Pierwsza lepsza, czyli Nauka zbawienna - ebook

Scena pierwsza

Scena w mieście, w ogrodzie.

Alfred, Zdzisław.

Na przodzie sceny altana, w głębi ulica; stoły, z obu stron ławki.

ZDZISŁAW

Jak to? młodą czy starą – czy brzydką, czy ładną?

ALFRED

Tak jest, starą czy młodą, piękną czy szkaradną,

Pierwszą, którą tu spotkam, obieram za żonę;

Wszystkie więc twoje słowa w tej mierze stracone.

ZDZISŁAW

Co za myśl!

ALFRED

Jak najnowsza; szczytna, doskonała!

Równej dotąd natura jeszcze me wydała.

ZDZISŁAW

Nie wątpię.

ALFRED

Od sześciu lat chcę nudy odmienić,

Chcę się ożywić, wskrzesić, słowem – chcę się żenić

I przez rady, rozsądek, słabość, punkt honoru

Nie mogę się odważyć uczynić wyboru.

Ta przyjemna, powabna, ale nadto płocha;

Ta znowu zimna, mądra, siebie tylko kocha;

Tu jest dobroć bez kształtu, tu kształt bez dobroci;

Tam wszystko liche wewnątrz, posag tylko złoci;

Tu zaś wszystko anielskie, lecz majątku nie ma;

Z tej słowa nie wycedzisz, ta strzela oczyma;

Tu strach ojca, tu matki, tam złe wychowanie;

Dość, że każda swe ale ode mnie dostanie.

ZDZISŁAW

Czemuż się żenić?

ALFRED

Wolę – jak sobie w łeb strzelić.

Kto wie, ten krok mnie jeszcze może rozweselić.

Wszystkiegom już próbował, wszystko mnie znudziło,

I zawsze zyskam, byle tak, jak jest, nie było.

Dlatego się ożenię, dzisiaj się ożenię,

I nie mogąc w tym działać, zdam na przeznaczenie.

Wzniosło

Krocie wieków upłynie za stu wieków śladem,

A ja będę w tym razie jedynym przykładem.

ZDZISŁAW

Nawet potomność temu szaleństwu bez miary

I nie uwierzy.

ALFRED

Jak to? czemu nie da wiary?

Każdy twór ludzkiej myśli, w podobieństwa rzędzie,

Albo był wykonanym, albo z czasem będzie.

ZDZISŁAW

Wszystko być może, ale, jedyny Alfredzie,

Wiesz, ta oryginalność dokąd cię zawiedzie?

ALFRED

To wiem, wiem, mój Zdzisławie; lecz co bym rad wiedział:

Czemu o to się pytasz, na com odpowiedział?

Od wczoraj ci jest znanym mój zamiar dokładnie.

ZDZISŁAW

Próbuję, czy rozsądek na myśl ci nie wpadnie.

ALFRED

Kiedy wiec ty powtarzasz, i ja ci powtórzę.

Że już zamiar zmienionym dzisiaj być nie może.

Zapis posłany, którym majątku dział robię,

Jeśli jakiej bądź żony nie znajdę w tej dobie –

Słowo dane po dwakroć znajomej młodzieży,

Która się dziwi, wielbi, lecz jednak nie wierzy –

I ty, świadek wybrany, stróż mego honoru,

Ze pierwszą lepszą wezmę, nie czyniąc wyboru –

Wszystko mi do cofnienia zagradza już drogę.

ZDZISŁAW

Wszystko – prawda; lecz jednak ratować cię mogę:

Powróć się do Juliji, tak godna osoba,

Kocha cię niezawodnie, tobie się podoba.

ALFRED

Wprawdzie z wszystkich Juliją najwięcej ja cenię,

Lecz sześć lat stracę, jeszcze się z nianie ożenię.

Piękna, dobra, bogata i kocha mnie stale,

Ale coś mnie wstrzymuje, ale...

ZDZISŁAW

Ale, ale?...

ALFRED

Ale Julija wdowa.

ZDZISŁAW

Wiem.

ALFRED

A każda wdowa

Cnoty męża pamięta, a wady z nim chowa;

Zawsze przeszłość i przeszłość wspomina ze żalem

I mąż świętej pamięci jest wiecznym rywalem.

Jednak wszystko to fraszki.

ZDZISŁAW

Albo żarty raczej

ALFRED

Miłość jest szczęściem, mówią; ja myślę inaczej:

Miłość szczęścia zasadą, lecz nie wszystkim jeszcze;

W powabach, wdziękach duszy także wiele mieszczę,

Bez nich i rozum przykry, i miłość natrętna,

Bez nich srogiego nudów nie unikniesz piętna.

Julija, jak powiadasz, kocha mnie – to wiele;

Świat ją szanuje, wielbi – ja to zdanie dzielę;

Ma rozum, cnoty, stałość, rozsądek – przyznaję;

Lecz zawsze w jednym kształcie to wszystko zostaje.

Nie, nie; tego Julija jeszcze ma za mało,

Co by do rozważnego wyboru skłaniało.

O, jak drogą jest w żonie ta pociągu władza,

Która nas w coraz nowe rozkosze wprowadza,

To źródło nieprzebrane czucia, przymilenia,

Co zawsze jednym będąc, zawsze się odmienia;

Ten dowcip, wdzięk pomysłów, lecz zawsze w przelocie

Co ozdoby dodaje nawet skromnej cnocie,

Co ciągle upragniony, nigdy dość nie znany,

Samą stałość ustala powabem odmiany.

ZDZISŁAW

Nie jesteś, mój Alfredzie, widzę, z sobą w zgodzie;

Takiejże żony szukasz – w publicznym ogrodzie?

ALFRED

Gdybym wybierał, taką chciałbym mieć koniecznie;

Ale nie chcę wybierać, bobym szukał wiecznie;

I gdy nie dla swobody, lecz zmiany się żenię,

Przyjmę dość obojętnie, co da przeznaczenie.

ZDZISŁAW

Zobaczę... ale kiedy tak zważasz małżeństwo,

Kiedy gwałtem chcesz skończyć zaczęte szaleństwo,

Czemuż jakich warunków nie kładziesz w tym względzie?

Z pozoru pojąć żonę – dość szaleństwa będzie.

ALFRED

Gdybym jeden warunek z mej strony położył,

Ten jeden by sto innych w ten moment pomnożył,

I już kłótnie, procesa lub dawne wahanie.

Nie... Raz, dwa, trzy! mam żonę! niech się, co chce, stanie!

ZDZISŁAW

Pewnie ta czynność twoja zadziwienie sprawi,

I choć pochwał nie zyska, cały świat ubawi.

Głosić ją będą listy, opiewać gazety,

Ale gorzko ten zaszczyt opłacisz, niestety!...

Cóż tam znowu rysujesz?

ALFRED

laską kreskę robiąc

Granicę.

ZDZISŁAW

Granicę?

ALFRED

Bo nuż ku nam się zbliżą dwie razem dziewice

Lub trzy; którąż wziąć? Więc patrz – kreska wyciągniona

Tamtędy pójdzie, kto chce, tędy – moja żona.

ZDZISŁAW

Alfredzie, wszystkom robił, co było w mej mocy;

Śmiałeś się z mojej rady, nie chciałeś pomocy.

Zatem już teraz, jako świadek ci dodany,

Strzec cię muszę: każdy krok będzie zapisany.

Dotrzymasz słowa czy nie – opis będzie szczery.

ALFRED

dając papiery

Masz, panie sekretarzu, potrzebne papiery –

Stan mojego majątku.

ZDZISŁAW

Dokument potrzebny.

ALFRED

dając drugi papier

Jakim jestem, co umiem,

ZDZISŁAW

Dokument chwalebny.

ALFRED

dając trzeci papier

To kontrakt – podpisany, przez świadków stwierdzony,

I jedynie brakuje podpisu mej żony.

Dając czwarty papier

To zaś cały mój zamiar i prośba ode mnie...

Bo każdą trzeba prosić...

ZDZISŁAW

I czasem daremnie.

Potem – łatwiej na piśmie ofiarować siebie.

ALFRED

dając papiery

Weźże to wszystko, proszę, i użyj w potrzebie.

Ach!

Elwira idzie ulicą, czytając książkę, w głębi czasem stając.

ZDZISŁAW

oglądając się

Co tam?

ALFRED

patrząc na Elwirę

Lekkość w chodzie, wspaniałość w postawie.

Tu pójdzie... Nie – tam... Nie – tu, tu! A co, Zdzisławie?

Przypatrzże się dokładnie – moją idzie stroną...

Jakiżem mąż szczęśliwy! o, kochana żono!