Słownik pedagogiki specjalnej - ebook

PRZEDMOWA

Niepełnosprawność w znaczeniu trwałego lub przejściowego ograniczenia możliwości funkcjonowania fizycznego lub/i psychicznego, które utrudnia jednostce realizację zadań życiowych oraz wypełnianie ról społecznych zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi, stanowi obecnie poważny problem medyczny, społeczny – w tym psychologiczny i pedagogiczny – oraz ekonomiczny. Każdego niemal roku wzrasta liczba osób niepełnosprawnych w różnym wieku dotkniętych w różnym stopniu różnymi rodzajami niepełnosprawności. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia z przełomu XX i XXI w. wynika, że na kuli ziemskiej liczba niepełnosprawnych wynosiła ok. 500 milionów ludzi, a w Polsce obejmowała ok. 12% ogółu ludności, w tym ponad 3% dzieci w wieku do 14. roku życia. Oznacza to, że ponad 4 miliony osób wymagało u nas i nadal wymaga – trwale lub okresowo – różnych form i zakresów diagnozy, profilaktyki, rehabilitacji oraz terapii o charakterze opiekuńczym, leczniczym i psychopedagogicznym, a także wsparcia socjalnego i prawnego.

Jednym z głównych warunków osiągnięcia tego celu jest objęcie osób niepełnosprawnych – od urodzenia do późnej starości – różnymi formami oddziaływań rehabilitacyjnych i edukacyjnych w ośrodkach specjalnych oraz placówkach ogólnodostępnych i integracyjnych. Znaczny udział w realizacji tego celu ma pedagogika specjalna, której wielozakresowe zręby zaczęto u nas budować w XIX stuleciu, a która – obecnie jako nauka interdyscyplinarna – zajmuje znaczącą pozycję w systemie nauk społeczno-humanistycznych. Interdyscyplinarność pedagogiki specjalnej zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym wynika z potrzeby łączenia i korzystania z różnych dziedzin wiedzy w celu skutecznego rozwiązywania problemów psychosomatycznych, psychoterapeutycznych, psychopedagogicznych, socjopedagogicznych i społecznych osób niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie, a także wybitnie uzdolnionych oraz w podeszłym wieku. Pedagogika specjalna stale rozszerza zakres swoich zainteresowań, wykorzystując wiedzę specjalistyczną z medycyny, genetyki, patologii oraz polityki społecznej, ekonomii i techniki itp. Dyscypliny naukowe, z których korzysta, są tak różne, a zakres objętej nimi wiedzy tak obszerny, że system pojęć oraz terminów stosowanych w jej obrębie wymaga jasnego i precyzyjnego sformułowania zapewniającego intersubiektywną komunikowalność. Próbę sprostania temu zadaniu podjęto w prezentowanym Słowniku pedagogiki specjalnej. Przeznaczony on jest dla bardzo szerokiego kręgu odbiorców, ponieważ zintegrowane bytowanie pełnosprawnych i niepełnosprawnych dotyczy wszystkich obszarów człowieczego funkcjonowania w wymiarze jednostkowym i społecznym. Potencjalnymi odbiorcami Słownika będą zatem nie tylko rodzice dzieci niepełnosprawnych, pracownicy naukowi, studenci pedagogiki, psychologii, socjologii, prawa itd., ale także doświadczeni nauczyciele i wychowawcy, psycholodzy, prawnicy, a także pracownicy socjalni, chcący rozszerzać swoją wiedzę.

Prezentowany Państwu Słownik pedagogiki specjalnej ma następującą strukturę:

Przedmowa, w której starano się nakreślić jego genezę oraz cele.

Część słownikowa, zawierająca hasła ułożone w porządku alfabetycznym.

Dobierając hasła, kierowano się wielodyscyplinarnością pedagogiki specjalnej oraz brano pod uwagę podmiot jej oddziaływań, a są nim osoby niepełnosprawne w różnym wieku: niemowlęta, dzieci w wieku przedszkolnym, dzieci i młodzież w wieku szkolnym, osoby dorosłe oraz znacznie zaawansowane pod względem wieku. Hasła dotyczą szerokiego kręgu spraw, w tym:

• wczesnej wielospecjalistycznej diagnozy i stymulacji rozwoju dzieci z różnymi rodzajami i stopniem niepełnosprawności;

• patologii i profilaktyki zaburzeń rozwoju;

• edukacji, rehabilitacji, resocjalizacji oraz terapii medycznej i psychologiczno-pedagogicznej jednostek niepełnosprawnych w różnym wieku (od urodzenia do później starości);

• specyfiki metod nauczania, form organizacyjnych oraz środków stosowanych w pracy z osobami o różnym stopniu i złożoności niepełnosprawności;

• społecznego funkcjonowania osób niepełnosprawnych w różnych środowiskach życia;

• regulacji prawnych dotyczących tych osób.

Łączna liczba haseł wynosi 1020. Główne hasła niekiedy rozszerzane są o treści szczegółowe – pisane mniejszą czcionką – i tworzą wówczas większe obszary tematyczne. Ponadto przy definiowaniu niektórych pojęć stosowane są odwołania do wcześniej zamieszczonych haseł – zaznaczone strzałką (→ ).

Część biograficzna prezentuje syntetyczne biogramy najwybitniejszych prekursorów i twórców pedagogiki specjalnej, dzięki którym powstały zręby, a następnie dość już okazały gmach tej dyscypliny.

Taką koncepcję Słownika uznano za optymalną dla jego potencjalnych odbiorców – o których już wcześniej wspomniano – i pomocną w ich edukacji i pracy na rzecz osób niepełnosprawnych.

Warszawa, 2013 r.