Umysł moralny. Jak powstają oceny moralne? - ebook

Zainteresowania współczesnych badaczy rozumowania moralnego można podzielić na trzy kategorie.

Pierwsza z nich dotyczy pytań o to, co tworzy sferę moralności oraz jakie kwestie ludzie uznają za zagadnienia podlegające ocenie moralnej?

Druga kategoria to pytania o cechy osób i właściwości działań, które wpływają na oceny i powiązane z nimi decyzje moralne. Badacze z tego obszaru starają się zrozumieć znaczenie emocji w procesie tworzenia ocen moralnych, a także określić wpływ stanu umysłu (intencjonalności) i sposobu działania osoby na ocenę moralną jej postępowania.

Trzecia kategoria odnosi się do pytania o zależności między ocenami moralnymi a przekonaniami ideologicznymi ludzi: jak rozumieją oni moralność osoby o różnych orientacjach politycznych? jakie są konsekwencje różnic w rozumieniu moralności przez osoby o odmiennych orientacjach politycznych dla sporów toczonych w życiu publicznym?

Autorka stawia te kluczowe pytania i prezentuje odpowiedzi na nie formułowane przez badaczy z różnych dziedzin: psychologów, ekonomistów, filozofów i neuronaukowców. Z badań tych wyłania się rodzaj eksperymentalnej psychologii moralnej jako dziedziny zajmującej się empirycznym badaniem procesów rozumowania moralnego. Wzrost liczby badań i rozwój technologii (pozwalających np. na obrazowanie aktywności mózgu podczas dokonywania ocen i wyborów moralnych) znacznie poszerzył wiedzę o procesach tworzenia ocen moralnych. Wciąż jednak wiele kwestii zostało poznanych w dość ograniczonym stopniu, co stanowi wyzwanie zachęcające do dalszych badań.

Okładka

Strona tytułowa

Strona redakcyjna

Spis treści

Wprowadzenie

Rozdział 1. Czym jest moralność?

1.1. Pojęcie moralności

1.2. Krótka historia nauki o moralności

1.3. Czym są normy?

1.3.1. Normy moralne a normy konwencjonalne

1.3.2. Normy moralne a normy społeczne

1.3.3. Normy moralne, normy społeczne i normy quasi-moralne

1.4. Klasyfikacje norm moralnych

1.4.1. Socjologiczna klasyfikacja M. Ossowskiej

1.4.2. Antropologiczna klasyfikacja R. Shwedera i współpracowników

1.4.3. Psychologiczna klasyfikacja B. Wojciszke i W. Baryły

1.4.4. Psychologiczna klasyfikacja J. Haidta i C. Josepha

1.5. Współczesne obszary badań nad rozumowaniem moralnym

1.6. Podsumowanie

Rozdział 2. Emocje czy rozum: co leży u podstaw ocen moralnych?

2.1. Emocje w rozumowaniu moralnym

2.2. Dane empiryczne na temat roli emocji w ocenach moralnych

2.2.1. Dane behawioralne

2.2.2. Dane z neurobrazowania aktywności mózgu osób zdrowych

2.2.3. Dane neuropsychologiczne

2.2.4. Dane kliniczne

2.3. Modele teoretyczne dotyczące roli emocji podczas formułowania ocen moralnych

2.3.1. Model społeczno-intuicjonistyczny J. Haidta

2.3.2. Model dwóch procesów J. Greene’a

2.3.3. Teoria uniwersalnej gramatyki moralnej J. Mikhaila

2.3.4. Diadyczna teoria moralności potocznej K. Graya i D. Wegnera

2.4. Podsumowanie

Rozdział 3. Natura ocen moralnych: deontologizm czy konsekwencjalizm?

3.1. Deontologiczne i utylitarystyczne podejście do ocen moralnych

3.2. Cechy sytuacji

3.3. Cechy osoby oceniającej

3.4. Czynniki emocjonalne i poznawcze a natężenie deontologicznych/utylitarystycznych inklinacji moralnych (badanie własne)

3.4.1. Wprowadzenie

3.4.2. Metoda

3.4.3. Wyniki

3.5. Aktywizacja normy

3.6. Konsekwencje postawy deontologicznej i konsekwencjalistycznej

3.7. Inklinacje moralne a efekt ubezpieczonej ofiary (badanie własne)

3.7.1. Wprowadzenie

3.7.2. Metoda

3.7.3. Wyniki

3.8. Podsumowanie

Rozdział 4. Jak sposób działania wpływa na oceny moralne?

4.1. Znaczenie intencjonalności działania w ocenach moralnych

4.1.1. Potoczne pojęcie intencjonalności

4.1.2. Intencjonalność skutków ubocznych

4.1.3. Wielkość ubocznej szkody a wnioskowanie o intencjonalności jej spowodowania (badania własne)

4.1.4. Znaczenie intencjonalności w różnych obszarach moralności i rozmaitych kulturach

4.1.5. Zasada podwójnego skutku – unikanie intencjonalnego wyrządzania szkody

4.2. Bezpośredniość doprowadzenia do szkody – znaczenie pośredników w działaniu

4.3. Działanie – zaniechanie działania

4.4. Podsumowanie

Rozdział 5. Jak przekonania moralne są powiązane z orientacjami politycznymi?

5.1. Źródła i skutki różnic w moralności

5.2. Przekonania moralne osób o różnych orientacjach politycznych

5.3. Przekonania moralne Polaków o różnych orientacjach politycznych (badanie własne)

5.3.1. Wprowadzenie

5.3.2. Metoda

5.3.3. Wyniki

5.3.4. Dyskusja

5.4. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia