Facebook - konwersja
Czytaj fragment
Pobierz fragment

Społeczna gospodarka rynkowa - ebook

Data wydania:
1 stycznia 2008
Format ebooka:
EPUB
Format EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie. Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
, MOBI
Format MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
(2w1)
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
54,00

Społeczna gospodarka rynkowa - ebook

Zarówno w Konstytucji RP (art. 20), jak i w projekcie Konstytucji dla Europy (art. I-3) zapisano, iż podstawą ustroju gospodarczego jest społeczna gospodarka rynkowa. Pojęcie to oznacza ład gospodarczy, zapewniający jednocześnie efektywność w sensie ekonomicznym oraz sprawiedliwość społeczną. W sytuacji narastających w skali światowej dysproporcji poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz związanych z nimi napięć społecznych, idee społecznej gospodarki rynkowej, oparte na ordoliberalizmie i łączeniu ładu konkurencyjnego i wolności gospodarczej z ładem społecznym, stają się coraz powszechniejsze.
Książka składa się z 6 rozdziałów, w których autor przedstawia:
- główne problemy współczesnej gospodarki, - ogólną charakterystykę ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej, - koncepcję polityki gospodarczej Waltera Euckena, - koncepcję polityki gospodarczej Ludwiga Erharda, - analizę porównawczą obu koncepcji, - wnioski dotyczące kształtowania ładu gospodarczego.
Autor dowodzi, że we współczesnym świecie, w warunkach globalizacji i integracji, ład gospodarczy jest podstawą harmonijnego rozwoju. Jego brak powoduje osłabienie dynamizmu gospodarczego i narastanie konfliktów społecznych nawet w krajach najbogatszych, o czym świadczą liczne, zawarte w książce przykłady.

Kategoria: Ekonomia
Zabezpieczenie: Watermark
Watermark
Watermarkowanie polega na znakowaniu plików wewnątrz treści, dzięki czemu możliwe jest rozpoznanie unikatowej licencji transakcyjnej Użytkownika. E-książki zabezpieczone watermarkiem można odczytywać na wszystkich urządzeniach odtwarzających wybrany format (czytniki, tablety, smartfony). Nie ma również ograniczeń liczby licencji oraz istnieje możliwość swobodnego przenoszenia plików między urządzeniami. Pliki z watermarkiem są kompatybilne z popularnymi programami do odczytywania ebooków, jak np. Calibre oraz aplikacjami na urządzenia mobilne na takie platformy jak iOS oraz Android.
ISBN: 978-83-01-16863-6
Rozmiar pliku: 2,1 MB

FRAGMENT KSIĄŻKI

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Wszelkie poznanie lub nauka mają punkt wyjścia w problemach. Poznanie zaczyna się od pojawienia się napięcia między posiadaną ograniczoną wiedzą i niewiedzą co do sposobu wyjaśniania i rozwiązywania istniejących problemów. Toogólne stwierdzenie Karla R. Poppera, brytyjsko-wiedeńskiego twórcy filozoficznej koncepcji krytycznego racjonalizmu, odnosi się również do problemów związanych z przebiegiem procesu gospodarowania w społeczeństwie. W skali poszczególnych gospodarek narodowych, ugrupowań gospodarczych takich jak Unia Europejska oraz w gospodarce światowej problemów tego rodzaju, mogących inicjować poznanie i rozwój wiedzy, jest współcześnie wiele.

Kolejność poniższych rozważań wynika z wymienionej współzależności między problemami a wiedzą niezbędną do ich wyjaśniania i rozwiązywania. Po skrótowym zaprezentowaniu zasadniczych problemów współczesnych gospodarek podjęta zostanie kwestia koncepcji społecznej gospodarki rynkowej jako przedmiotu badań, następnie zostaną sformułowane hipotezy (główna i szczegółowe) oraz cel pracy. Kolejne kroki to: omówienie zastosowanego podejścia badawczego, literatury w zakresie przedmiotu badań oraz kolejności rozdziałów niniejszej pracy.

Problemy gospodarcze współczesności

W teorii ekonomii prawie nikt nie kwestionuje tezy, że konkurencyjny mechanizm rynku wraz z giętkimi cenami równowagi zapewnia najlepszą, spośród wszystkich wchodzących w rachubę sposobów realizacji, alokację dóbr i zasobów. Od czasów fizjokratów, a przede wszystkim szkockiego filozofa moralności uznawanego za ojca duchowego nauki ekonomii Adama Smitha, czyli od drugiej połowy XVIII wieku, teza ta stoi w centrum zainteresowania i badań wielu pokoleń ekonomistów. Dowodu na korzyści wynikające z międzynarodowej rynkowej wymiany gospodarczej dostarczył jako pierwszy na początku XIX wieku autor teorii kosztów komparatywnych, klasyk angielskiej ekonomii politycznej, David Ricardo.

Wielu liberalnych ekonomistów zwraca jednak współcześnie uwagę na to, że optymalizujący ogólnogospodarczą alokację rynek wywołuje jednocześnie tendencję do kształtowania się w społeczeństwie gospodarującym różnic dochodowych i majątkowych trudnych lub wręcz niemożliwych do zaakceptowania z punktu widzenia sprawiedliwości i równości społecznej. Noblista i najbardziej chyba znany oraz uznany w świecie współcześnie żyjący ekonomista Paul A. Samuelson stwierdził w związku z tym lapidarnie: „Rynek nie ma ani serca, ani też mózgu. On czyni po prostu to, co czyni”. Z kolei autor bardzo rozpowszechnionego w skali międzynarodowej podręcznika ekonomii Gregory N. Mankiw podkreśla, że niewidzialna ręka rynku, przy całej sprawności w zakresie alokacji, nie gwarantuje sprawiedliwego podziału dobrobytu powstającego w procesie gospodarowania. Nie zapewnia bowiem tego, że każdy członek społeczeństwa otrzyma niezbędną do jego egzystencji żywność, odzież i opiekę medyczną. Z kolei Ludwig Erhard obawiał się, że wspomniana tendencja rynku prowadzi ostatecznie do ewolucji struktur władzy politycznej w kierunku państwa opiekuńczego i ukształtowania oraz rozpowszechnienia się ludzkiego typu „socjalnego poddanego”, liczącego na zapewnienie materialnych podstaw jego egzystencji przez państwo. Poprzez hipertrofię organów władzy państwowej, dokonujących korekty rynkowego podziału dochodów, tendencja ta zagraża również wolności innych jednostek ludzkich, a w ostateczności nawet egzystencji wolnego społeczeństwa.

