Prawo wyborcze w Polsce od A do Z - ebook

Przedmowa autora

Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami prawnymi w Polsce mamy do czynienie z dwoma rodzajami prawa wyborczego — biernym oraz czynnym. Pierwsze z nich to tzw. prawo wybieralności, najczęściej do różnych organów państwowych, drugie zaś to prawo wybierania, dzięki któremu każdy z nas może przyczynić się do wygranej swojego kandydata na posła, senatora a nawet prezydenta RP.

Jednak chcąc brać udział w wyborach trzeba spełnić wiele warunków, aby móc ubiegać się o możliwość kandydowania, a następnie podjęcia służby publicznej.

Oczywiście tego typu zawód ma swoje plusy oraz przywileje nadające mu pewną rangę, jednak nie należy zapominać, że wraz z nimi wiążą się również większe obowiązki i odpowiedzialność za ludzi zamieszkujących nasz kraj.

Dlatego też do tego typu funkcji w pierwszej kolejności powinny zgłaszać swoją kandydaturę osoby mające potrzebę służenia własnemu narodowi i dążenia do tego, aby stawał się silniejszy i bardziej przyjazny dla obywateli.

Jednak niestety w obecnym systemie śmiem stwierdzić, że głównymi przesłankami ludzi dążących do pełnienia tego typu zawodu jest chęć zdobycie ciepłej dobrze płatnej posadki.

Mimo wszystko jestem optymistą i z nadzieją patrzę na przyszłe pokolenia wierząc, że ten trend zacznie powoli zanikać i przekształcać się w potrzebę dążenia do polepszenia sytuacji życiowej i materialnej każdego polaka.Bierne prawo wyborcze

Bierne prawo wyborcze — prawo bycia wybranym, a więc kandydowania, przysługuje obywatelom polskim, którzy posiadają czynne prawo wyborcze i ukończyli (najpóźniej w dniu wyborów) 21 lat — w wyborach do Sejmu bądź 30 lat — w wyborach do Senatu.

Bierne prawo wyborcze ma:

W wyborach do Sejmu — obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.

W wyborach do Senatu — obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

W wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej — obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu.

Na Prezydenta może być wybrana tylko osoba posiadająca pełnię praw wyborczych do Sejmu. Osoba ubiegająca się o fotel prezydencki musi zatem mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Innymi słowy nie może być ubezwłasnowolniona w całości lub w części.

Dodatkowo osoba taka nie może być pozbawiona praw publicznych i praw wyborczych. Pozbawienie praw publicznych następuje na podstawie sądu karnego. Jest to jeden ze środków karnych przewidzianych przez kodeks karny. Kara tego rodzaju może być również orzeczona w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Osoba ubiegająca się o wybór na urząd Prezydenta RP musi mieć poparcie społeczne. Konstytucja stanowi, że kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Ograniczenie to powoduje, że o tak zaszczytny i odpowiedzialny urząd mogą się ubiegać jedynie osoby z pewnym poparciem społecznym. W ten sposób wyklucza się różnego rodzaju kandydatów nie mających najmniejszych szans na wygraną.

Warto również pamiętać, że osoba sprawująca już dwukrotnie urząd Prezydenta RP nie może po raz trzeci startować w wyborach prezydenckich. Jak do tej pory jedynie Aleksander Kwaśniewski sprawował ten urząd przez dwie kadencje.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej — osoba mająca prawo wybierania w tych wyborach, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 21 lat, i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

W wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego — osoba mająca prawo wybierania tych organów w wyborach wójta — obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

prawo wybieralności nie przysługuje osobie:

która została skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe; wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944—1990 oraz treści tych dokumentów. Zgodnie z tym przepisem — wydając orzeczenie stwierdzające fakt złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, sąd orzeka utratę prawa wybieralności w wyborach do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach powszechnych organu i członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, na okres od 3 do 10 lat.

Prawa wybieralności nie ma także obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem. Nie mogą kandydować również osoby pełniące ważne funkcje w państwie, np. Prezes NBP i jego zastępcy, Prezes NIK i zastępcy, Rzecznik Praw Obywatelskich z zastępcami, ambasadorzy, członek KRRiT oraz sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej żołnierz w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji, funkcjonariusz służby ochrony państwa.Jak zostać kandydatem na wójta, burmistrza, prezydenta miasta

Kwestie wyboru organu wykonawczego gminy reguluje w pierwszej kolejności ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta, a w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie mają odpowiednie przepisy Ordynacji wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.
Wójt, wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Wybory wójta odbywają się w tym samym cyklu co wybory do organów jednostek samorządu terytorialnego. Zarządza je w tym samym trybie (rozporządzenia) Prezes Rady Ministrów, łącznie z wyborami do rad gmin (art. 5 ustawy). Wybory przeprowadzają te same komisje, w tym samym terminie, w lokalach wyborczych itd., które przeprowadzają wybory do organów stanowiących.
Prawo głosowania, wybierania wójta w danej gminie (czynne prawo wyborcze) ma każdy, kto posiada prawo wybierania do rady tej gminy.
Wyborów dokonuje się w dwóch turach, tzn. jeżeli w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie otrzyma więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie na dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku, gdy dwóch lub więcej kandydatów otrzyma tę samą liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do drugiej tury przesądza większa liczba obwodów, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów. Jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa — o dopuszczeniu kandydata do drugiej tury rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. Gdy któryś z kandydatów wycofa zgodę na udział w drugiej turze albo utraci prawo wyborcze, jego miejsce zajmuje kandydat, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów. W takim przypadku termin ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.
W drugiej turze głosowania za wybranego uważa się kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów. Jeżeli obaj kandydaci otrzymają tę samą liczbę głosów, o wyborze decyduje większa liczba obwodów głosowania, w których dany kandydat otrzymał więcej głosów od konkurenta. W przypadku, gdy ilości obwodów głosowania, w których otrzymają większą liczbę głosów również będą równe, o wyborze rozstrzyga gminna komisja wyborcza w drodze losowania spośród tych dwóch kandydatów.
Wskazane na wstępie ustawy tworzą, nieco dziwaczną konstrukcję zgłaszania kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli wybory odbywają się równocześnie z wyborami do rady gminy. Ustawa w art. 7 w ust. 1 w prawo zgłaszania kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wyposaża:
1) partie polityczne i ich koalicje,
2) stowarzyszenia i organizacje społeczne,
3) oraz wyborców.
Jednakże w ust. 2 tego samego artykułu prawo to de facto ogranicza, powierzając wykonanie tej czynności wyłącznie komitetom wyborczym powołanym na podstawie Ordynacji, które zarejestrowały listy kandydatów na radnych gminy w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. Przy czym w każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu.
W związku z tym, aby zostać kandydatem na wójta należy:
1) utworzyć „własny” komitet, który będzie w stanie (wcześniej) zgłosić także odpowiednią liczbę kandydatów na radnych gminy, lub;
2) uzyskać poparcie istniejącego komitetu wyborczego, który zamierza zgłosić (zgłosił) odpowiednią liczbę kandydatów na radnych gminy, a nie zamierza zgłaszać własnego kandydata.
Trywializując, można stwierdzić, że prawo zgłoszenia kandydata na wójta mają tylko te komitety wyborcze, które wykażą odpowiednie moce przerobowe i skuteczność w zgłaszaniu kandydatów na radnych gminy, a tym samym kandydatem na wójta może być osoba, która jeszcze przed kandydowaniem zdobędzie odpowiednie poparcie.
Ten sam kandydat na wójta może być zgłoszony tylko przez jeden komitet.
Zgłoszenia kandydata dokonuje w imieniu komitetu wyborczego pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub osoba przez niego upoważniona. Osoba upoważniona nie może upoważnić innej (kolejnej) osoby.
Kandydatem na wójta może być tylko osoba, która:
1) posiada obywatelstwo polskie;
2) ukończyła 25 lat (lub ukończy najpóźniej w dniu głosowania);
3) i nie jest:
a) pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,
b) pozbawiona praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,
c) ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądowym,
d) karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego,