Odpowiedzialność karna za hacking i inne przestępstwa przeciwko danym komputerowym i systemom informatycznym - ebook

Filip Radoniewicz - doktor nauk prawnych, odbył aplikację radcowską zakończoną złożeniem egzaminu zawodowego; absolwent podyplomowych studiów: prawa Unii Europejskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, praw i wolności człowieka, współorganizowanych przez Instytut Nauk Prawnych PAN i Helsińską Fundację Praw Człowieka, oraz administrowania sieciami komputerowymi na Politechnice Lubelskiej; autor lub współautor około trzydziestu publikacji, przede wszystkim z zakresu szeroko rozumianego prawa karnego, prawa nowych technologii oraz praw człowieka.

Monografia, zważywszy na kompleksowe ujęcie omówionych problemów, stanowi pierwsze w polskiej nauce prawa karnego materialnego tak wyczerpujące opracowanie tematyki przestępstw przeciwko systemom informatycznym i danym komputerowym.
Publikacja zawiera:
? przydatną dla praktyki prezentację wyników badań empirycznych, obejmującą m.in. ocenę zapadłych w badanych postępowaniach decyzji procesowych i stosowanej kwalifikacji prawnej,
? analizę przepisów kodeksu karnego, regulacji międzynarodowych i unijnych oraz zagadnień prawnoporównawczych.
Autor uzupełnia rozważania przystępnym wyjaśnieniem podstaw funkcjonowania współczesnych systemów informatycznych oraz technicznych zagadnień związanych z popełnianiem przestępstw komputerowych przeciwko bezpieczeństwu informacji (czyli szeroko rozumianego hackingu).
Książka jest skierowana do przedstawicieli zawodów prawniczych, w szczególności prokuratorów, sędziów, radców prawnych i adwokatów, a także do pracowników organów ścigania. Będzie również przydatna dla osób zajmujących się teorią prawa oraz biorących udział w procesie jego tworzenia.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 21
Rozdział 1 Hacking - zagadnienia ogólne 27
1.1. Uwagi wstępne 27 1.1.1. Zarys historii komputerów i sieci komputerowych 27 1.1.2. Pojawienie się hackerów 31 1.1.3. Sprzęt komputerowy 32 1.2. Ogólne informacje o sieciach komputerowych 34 1.2.1. Kodowanie 34 1.2.2. Składniki sieci 35 1.2.2.1. Medium sieciowe 36 1.2.2.2. Urządzenia sieciowe 40 1.2.2.3. Oprogramowanie 43 1.2.2.4. Metody dostępu do medium sieciowego 43 1.2.3. Podział sieci komputerowych 45 1.2.3.1. Podział sieci ze względu na zasięg 45 1.2.3.2. Podział sieci ze względu na sposób konfiguracji 46 1.2.4. Topologie sieciowe 48 1.2.5. Wąskopasmowe i szerokopasmowe technologie dostępowe 51 1.2.6. Modele sieci 53 1.2.7. Przesyłanie danych siecią 60 1.2.7.1. Protokoły 60 1.2.7.2. Adresy 61 1.2.7.3. Routing 64 1.2.7.4. Nazwy komputerów i adresy URL 67 1.2.8. Usługi sieciowe 69 1.2.9. Sieci peer-to-peer 72 1.3. Techniczne aspekty hackingu 74 1.3.1. Uwagi wstępne 74 1.3.2. Przebieg ataku 76 1.3.3. Czynności przygotowawcze 77 1.3.4. Rodzaje ataków 79 1.3.4.1. Złośliwe oprogramowanie 80 1.3.4.2. Przechwytywanie pakietów i analiza protokołów (sniffing) 89 1.3.4.3. Spoofing 92 1.3.4.4. Session hijacking 94 1.3.4.5. Pharming 95 1.3.4.6. Drive-by pharming 96 1.3.4.7. Man-in-the-middle 97 1.3.4.8. Wykorzystanie luk - manipulacja danymi wejściowymi 97 1.3.4.9. Wykorzystanie właściwości source routingu 103 1.3.4.10. Łamanie haseł 103 1.3.4.11. Socjotechnika 105 1.3.4.12. Phishing 107 1.3.4.13. Ataki odmowy usługi (DoS) 108 1.3.4.14. "Bomba mailowa" 112 1.3.4.15. Bluejacking i bluehacking 113 1.3.5. Czynności końcowe 113 1.3.6. Wykrywanie ataków i włamań 114 1.3.7. Zabezpieczanie dowodów w postaci elektronicznej 116
Rozdział 2 Wprowadzenie do problematyki przestępczości komputerowej 119
2.1. Pojęcie przestępstwa komputerowego 119 2.2. Klasyfikacja przestępstw komputerowych 122 2.3. Wyzwania związane z pojawieniem się przestępczości komputerowej 128 2.4. Zarys historii kryminalizacji zjawiska przestępczości komputerowej 129 2.5. Wyjaśnienie podstawowych pojęć 131 2.5.1. Pojęcie informacji 131 2.5.2. Informacja a dane 133 2.5.3. Program komputerowy 138 2.5.4. Poufność, integralność i dostępność danych komputerowych 142 2.5.5. Społeczeństwo informacyjne i gospodarka oparta na wiedzy 144
Rozdział 3 Inicjatywy międzynarodowe mające na celu zwalczanie cyberprzestępczości 146
3.1. Uwagi wstępne 146 3.2. OECD 152 3.3. Rada Europy 157 3.3.1. Działania Rady Europy w okresie poprzedzającym przyjęcie Konwencji o cyberprzestępczości 157 3.3.2. Konwencja o cyberprzestępczości 162 3.3.2.1. Uwagi wstępne 162 3.3.2.2. Terminologia 166 3.3.2.3. Uzyskanie bezprawnego dostępu do systemu komputerowego 170 3.3.2.4. Bezprawne przechwytywanie transmisji 173 3.3.2.5. Bezprawna ingerencja w dane komputerowe 178 3.3.2.6. Bezprawna ingerencja w system komputerowy 180 3.3.2.7. "Nadużycie urządzeń" 182 3.3.2.8. Formy zjawiskowe i stadialne 191 3.3.2.9. Sankcje 192 3.3.2.10. Uwagi końcowe 193 3.3.3. Inne inicjatywy Rady Europy 194 3.4. ONZ 195 3.4.1. Uwagi wstępne 195 3.4.2. Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego 196 3.4.3. Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości 200 3.5. Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU) 204 3.6. Grupa G7/G8 209 3.7. Działalność organizacji pozarządowych 213 3.7.1. Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnych - Interpol 213 3.7.2. Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Karnego - AIDP/IAPL 217 3.7.3. EastWest Institute - EWI 219 3.7.4. Światowy Protokół dotyczący Cyberbezpieczeństwa i Cyberprzestępczości 220
Rozdział 4 Cyberprzestępczość w prawie Unii Europejskiej 224
4.1. Zagadnienia wstępne 224 4.2. Akty niewiążące 233 4.3. Program eEurope 236 4.4. Decyzja ramowa Rady 2005/222/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie ataków na systemy informatyczne 242 4.4.1. Uwagi wstępne 242 4.4.2. Terminologia 244 4.4.3. Typy czynów 250 4.4.4. Formy zjawiskowe i stadialne 251 4.4.5. Sankcje 252 4.4.6. Kwestie proceduralne 254 4.5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/40/UE z dnia 12 sierpnia 2013 r. dotycząca ataków na systemy informatyczne 256 4.5.1. Uwagi wstępne 256 4.5.2. Typy czynów 259 4.5.3. Formy zjawiskowe i stadialne 264 4.5.4. Sankcje 266 4.5.5. Uwagi końcowe 268 4.6. Działalność Unii Europejskiej a Konwencja o cyberprzestępczości 269