Wysoka dynamika rozwoju gospodarki rynkowej w skali międzynarodowej, szczególnie po załamaniu się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku gospodarczego i społecznego ładu realnego socjalizmu, idzie w parze z pojawieniem się dalszych problemów. Międzynarodowe koncerny starają się zdobywać na rynkach pozycję monopolistyczną lub przynajmniej oligopolistyczną. Poprzez fuzje i przejmowanie konkurentów zmierzają do zakwestionowania racji bytu ładu konkurencyjnego, a pośrednio także wolności oraz odpowiedzialności jednostek ludzkich w poszczególnych krajach i w skali światowej. Krótki horyzont czasowy, rosnąca niepewność i ryzyko w procesie gospodarowania, nierówności dochodowe oraz majątkowe (szczególnie drastyczne przykłady to Ameryka Łacińska i Afryka) rozpowszechniają się w skali międzynarodowej lub nawet globalnej. Nasilają się problemy ekologiczne współczesnego świata. Tendencje autodestrukcyjne, uruchomione przez dynamiczny rozwój gospodarki światowej i ogólny przyrost materialnego dobrobytu, stawiają dalsze istnienie ludzkości pod znakiem zapytania — zwłaszcza w razie braku silnych czynników im przeciwdziałających.

Wszystko razem powoduje narastanie społecznego zapotrzebowania na politykę gospodarczą ujmującą rynek w ramy wyznaczone przez ukształtowany świadomie przez organy władzy politycznej ład gospodarczy. Paul A. Samuelson stwierdza w tym kontekście: „Kapitalizm potrzebuje reguł gry. Niezbędny jest w nim godny zaufania system prawny”. W wymiarze narodowym i ponadnarodowym szanse powodzenia rokuje jednak tylko polityka ograniczająca się do kształtowania stabilnych i ogólnie obowiązujących reguł gry podmiotów gospodarczych. Nie napotyka ona bowiem w tak wysokim stopniu jak wszelkie formy, mniej lub bardziej bezpośrednich ingerencji w przebieg rynkowego procesu gospodarowania, na analizowaną przez Friedricha Augusta von Hayeka barierę informacyjną. Utrudnia ona — lub wręcz uniemożliwia — konceptualizację i prowadzenie racjonalnej polityki gospodarczej. Bariera ta polega na przyjmowaniu przez organy władzy politycznej założenia o posiadaniu wiedzy o gospodarce, która w rzeczywistości nie jest dla nich dostępna. Wiedzę tę bowiem posiadają mikroekonomiczne podmioty gospodarcze i jednostki ludzkie, bezpośrednio zaangażowane w proces gospodarowania (wiedza zdecentralizowana). Polityka gospodarcza ignorująca barierę informacyjną bazuje na arogancji władzy krzewiącej niebezpieczną dla siebie i społeczeństwa iluzję o własnej wszechwiedzy i wynikającej stąd omnipotencji. Wymaga ona racjonalizacji przez mające systematyczną naukową podbudowę, i w miarę możliwości także wypróbowane w praktyce, koncepcje polityki gospodarczej.

Wzrost społecznego zapotrzebowania na politykę gospodarczą, ujmującą funkcjonowanie rynku w ramy wyznaczone przez ogólnie obowiązujące i stabilne reguły gry podmiotów rynkowych, znajduje odbicie w aktach legislacyjnych konstytucyjnego szczebla. Zgodnie z artykułem 20 Konstytucji RP z 1997 roku: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”.

Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej jako przedmiot badań

W ostatnich dziesięcioleciach XX wieku straciła sporo ze swego pierwotnego blasku — mimo pewnych oznak renesansu w ostatnich latach — nauka Johna Maynarda Keynesa i rozpowszechniany przez jego uczniów i zwolenników keynesizm. W jeszcze większym stopniu zdaje się to dotyczyć, stojącego zresztą w opozycji do tego nurtu myśli ekonomicznej, monetaryzmu Miltona Friedmana lub modnej szczególnie w latach osiemdziesiątych XX wieku koncepcji polityki ekonomii podażowej. W związku ze słabnięciem siły przyciągania i atrakcyjności wymienionych koncepcji polityki gospodarczej w dyskusjach naukowych coraz częściej pojawia się teza o postępującej ogólnej erozji doktryny liberalnej jako ich teoretycznej podstawy w kapitalistycznych gospodarkach rynkowych. Doktryna liberalna krytykowana jest obecnie zresztą nie tylko w Polsce, ale także w świecie anglosaskim i Europie Zachodniej jako niezbyt przydatna do rozwiązywania problemów, przed którymi stoi współczesna polityka gospodarcza. Wymienić można tu między innymi publikację Georga Sorosa czy też bestseller Josepha Stiglitza poddający krytyce Międzynarodowy Fundusz Walutowy i jego politykę monetarną.

