Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864–1914 - ebook

Przemiany społeczno-ekonomiczne w Królestwie Polskim w latach 1864–1914, obok pozytywnych konsekwencji, niosły ze sobą polaryzację społeczeństwa, eskalację biedy i zjawisk dewiacyjnych. Niniejsza publikacja jest poświęcona rozwijającym się w tym czasie patologiom społecznym, które w badanym okresie i współcześnie są uważane za szczególnie groźne: alkoholizmowi, prostytucji, „handlowi żywym towarem”, dzieciobójstwu, porzucaniu dzieci, aborcji, krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci prowadzącemu do powstania grupy „dzieci ulicy” oraz demoralizacji i przestępczości nieletnich. Analizie poddano opinie i poglądy społeczeństwa Królestwa Polskiego na temat uwarunkowań tych zjawisk, ich przejawów i konsekwencji. Równolegle przedmiot badań stanowiły inicjatywy społeczne o charakterze profilaktycznym, edukacyjnym i opiekuńczo-wychowawczym na rzecz osób najuboższych, opuszczonych, zaniedbanych, wykazujących zachowania patologiczne. Celem pracy było także określenie skuteczności owych działań i ich znaczenia w modernizacji życia społecznego na przełomie XIX i XX w.

Metodologię badań historyczno-pedagogicznych starano się połączyć z metodami badań idei, myśli i praktyk pedagogicznych. Złożoność podejmowanego zagadnienia spowodowała, że zasadne było sięgnięcie do ustaleń specjalistów z pokrewnych dyscyplin naukowych – pedagogów, historyków społecznych, historyków prawa i medycyny, literaturoznawców. Wzbogaciło to pracę, będącą monografią o charakterze historyczno-pedagogicznym, o interdyscyplinarną refleksję nad badanymi zjawiskami.

Wstęp

Rozdział I. Położenie ludności w Królestwie Polskim w latach 1864–1914

1. Przemiany społeczne w dobie industrializacji i zmian pouwłaszczeniowych

2. Warunki socjalno-bytowe

3. Zdrowotność mieszkańców i stan opieki medycznej

4. Dostęp do oświaty i nauki

Rozdział II. Ideowe podstawy zainteresowania problematyką patologii społecznych w XIX i na początku XX w.

1. Pozytywizm

2. Socjalizm i nacjonalizm

3. Społeczna nauka Kościoła

4. Od dobroczynności do polityki społecznej

5. Ruch higieniczny i eugenika

6. Nowe koncepcje pedagogiczne

Rozdział III. Opinia publiczna wobec przyczyn, przejawów oraz społecznych i wychowawczych konsekwencji alkoholizmu

1. Obyczajowe uwarunkowania pijaństwa

2. Alkoholizm – skala zjawiska i jego przyczyny

3. Zdrowotne i społeczne skutki alkoholizmu

4. Kongresy, wystawy, odczyty jako forma popularyzacji wiedzy o alkoholizmie

5. Działalność organizacji społecznych na rzecz propagowania trzeźwości

6. Spożywanie alkoholu przez dzieci i młodzież jako problem społeczno-wychowawczy

Rozdział IV. Prostytucja jako przedmiot dyskusji społecznej i działań opiekuńczo-wychowawczych

1. Problem prawnych regulacji prostytucji

2. Uwarunkowania i skutki prostytucji

3. Prostytucja nieletnich i przemoc seksualna wobec dzieci i młodzieży

4. Działalność organizacji społecznych na rzecz pomocy prostytutkom i kobietom zagrożonym prostytucją

5. Wychowanie seksualne jako środek zapobiegania prostytucji

Rozdział V. Opinie i poglądy dotyczące dzieciobójstwa i porzucania dzieci oraz formy zapobiegania tym patologiom

1. Dzieciobójstwo jako naruszenie ładu społecznego

2. Przyczyny dzieciobójstwa i porzucania dzieci

3. Formy zapobiegania dzieciobójstwu

4. Opieka nad porzuconymi dziećmi

5. Aborcja jako forma dzieciobójstwa

Rozdział VI. Postawy społeczne oraz obszary działań profilaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych wobec dzieci opuszczonych, zaniedbanych i zaburzonych przestępczo

1. Problem „dzieci ulicy” w dyskursie publicystycznym i aktywności organizacji społecznych

2. Działania opiekuńczo-wychowawcze wobec dzieci osamotnionych i najuboższych jako forma przeciwdziałania demoralizacji

3. Inicjatywy społeczne w zakresie działań profilaktyczno-wychowawczych na rzecz dzieci ubogich i zagrożonych dewiacjami społecznymi

4. Działalność resocjalizacyjna wobec dzieci i młodzieży

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia

Od Redakcji