Rozdział 5 Przestępstwa przeciwko danym komputerowym i systemom informatycznym w polskim kodeksie karnym 271
5.1. Uwagi wstępne 271 5.2. Artykuł 267 § 1 k.k. - nieuprawniony dostęp do informacji 285 5.3. Artykuł 267 § 2 k.k. nieuprawniony dostęp do systemu informatycznego 295 5.4. Artykuł 267 § 3 k.k. - nielegalny podsłuch i inwigilacja za pomocą urządzeń technicznych i programów komputerowych 303 5.5. Artykuł 267 § 4 k.k. - ujawnienie informacji uzyskanej nielegalnie 308 5.6. Artykuł 268 § 2 i 3 k.k. - naruszenie integralności zapisu informacji na informatycznym nośniku danych 310 5.7. Artykuł 268a k.k. - naruszenie integralności danych, utrudnianie dostępu do danych oraz zakłócanie ich przetwarzania 316 5.8. Artykuł 269 k.k. - sabotaż informatyczny 322 5.9. Artykuł 269a k.k. - zakłócenie pracy systemu komputerowego lub sieci teleinformatycznej 327 5.10. Artykuł 269b k.k. - tzw. bezprawne wykorzystanie urządzeń, programów i danych 330 5.11. Zbiegi przepisów i przestępstw 337 5.11.1. Uwagi ogólne 337 5.11.2. Uwagi szczegółowe 341 5.12. Problematyka wymiaru kary 349 5.13. Tryb ścigania 353 5.14. Przepisy rozdziału XXXIII kodeksu karnego a postanowienia Konwencji o cyberprzestępczości oraz dyrektywy 2013/40 353
Rozdział 6 Uwagi prawnoporównawcze 359
6.1. Uwagi wstępne 359 6.2. Albania 362 6.3. Czechy 364 6.4. Estonia 370 6.5. Finlandia 372 6.6. Francja 377 6.7. Litwa 381 6.8. Bułgaria 385 6.9. Hiszpania 389 6.10. Niemcy 394 6.11. Norwegia 398 6.12. Szwajcaria 400 6.13. Rosja 402 6.14. Ukraina 404 6.15. Wielka Brytania 408 6.16. Malta 417
Rozdział 7 Zjawisko hackingu w Polsce 422
7.1. Obraz statystyczny przestępczości komputerowej w Polsce 422 7.2. Wyniki badań empirycznych - uwagi wprowadzające 427 7.3. Sposób załatwienia spraw 428 7.3.1. Odmowa wszczęcia postępowania 428 7.3.2. Umorzenie postępowania 430 7.3.3. "Inny sposób" załatwienia sprawy 432 7.4. Wykrywalność 433 7.5. Kwalifikacje prawne 434 7.6. Oskarżeni 440 7.7. Wymiar kary 442 7.8. Wybrane stany faktyczne 445 7.8.1. "Skasowane" dane 445 7.8.2. Przejęcie konta poczty elektronicznej, konta w komunikatorze internetowym oraz profilu na portalu społecznościowym 446 7.8.3. Atak DDoS na serwery sklepu internetowego 447 7.8.4. Włamanie na konto poczty elektronicznej oraz zlikwidowanie profilu na portalu społecznościowym 448 7.8.5. Nielegalne podłączenie się do sieci radiowej 448 7.8.6. Fałszywe konto na portalu społecznościowym 449 7.8.7. "Kradzież" wirtualnych przedmiotów 450 7.8.8. Pharming 451 7.8.9. Oszustwo na Allegro 452 7.8.10. Przejęcie profilu na portalu społecznościowym 453 7.8.11. "Słup" 454
Uwagi końcowe 457
Bibliografia 467
Wykaz aktów prawnych 483
Orzecznictwo 503