W związku z krytyką doktryny liberalnej należy zwrócić uwagę na to, że zarówno keynesizm, jak i ekonomia podażowa i monetaryzm mają pewną cechę wspólną. Te dwie zasadniczo odmienne koncepcje polityki gospodarczej zakładają jednak, w odniesieniu do istotnego aspektu polityki gospodarczej, dokładnie to samo, tj. bezpośrednie oddziaływanie polityki na przebieg procesu gospodarowania. Zgodnie z nauką J.M. Keynesa oznacza to sterowanie przez państwo, przy zastosowaniu instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej, przebiegiem procesu gospodarowania od strony zagregowanego popytu. Z kolei koncepcja ekonomii podażowej i monetaryzmu zakłada oddziaływanie państwa, za pośrednictwem instrumentów polityki fiskalnej i podatkowej oraz dostosowanego do wzrostu produktu krajowego brutto względnie potencjału produkcyjnego gospodarki przyrostu ilości pieniądza w obiegu (Milton Friedman), na rozmiary zagregowanej podaży oraz stabilność poziomu cen. Fascynacja teoretyków ekonomii i polityki gospodarczej możliwościami bezpośredniego oddziaływania od strony popytu (keynesizm) albo też od strony podaży (ekonomia podażowa i monetaryzm) na przebieg procesu gospodarowania odwracała uwagę od kształtowania reguł gry podmiotów rynkowych. Ich kształtowanie jest natomiast przedmiotem zainteresowania bazującej na liberalnej doktrynie ekonomicznej koncepcji ordoliberalizmu i społecznej gospodarki rynkowej.

Atrakcyjność pojęcia „społeczna gospodarka rynkowa” jako koncepcji polityki gospodarczej idzie w parze z niejasnościami, a także wynikającymi stąd nieporozumieniami co do interpretacji jej istoty. Literatura daje różne i często sprzeczne ze sobą odpowiedzi na pytanie, czym jest społeczna gospodarka rynkowa i czym różni się ona od gospodarki rynkowej jako takiej. Na główne źródło powstałego zamieszania interpretacyjnego wskazał F.A. von Hayek. Krytykował on pojęcie społecznej gospodarki rynkowej jako „Kautschukwort” (słowo jak kauczuk), które jego zdaniem jest na tyle pojemne, że może pomieścić różnorodne treści, także sprzeczne z istotą gospodarki rynkowej.

W tej samej intencji określał społeczną gospodarkę rynkową również jako „Wieselwort”. Oznacza to tyle, co „słowo-łasiczka”, z którego grupy społeczne, pragnące równości i zabezpieczenia przez państwo materialnych podstaw ich egzystencji, mogą — podobnie jak łasiczka z jajka — dosłownie wyssać wszelką treść przesądzającą o istocie gospodarki rynkowej. W wyniku tego z gospodarki rynkowej pozostawałaby tylko jej zewnętrzna, powierzchowna atrapa. Krytyczne wypowiedzi F.A. von Hayeka przyczyniły się pośrednio do tego, że niektórzy liberalni ekonomiści podkreślają, iż opowiadają się za bezprzymiotnikową gospodarką rynkową.

Do niejasności związanych z interpretacją pojęcia „społeczna gospodarka rynkowa” przyczyniło się również dość powszechne nierozróżnianie między koncepcją polityki kształtowania ładu gospodarczego a ładem gospodarczym rzeczywiście istniejącym. Konsekwencją tego jest między innymi rozpowszechniona interpretacja społecznej gospodarki rynkowej jako ładu gospodarczego istniejącego współcześnie w Republice Federalnej Niemiec lub w niektórych innych kontynentalnych krajach Unii Europejskiej. Jego istotną cechą jest współwystępowanie konkurencyjnej gospodarki rynkowej i stosunkowo szerokiego zakresu interwencjonizmu państwowego, zmierzającego do korekty rynkowego podziału dochodów w imię ideałów równości i sprawiedliwości społecznej. Współczesny ład gospodarczy Niemiec jest jednakże dość odległy od tego, w istocie rzeczy liberalnego ładu gospodarczego, co do którego w latach pięćdziesiątych XX wieku przyjęło się określenie społecznej gospodarki rynkowej. Jeszcze bardziej oddalony jest on od koncepcji polityki gospodarczej L. Erharda, stanowiącej naukową podstawę jego kształtowania.

Interpretując społeczną gospodarkę rynkową na płaszczyźnie koncepcji polityki gospodarczej, konieczne wydaje się podkreślenie różnic poglądów między myślicielami uchodzącymi za jej twórców. Z jednej strony wymienić trzeba Alfreda Müllera-Armacka, który w pracy opublikowanej w 1946 roku wprowadził to pojęcie jako pierwszy do literatury ekonomicznej. Znana i wielokrotnie cytowana jest sformułowana przez tego autora dziesięć lat później definicja tego pojęcia: „Sens społecznej gospodarki rynkowej polega na połączeniu zasady wolności na rynku z zasadą równości społecznej”. W sposobie rozumienia tego terminu przez A. Müllera-Armacka wolność jednostek gospodarujących i rynkowy mechanizm koordynacji ich działalności gospodarczej traktowane są instrumentalnie jako najlepszy spośród możliwych do zastosowania w praktyce sposobów alokacji dóbr i zasobów. Mimo optymalnej alokacji wyniki rynkowego podziału dochodów powinny, według tego autora, podlegać korekcie przez państwo, aby podzielić je sprawiedliwie, zapewniając w ten sposób gospodarce rynkowej społeczny charakter i jej przetrwanie w dłuższej perspektywie. Traktowanie rynku i wolności gospodarujących jednostek ludzkich w instrumentalny sposób cechowało m.in. również socjalistycznych myślicieli. Za cel stawiali sobie zaprzężenie rynku i rynkowych instrumentów sterowania przebiegiem procesu gospodarowania do realizacji celów gospodarczych określonych na podstawie decyzji organów władzy państwowej. Intensywnie dyskutowaną w literaturze ekonomicznej próbą tego rodzaju była opublikowana w 1936 roku w „Review of Economic Studies” koncepcja socjalizmu konkurencyjnego Oskara Langego.

Od instrumentalnego nastawienia A. Müllera-Armacka i O. Langego do rynku jako urządzenia rachunkowego zapewniającego, poprzez ceny równowagi, optymalną alokację zasobów i dóbr odróżnia się sposób podejścia do tego zagadnienia ze strony ordoliberalnych ekonomistów Waltera Euckena i Ludwiga Erharda. Wolność podmiotów gospodarujących i rynkowa koordynacja ich działalności gospodarczej wiążą się z wyznawanym systemem wartości społecznych. Rynek jest przede wszystkim sposobem organizacji społecznego procesu gospodarowania, zapewniającym gospodarującym jednostkom ludzkim życie w wolności i odpowiedzialności. Optymalizacja alokacji dóbr i zasobów jest zaś — w warunkach istnienia konkurencji rynkowej — rezultatem tego sposobu współdziałania wolnych jednostek ludzkich. Społeczny charakter gospodarki rynkowej powinien być, według nich, zagwarantowany nie przez państwową korektę rynkowego podziału dochodów, a przede wszystkim w wyniku realizacji polityki kształtowania ładu gospodarczego. W nawiązaniu do znanej idei, której autorstwo przypisywane jest Arystotelesowi, miałaby ona stwarzać jednostkom ludzkim reżym równych szans w konkurencji rynkowej. Jest to więc koncepcja polityki gospodarczej z natury rzeczy par excellence liberalna. Jej sens sprowadza się do określenia stabilnych i ogólnie obowiązujących reguł gry rynkowej, zapewniających gospodarującym jednostkom ludzkim wysoki stopień równości szans konkurowania. Ograniczałoby to niepożądane, socjalne konsekwencje funkcjonowania optymalizującego alokację rynku.

Przedmiotem badawczym niniejszej pracy są koncepcje polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda. Ich wspólną cechą jest dostrzeganie w rynku nie tylko instrumentu optymalizacji alokacji zasobów i dóbr, ale przede wszystkim bezalternatywnego sposobu organizacji społecznego procesu gospodarowania. Rynek interpretowany jest przez tych ordoliberalnych myślicieli jednocześnie w dwóch wymiarach — jako mechanizm optymalizacji alokacji zasobów i dóbr oraz rozwiązanie instytucjonalne sprzyjające istnieniu i przetrwaniu wolności jednostek ludzkich i wolnego społeczeństwa. Od instrumentalnego podejścia do rynku A. Müllera-Armacka odróżnia ich to, że interpretują go w ścisłym związku z wartościami społeczeństwa.

W kwestii koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda prezentowane są w literaturze sprzeczne poglądy. Rozpowszechniona jest teza, że W. Eucken i inni ordoliberałowie byli teoretykami społecznej gospodarki rynkowej, a L. Erhard jako polityk gospodarczy był skutecznym realizatorem ich idei. W tym ujęciu L. Erhardowi pozostaje tylko rola wykonawcy konceptualnych idei sformułowanych przez W. Euckena i innych ordoliberałów (m.in. Franza Böhma, Leonharda Mikscha, Wilhelma Röpke). Zasadniczo inne stanowisko prezentuje w tej kwestii Horst Friedrich Wünsche, który podkreśla to, że koncepcja społecznej gospodarki rynkowej rozwinięta została przede wszystkim przez L. Erharda. Według tego autora L. Erhard stał tylko w luźnym związku z ordoliberalną szkołą myślenia ekonomicznego skupioną wokół W. Euckena. Podobnie argumentuje Karl Hohmann, wskazując na istotny wkład L. Erharda w rozwinięcie konceptualnego fundamentu jego polityki gospodarczej.

Z perspektywy koncepcji polityki gospodarczej stwarzającej intelektualne przesłanki rozwiązywania problemów współczesnych gospodarek nie wydaje się jednak sprawą najważniejszą rozstrzygnięcie sporu o to, który z dwóch wyżej wymienionych poglądów jest bliższy prawdy. O wiele bardziej uzasadnione wydaje się podejście pragmatyczne. Zasadnicze znaczenie uzyskuje odpowiedź na pytania: Czy i co można by współcześnie przejąć z idei tych ekonomistów dla ukierunkowania polityki gospodarczej w skali poszczególnych gospodarek narodowych oraz w skali międzynarodowej? Czy możliwe jest jej ukierunkowanie w sposób odpowiadający jednocześnie wymogowi racjonalności gospodarczej i społecznej? Czy wykazanie komplementarności koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda oraz ich syntetyzujące ujęcie mogłoby okazać się wkładem w rozwinięcie koncepcji społecznej gospodarki rynkowej idące w tym kierunku? Próba poszukiwania odpowiedzi na tak postawione pytania byłaby równoznaczna z podjęciem tematu badawczego, który pozostał na uboczu głównego nurtu badań teorii polityki gospodarczej. Nie wzbudził on — jak dotychczas — prawie żadnego zainteresowania, gdyż drogę do jego podjęcia zamykała akceptacja tezy o W. Euckenie jako teoretyku i L. Erhardzie jako realizatorze koncepcji społecznej gospodarki rynkowej.

Hipotezy i cel pracy

W rozdziale 1 niniejszej książki zostanie zaprezentowana ogólna charakterystyka ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej. Po omówieniu jej podstawowych elementów oraz związanych z nimi pojęć w dalszych rozdziałach stanie się możliwe sprawdzenie postawionych hipotez szczegółowych, a następnie głównej hipotezy pracy. W rozdziale 2 weryfikacji zostanie poddana hipoteza, że dorobek naukowy W. Euckena stwarza konceptualne podstawy polityki kształtowania konkurencyjnego ładu gospodarczego, oddziałującego na przebieg procesu gospodarowania w sposób zgodny z logiką neoklasycznych modeli funkcjonowania rynku konkurencyjnego. W rozdziale 3 zostanie zweryfikowana hipoteza dotycząca dorobku naukowego L. Erharda. Sprowadza się ona do stwierdzenia, iż stwarza on konceptualne podstawy polityki ładu społecznej gospodarki rynkowej sprzyjającej umacnianiu wolności oraz odpowiedzialności gospodarujących jednostek ludzkich. Na podstawie analizy porównawczej dorobku wymienionych ekonomistów zostanie podjęta w rozdziale 4 próba weryfikacji głównej hipotezy niniejszej pracy, tj. stwierdzenia, że koncepcje te są komplementarne i w wyniku tego ich synteza jest zarówno możliwa, jak i wskazana.

Porównanie i synteza dorobku naukowego W. Euckena i L. Erharda powinny pozwolić na zaprezentowanie społecznej gospodarki rynkowej jako ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej, która mogłaby stanowić model orientacyjny dla polityki gospodarczej. Model ten mógłby współcześnie okazać się użyteczny zarówno w skali poszczególnych gospodarek narodowych, jak i w skali międzynarodowej. Zrealizowanie tego zadania — przynajmniej w pewnym stopniu — jest ostatecznym celem niniejszej pracy.

