System prawa pracy. TOM IV. Indywidualne prawo pracy. Pozaumowne stosunki pracy - ebook

W tomie IV Systemu prawa pracy przedstawione zostały zagadnienia dotyczące pozaumownych stosunków pracy. W kolejnych częściach szczegółowo omówiono stosunki pracy nawiązywane na podstawie powołania, wyboru i mianowania. Są to akty prawne kreujące nie tylko zatrudnienie pracownicze, ale również stosunki organizacyjne wykraczające poza obszar prawa pracy. Wymagało to uwzględnienia w prowadzonych rozważaniach również punktu widzenia innych dziedzin prawa, a zwłaszcza prawa administracyjnego.
Struktura opracowania jest wyznaczona tym, że poszczególne pozaumowne stosunki zatrudnienia pracowniczego mają zróżnicowany rodowód oraz w różnym stopniu odbiegają od tego, co jest charakterystyczne dla umowy o pracę. Odrębnie zatem dla każdej z podstaw tych stosunków pracy zostały zaprezentowane takie kwestie, jak:
? ich geneza i historia,
? zakres zastosowania,
? sposób nawiązania,
? zmiana i rozwiązanie,
? odrębności dotyczące uprawnień,
? odrębności dotyczące obowiązków i odpowiedzialności,
? charakter prawny.
Omówiono również źródła regulacji prawnej, odrębności dotyczące procedury rozstrzygania sporów z pozaumownych stosunków pracy oraz odrębności, jakie w odniesieniu do tych stosunków występują w zakresie zbiorowego prawa pracy.
Autorami poszczególnych rozdziałów są osoby z różnych ośrodków naukowych z całego kraju, które w swym dotychczasowym dorobku szczególnie wiele miejsca poświęciły kwestiom pozaumownych stosunków pracy, co gwarantuje, że przedstawione w opracowaniu rozważania cechuje odpowiedni poziom wnikliwości i profesjonalizmu.
Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla przedstawicieli nauki prawa pracy. Może się okazać szczególnie przydatna w dyskusji o przyszłości prawa pracy, która pozostaje w związku z działalnością Komisji przygotowującej nowy kodeks pracy. Powinna jednak być przydatna także dla praktyków, a zwłaszcza sędziów, adwokatów, radców prawnych i pracowników działów HR. Należy żywić nadzieję, że będzie także wykorzystywana w dydaktyce prawniczej.

SŁOWO WSTĘPNE 17
CZĘŚĆ I Zagadnienia ogólne
ROZDZIAŁ 1 Zagadnienia wprowadzające 23 1.1. Wielość podstaw nawiązania stosunku pracy 23 1.2. Pozaumowne podstawy zatrudnienia a zasada swobodnego nawiązywania stosunków pracy 33
ROZDZIAŁ 2 Źródła regulacji pozaumownych stosunków pracy 38 2.1. Uwagi wstępne 38 2.2. Ewolucja źródeł pozaumownych stosunków pracy 43 2.3. Obowiązujące regulacje pozaumownych stosunków pracy 51 2.3.1. Międzynarodowe źródła regulacji pozaumownych stosunków pracy 51 2.3.2. Konstytucja jako źródło regulacji pozaumownych stosunków pracy 56 2.3.3. Pragmatyki zawodowe jako źródło pozaumownych stosunków pracy 58 2.3.3.1. Uwagi wstępne 58 2.3.3.2. Pragmatyki służbowe 60 2.3.3.3. Pragmatyki pracownicze 62 2.3.4. Ustawy ustrojowe jako źródło pozaumownych stosunków pracy 67 2.3.4.1. Uwagi wstępne 67 2.3.4.2. Zatrudnienie samorządowe 68 2.3.4.3. Zatrudnienie w urzędach państwowych 71 2.3.4.4. Zatrudnienie w organach wymiaru sprawiedliwości 72 2.3.5. Akty wykonawcze 73 2.3.6. Akty wewnętrzne 77 2.3.6.1. Uwagi wstępne 77 2.3.6.2. Układy zbiorowe pracy 78 2.3.6.3. Regulaminy 80 2.3.6.4. Statuty 82 2.4. Zróżnicowanie źródeł regulacji prawnej w zależności od aktu kreującego pozaumowne stosunki pracy 85 2.4.1. Uwagi wstępne 85 2.4.2. Mianowanie 87 2.4.3. Powołanie 89 2.4.4. Wybór 93
CZĘŚĆ II Stosunki pracy z powołania
ROZDZIAŁ 3 Geneza i historia stosunków pracy z powołania 97 3.1. Wstęp 97 3.2. Geneza stosunków pracy z powołania 97 3.3. Historia przepisów prawnych dotyczących stosunków pracy z powołania po 1945 r. 110
