Test podsumowujący
Jest to kompleksowy test, który znajduje się na końcu każdego rozdziału i ma na celu dokonanie przeglądu wszystkich pojęć zaprezentowanych w tym rozdziale.
Etykiety i strzykawki
Etykiety i nazwy leków są rzeczywiste, kolorowe. Można dokładnie zapoznać się z etykietą, dawką i drogą podania leku. Również zdjęcia strzykawek są autentyczne, z dobrze widocznymi podziałkami.
Mam nadzieję, że książka „Obliczanie dawek leków” będzie jednym z najprzyjemniejszych podręczników, z jakich kiedykolwiek się uczyłeś/uczyłaś. Książka ta ma sprawić, że przyswojenie materiału dotyczącego wykonywania równań i obliczeń nie sprawi Ci trudności i kiedy w praktyce otrzymasz zlecenie podania leków pacjentowi, nie będziesz miał/miała z tym problemu. Zapewniam Cię, że nie musisz być ekspertem z matematyki, aby korzystać z tego materiału. Wszystko, czego będziesz potrzebował/potrzebowała, to chęć zdobycia umiejętności w tym zakresie.
Książka „Obliczanie dawek leków” umożliwi Ci poruszanie się we własnym tempie – od obliczeń łatwych do coraz bardziej złożonych. Wielość przykładów i zadań problemowych wyposaży Cię w wiedzę praktyczną, tak niezbędną w opiece nad pacjentem. Zacznij od wykonania zadań wstępnych z matematyki. Rozwiązanie tych zadań uświadomi Ci, jakie obszary z zakresu matematyki wymagają większego nakładu czasu i zwrócenia uwagi na nie.
Proste zadania matematyczne powinny bez wykonywane bez użycia kalkulatora, ale wybór należy do Ciebie – jeżeli uznasz, że go potrzebujesz, korzystaj z niego.
Życzę powodzenia!Rozdział 1 MIĘDZYNARODOWY UKŁAD JEDNOSTEK MIAR (SI)
Po zapoznaniu się z treścią rozdziału oraz wykonaniu zaplanowanych zadań Czytelnik będzie potrafił:
1. Zdefiniować powszechnie używane jednostki miar w systemie metrycznym SI.
2. Rozróżniać obowiązujące oficjalne skróty nazw miar.
3. Zastosować obowiązujące jednostki miar w obliczaniu dawek leków.
4. Poprawnie zapisać skróty miar dawek leków.
W krajach Unii Europejskiej legalnymi jednostkami miar są jednostki Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI). Układ ten oparty jest na siedmiu jednostkach podstawowych służących do wyrażania wartości siedmiu podstawowych wielkości fizycznych. W jednostkach układu SI wyrażane są wyniki pomiarów oraz wyniki badań wykonywanych w różnych dziedzinach nauki i techniki, w tym także w ochronie zdrowia.
Laboratoria diagnostyki medycznej są zobowiązane do stosowania jednostek SI, gdyż jest to wymagane przepisami prawa polskiego dostosowanego do wymagań dyrektyw UE.
Znajomość podstawowych jednostek miar SI jest istotnym elementem bezpiecznego obliczania dawek i stosowania leków. Konieczna jest znajomość struktury układu SI oraz konieczne jest zapoznanie się z jednostkami miar, z których będziesz korzystać.
W miarę postępu nauki i techniki system metryczny podlegał stałym zmianom, uwzględniającym aktualny stan wiedzy. W 1954 roku podczas X Generalnej Konferencji Miar (CGPM – Conférence Générale des Poids et Mesures) podjęto decyzję o opracowaniu jednego spójnego układu jednostek podstawowych, z których można by wyprowadzać dowolne jednostki pochodne. Sześć lat później kolejna, XI Generalna Konferencja Miar i Wag przyjęła założenia tzw. Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI).
Jednostki miar SI zostały powszechnie wprowadzone w Polsce w 1966 roku.
1.1. Podstawowe jednostki układu metrycznego SI
Podstawowe jednostki miary są to jednostki wielkości podstawowych przyjętych za niezależne w danym układzie wielkości; na przykład jednostkami miary podstawowymi w układzie SI są: metr (m) i sekunda (s), a z nich wywodzą się pochodne jednostek miar: m/s, m³ oraz m².
Pochodne jednostki miar mające samodzielne nazwy jednowyrazowe to jednostki znamionowe, a jednostki miar mające nazwy wielowyrazowe, które są kombinacją nazw jednostek podstawowych – jednostki wymiarowe.
Ponieważ dużo równań będziesz wykonywał/wykonywała, posługując się podstawowymi jednostkami miar, dla przypomnienia zapoznaj się z wiadomościami zawartymi w tabeli 1.1.