Istniejące możliwości wykorzystania ordoliberalnej koncepcji społecznej gospodarki rynkowej w roli modelu orientacyjnego polityki gospodarczej wynikają z tego, że neoklasyczny główny nurt teorii ekonomii skoncentrowany wokół logiki funkcjonowania rynku konkurencyjnego uzyskuje dzięki temu konceptualne wsparcie przez osadzenie go w ramach konkurencyjnego ładu gospodarczego (W. Eucken) oraz oparcie go na społecznym fundamencie wolnych i odpowiedzialnych, gospodarujących jednostek ludzkich (L. Erhard). W rezultacie możliwa staje się konkretyzacja wysoce abstrakcyjnych rozważań głównego nurtu teorii ekonomicznej, tzn. ich przybliżenia do rzeczywistości gospodarczej. O każdej realnie egzystującej gospodarce wiadomo zaś, że charakteryzuje się ona zawsze i wszędzie istnieniem określonego ładu gospodarczego i gospodarujących w jego ramach, mniej albo bardziej wolnych i odpowiedzialnych, ludzi. Nawiązując do wprowadzonej do literatury przez Johna Rawlsa teorii sprawiedliwości, można stwierdzić, iż omawiana koncepcja polityki gospodarczej nie zakłada, tak jak J. Rawls w swoim głośnym eksperymencie myślowym konferencji wolnych i równych osób, jej uczestnikom świadomie welonu niewiedzy. Wręcz odwrotnie, jej intencją jest zerwanie tego welonu z głównego nurtu teorii ekonomicznej. W razie powodzenia tego zamiaru zostałaby ona skonfrontowana z wiedzą o istniejącym ładzie gospodarczym i jego społecznym fundamencie, nieobecną w jej abstrakcyjnych modelach. W rezultacie wzrosłaby przydatność teorii ekonomii dla polityki gospodarczej i rozwiązywania skomplikowanych problemów współczesności.

Podejście badawcze

Najogólniej można stwierdzić, że zastosowana w pracy naukowej metoda badawcza powinna mieć zawsze indywidualny charakter. Oznacza to, że każdy konkretny przedmiot badań wymaga zindywidualizowanej, dostosowanej do jego istoty metody poszukiwania wiedzy. Wymóg indywidualizacji metody badawczej odnosi się także do, będącej w niniejszej pracy przedmiotem badań, analizy i syntezy, koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda.

Gdyby stanąć — w odniesieniu do wspomnianego przedmiotu badań — na pozycji głośnej tezy Maxa Webera, że wypowiedzi naukowe nie powinny zawierać sądów wartościujących, to prace badawcze z zakresu teorii polityki gospodarczej nie mogłyby być uznane za opracowania o charakterze naukowym. Z tak rygorystyczną interpretacją wspomnianej tezy nie sposób byłoby się jednak zgodzić, gdyż każda polityka gospodarcza realizowana jest w społeczeństwie gospodarującym, w którym istnieje zawsze określony system wartości. Wpływają one na myślenie i zachowania jednostek ludzkich, w tym także na ich zachowania w gospodarce. Z tego zasadniczego względu wszelka wiedza o gospodarce związana jest zawsze z określonym systemem wartości. Abstrahowanie w rozważaniach o koncepcjach polityki gospodarczej od tego istotnego czynnika byłoby bezzasadne, oddalając je w decydującym punkcie od realiów życia gospodarczego. W rezultacie byłyby one mało przydatne albo nawet bezwartościowe dla polityki gospodarczej.

System wartości przyjęty w niniejszej pracy za podstawę rozważań o koncepcjach polityki gospodarczej dominuje w europejskim kręgu kulturowym. W jego centrum stoi wolność jednostki ludzkiej oraz równość i sprawiedliwość społeczna. Wartości te są głęboko zakorzenione również wśród ordoliberalnych uczonych, ukierunkowując ich myślenie o gospodarce. Zbliżony w poglądach do L. Erharda i W. Euckena, zaprzyjaźniony z nimi ordoliberał Wilhelm Röpke, określając wolność jednostki ludzkiej jako najwyższą wartość, stwierdził, że gdyby był osobiście zmuszony wybierać między wolnością a materialnym dobrobytem, to bez względu na straty materialne wypowiedziałby się za wolnością. W podobnym duchu i z równym zdecydowaniem formułowali swą preferencję dla wolności jednostki ludzkiej wielokrotnie W. Eucken i L. Erhard.

W odniesieniu do będącej przedmiotem badawczym niniejszej pracy analizy koncepcji polityki gospodarczej mamy do czynienia nie z teorią opisowo-objaśniającą, tylko z teorią o charakterze normatywnym. Punktem wyjścia teorii normatywnej jest z reguły stwierdzenie — z punktu widzenia przyjętych przez oceniającego kryteriów oceny — określonego niepożądanego stanu rzeczy, który należałoby zmienić. W koncepcjach polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda obiektem krytycznej oceny był występujący w Niemczech i innych krajach zachodnioeuropejskich w pierwszej połowie XX wieku ład gospodarczy i określony przezeń przebieg procesu gospodarowania. Odnoszące się do koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda, uprzednio sformułowane hipotezy szczegółowe i hipoteza ogólna pracy, będą podlegać weryfikacji w ramach rozwiniętego w rozdziale 2 modelu analizy.

