Fundusze unijne i krajowe dla kultury 2016 - ebook

Wstęp

Największą bolączką instytucji kultury jest obecnie pozyskanie pieniędzy na funkcjonowanie, organizowanie imprez, bieżące opłaty, remonty itp. W naszej książce odpowiadamy zatem, jak zdobyć dodatkowe środki, jak je rozliczyć i poprawnie zaksięgować.

Sprawdźmy, jak wygląda sektor kultury w Polsce i w Europie.

„Kultura 2014” raport Głównego Urzędu Statystycznego

Jak wynika z raportu Głównego Urzędu Statystycznego „Kultura 2014”– w porównaniu z 2013 rokiem wzrósł udział wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w strukturze wydatków zarówno budżetu państwa, jak i samorządów terytorialnych. W sumie wydatki budżetu państwa i samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego pomniejszone o dotacje i subwencje z budżetu państwa dla samorządów oraz o transfery między samorządami w 2014 roku wyniosły 9 mld 326,8 mln zł (nominalnie o 13,6% więcej niż w 2013 roku), co w odniesieniu do PKB stanowiło 0,54% (w roku poprzednim – 8 mld 212,7 mln zł, tj. 0,50%).

Wydatki z budżetów jednostek samorządu terytorialnego wyniosły 7 mld 592,6 mln zł;a ich udział – 81,4% był minimalnie niższy niż w roku poprzednim (81,6%). Największy udział w samorządowych wydatkach publicznych miały samorządy gminne – 44,0% (samorządy miast na prawach powiatu, województw i powiatów – odpowiednio: 36,9%, 17,8% i 1,3%).

Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w budżetach samorządów terytorialnych łącznie z dotacjami i subwencjami z budżetu państwa oraz transferami pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego wyniosły 7 mld 723,1 mln zł, co stanowiło 3,9% ogólnych wydatków z budżetów samorządowych (w 2013 roku odpowiednio – 6 mld 887,8 mln zł i 3,7%).

W przeliczeniu na jednego mieszkańca dało to 200,68 zł – w poszczególnych województwach: od 151,35 zł w woj. podkarpackim do 335,80 zł w woj. dolnośląskim.

Wydatki bieżące z budżetów samorządów terytorialnych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w 2014 roku wyniosły 5 mld 306,3 mln zł (w roku poprzednim – 4 mld 940,1 mln zł), co stanowiło 68,7% wydatków jednostek samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego (w 2013 roku – 71,7%).

Udział samorządowych wydatków bieżących na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w wydatkach bieżących ogółem samorządów terytorialnych stanowił 3,4% (wobec 3,3% w 2013 roku).

Z budżetów samorządowych najwięcej wydano na działalność domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic – 29,1% oraz bibliotek – 16,9%.

Rozkład terytorialny instytucji kultury

Na potrzeby analizy przestrzennego rozmieszczenia podmiotów wyróżniono w raporcie 15 rodzajów instytucji kultury: teatry dramatyczne i lalkowe, opery, teatry muzyczne, filharmonie, orkiestry, chóry, zespoły pieśni i tańca, muzea i instytucje paramuzealne, biblioteki i placówki informacyjno-biblioteczne, galerie i salony sztuki, domy kultury, ośrodki kultury, kluby, świetlice oraz kina. W 2014 roku w Polsce działało 15719 wymienionych wyżej instytucji kultury, czyli 0,41 instytucji w przeliczeniu na tysiąc ludności. Większość z nich stanowiły biblioteki – 62,4% ogółu instytucji. Znaczący udział w ogólnej liczbie instytucji miały także domy kultury, ośrodki kultury, kluby i świetlice (25,6%). Pozostałe podmioty były mniej liczne, a ich procentowy udział był znacznie mniejszy.

W 2014 roku najwięcej instytucji kultury zlokalizowanych było w woj. mazowieckim (1804), co stanowiło 0,34 podmiotu na tysiąc ludności. Ponadto pod względem liczby instytucji wyróżniały się woj. małopolskie (1621) i śląskie (1569), w których na tysiąc ludności przypadało odpowiednio 0,48 i 0,34 podmiotu.

Spośród 380 powiatów i miast na prawach powiatu 10 szczególnie wyróżniało się pod względem liczby działających na ich terenie instytucji kultury. W Warszawie funkcjonowało 614 instytucji, co stanowiło 0,35 podmiotu na tysiąc osób. Następnie wymienić należy Kraków (odpowiednio 418 i 0,55), Łódź (313; 0,44), Poznań (220; 0,40), Wrocław (193; 0,30), Lublin (138; 0,40), Gdańsk (132; 0,29), Katowice (127; 0,42), powiat poznański (114; 0,32), powiat nowosądecki (113; 0,53).

W 2014 roku w Polsce na jedną instytucję kultury przypadało przeciętnie 2,4 tys. osób. W poszczególnych województwach wskaźnik ten zawierał się w zakresie od 1,6 tys. osób do 3,0 tys. osób. Najniższy zanotowany został w woj. opolskim (1,6 tys. osób), podkarpackim (1,8 tys.) oraz zachodniopomorskim (2,0 tys.), najwyższy – w woj. mazowieckim (3,0 tys. osób), śląskim (2,9 tys.) oraz pomorskim (2,8 tys.).

Na poziomie powiatów najniższy wskaźnik zanotowano w powiecie słupskim i hajnowskim (odpowiednio po 0,9 tys. osób), gryfickim, krapkowickim i przemyskim (po 1,0 tys. osób), najwyższy w Bytomiu (6,6 tys. osób), Grudziądzu (6,5 tys.), Rudzie Śląskiej (6,1 tys.) oraz Gdyni (5,9 tys.).

Rosną unijne nakłady na kulturę

Zgodnie z najnowszym raportem sektory związane z kulturą i twórczością wykazują w trudnej sytuacji gospodarczej stały wzrost. Zapewniając 7 milionów miejsc pracy, są jednym z największych pracodawców europejskich i jednym z najważniejszych podmiotów w gospodarce UE.

Wartość sektora kultury i sektora kreatywnego wynosi w UE 535,9 mld euro i zapewnia 7 mln miejsc pracy, z których 19,1% zajmują osoby poniżej 30. roku życia. Kultura i twórczość, tuż za przemysłem budowlanym i branżą gastronomiczną, zapewniają pracę ponad dwa razy większej liczbie ludzi niż producenci samochodów czy telekomunikacja.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana)

Tytuł XIII Kultura Artykuł 167

1. Unia przyczynia się do rozkwitu kultur Państw Członkowskich, w poszanowaniu ich różnorodności narodowej i regionalnej, równocześnie podkreślając znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego.

2. Działanie Unii zmierza do zachęcania do współpracy między Państwami Członkowskimi oraz, jeśli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich działań w następujących dziedzinach:

- pogłębiania wiedzy oraz upowszechniania kultury i historii narodów europejskich,
- zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim,
- niehandlowej wymiany kulturalnej,
- twórczości artystycznej i literackiej, włącznie z sektorem audiowizualnym.

3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie kultury, zwłaszcza z Radą Europy.

4. Unia uwzględnia aspekty kulturalne w swoim działaniu na podstawie innych postanowień Traktatów, zwłaszcza w celu poszanowania i popierania różnorodności jej kultur.

5. Aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w niniejszym artykule:

- Parlament Europejski i Rada, stanowią c zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Regionów, przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,
- Rada wydaje zalecenia na wniosek Komisji.Rozdział 1. Nowe przepisy w 2015 i 2016 roku

Niektóre jednostki kultury bez głównego księgowego

Od 1 stycznia 2016 r. zmieniają się zasady współdziałania jednostek samorządu terytorialnego z samorządowymi instytucjami kultury. Gmina będzie mogła bowiem zapewnić wspólną obsługę księgową kilku jednostkom kultury.

Artykuły 10a–10d wprowadzone do ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym przewidują, że gmina może zapewnić wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną gminnym instytucjom kultury jako jednostkom obsługiwanym. Wspólną obsługę może prowadzić:

- urząd gminy,
- inna jednostka organizacyjna gminy,
- jednostka organizacyjna związku międzygminnego albo
- jednostka organizacyjna związku powiatowo-gminnego.

Gminne instytucje kultury mogą przystąpić do wspólnej obsługi na podstawie porozumienia zawartego z jednostką obsługującą. Muszą zgłosić taki zamiar wójtowi. Wspólna obsługa nie obejmuje kompetencji kierowników jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do dysponowania środkami publicznymi oraz zaciągania zobowiązań, a także sporządzania i zatwierdzania planu finansowego oraz przeniesień wydatków w tym planie.