ROZDZIAŁ 4 Zakres podmiotowy stosunków pracy z powołania 135
ROZDZIAŁ 5 Nawiązanie stosunku pracy z powołania 145 5.1. Uwagi wstępne 145 5.2. Organ właściwy do dokonania powołania 146 5.3. Zgoda osoby powołanej i forma aktu powołania 147 5.4. Treść aktu powołania 150 5.5. Tryb nawiązywania stosunku pracy na podstawie powołania 152
ROZDZIAŁ 6 Zmiany i ustanie stosunku pracy z powołania 157 6.1. Zmiana treści stosunku pracy z powołania 157 6.2. Ustanie stosunku pracy z powołania 159 6.3. Forma i treść aktu odwołania 161 6.4. Uprawnienia pracownika odwołanego w okresie wypowiedzenia 168
ROZDZIAŁ 7 Odrębności statusu prawnego pracowników zatrudnionych na podstawie powołania 170
ROZDZIAŁ 8 Charakter prawny powołania i stosunków pracy z powołania 176
CZĘŚĆ III Stosunki pracy z wyboru
ROZDZIAŁ 9 Geneza i historia stosunków pracy z wyboru 205 9.1. Geneza stosunków pracy z wyboru w II Rzeczypospolitej 205 9.2. Geneza stosunków pracy z wyboru w prezydiach rad narodowych 210 9.3. Geneza stosunków pracy z wyboru w Polsce Ludowej 215 9.4. Ewolucja stosunków pracy z wyboru w latach 1974-1990 218 9.5. Ewolucja stosunków pracy z wyboru w latach 1990-2008 221
ROZDZIAŁ 10 Zakres zastosowania stosunków pracy z wyboru 225 10.1. "Obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika" a zakres podmiotowy stosunku pracy z wyboru 225 10.2. Zakres podmiotowy stosunku pracy z wyboru w świetle obowiązującego prawa 231
ROZDZIAŁ 11 Nawiązanie stosunku pracy z wyboru 241 11.1. Uwagi wstępne 241 11.2. Pojęcie wyboru 242 11.3. Wybór a mandat pracownika z wyboru 244 11.4. Wybór a członkostwo w organizacji o charakterze samorządnym i demokratycznym 246 11.5. Wybór a czas trwania pełnomocnictwa (kadencja) 248 11.6. Tryb prowadzący do nawiązania stosunku pracy z wyboru 249 11.7. Termin nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru 258
ROZDZIAŁ 12 Zmiana i ustanie stosunku pracy z wyboru 262 12.1. Zmiana treści stosunku pracy pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru 262 12.1.1. Uwagi wprowadzające 262 12.1.2. Elementy treści stosunku pracy pracowników wybieralnych 263 12.1.3. Zmiana warunków pracy i płacy pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru 271 12.2. Ustanie stosunku pracy z wyboru 283 12.2.1. Uwagi wprowadzające 283 12.2.2. Mechanizm (tryb i forma) ustania stosunku pracy pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru 284 12.2.3. Przyczyny (okoliczności) wygaśnięcia mandatu na przykładzie wybieralnych pracowników samorządowych 289 12.2.4. Elementy powszechnej ochrony trwałości zatrudnienia pracowników sprawujących swe funkcje na podstawie wyboru 304 12.2.5. Urlop bezpłatny dla pracownika zatrudnionego na podstawie wyboru 312 12.2.6. Uprawnienia przysługujące wybieralnym pracownikom bezprawnie odwołanym ze stanowiska 326 12.2.7. Szczególna ochrona trwałości zatrudnienia pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru 333
ROZDZIAŁ 13 Odrębności statusu prawnego pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru (uprawnienia, obowiązki, odpowiedzialność) 336 13.1. Uprawnienia 336 13.1.1. Szczególne uprawnienia 336 13.1.2. Możliwość uzyskania urlopu bezpłatnego 337 13.1.3. Możliwość powrotu do pracy po urlopie bezpłatnym 338 13.1.4. Szczególne uprawnienia płacowe 340 13.1.5. Uprawnienia procesowe 345 13.2. Obowiązki 346 13.3. Odpowiedzialność pracownika świadczącego pracę na podstawie wyboru 348 13.3.1. Odpowiedzialność karna 348 13.3.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna 351 13.3.3. Odpowiedzialność materialna 354 13.3.4. Odpowiedzialność za powtarzające się naruszanie Konstytucji lub ustaw 357 13.3.5. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów antykorupcyjnych 359 13.3.6. Inne formy odpowiedzialności prawnej 360