Ogólnie rzecz biorąc, można wyodrębnić dwa sposoby weryfikacji hipotez naukowych, tj. weryfikację modelową i weryfikację empiryczną. W odniesieniu do, mających ex definitione normatywny charakter, koncepcji polityki gospodarczej do zastosowania nadaje się przede wszystkim metoda weryfikacji modelowej. Ze względu na abstrakcyjny przedmiot badań może to być jedynie analiza jakościowa. Metody ilościowe mogłyby być brane pod uwagę tylko wtedy, gdyby główna hipoteza niniejszej pracy poddana została weryfikacji empirycznej. Weryfikacja modelowa musi natomiast sprowadzać się do zbadania, czy koncepcja konkurencyjnego ładu gospodarczego W. Euckena nie jest sprzeczna z koncepcją ładu społecznej gospodarki rynkowej L. Erharda. Z odpowiedzi na to pytanie wynika kolejna kwestia do rozstrzygnięcia, czy w razie stwierdzenia niesprzeczności tych koncepcji można, z punktu widzenia materialnego zadania gospodarki, jak i wartości społecznych, sformułować tezę o ich komplementarności.

Nie wyklucza to jednak całkowicie możliwości podjęcia próby empirycznej weryfikacji hipotezy o celowości zespolenia tych dwóch koncepcji polityki gospodarczej w jedną zwartą konceptualną całość. Byłoby to jednak możliwe tylko pod warunkiem, że zostałaby ona sprawdzona w praktyce polityki gospodarczej. Jednakże nawet w takim przypadku konieczne jest poczynienie zastrzeżenia, że polityka kształtowania ładu gospodarczego ma, niejako z założenia, długi horyzont czasowy. Realistycznie rzecz biorąc, nie można liczyć na rezultaty mierzalne i dające się w miarę jednoznacznie przyporządkować tej polityce w krótkim okresie. Empiryczna weryfikacja omawianej hipotezy mogłaby być przeprowadzona solidnie i w sposób naukowo uzasadniony jedynie na przestrzeni co najmniej kilkunastu lat. Dla potrzeb polityki gospodarczej w demokratycznych społeczeństwach, z powtarzającymi się regularnie, co kilka lat, wyborami władz politycznych, jest to okres długi. Długiego okresu w ekonomii dotyczy zaś realistyczna uwaga sformułowana swego czasu przez J.M. Keynesa: „In the long run we are all dead”. Modelowa weryfikacja hipotezy o komplementarności i możliwości syntezy koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda uzyskuje także z tego względu nie tylko teoretyczne, ale i praktyczne znaczenie.

Literatura

W niemieckim obszarze językowym istnieje obszerna literatura fachowa i publicystyka, podejmujące temat ordoliberalizmu i społecznej gospodarki rynkowej. Pionierskie prace z tej dziedziny pojawiły się w latach trzydziestych XX wieku w Niemczech. Po roku 1933 na emigracji w Turcji i Szwajcarii zaczęły ukazywać się prace Alexandra Rüstowa i Wilhelma Röpke. Ogromna liczba publikacji dotyczących tej tematyki przypada na lata czterdzieste i pięćdziesiąte XX wieku. Ta rozległa i wieloaspektowa tematyka wzbudza jednakże zainteresowanie naukowców z dziedziny ekonomii, jak również z innych nauk społecznych, aż do dnia dzisiejszego. Na przykład wybitny znawca tej problematyki, historyk myśli ekonomicznej, Joachim Starbatty oszacował dla okresu 1986-1995 liczbę dotyczących jej publikacji na 14 500 pozycji. Z kolei w ankiecie przeprowadzonej w 2006 roku przez „Verein für Socialpolitik” wśród około 3000 nauczycieli akademickich i pracowników instytutów badawczych w Niemczech, Austrii i Szwajcarii około 23,6% ankietowanych wskazywało na ordoliberalizm jako najbliższą im szkołę myślenia ekonomicznego.

Ze względu na ogromną liczbę publikacji naukowych z zakresu przedmiotu badań niniejszej pracy konieczna okazała się selekcja pozycji literaturowych branych pod uwagę. Przede wszystkim zostały uwzględnione oryginalne opracowania W. Euckena i L. Erharda, innych ordoliberalnych myślicieli ich generacji (głównie W. Röpke i A. Rüstowa) oraz najbliższych współpracowników, znających najlepiej poglądy W. Euckena i L. Erharda. W stosunkowo szerokim zakresie wzięte zostały pod uwagę dzieła F.A. von Hayeka, który wprawdzie nie jest zaliczany do grupy ordoliberałów w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale którego poglądy są jednak do nich w wysokim stopniu zbliżone. Uwzględnione zostały także niektóre prace A. Müllera-Armacka, gdyż jego poglądy w pewnych istotnych punktach są przeciwstawne wobec ordoliberalnych koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda. Pozwala to, poprzez pokazanie różnic między nimi, precyzyjniej scharakteryzować istotę poglądów tych dwóch ekonomistów. W dalszej kolejności uwzględniono publikacje z dwóch wiodących ośrodków naukowych, zajmujących się współcześnie rozwijaniem i popularyzowaniem koncepcji polityki gospodarczej W. Euckena i L. Erharda. Są to Instytut im. Waltera Euckena we Freiburgu oraz Fundacja im. Ludwiga Erharda w Bonn. Ośrodki te dysponują własnymi, książkowymi seriami wydawniczymi, a fundacja Ludwiga Erharda wydaje ponadto naukowy kwartalnik „Orientierungen zur Wirtschafts- und Gesellschaftspolitik”. W uzasadnionych przypadkach zostały uwzględnione także publikacje w języku polskim. Społeczna gospodarka rynkowa, jako koncepcja polityki gospodarczej, jest w ostatnich latach w Polsce intensywnie i kontrowersyjnie dyskutowana.