WAŻNE

Jednostka obsługująca będzie miała prawo żądania od jednostki obsługiwanej informacji oraz wglądu w dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań w ramach wspólnej obsługi tej jednostki. Natomiast jednostka obsługiwana będzie mogła żądać od jednostki obsługującej informacji oraz wglądu w dokumentację w zakresie zadań wykonywanych przez jednostkę obsługującą w ramach wspólnej obsługi.

Konsekwencją nowych rozwiązań są zmiany w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Jeśli w ramach wspólnej obsługi jednostka obsługująca zaliczana do sektora finansów publicznych zapewni realizację zadań głównego księgowego samorządowej instytucji kultury przez osobę spełniającą wymagane wymogi, w jednostce obsługiwanej nie zatrudnia się głównego księgowego.

Podstawa prawna

- Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1045).

Zmiany w ujmowaniu środków trwałych w księgach rachunkowych

Do końca 2015 roku instytucje kultury są zobowiązane przenieść na rozliczenia międzyokresowe przychodów niezamortyzowaną część aktywów trwałych otrzymanych nieodpłatnie lub sfinansowanych z dotacji.

Od 2012 roku instytucje kultury księgują otrzymane środki na zakup środków trwałych, a także darowizny środków trwałych na rozliczenia międzyokresowe przychodów (art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości). Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty są rozliczane sukcesywnie w korespondencji z pozostałymi przychodami operacyjnymi równolegle do dokonanych odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych. Środki trwałe zakupione przed 2012 rokiem nie podlegały takiemu rozliczeniu, co wielokrotnie powodowało generowanie ujemnego wyniku finansowego (straty) instytucji kultury. Strata ta była pokrywana z funduszu instytucji kultury. Zmiany te tylko częściowo rozwiązały problem instytucji kultury, pozwalając na zaliczenie do rozliczeń międzyokresowych przychodów środków pieniężnych otrzymanych na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, nie dotyczyły bowiem środków i dotacji na zakup środków trwałych otrzymanych przed 2012 rokiem. W praktyce amortyzacja środków nabytych przed 2012 rokiem nadal mogła generować stratę.

Na czym polegają zmiany

Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów przyniosła oczekiwane zmiany w ustawie o kulturze. Przede wszystkim wartość odpowiadającą niezamortyzowanej części wartości początkowej podlegających amortyzacji aktywów trwałych otrzymanych nieodpłatnie lub sfinansowanych z dotacji, których wartość zwiększyła przed 1 stycznia 2012 r. fundusz instytucji kultury, trzeba przenieść na rozliczenia międzyokresowe przychodów nie później niż na 31 grudnia 2015 r. Przy czym wartość odpowiadającą niezamortyzowanej części wartości początkowej podlegających amortyzacji aktywów trwałych należy ustalić na 31 grudnia 2014 r. Poza tym rozliczenie tych wartości musi być zgodne z art. 41 ustawy o rachunkowości i ma zastosowanie do odpisów amortyzacyjnych dokonanych od 1 stycznia 2015 r.

Jakich zapisów dokonać

W związku ze zmianami ustawowymi w księgach rachunkowych instytucja kultury powinna dokonać następujących zapisów:

Przeksięgowanie kwoty podlegających amortyzacji aktywów trwałych otrzymanych nieodpłatnie lub sfinansowanych z dotacji według stanu na 31 grudnia 2014 r.:

- Wn 800 „Fundusz instytucji kultury”
- Ma 840 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”

Naliczenie amortyzacji za 2015 rok:

- Wn 400 „Amortyzacja”
- Ma 070 „Umorzenie środków trwałych”

równolegle

- Wn 840 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”
- Ma 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Sporządzając sprawozdanie finansowe za 2015 rok, w dodatkowych informacjach i objaśnieniach instytucja kultury ma obowiązek przedstawienia:

- przyczyn i zmian w stosunku do 2014 roku zasad (polityki) rachunkowości wynikających z wprowadzonej nowelizacji ustawy o kulturze,
- informacji liczbowych zapewniających porównywalność danych sprawozdania finansowego za 2014 rok ze sprawozdaniem za 2015 rok.

Podstawa prawna

- Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz.U. z 2015 r. poz. 1505 ).
- Art. 41 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).
- Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 406 ze zm.).