ROZDZIAŁ 14 Charakter prawny stosunków pracy z wyboru 363 14.1. Uwarunkowania podmiotowe charakteru prawnego stosunku pracy z wyboru 363 14.2. Związek stosunku pracy z wyboru z funkcją organizacyjną 369 14.3. Terminowość stosunków pracy z wyboru 379 14.4. Kwestia wymogów kwalifikacyjnych 381 14.5. Problemy ustalania stosunków pracy z wyboru 384 14.6. Konkluzje 388
CZĘŚĆ IV Stosunki pracy z mianowania
ROZDZIAŁ 15 Geneza i historia stosunków pracy z mianowania 393 15.1. Okres przedwojenny 393 15.2. Okres powojenny 401
ROZDZIAŁ 16 Zakres zastosowania stosunków pracy z mianowania 425 16.1. Zakres i charakter kodeksowej regulacji stosunku pracy z mianowania 425 16.2. Zakres stosunku pracy z mianowania w ustawach szczególnych 429 16.2.1. Zakres stosunku pracy z mianowania w administracji 430 16.2.2. Zakres stosunku pracy z mianowania w kontroli państwowej 432 16.2.3. Zakres stosunku pracy z mianowania w oświacie i nauce 433 16.2.4. Zakres stosunku pracy z mianowania w organach ochrony prawnej 435
ROZDZIAŁ 17 Rygory selekcyjne w stosunkach pracy z mianowania 439 17.1. Charakter rygorów selekcyjnych 439 17.2. Rodzaje rygorów selekcyjnych 440 17.2.1. Rygory dotyczące cech określających sytuację prawną i osobistą kandydata 440 17.2.1.1. Obywatelstwo 440 17.2.1.2. Korzystanie z praw publicznych 443 17.2.1.3. Niekaralność 448 17.2.1.4. Stan zdrowia 449 17.2.2. Rygory dotyczące kwalifikacji zawodowych 451 17.2.3. Rygory dotyczące kwalifikacji moralnych 452
ROZDZIAŁ 18 Nawiązanie stosunku pracy z mianowania 458 18.1. Uwagi wprowadzające 458 18.2. Pracodawca zatrudniający pracownika mianowanego 460 18.3. Wymogi i postępowanie kwalifikacyjne (aplikacyjne, egzaminacyjne) warunkujące możliwość zatrudnienia na podstawie stosunku pracy z mianowania 464 18.4. Podmioty dokonujące mianowania na określone stanowisko 475 18.5. Ustawowy obowiązek mianowania na stanowisko 477 18.6. Forma i treść aktu mianowania 482 18.7. Skutki prawne aktu mianowania 487
ROZDZIAŁ 19 Zmiana stosunku pracy z mianowania 498 19.1. Wstęp 498 19.2. Historyczne uwarunkowania zmian stosunku pracy z mianowana i ich współczesne reminiscencje 501 19.3. Pojęcie zmiany stosunku pracy 511 19.4. Zmiana stosunku pracy a uprawnienia kierownicze pracodawcy 519 19.5. Dyspozycyjność jako cecha stosunku pracy z mianowania 525 19.6. Charakter prawny stosunku pracy z mianowania a sposób dokonywania jego zmian 530 19.7. Problem stosowania przepisów kodeksu pracy dotyczących zmian treści stosunku pracy w stosunkach pracy z mianowania 543
ROZDZIAŁ 20 Ustanie stosunku pracy z mianowania 551 20.1. Uwagi wstępne 551 20.2. Przyczyny odrębnych rozwiązań w zakresie ustania stosunków pracy z mianowania 552 20.3. Prawna konstrukcja ustania stosunku pracy z nominacji 559 20.4. Okoliczności powodujące ustanie lub stanowiące przesłanki rozwiązania stosunku pracy z mianowania 569 20.5. Forma i tryb rozwiązania stosunku pracy z pracownikami mianowanymi 582 20.6. Uprawnienia przysługujące w związku z ustaniem stosunku pracy z mianowania 585 20.7. Roszczenia przysługujące w razie naruszenia przepisów o wygaśnięciu lub rozwiązaniu stosunków pracy z mianowania 587 20.8. Podsumowanie 589
ROZDZIAŁ 21 Podstawowe uprawnienia pracownika mianowanego 591 21.1. Uwagi wstępne 591 21.2. Wynagrodzenie zasadnicze 600 21.2.1. Teoretyczne podstawy kształtowania wynagrodzenia zasadniczego 601 21.2.2. Sposoby kształtowania wynagrodzenia zasadniczego w przypadku pracowników mianowanych 603 21.3. Dodatki związane ze zwiększeniem obowiązków 609 21.4. Wynagradzanie w przypadku niewykonywania pracy 610 21.5. Świadczenia motywacyjne, zwiększające efektywność pracy 612 21.5.1. Premia wynikowa 613 21.5.2. Premia ocenna 614 21.5.3. Nagrody 617 21.5.4. Świadczenia stażowe 621 21.5.4.1. Dodatek stażowy 623 21.5.4.2. Nagroda jubileuszowa 625 21.5.4.3. Dodatkowe wynagrodzenie roczne 626 21.5.5. Świadczenia funkcyjne 626 21.6. Świadczenia związane z ustaniem stosunku pracy 628 21.6.1. Odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę bądź rentę 629 21.6.2. Odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników 630 21.6.3. Inne szczególne przypadki świadczeń dla osób, z którymi ustał stosunek pracy 631 21.7. Świadczenia związane z przeniesieniem 632 21.8. Urlopy pracownicze 633 21.8.1. Urlop pracowników naukowych 634 21.8.2. Urlop naukowy 635 21.8.3. Urlopy dla poratowania zdrowia 635 21.8.4. Dodatkowy urlop wypoczynkowy 636 21.8.5. Inne dodatkowe zwolnienia okolicznościowe 637 21.9. Podsumowanie 638
ROZDZIAŁ 22 Obowiązki pracownika mianowanego 641 22.1. Pojęcie i podział obowiązków 641 22.2. Obowiązki podstawowe 645 22.2.1. Obowiązek przestrzegania prawa 645 22.2.2. Obowiązek godnego zachowania się w służbie (i poza nią) 646 22.2.3. Obowiązek sumiennego i starannego wykonywania zadań 648 22.2.4. Obowiązek przestrzegania tajemnicy 650 22.2.5. Obowiązek wykonywania poleceń 652 22.3. Obowiązki dodatkowe 656 22.3.1. Obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych 656 22.3.2. Obowiązek poddania się okresowemu ocenianiu 660 22.3.3. Obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym 663 22.4. Szczególne zakazy i ograniczenia 665 22.4.1. Zakaz przynależności partyjnej oraz wykonywania mandatu posła, senatora, radnego 665 22.4.2. Ograniczenia dotyczące działalności związkowej i związane z niepolubownymi metodami rozwiązywania sporów zbiorowych 667 22.4.3. Ograniczenia związane z podejmowaniem dodatkowego zatrudnienia (czynności lub zajęć) oraz z prowadzeniem działalności gospodarczej 669 22.4.4. Zakaz podległości służbowej 674
ROZDZIAŁ 23 Odpowiedzialność pracowników mianowanych 678 23.1. Uwagi wstępne 678 23.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna 680 23.2.1. Pojęcie i charakter prawny odpowiedzialności dyscyplinarnej 680 23.2.2. Przesłanki odpowiedzialności dyscyplinarnej 683 23.2.3. Kary orzekane w postępowaniu dyscyplinarnym 688 23.2.4. Organy postępowania dyscyplinarnego 691 23.2.4.1. Rzecznik dyscyplinarny 691 23.2.4.2. Komisje i sądy dyscyplinarne 693 23.3. Struktura postępowania w sprawach dyscyplinarnych i przesłanki jego wszczęcia 696 23.3.1. Postępowanie wyjaśniające 700 23.3.2. Postępowanie rozpoznawcze 702 23.3.3. Postępowanie odwoławcze 702 23.4. Zasady postępowania dyscyplinarnego 703 23.5. Sądowa kontrola orzecznictwa dyscyplinarnego 707 23.6. Zatarcie kar dyscyplinarnych 708 23.7. Odpowiedzialność dyscyplinarna za przewinienia mniejszej wagi i odpowiedzialność porządkowa 709
ROZDZIAŁ 24 Charakter prawny mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy 716
ROZDZIAŁ 25 Status proceduralny pracowników pozaumownych 750
ROZDZIAŁ 26 Status pracowników pozaumownych w zbiorowym prawie pracy 760
ROZDZIAŁ 27 Perspektywy pozaumownych stosunków pracy w prawie polskim 777
WYKAZ SKRÓTÓW 791
BIBLIOGRAFIA 799
ORZECZNICTWO 843
INDEKS RZECZOWY 855