Wykorzystanie oryginalnych prac W. Euckena i L. Erharda do analizy ich koncepcji polityki gospodarczej łączy się z trudnościami recepcji i oceny mającymi przyczynę w ich zasadniczo różnym charakterze. Można w tym przypadku mówić o występowaniu wyraźnej asymetrii. O ile W. Eucken opublikował dwie fundamentalne pozycje książkowe Grundlagen der Nationalökonomie (1939) i pośmiertnie wydane w 1952 roku Grundsätze der Wirtschaftspolitik oraz wiele podejmujących poszczególne aspekty myśli ordoliberalnej artykułów naukowych, popularyzujących je broszur oraz innych opracowań, to rozległe piśmiennictwo L. Erharda jest zupełnie inne. Po wejściu wojsk amerykańskich do jego rodzinnego miasta Fürth we Frankonii L. Erhard zajmował, począwszy od roku 1945, różne, coraz wyższe i bardziej odpowiedzialne stanowiska w zachodnioniemieckiej polityce. Jego publikacje ograniczały się — jak można przypuszczać z braku czasu na większe i bardziej systematyczne opracowania — do artykułów w pracach zbiorowych i czasopismach oraz przemówień i wystąpień w mediach. Nawet najbardziej znana i przetłumaczona na wiele języków świata książka L. Erharda Dobrobyt dla wszystkich jest zbiorem artykułów i przemówień, zestawionym przez jego bliskiego współpracownika Wolframa Langera. Ogromna liczba artykułów, przemówień i wystąpień radiowych oraz telewizyjnych L. Erharda została uszeregowana i chronologicznie pomieszczona w cytowanych w niniejszej pracy kilku innych obszernych zbiorach jego prac. Specyfika twórczości naukowej i publicystycznej L. Erharda powoduje, że w stosunkowo szerszym, niż w przypadku W. Euckena, zakresie zostały uwzględnione opinie o jego koncepcji polityki gospodarczej sformułowane przez znających jego poglądy najbliższych współpracowników. Poglądy L. Erharda musiały być w ramach niniejszej pracy w wyższym stopniu niż w przypadku W. Euckena zrekonstruowane i zsyntetyzowane z jego prac i wypowiedzi w okresie prawie 50 lat aktywnej działalności zawodowej i pisarskiej.

Układ pracy

Przedłożona książka składa się z siedmiu części, tj. „Przedmowy”, „Wprowadzenia”, czterech kolejnych rozdziałów i „Podsumowania”. Uzupełnia je „Bibliografia”, która może być przydatna osobom zajmującym się omawianą problematyką, a także studiującym ekonomię.

We „Wprowadzeniu” został przedstawiony problem badawczy wynikający z funkcjonowania współczesnych gospodarek w Polsce i świecie. W rozdziale 1 została zaprezentowana ogólnie ordoliberalna koncepcja polityki gospodarczej i jej główne elementy składowe. W rozdziale 2 została podjęta analiza koncepcji konkurencyjnego ładu gospodarczego W. Euckena. W rozdziale 3 analizie poddano koncepcję społecznej gospodarki rynkowej L. Erharda. W rozdziale 4 zamieszczono analizę porównawczą koncepcji W. Euckena i L. Erharda oraz podjęto próbę ich syntezy. Wyniki pracy i wypływające z nich wnioski dotyczące społecznej gospodarki rynkowej jako ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej zamieszczone zostały w „Podsumowaniu”.

Przypisy

K.R. Popper, Logika nauk społecznych, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Filozoficzne” 1992, vol. LXXI, nr 1317, s. 120, cyt. za: K. Meredyk, Przedmiot i metoda nauk ekonomicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2003, s. 51.

Der Markt hat kein Herz, wywiad z P.A. Samuelsonem, „Der Spiegel” 2005, nr 7, s. 150.

G.N. Mankiw, Grundzüge der Volkswirtschaftslehre, wyd. 3, Schäffer-Poeschel Verlag, Stuttgart 2004, s. 13.

L. Erhard, Wohlstand für Alle, wyd. 8, ECON Verlag, Düsseldorf–Wien 1964, s. 251–253.

Z. Sadowski, W poszukiwaniu drogi rozwoju. Myśli o przyszłości świata i Polski, PAN, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2006, s. 15–31.

Der Markt..., op. cit., s. 153.

F.A. von Hayek, Die Anmaßung von Wissen, „ORDO – Jahrbuch für Ordnung der Wirtschaft und Gesellschaft”, t. 26, Lucius & Lucius, Stuttgart 1975, s. 12–21.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, „Dziennik Ustaw” nr 78, poz. 483 ze zm.

W relacji z obrad organu doradczego rządu – Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów RP – zwraca na to uwagę Elżbieta Mączyńska. Por. tej autorki: Słabnące tempo wzrostu w gospodarce światowej. Sympozjum Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej, „Ekonomista” 2003, nr 5, s. 655.

Z. Sadowski, O ustroju społeczno-gospodarczym, J. Mujżel, B. Fiedor, S. Owsiak, E. Mączyńska, Polski ustrój społeczno-gospodarczy: Jaki kapitalizm? Raport Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, Warszawa 2003, nr 22, s. 30–33.

G. Soros, Der Globalisierungsreport – Weltwirtschaft auf dem Prüfstand, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek bei Hamburg 2003; J. Stiglitz, Globalization and its Discontents, W.W. Norton & Company, New York 2002.

F.A. von Hayek, Was ist und was heißt „sozial”, A. Hunold (red.), Masse und Demokratie, Eugen Rentsch Verlag, Erlenbach–Zürich 1957, s. 72 i n.

V. Klaus, Tschechische Transformation und europäische Integration: Gemeinsamkeiten von Visionen und Strategien, Neue Presse Verlags-GmbH, Passau 1995, s. 49; A. de Jasay, Soziale Marktwirtschaft: Sozialismus in anderer Form?, A. de Jasay, J. Starbatty, G. Radnitzky, H.F. Wünsche, Adjektivlose oder Soziale Marktwirtschaft?, Ludwig-Erhard-Stiftung, Bonn 1993, s. 9–18.

A. Müller-Armack, Wirtschaftslenkung und Marktwirtschaft, Kastell Verlag, München 1990, s. 65.

A. Müller-Armack, hasło: Soziale Marktwirtschaft, Handwörterbuch der Sozialwissenschaften, t. 9, Gustav Fischer, Stuttgart, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) Tübingen, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1956, s. 390.

A. Müller-Armack, Wirtschaftslenkung..., op. cit., s. 93–94, 100–101.

H.F. Wünsche, Die marktwirtschaftlichen Ordnungsvorstellungen und das moderne Wirtschaftsgebahren, „Orientierungen zur Wirtschafts- und Gesellschaftspolitik” 2004, z. 100, s. 7–8.