Do nazwy jednostki podstawowej Międzynarodowego Układu Jednostek Miar (SI) mogą być dołączane różne przedrostki (tab. 1.2).
TABELA 1.1. System metryczny SI (źródło: PN-ISO 1000:2001 Jednostki miar SI i zalecenia do stosowania ich krotności oraz wybranych innych jednostek miar. PKN, Warszawa 2001)
---------- ----------- -------------------------------
Nazwa Jednostka Wielkość fizyczna
Metr m Długość
Kilogram kg Masa
Sekunda s Czas
Amper A Natężenie prądu elektrycznego
Kelwin K Temperatura
Kandela cd Natężenie światła, światłość
Mol mol Liczność materii
---------- ----------- -------------------------------
TABELA 1.2. Najczęściej stosowane przedrostki określające wielkość jednostki podstawowej
Przedrostek Skrót Wielkość (stosowana krotność)
------------- ------- -----------------------------------
piko p 10^(–12) = 0,000000000001
nano n 10^(–9) = 0,000000001
mikro μ 10^(–6) = 0,000001
mili m 10^(–3) = 0,001
centy c 10^(–2) = 0,01
decy d 10^(–1) = 0,1
deka da 10
hekto h 10² = 100
kilo k 10³ = 1000 (tysiąc)
mega M 10⁶ = 1 000 000 (milion)
giga G 10⁹ = 1 000 000 000 (miliard)
tera T 10¹² = 1 000 000 000 000 (bilion)
1.2. Zapis podstawowych jednostek miar
1.2.1. Zamiana jednostek objętości
Jednostką pochodną objętości układu SI jest metr sześcienny (m³):
- 1 m³ = 10³ dm³ = 1 000 000 cm³ = 1 000 000 000 mm³;
- 1 dm³ = 10³ cm³ = 1 000 000 mm³;
- 1 cm³ = 10³ mm³ = 1000 mm³.
1.2.2. Zamiana jednostek pojemności
Jednostką pozaukładową pojemności dopuszczoną do stosowania jest litr (l, L):
- 1 litr (1 L) = 10³ mL = 1 dm³;
- 1 m³ = 10 hL = 10³ L = 1000 L = 1000 dm³;
- 1 hektolitr (1 hL) = 10² L = 100 L = 100 dm³;
- 1 mililitr (1 mL) = 0,001 L = 1 cm³ = 0,001 dm³.
1.2.3. Zamiana jednostek masy
Kilogram jest podstawową jednostką masy. Kilogram jest często wykorzystywany jako miara masy ciała:
- 1 dekagram (1 dag) = 10 g
- 1 kilogram (1 kg) = 100 dag = 1000 g = 10³ g
- 1 kwintal (1 q) = 100 kg = 10 000 dag = 100 000 g = 10⁵ g.
1.2.4. Zamiana jednostek czasu
- 1 minuta (1 min) = 60 s;
- 1 godzina (1 h) = 60 min = 3600 s;
- 1 kwadrans = ¹/₄ h = 15 min = 900 s;
- 1 doba = 24 h = 1440 min = 86 400 s.
P R Z Y K Ł A D 1
Sposób przeliczania jednostek:
1 gram to 1/1000 kg = 0,001 kg
1 miligram to 1/1000 grama
0,6 g = 600 mg
0,0205 g = 20,5 mg
1.3. Zadania sprawdzające
Z A D A N I E 1
Odpowiedz, co mierzy się w podanych jednostkach:
1. Miligram _________________
2. Centymetr _________________
3. Mililitr _________________
4. Milimetr _________________
5. Kilogram _________________
6. Mikrogram _________________
7. Kilometr _________________
8. Kilolitr _________________
----------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. masa 2. długość 3. objętość 4. długość 5. masa 6. masa 7. długość 8. objętość
----------------------------------------------------------------------------------------------
Z A D A N I E 2
Wpisz skróty nazw podstawowych jednostek miar:
1. Mikrogram _________________
2. Litr _________________
3. Kilogram _________________
4. Mililitr _________________
5. Centymetr _________________
6. Miligram _________________
7. Metr _________________
8. Kilolitr _________________
9. Milimetr _________________
10. Gram _________________
-------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. µg 2. l lub L 3. kg 4. ml lub mL 5. cm 6. mg 7. m 8. kl lub kL 9. mm 10. g
-------------------------------------------------------------------------------------------
Z A D A N I E 3
Zapisz w postaci liczbowej, stosując skróty podstawowych jednostek miar:
1. Dwa gramy ____________________________________
2. Pięćset mililitrów __________________________
3. Pięć dziesiątych litra __________________________
4. Dwie dziesiąte miligrama __________________________
5. Pięć setnych grama __________________________
6. Dwa i pięć dziesiątych kilograma ___________________
7. Sto mikrogramów __________________________
8. Dwa i trzy dziesiąte mililitra ___________________
9. Siedem dziesiątych mililitra ___________________
10. Trzy dziesiąte miligrama __________________________
11. Dwa i cztery dziesiąte litra ___________________
12. Siedemnaście i pięć dziesiątych kilograma ____________
13. Dziewięć setnych miligrama ___________________
14. Dziesięć i dwie dziesiąte mikrograma ____________
15. Cztery setne grama __________________________
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 2 g 2. 500 mL 3. 0,5 L 4. 0,2 mg 5. 0,05 g 6. 2,5 kg 7. 100 µg (mcg) 8. 2.3 mL 9. 0,7 mL 10. 0,3 mg 11. 2,4 L 12. 17,5 kg 13. 0,09 mg 14. 10,2 µg (mcg) 15. 0,04 g
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Z A D A N I E 4
Odpowiedz na poniższe pytania:
1. Ile centymetrów ma metr?
2. Ile centymetrów ma kilometr?
3. Ile milimetrów ma centymetr?
4. Ile milimetrów ma kilometr?
5. Ile gramów ma kilogram?
6. Ile sekund ma godzina?
7. Ile minut ma godzina?
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 100 cm 2. 100 000 cm 3. 10 mm 4. 1 000 000 mm 5. 1000 g 6. 3600 sekund 7. 60 minut
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Z A P A M I Ę T A J !
W oznakowaniu leków stosowane są następujące nazwy i skróty nazw jednostek miar:
Masa: mikrogram – µg
miligram – mg
gram – g
kilogram – kg
Objętość: litr – l lub L
centylitr – cl lub cL
mililitr – ml lub mL
Z A D A N I E 5
Odpowiedz, czy przedstawione poniżej obliczenia są fałszywe (F) czy prawdziwe (P):
1. 1000 Ml = 1000 L
2. 1000 mg = 1 g
3. 1000 g = 1 kg
4. 1000 mg = 1 µg
5. 1000 µg = 1 g
6. 1 kg = 1000 g
7. 1 mg = 1000 g
8. 1000 µg = 1 mg
9. 1 g = 100 µg
10. 1000 L = 1 kL
----------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. F 2. P 3. P 4. F 5. F 6. P 7. F 8. P 9. F 10. P
----------------------------------------------------------------
Z A D A N I E 6
Przelicz podane niżej objętości:
1. 3500 mL = _______________ L
2. 520 mg = _______________ g
3. 1800 µg = _______________ mg
4. 750 mL = _______________ L
5. 150 mg = _______________ g
6. 250 µg = _______________ mg
7. 1200 mg = _______________ g
8. 600 mL = _______________ L
9. 100 mg = _______________ g
10. 950 µg = _______________ mg
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. 3,5 L 2. 0,52 g 3. 1,8 mg 4. 0,75 L 5. 0,15 g 6. 0,25 mg 7. 1,2 g 8. 0,6 L 9. 0,1 g 10. 0,95 mg
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Większość błędów przy obliczaniu dawek leków jest spowodowana tym, że zlecenia nie są pisane zgodnie z zasadami sztuki lub mogą wynikać z błędnego odczytania zlecenia. Błędy zwykle obejmują ułamki dziesiętne. Mimo że właśnie ukończyłeś/ukończyłaś naukę zasad zapisu metrycznego, przyjrzyjmy się najczęściej popełnianym błędom.
Jednym z nich jest brak wprowadzenia zera przed przecinek na podstawie pisemnego zlecenia, na przykład pisze się ,2 mg zamiast 0,2 mg. Niezależnie od obecności zera przed przecinkiem na podstawie pisemnego zlecenia musi być ono dodane, gdy zlecenie jest przepisywane do ,,karty zleceń lekarskich”.
Innym częstym błędem jest postawienie zera tam, gdzie nie powinno go być, na przykład pisze się 2,0 mg zamiast 2 mg lub 0,20 mg zamiast 0,2 mg. Błędna interpretacja zlecenia, na przykład znaczne przekroczenie określonej dawki leku, może doprowadzić do pogorszenia zdrowia pacjenta.
Z A P A M I Ę T A J !
Zlecenia dotyczące dawek leków muszą być napisane dokładnie, aby nie podać pacjentowi nieodpowiedniej dawki.
Zlecenie ułamkowe w systemie metrycznym powinno być przepisywane z zerem przed przecinkiem dziesiętnym.
