Starość i młodość w literaturze i kulturze - ebook

Kategorie czy też toposy starości i młodości są bardzo często obecne we wszelkich dokonaniach będących przejawem działalności artystycznej. Funkcjonują zarówno w kulturze wysokiej, jak i popularnej, ponieważ należą do pojęć podstawowych, stanowiąc fundamentalne wymiary przebiegającej w czasie egzystencji człowieka. W książce znajdują się charakterystyki utworów respektujących poetyki kolejnych okresów literackich – od średniowiecza po czasy współczesne. Omawiane dzieła literackie przynależą do poezji oraz do prozy, reprezentując liczne gatunki i formy, takie jak: poemat, traktat, kazanie, poradnik, wierszowana epika, sielanka, dramat, elegia, epitafium, powieść, krótkie utwory liryczne (wiersze), rozważania drogi krzyżowej, reportaż czy piosenka. Rozważania, będące przekrojowym spojrzeniem na literaturę, dotyczą twórczości: Françoisa Villona, Stefana Falimirza, Mikołaja Reja, Fabiana Birkowskiego, Samuela Twardowskiego, Klemensa Bolesławiusza, Franciszka Zabłockiego, Franciszka Karpińskiego. Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Marii Bartusówny, Narcyzy Żmichowskiej, Eugenii Żmijewskiej, Brunona Schulza, Jana Lechonia, Zofii Nałkowskiej, Haliny Poświatowskiej, Tadeusza Konwickiego, Jacka Kaczmarskiego i Wojciecha Tochmana.

Michał Kuran, Starość i młodość jako nieustannie aktualne, uniwersalne motywy literackie i kulturowe – wprowadzenie do zbioru studiów  7

W kręgu antropologii i filozofii  23

Kamila Kulesza, „Gdy wspomnę, w onej szczęsnej dobie czem byłam, a czem dziś się stałam”. Antropologiczno-historyczna analiza motywu młodości i starości w poezji Françoisa Villona  25

Dawid Nowakowski, Vetus melius est. Zarzuty nowinkarstwa i apologia tradycji w szesnastowiecznych sporach między humanistami a scholastykami  37

Anna Ż. M. Wiśniewska-Grabarczyk, Czy literatura potrafi „mówić kulinariami”? Na przykładzie kategorii starości i młodości  47

Niewinność i kosztowanie smaków młodości  61

Katarzyna Stępińska, Dziecko w twórczości księdza Jana Twardowskiego  63

Michał Sadowski, Pierzchliwa, młoda, płocha – wizerunek głównej bohaterki romansu Sa- muela Twardowskiego ze Skrzypny Nadobna Paskwalina, w kontekście mitologii  71

Bartłomiej Łuczak, Nie tylko muzyczna droga wirtuoza. O młodości, dorastaniu i życiowej klęsce Romualda z Książki pamiątek Narcyzy Żmichowskiej  81

Joanna Jabłońska, „Czemu młodości nie dał mi Bóg, tej płochej, lekkiej, swawolnej?” – rozrachunek z życiem w twórczości Marii Bartusówny  93

Sylwia Kępa, Obraz pensjonarki w literaturze popularnej początku XX wieku na podstawie powieści Płomyk. Z pamiętnika instytutki Eugenii Żmijewskiej  103

Anna Kaźmierska, Kobieta u progu życia. Dojrzewanie do miłości, seksualności, przyjaźni w Kobietach Zofii Nałkowskiej  113

Katarzyna Bis, Bunt czy egzaltacja? Atrybut młodości w literaturze popularnej na przykładzie wybranych powieści dla dziewcząt z okresu PRL-u  139

Odcienie i smaki starości  147

Klaudia Adamczewska, Refleksje na temat zdrowej i szczęśliwej starości w Żywocie człowieka poczciwego Mikołaja Reja i Zielniku Stefana Falimirza (sfery sacrum i profanum)  149

Beata Prokopczyk, Umizgi staruszka – o sielance Chloe i Likas Franciszka Zabłockiego  155

Ewelina Szymczak, Motyw starości w wybranych utworach Franciszka Karpińskiego  163

Magdalena Ciechańska, Opowieść ciała – ciało opowieści. Jak dojrzewała słowiańska epopeja Juliusza Słowackiego?  173

Mateusz Grabowski, „Ogień i piasek” – o ostatnim okresie życia i twórczości Norwida na podstawie elegii Na zgon Poezji 183

Aldona Jankowska, Odkryć piękno w starości… Kobieta w jesieni życia w świetle wybranych źródeł XIX i XX stulecia  195

Monika Urbańska, „Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na marne” — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia  203

Aleksandra Smusz, Wariacje na temat starości w opowiadaniach Brunona Schulza  213

Katarzyna Ossowska, Starość, czyli „niemożność, zdezaktualizowanie, zblaknięcie”, jako leitmotiv w tryptyku sylwicznym oraz autokomentarzach Tadeusza Konwickiego  227

Kamil Dźwinel, „W młodości byłem Tezeuszem”. Perspektywa senilna w twórczości Jacka Kaczmarskiego  237

Cierpienie i śmierć  247

Paulina Poterała, „Odstąpcie, nie umarła dzieweczka, ale śpi” – życie jest czekaniem na śmierć – z kaznodziejstwa Fabiana Birkowskiego  249

Marta Tyszko, Moralizatorska funkcja motywów eschatologicznych w poemacie Przeraźliwe echo trąby ostatecznej Klemensa Bolesławiusza  257

Monika Bednarczyk, Droga krzyżowa jako metafora przemijania  271

Ewa Joanna Marczak, „Żyje się tylko chwilę” – czy Halina Poświatowska zmarła młodo  283

Joanna Popławska, „Nasz zdrowy świat nie chce świata choroby…”. O bólu i cierpieniu w reportażach Wojciecha Tochmana  293

Stanislava Schupplerová, Literární paměť a region  301

Małgorzata Herchel, Językowo-kulturowy obraz czasu oparty na metaforyce cyklu dobowego i rocznego utrwalony w inskrypcjach nagrobnych cmentarzy wiejskich (na przykładzie wybranych wsi Podkarpacia i Małopolski)  309

Bibliografia  319

Indeks osób  335