O. Lange, O ekonomicznej teorii socjalizmu, O. Lange, Socjalizm, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1973, s. 231–304.

Według Langego rynek jako przestarzałe urządzenie rachunkowe z wieku przedelektronowego mógłby być w funkcji alokacyjnej zastąpiony przez komputery zdolne do rozwiązywania układu wielu tysięcy jednoczesnych równań wyrażających warunki równowagi rynkowej w socjalizmie. Por. O. Lange, O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 448–449.

K. Schiller, Der schwierige Weg in die offene Gesellschaft – Kritische Anmerkungen zur deutschen Vereinigung, Wolf Jobst Siedler Verlag GmbH, Berlin 1994, s. 23–24; M.E. Streit, Freiburger Beiträge zur Ordnungsökonomik, J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1995, s. 111–112; W. Benz, Von der Besatzungsherrschaft zur Bundesrepublik. Stationen einer Staatsgründung 1946–1949, Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 1989, s. 125.

H.F. Wünsche, Ludwig Erhards Gesellschafts- und Wirtschaftskonzeption, Verlag Bonn Aktuell GmBH, Stuttgart 1968 oraz tego samego autora: Erhards Soziale Marktwirtschaft: von Eucken programmiert, von Müller-Armack inspiriert?, Ludwig-Erhard-Stiftung, Soziale Marktwirtschaft als historische Weichenstellung. Bewertungen und Ausblicke, ST Verlag GmbH, Düsseldorf 1997, s. 139–155.

Pod koniec 1976 roku, kilka miesięcy przed śmiercią, L. Erhard został zaproponowany Królewskiej Akademii Nauk w Sztokholmie jako kandydat do Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Wuzasadnieniu wniosku znaleźć można następujące stwierdzenie: „Erhard jest z istoty całej swej osobowości naukowcem . Erhardowi udało się coś, co naukowcom zdarza się raczej niezwykle rzadko. Na podstawie własnych badań wniósł on nie tylko wkład do rozwoju nauk ekonomicznych, ale miał jeszcze możliwość wcielenia swej koncepcji w praktyce gospodarczej. Jego sukces jest w istocie rzeczy osiągnięciem teoretyka, którego życie przeniosło na płaszczyznę polityki gospodarczej”. Por. K. Hohmann, Begrüßung, Ludwig-Erhard-Stiftung, Ludwig Erhard und seine Politik, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart–New York 1985, s. 7.

J. Rawls, A Theory of Justice, wyd. 5, Cambridge, Mass., 2003, s. 13.

K. Meredyk, Przedmiot i metoda..., op. cit., s. 65.

Ibidem, s. 84. Podobnie argumentują w tej kwestii inni autorzy. Por. m.in. M. Streit, Theorie der Wirtschaftspolitik, wyd. 6, Lucius & Lucius, Stuttgart 2005, s. 224–225.

Por. G. Habermann, Das Maß des Menschlichen. Ein Wilhelm Röpke Brevier, Ott Verlag, Thun 1999, s. 51–52.

K. Meredyk, Przedmiot i metoda..., op. cit., s. 77.

Empiryczna weryfikacja miała zresztą częściowo miejsce w latach 1948–1966, gdy Erhard, zajmując stanowiska rządowe, federalnego ministra gospodarki, wicekanclerza i w ostatnich latach kanclerza federalnego, realizował politykę kształtowania ładu gospodarczego według koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Jej rezultatem był zainaugurowany przez reformę walutowo-gospodarczą z 1948 roku i kontynuowany w latach pięćdziesiątych oraz sześćdziesiątych XX wieku tzw. zachodnioniemiecki cud gospodarczy.

Przykładami koncepcji polityki gospodarczej sprzecznych ze sobą mogą być z jednej strony nauka J.M. Keynesa i rozwinięty przez jego zwolenników keynesizm oraz z drugiej strony ekonomia podażowa i monetaryzm M. Friedmana.

Cytowane za: G.N. Mankiw, Grundzüge..., op. cit., s. 812.

J. Starbatty, Soziale Marktwirtschaft als Forschungsgegenstand: Ein Literaturbericht, H.F. Wünsche (red.), Soziale Marktwirtschaft als historische Weichenstellung, ST Verlag, Düsseldorf 1997, s. 63.

S. Dullien, Forschen jenseits der Aktualität, „Financial Times Deutschland”, 15 maja 2006, s. 16.

P. Pysz, Rola państwa w ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej, „Ekonomista” 2005, nr 1, s. 78.

Według Victora Vanberga poglądy W. Euckena i F.A. von Hayeka różnią się zasadniczo tylko w jednym istotnym punkcie, tj. w odniesieniu do sposobu kształtowania ładu gospodarczego. O ile Eucken kładzie w tym zakresie nacisk na decydującą rolę państwa, to Hayek zawierza procesowi prowadzącej do wyboru najbardziej przydatnych reguł gry podmiotów gospodarczych spontanicznej selekcji rynkowej. Por. V. Vanberg, F.A. Hayek und die Freiburger Schule, Freiburg, „Freiburger Diskussionspapiere zur Ordnungsökonomik” 2002, nr 1, s. 4–7.

P. Pysz, Ordoliberalna koncepcja polityki gospodarczej Waltera Euckena, „Ekonomista” 2007, nr 3, s. 341–364; C. Józefiak, Zakres wyboru modelu gospodarki rynkowej, „Gospodarka Narodowa” 2007, nr 1/2, s. 7; T.T. Kaczmarek, Ład ekonomiczny w demokratycznym państwie, Difin, Warszawa 2006, s. 111–114; E. Mączyńska, Społeczna gospodarka rynkowa a anglo-amerykański model gospodarczy. Kontrowersje i nieporozumienia, W. Bieńkowski, M.J. Radło (red.), Amerykański model rozwoju gospodarczego. Istota, efektywność i możliwość zastosowania, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2006, s. 375–385; T.T. Kaczmarek, P. Pysz, Ludwig Erhard i społeczna gospodarka rynkowa, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2004.

Koniec wersji demonstracyjnej.
mniej..

BESTSELLERY

Kategorie: