Fryderyk Nietzsche – artysta i myśliciel - ebook

Äîçâîëåíî Öåíçó­ðîþ. Bàðøàâà 17 ßíâàðÿ 1900 ã

Pi­sma i oso­bi­stość.

W ostat­nich dniach 1871 r. po­ja­wi­ła się ksią­żecz­ka, któ­rej ty­tuł brzmiał jak za­gad­ka i zwra­ca! uwa­gę: „Na­ro­dzi­ny tra­ge­dyi z du­cha mu­zy­ki” Au­tor, mło­dy pro­fe­sor fi­lo­lo­gii kla­sycz­nej w Ba­zy­lei, był wów­czas zna­ny tyl­ko w szczu­płem gro­nie przy­ja­ciół. Rzu­ciw­szy okiem na te żywo skre­ślo­ne dzieł­ko, moż­na było są­dzić, że ma się przed sobą tyl­ko nie­zwy­kłą pro­be cof­nię­cia "sztu­ki przy­szło­ści"– jak jesz­cze wów­czas na­zy­wa­no mu­zycz­ny dra­mat Wa­gne­ra – w da­le­ką prze­szłość, w cza­sy roz­kwi­tu tra­ge­dyi grec­kiej. Ry­szard Wa­gner – i Eschy­los! W rok póź­niej wy­szło z pod pió­ra tego sa­me­go au­to­ra, jako „Pierw­sza część roz­my­ślań nie na cza­sie”, pi­smo po­le­micz­ne, zwró­co­ne prze­ciw za­po­mnia­nej już dzi­siaj książ­ce a nie­za­po­mnia­ne­mu wiel­kie­mu kry­ty­ko­wi. Dzieł­ko to za­ty­tu­ło­wa­ne: „Da­wid Strauss, wy­znaw­ca i pi­sarz” 2), mia­ło po­źniej otrzy­mać ty- -

1) Die Ge­burt der Tra­ge­die aus dem Ge­iste der Mu­sik. 2) Da­wid Strauss, der Be­ken­ner und Schri­ft­stel­ler A. Riehl: „Fry­de­ryk Nie­tz­sche”.

tal krót­szy i do­bit­niej­szy: „Da­wid Strauss i inni fi­li­strzy”.

Cię­te, kie­dy ata­ku­je, peł­ne dow­ci­pu i hu­mo­ru, kie­dy wy­ra­ża żart, iro­nię i szy­der­stwo, na­le­ży ono do naj­lep­szych utwo­rów nie­miec­kiej li­te­ra­tu­ry po­le­micz­nej. Nie­któ­re zda­nia do­sad­ne, jak epi­gra­my, tchną du­chem Les­sin­ga, co dzia­ła tem ko­micz­niej, że ostrze ich skie­ro­wa­ne wła­śnie prze­ciw au­to­ro­wi, któ­re­go nie­jed­no­krot­nie po­rów­ny­wa­no z Les­sin-gie­ni. Wy­stę­pu­ją­cą zaś tu i owdzie gwał­tow­ność tonu, moż­na u ucznia Schop­pen­hau­era tłó­ma­czyć płyt­ką so­fi­ste­ryą, z jaką Strauss tar­gnął się był na pe­sy­mizm mi­strza.

Za­pew­ne nie­wie­lu tyl­ko czy­tel­ni­ków za­uwa­ży­ło od­ra­zu łącz­ność, za­cho­dzą­cą po­mię­dzy temi dwo­ma utwo­ra­mi. Szla­chet­nej, tra­gicz­nej kul­tu­rze ge­niu­szu twór­cze­go, trak­to­wa­nej z ta­kim en­tu­zya – zmem i w to­nie wiesz­czym w „Na­ro­dzi­nach tra­ge – dyi”, prze­ciw­sta­wia po­le­mi­ka ze Straus­sem, jako kon­trast i naj­więk­sza jej prze­szko­dę – kul­tu­rę na po­zio­mie tak zw. „fi­li­stra wy­kształ­ce­nia” (Bil­dungs-fi­li­ster); wal­kę zaś pod­ję­ta w pierw­szem dzieł­ku prze­ciw So­kra­te­so­wi, któ­re­go (myl­nie zresz­tą) ata­ku­je jako twór­cę i pier­wo­wzór wszel­kie­go kie­run­ku wro­gie­go sztu­ce, koń­czy w dru­gim utwo­rze we­so­ły epi­log, wy­szy­dza­ją­cy mod­ne­go rzecz­ni­ka owe­go rze­ko­mo so­kra­tycz­ne­go, plyt­ko-opty­mi­stycz­ne­go spo­so­bu my­śle­nia.