Umiejętności pielęgniarskie. Katalog check-list. Materiały ćwiczeniowe z podstaw pielęgniarstwa - ebook

WPROWADZENIE

Złożony obszar oczekiwanych efektów kształcenia w ramach przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa stawia określone wymagania w praktyce kształcenia zawodowego studentów pielęgniarstwa i położnictwa. Opracowanie katalogu check-list umiejętności pielęgniarskich, stanowiącego pomoc zarówno dla studenta, jak i nauczyciela w osiąganiu zakładanych efektów kształcenia, jest sprawą niezwykle ważną w drodze do rozwijania sprawności i kształtowania kompetencji zawodowych przyszłej pielęgniarki.

Szeroki zakres wiedzy, niezbędny w pracy przyszłej pielęgniarki zarówno w aspekcie poznawczym, analityczno-syntetycznym, jak i pod względem przygotowania do precyzyjnych działań realizowanych w praktyce ogólnopielęgniarskiej, determinują niełatwe warunki weryfikacji i pomiaru osiąganych przez studentów umiejętności zawodowych.

Zestaw list kontrolnych (tzw. check-list) jest nowatorską propozycją pozwalającą na zobiektywizowanie oceny poprawności wykonania umiejętności pielęgniarskich na etapie przygotowania do zawodu. Opracowanie katalogu list kontrolnych obejmujących kryteria oceny podstawowych umiejętności pielęgniarskich zawiera materiał ćwiczeniowy, będący uzupełnieniem zakresu treści podręcznika „Podstawy pielęgniarstwa. Tom 2”. Katalog list kontrolnych stanowi swoistą pomoc dla nauczycieli zainteresowanych rozwijaniem predyspozycji psychomotorycznych u studentów w procesie przygotowywania do zadań zawodowych, stwarza możliwość odkrywania mocnych oraz słabych stron procesu dydaktycznego. Każda lista kontrolna zawiera kryteria oceny poprawności wykonania umiejętności, którymi są elementy czynności istotne dla jej optymalnego przeprowadzenia, oraz przyporządkowane jej punkty. Wśród tych czynności wskazano tzw. punkty krytyczne, czyli takie czynności, które student musi bezwzględnie zrealizować z zachowaniem obowiązujących norm, gdyż przy błędnym ich wykonaniu zagrożone może być życie lub zdrowie pacjenta. Natomiast w procesie oceniania niepoprawne wykonanie umiejętności zagrażających życiu lub zdrowiu pacjenta jest jednoznaczne z jej niezaliczeniem. Dlatego można stwierdzić, że przedłożone opracowanie check-list jest niezbędnym narzędziem kształtowania kompetencji służących bezpiecznej praktyce pielęgniarskiej.

Propozycja zestawu list kontrolnych do oceny prawidłowości wykonania czynności pielęgnacyjnych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i edukacyjnych umożliwi studentom samodzielne ich kształtowanie i kontrolowanie, zgodne z kolejnymi krokami algorytmu lub procedury. Katalog pozwoli badać poprawność techniki wykonania poszczególnych czynności w ramach ćwiczeń w laboratorium umiejętności pielęgniarskich z użyciem tzw. symulacji niskiej wierności w ramach przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa czy w ramach pielęgniarstw specjalistycznych, z użyciem tzw. symulacji wysokiej wierności, jeszcze na etapie kształcenia przedklinicznego/przedszpitalnego.

Opracowanie zindeksowanych list kontrolnych dla umiejętności pielęgniarskich stanowi także niezwykle cenną pomoc w ramach przygotowywania się studenta do egzaminu klinicznego typu OSCE (Objective Structured Clinical Examination). Przygotowany zestaw narzędzi do pomiaru umiejętności z zakresu Podstaw pielęgniarstwa ma charakter zbioru, który jest podstawą do weryfikacji, krytycznego myślenia i refleksji nad praktyką edukacji zawodowej.

Ważnym uzupełnieniem materiałów ćwiczeniowych jest zestaw pytań sprawdzających, obejmujących treściowo zakres wiedzy z obszarów skatalogowanych umiejętności pielęgniarskich. Zestaw pytań zawiera klucz odpowiedzi do pytań. Może on posłużyć do oceny kształtującej (formatywnej), dokonywanej na bieżąco, służącej identyfikowaniu i usuwaniu niedostatków w wiadomościach i umiejętnościach studenta, pobudzającej jego rozwój, uzdolnienia, zainteresowania, wdrażającej do samokontroli i samooceny. Zestaw pytań jest użyteczny również w ocenie końcowej (sumatywnej) przeprowadzanej na zakończenie etapu kształcenia, np. modułu opieki pielęgniarskiej podstawowej oraz ocenie formalnej dokonywanej na zakończenie całego cyklu kształcenia, którego celem jest potwierdzenie kompetencji zawodowych studenta oraz określanie efektywności i rzetelności kształcenia.

Redaktorzy opracowania wyrażają nadzieję, że katalog list kontrolnych spotka się z życzliwym odbiorem u studentów, którzy korzystając z przygotowanych narzędzi, z łatwością osiągną sprawność w obszarze podstawowych umiejętności pielęgniarskich.

Lublin, Kraków, czerwiec 2017

Barbara Ślusarska

Danuta Zarzycka

Anna MajdaPRZEWODNIK: JAK KORZYSTAĆ Z CHECK-LIST? Barbara Ślusarska, Anna Majda, Danuta Zarzycka

Materiał przedstawiony w niniejszym katalogu ma służyć do praktycznego sprawdzenia poprawności techniki wykonania poszczególnych czynności w ramach ćwiczeń w laboratorium umiejętności pielęgniarskich. Obejmuje zestaw list kontrolnych do oceny prawidłowości wykonania procedur pielęgnacyjnych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych i edukacyjnych.

Niezbędnymi warunkami do uzyskania najlepszego wyniku w trakcie kształtowania umiejętności pielęgniarskich jest zrozumienie zasad wykonania i krytyczne myślenie na etapie działania, szczególnie w zakresie: praktyki przestrzegania higieny rąk, praktyki identyfikacji podmiotu opieki, praktyki primum non nocere, oraz praktyki zachowania społecznego pozytywnego wizerunku zawodowego pielęgniarki/położnej.

PRAKTYKA PRZESTRZEGANIA HIGIENY RĄK

W celu przestrzegania higieny rąk zgodnie z wytycznymi WHO (2010) i w oparciu o metodę „Pięciu kroków higieny rąk” opisanymi w tomie 2 „Podstaw pielęgniarstwa” personel ochrony zdrowia, w tym studenci pielęgniarstwa/położnictwa, powinni stosować praktykę higieny rąk przed przygotowaniem zestawu do danej procedury oraz w miejscu i w momencie wykonywania procedury pielęgnacyjnej, diagnostycznej, leczniczej, rehabilitacyjnej i edukacyjnej. Rekomendacje WHO wskazują, że podczas higieny rąk dominującą czynnością powinna być dezynfekcja, a nie mycie rąk, z czym Redaktorzy i Autorzy w pełni się zgadzają. Jednak ze względu na to, że przedstawiony zestaw check-list umiejętności pielęgniarskich nie dotyczy wykorzystania ich w konkretnie opisanych zadaniach zawodowych i w określonym kontekście sytuacyjnym (np. czego dotyka osoba wykonująca zabieg w strefie pacjenta, strefie pracownika, czy na jej dłoniach są widoczne zabrudzenia), zaproponowano, aby jako czynność w strukturze umiejętności wpisywać higieniczne umycie i/lub zdezynfekowanie rąk. Pozostawiając studentom/pracownikom prawo wyboru, w zależności od zmieniających się w ich praktyce zawodowej konkretnych sytuacji i wskazań tylko do mycia, tylko do dezynfekcji, czy też mycia i dezynfekcji rąk. Kolejną kwestią jest stosowanie w praktyce rękawic jednorazowych niejałowych (celowo użyto słowo rękawice nie rękawiczki, gdyż pod taką nazwą – rękawice medyczne są dystrybuowane, jako wyrób medyczny i środek ochrony indywidualnej/osobistej w placówkach ochrony zdrowia), które zdecydowano się przypomnieć powyżej w postaci piramidy (ryc. 1). W proponowanych check-listach, także ze względu na ich charakter (nie dotyczą konkretnego zadania zawodowego), postanowiono jako czynność w umiejętnościach wpisywać założenie rękawic jednorazowych niejałowych zgodnie z wytycznymi WHO, pozostawiając decyzję o ich użyciu lub wykonaniu czynności bez rękawic osobie wykonującej zabieg, w zależności od konkretnego kontekstu sytuacyjnego.

Rycina 1. Piramida stosowania rękawic jednorazowych niejałowychw praktyce według WHO
Źródło: Przetłumaczone za zgodą wydawcy: Hand Hygiene Why How and When Brochure. Genewa, WHO, 2010.
http://www.who.Int/gpsc?Smay?Hand_Hygiene_Why_How_and_When_Brochure.pdf. accessed 16 September 2013
(za: Mączyńska A. (red.) Higiena rąk w placówkach medycznych. Przewodnik krok po kroku. Wdrożenie strategii Światowej Organizacji Zdrowia. α-medicapress, Bielsko-Biała 2015, s. 24)