Pieśń o ziemi naszej - ebook

Win­cen­ty Pol

PIEŚŃ O ZIE­MI NA­SZEJ

Paść może i Na­ród wiel­ki, znisz­czeć

nie może, tyl­ko nik­czem­ny!…

Sta­ni­sław Sta­szic

Co to tak się w gło­wie męci?

Rad bym du­szę mą ocu­cił;

Ach, i z ser­ca czy z pa­mię­ci

Coś wy­sno­wał i za­nu­cił

Ja­koś rzew­nie czy mi­ło­śnie

I we­so­ło czy ża­ło­śnie,

Coś a bra­cie czy o bi­twie,

O Ko­ro­nie czy o Li­twie?…

"Gadu, gadu, sta­ry dzia­du!

Pleć, ple­ciu­ga, byle dłu­go;

Baj­że, baju, po zwy­cza­ju

O tym,na­szym pol­skim kra­ju!"

– W to mi graj­cie, pa­nie bra­cie!

W to mi graj­cie, miły swa­cie!

Tyle szczę­ścia, co człek prze­śni,

Tyle ży­cia, co jest w pie­śni.

Dłu­gom błą­kał się bez celu

I mil­cza­łem, tro­ską bla­dy.

Jak gro­bo­wy głaz Wa­we­lu,

Bo nie było z wami rady.

W wa­śni bra­cia się roz­dar­ła

I jak wróg mi ży­cie zbrzy­dło,

Jak w wię­zie­niu pieśń za­mar­ła

I so­ko­le zwi­sło skrzy­dło…

Dziś – gdy jest znów śpie­wać komu,

Gdy was wi­dzę zno­wu w zgo­dzie

W wiel­ko­pol­skim sta­rym domu,

Znów wam brząk­nę: "Żyj, Na­ro­dzie!"

*

A czy znasz ty, bra­cie mło­dy,

Te po­krew­ne two­je rody?

Tych Gó­ra­li i Li­twi­nów,

I Żmudź świę­tą, i Ru­si­nów?

A czy znasz ty, bra­cie mło­dy,

Two­je zie­mie, two­je wody?

Z cze­go sły­ną, kędy giną,

W ja­kim kra­ju i du­na­ju?

A czy znasz ty, bra­cie mło­dy,

Two­jej zie­mi buj­ne pło­dy?

Twe kur­ha­ny i mo­gi­ły,

I twe dzie­je, co się śćmi­ły?

A czy wiesz ty, co w nich leży?

O, nie za­wsze, o, nie wszę­dzie,

Mło­dy orle, tak ci bę­dzie,

Jako dzi­siaj przy ma­cie­rzy!

Trze­ba bę­dzie wa­żyć, słu­żyć,

Mil­czeć, cier­pieć i wo­jo­wać!

I nie­jed­no miłe zbu­rzyć,

A in­a­czej od­bu­do­wać…

Kto tam zgad­nie, gdzie osię­dziesz,

Jaką wodą w świat po­pły­niesz,

W któ­rej stro­nie wal­czyć bę­dziesz

I od czy­jej bro­ni zgi­niesz?…

Wy­leć pta­kiem z tego gniaz­da,

Mi­łać bę­dzie taka jaz­da,

Spoj­rzyć z góry na twe zie­mie

I ro­dzi­me two­je ple­mie…

*

Tam na pół­noc! hen, da­le­ko!

Szu­mią pusz­cze po­nad rze­ką,

Tam świat inny, lud od­mien­ny,

Kraj za­pa­dły, rów­ny, sen­ny,

Czę­sto mszy­sty i piasz­czy­sty,

Pusz­cze czar­ne, zbo­ża mar­ne,

Nie­ba bled­sze, tra­wy rzed­sze,

Roj­sty grzą­skie, gro­ble wą­skie,

Ryby, grzy­by i wę­dli­ny;

Lny do­rod­ne, huk zwie­rzy­ny

I kęs chle­ba w czo­ła po­cie. -

A na pań­ski stół ła­ko­cie:

Lip­ce sta­re, ło­sie chra­py

I niedź­wie­dzie łapy.

Puszcz i żu­brów to kra­ina,

A dzie­dzic­two Gie­dy­mi­na! -

Ćmią się pusz­cze, mgła się zbie­ra,

Po pa­sie­kach kraj prze­zie­ra,

Wół za rogi orze zglisz­cze,

W ostrym zwi­rze so­cha świsz­cze,

A za dro­gą, gdzieś w po­stron­ne,

Cią­gną wóz­ki jed­no­kon­ne.

Koń obłącz­ny w wóz­kach ma­łych,

Lud w cho­da­kach z łyku szy­tych,

W cha­tach dy­mem ogo­rza­łych,

Dra­ni­ca­mi pła­sko kry­tych.

Gdy na lud ten człek spo­zie­ra,

To aż ser­ce żal opły­nie

I za­py­tać chęć go zbie­ra:

Co ci ta, Li­twi­nie? -

Ale Li­twin nie wy­ga­da!

Bo w tej du­szy hart nie lada!

Lud to ci­chy, rzew­ny, skry­ty,

Jak to mó­wią: kuty, bity.

Kie­dy szcze­ry, jak wosk top­nie;

Ale gdy go kto za­ha­czy:

To i w gro­bie nie prze­ba­czy

I na koń­cu swe­go do­pnie! -

Choć kraj jego nie­bo­ga­ty,

Ra­dzi so­bie, bo oszczęd­ny;

Nie mar­nu­je grosz na sza­ty,

Bo roz­sąd­ny i oględ­ny.

Nie zwykł on się ko­chać w kra­sie,

Ale my­śli o za­pa­sie

I do­by­tek w dom gro­ma­dzi,

I o ju­trze wiecz­nie ra­dzi.

To­też znaj­dziesz w każ­dej po­rze

W bród wszyst­kie­go, jak w ko­mo­rze:

Czy w kra­jan­ce, czy w go­mół­ce,

Jest w ser­ni­ku ser na pół­ce.

Wi­szą kum­pie i wę­dli­ny,

I pół­gę­ski, i świ­ni­ny;

Obok w dłu­gich żer­dziach ryby;

Z siat­ki pach­ną le­śne grzy­by.

A kwas czy­sty mia­sto wody;

W lo­chu sto­ją bia­łe mio­dy,

Wód­ki star­ki i na­lew­ki,