1. Zbędne zera powinny być eliminowane w systemie metrycznym, aby nie nastąpiła błędna interpretacja dawki leku.
2. Błędy są również bardziej prawdopodobne w obliczeniach, które zawierają ułamki dziesiętne. Obecność ułamka dziesiętnego w obliczeniach powinna zbudzić Twoją czujność i skłonić do zastanowienia się, czy dana dawka jest zalecana. Jeszcze raz powinieneś/powinnaś dokładnie sprawdzić wszystkie obliczenia.
1.4. Podsumowanie – najważniejsze wiadomości do zapamiętania
1. Metr (m), litr (L), gram (g), miligram (mg) to podstawowe jednostki stosowane w obliczeniach dawek leków.
2. Jedynie nazwa jednostki ,,litr’’ jest pisana z dużej litery (forma obecnie preferowana).
3. Większe i mniejsze jednostki utworzone od jednostek podstawowych są identyfikowane za pomocą przedrostków.
4. Przedrostki pisze się małymi literami.
5. Jednostki z przedrostkiem „kilo” (k) należą do największych (są 1000 razy większe od jednostki podstawowej).
6. Mniejsze jednostki, które stosujemy także w obliczaniu dawek leków, to jednostki z przedrostkami „mili” (m), „mikro” (µ) i „centy” (c).
7. Każdy przedrostek zmienia wartość podstawowej jednostki o tę samą wielkość.
8. Dawki wyrażone w ułamku powinny być przepisane z zerem przed przecinkiem.
9. Niepotrzebne zera należy usuwać z dawek, aby nie popełnić błędu.
1.4.1. Test podsumowujący
Wymień podstawowe jednostki miar:
1. ____________________
2. Co mierzymy w podanych niżej jednostkach:
a) L
b) g
c) kL
d) µg
e) mg
f) kg
g) mL
Zapisz w postaci liczbowej, używając skrótów nazw jednostek miar:
3. Sześć setnych miligrama _________________
4. Trzysta dziesięć mililitrów _________________
5. Trzy dziesiąte kilograma _________________
6. Cztery dziesiąte mililitra _________________
7. Jeden i pięć dziesiątych grama _________________
8. Jedna setna grama _________________
9. Cztery tysiące mililitrów _________________
10. Jeden i dwie dziesiąte miligrama _________________
W jakich jednostkach liczymy podane niżej wartości:
11. Masa ___________________
12. Objętość ___________________
Przelicz podane niżej wartości jednostek miar:
13. 160 mg = _________________ g
14. 10 kg = _________________ g
15. 1500 µg = _________________ mg
16. 750 mg = _________________ g
17. 200 mL = _________________ L
18. 0,3 g = _________________ mg
19. 0,05 g = _________________ mg
20. 0,15 g = _________________ mg
21. 1,2 L = _________________ mL
22. 1800 mL = _________________ L
23. 2 mg = _________________ µg
24. 900 µg = _________________ mg
25. 2,1 L = _________________ mL
26. 475 mL = _________________ L
27. 0,9 L = _________________ mL
28. 300 mg = _________________ g
29. 2,5 mg = _________________ µg
30. 1 kL = _________________ L
31. 3 L = _________________ mL
32. 2 L = _________________ mL
33. 0,7 mg = _________________ µg
34. 4 g = _________________ mg
35. 1000 mL = _________________ L
36. 2500 mL = _________________ L
37. 1000 mg = _________________ g
38. 0,2 mg = _________________ µg
39. 2000 g = _________________ kg
40. 1,4 g = _________________ mg
41. 2,5 L = _________________ mL
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: 1. gram – masa; litr – objętość; metr – długość 2. a, c, g – masa; b, d, e, f – objętość 3. 0,06 mg 4. 310 mL 5. 0,3 kg 6. 0,4 mL 7. 1,5 g 8. 0,01 g 9. 4000 mL 10. 1,2 mg 11. kg, g, mg, µg 12. L, ml 13. 0,16 g 14. 10 000 g 15. 1,5 mg 16. 0,75 g 17. 0,2 L 18. 300 mg 19. 50 mg 20. 150 mg 21. 1200 mL 22. 1,8 L 23. 2000 µg 24. 0,9 mg 25. 2100 mL 26. 0,475 L 27. 900 mL 28. 0,3 g 29. 2500 µg 30. 1000 L 31. 3000 mL 32. 2000 mL 33. 700 µg 34. 4000 mg 35. 1 L 36. 2,5 L 37. 1 g 38. 200 µg 39. 2 kg 40. 1400 mg 41. 2500 mL
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------