Wszystko co wiemy - ebook

WSPÓŁCZESNA NAUKA SZYBKO SIĘ ZMIENIA: wczorajsze odkrycia pojutrze zostaną podważone lub tak szczegółowo uzupełnione, że o wcześniejszych doniesieniach niewielu będzie już pamiętać. Te same zjawiska wyjaśnia się za pomocą wielu konkurencyjnych hipotez lub teorii, konstruowanych w ramach rywalizujących paradygmatów, z których raz te, a raz inne zyskują największe poparcie. A nowe, coraz doskonalsze metody badawcze co rusz zmuszają do rewizji poglądów przyjmowanych dotąd niemal za oczywiste.

By za tym pędzącym korowodem odkryć nadążyć, paradoksalnie, warto czasem zwolnić lub się zatrzymać. Dlatego w szóstym specjalnym wydaniu „Tygodnika Powszechnego”, które oddajemy w Państwa ręce, zebraliśmy artykuły, które nie dotyczą konkretnych, pojedynczych odkryć, ale proponują szersze, przekrojowe spojrzenie, zahaczają o filozoficzne zagadnienia (a te, jak wiadomo, nie starzeją się od ponad dwóch tysięcy lat) lub odwołują się do historii nauki.

Zgromadzone tutaj teksty ukazywały się na łamach działu Nauka (wcześniej: Cywilizacja), w Temacie „Tygodnika”, w dodatkach z serii „Wielkie Pytania”, przygotowywanych w ramach projektów realizowanych przez Centrum Kopernika, i w katalogach Copernicus Festival. Rzecz jasna fragmenty artykułów, które się nieco zdezaktualizowały, przeredagowaliśmy. Przynajmniej w chwili oddania tego wydania do druku wszystkie teksty opierały się na najbardziej aktualnej wiedzy naukowej. Mam nadzieję, że także to uzasadnia tytuł tomu: „Wszystko, co wiemy”.

Teksty te wyszły spod pióra znakomitych autorów – uczonych i popularyzatorów, wśród których wymieńmy kosmologa ks. Michała Hellera, filozofa Bartosza Brożka, biologa Adama Łomnickiego i członka naszej redakcji Łukasza Lamżę – a zostały wzbogacone przemyśleniami wyjątkowych rozmówców, m.in. neurobiologa Jerzego Vetulaniego, antropologa Bogusława Pawłowskiego, fizyka Krzysztofa Meissnera czy psychologa Jonathana Haidta.

Piszemy o wszechświecie – skąd się wziął i jaki jest (czy istnieje odwiecznie, w nieskończonym ciągu cykli? Jeśli tak, to nic dziwnego, że się… nudzi – jak zauważa Łukasz Lamża). O człowieku – naszej ewolucyjnej historii i narosłych z jej powodu różnicach międzypłciowych i międzykulturowych, oraz o tym, dlaczego mimo tych różnic (często) potrafimy się dogadać. O umyśle – tym najbardziej wyróżniającym się (geniuszy czy sawantów) i tym zwyczajnym, naznaczonym nieporadnym majsterkowaniem doboru naturalnego. O tym, jak cywilizacja zmienia nas, nasze umysły i naszą planetę. O przełomowych ideach w historii nauki i o świecie wartości moralnych, który nauka coraz zachłanniej stara się zrozumieć i wyjaśnić. Przybliżamy też sylwetki współczesnych przewodników na drogach naukowego poznania – kilkoro wyjątkowych gości Copernicus Festival.

Zawstydzająco mało piszemy o zwierzętach (różnych od człowieka). Po prostu uznaliśmy, że zasługują na osobne wydanie specjalne.

Łukasz Kwiatek, redaktor wydania specjalnego „Wszystko, co wiemy”

Spis treści:

PRZYPADEK

• Michał Heller Ewolucja i przypadek
• Łukasz Lamża: O tym, co możliwe, konieczne i rzeczywiste

CZŁOWIEK

• Bartosz Brożek Klasa Bradmana
• Joanna Bagniewska: Płeć ma kapitalne znaczenie
• Michał Kuźmiński: Przez żołądek do człowieka
• Kasper Kalinowski: Zarazki i wartości
• Łukasz Lamża: Stu Polaków, którzy umrą
• Co praczłowiek miał na myśli – rozmowa z prof. Bogusławem Pawłowskim

• Tomasz Płazak: Sto lat kosmologii
• Łukasz Lamża: Na początku była biała kartka
• Sebastian J. Szybka: Ciemne Wieki
• Michał Eckstein: Jak uwierzyłem w cykliczny wszechświat
• Anna Łosiak: Budowa życiodajnej planety – poradnik
• Nie-boska cząstka – rozmowa z prof. Krzysztofem Meissnerem

UMYSŁ

• Magdalena Śmieja Mądrzy inaczej
• Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol: Umysł ucieleśniony. Czyli jaki?
• Justyna Hobot, Michał Wierzchoń: Rebelia zmysłów
• Aleksandra Głos Żart rozbrojony
• Łukasz Kwiatek: Fałszywe wspomnienia
• Mirosław Szreder: Rachunki rozsądku
• Samotność liczb pierwszych – rozmowa z Danielem Tammetem

CYWILIZACJA

• Jakub Mejer Pierwsi rolnicy
• Michał Kuźmiński: Arka dla ziaren
• Łukasz Lamża Zaczęło się
• Adam Robiński: Niebo bezgwiezdne nade mną
• Internet to stan ciągłego pijaństwa – rozmowa z Ethanem Zuckermanem

NA RAMIONACH GIGANTÓW

• Michał Heller Zasady sir Izaaka
• Łukasz Lamża: Alchemia jako ćwiczenie duchowe
• Tomasz Miller: Nauka wyprowadzona w pole
• Anna Bartosik: Życie pod mikroskopem
• Magdalena Richter: Rewolucja w medycynie
• Adam Łomnicki: Przygody biologii ewolucyjnej z dziedzicznością

MORALNOŚĆ

• Bartłomiej Kucharzyk: Dwa tory
• Michał Heller: Mózg i wartości
• Łukasz Kwiatek: Co nas obrzydza
• Jacek Prusak: Nikt nie rodzi się Robin Hoodem
• Smak dobra i zła – rozmowa z Jonathanem Haidtem

PRZEWODNICY

• Julian Barbour: Fizyk, który ma dość czasu
• Karen Wynn: Jacy przychodzimy na świat
• Anna Wierzbicka: Dlaczego potrafi my się porozumiewać
• John Barrow: Dlaczego powstał człowiek
• Jerzy Vetulani: Co mózg mówi o człowieku

INFOGRAFIKI

• Coraz bardziej ożywiona kropelka
• Wielkie pytania
• Małe wielkie pytania
• Jaki jest twój -izm? Psychotest
• Rodzice założyciele

BŁĘDY POZNAWCZE

• Dlaczego reklamy na nas działają?
• Skąd niechęć do innych?
• Mądry Polak po szkodzie
• Dlaczego boimy się latać?
• Dlaczego pamięć jest wytwórcza?
• Szklanka w połowie pusta

MIĘDZY CIAŁEM A UMYSŁEM

• Homunculus
• Fantomowe kończyny
• Zespół Cotarda
• Życie bez ciała
• Eksterioryzacja
• Histeria