Hip-hop jako narzędzie resocjalizacji młodzieży - ebook

Wstęp

Niniejsza praca licencjacka ma na celu przedstawienie roli, jaką pełni hip-hop w kształtowaniu postaw i zachowań młodzieży niedostosowanej społecznie oraz zagrożonej niedostosowaniem. Szczególny nacisk położono na kwestie związane z modelowaniem przez ten gatunek muzyczny wnętrza młodego człowieka.

Powyższa problematyka nasuwa wiele pytań nurtujących całe polskie społeczeństwo. Czy kultura hip-hop może odgrywać pozytywną rolę w kształtowaniu życia młodego człowieka? Dlaczego ta gałąź muzyczna działa na polski „kwiat społeczeństwa” jak magnes? Czym imponują raperzy młodemu pokoleniu? Dlaczego młode pokolenie coraz chętniej sięga po utwory hip-hopowe? Polskie społeczeństwo nastawione jest negatywnie do hip-hopu i bardzo rzadko dostrzega w tym nurcie pozytywne strony. Opracowanie powinno pokazać społeczeństwu pozytywne aspekty polskiego rapu oraz wszystko to, co może kształtować młode pokolenie w sposób właściwy, dlatego na bibliografię składa się fachowa literatura. Kwestie dotyczące roli muzyki w życiu człowieka opracowano na podstawie pozycji takich jak: Muzykoterapia. Podstawy teoretyczne do zastosowania muzykoterapii w profilaktyce stresu autorstwa Małgorzaty Kronenberger czy Muzykoterapia, czyli jak wykorzystać siłę dźwięków autorstwa Edith Lecourt. Natomiast pojęcie niedostosowania społecznego zostało wyjaśnione na podstawie m.in. książki pod tytułem Motywacja zachowań prospołecznych i antyspołecznych nieletnich Joanny Różańskiej-Kowal. Wykorzystano także informacje zawarte w wielu czasopismach oraz umieszczone na portalach internetowych związanych z tą dziedziną. Zinterpretowano także film Jesteś Bogiem Leszka Dawida oraz odwołano się do śląskiej formacji muzycznej, która przeszła do historii polskiej sceny hip-hopu, a mianowicie poruszono kwestię Paktofoniki.

Na pracę składają się cztery rozdziały. Pierwszy rozdział mówi o roli muzyki w wychowaniu, a więc poruszone tu zostały wartości, jakie ma w sobie muzyka, a także przedstawiono informacje dotyczące arteterapii. Wyjaśniono pojęcie muzykoterapii oraz dokonano jej podziału. Rozdział kończy się opisaniem Modelu Mobilnej Rekreacji Muzycznej (MMRM), który jest traktowany jako oryginalna forma muzykoterapii wychowawczej. W drugim rozdziale mowa jest o niedostosowaniu społecznym. Zostało w nim wyjaśnione to zjawisko, a także nadmieniono o zachowaniach dewiacyjnych oraz dysfunkcjonalnych wśród młodzieży. Poruszono również kwestie związane ze zjawiskiem agresji występującym u osób niedostosowanych społecznie. Kolejny podrozdział został przeznaczony „dzieciom ulicy”, które także są dotykane przez niedostosowanie do społecznie obowiązujących norm. Omówiono też proces kształtowania prospołecznych postaw u nieletnich, a na koniec rozdziału wspomniano o usamodzielnieniu jako formie zapobiegania wykluczeniu społecznemu młodzieży niedostosowanej. Rozdział trzeci zawiera metodologię badań własnych. Z kolei w ostatnim rozdziale dokonano analizy badań własnych. Zakończenie pracy jest wyciągnięciem wniosków z przedstawionych problemów. Należy zaznaczyć, iż niniejsza publikacja jest pracą licencjacką napisaną pod kierunkiem dr Anetty Jaworskiej (Akademia Pomorska w Słupsku).Rozdział 1 Rola muzyki w wychowaniu

1.1. Muzyka w życiu człowieka

Nie ulega wątpliwości, że muzyka odgrywa bardzo ważną rolę w życiu człowieka.

Muzyka została nam dana przez kulturę jako forma myślenia, przyjemność, estetyka dźwiękowego świata i razem z pozostałymi sztukami stanowi obszar społecznej tolerancji i obszar odpoczynku.

Od najmłodszych lat życia człowiek obcuje z muzyką, jest niezmiernie wrażliwy na różnego rodzaju bodźce dźwiękowe. Według profesora Natansona muzyka stanowi niewerbalny komunikat. Podczas gdy mowa ludzka posługuje się uzgodnionym kodem, muzyka jest swego rodzaju językiem, który pozwala na większą swobodę w wyrażaniu uczuć, co wynika, między innymi, z braku uzgodnień między nadawcą a odbiorcą co do sposobu interpretacji. Od dawien dawna w konflikcie z muzyką była nie tylko władza, ale również Kościół, który nie ufał w stu procentach wolności muzycznej, a co za tym idzie, nie był do końca przekonany do tekstów muzycznych. Należy jednak zaznaczyć, że muzyka niekiedy może służyć władzy (używana przez władzę polityczną do wychowywania obywateli), ale potrafi także stanąć po stronie przeciwwładzy (wnikanie w niedociągnięcia systemów). Rzeczą pozornie oczywistą, ale zarazem bardzo ciekawą jest fakt, że dźwiękowa historia jednostki zaczyna się kształtować już w okresie płodowym. Dźwięki silnie oddziałują na system nerwowy i wszystkie mają wpływ na organizm człowieka (także te niesłyszalne przez ludzkie ucho). Muzykę uważa się za:

a) Środek ekspresji emocjonalnej,
b) Środek komunikacji,
c) Sposób reprezentowania znaczeń,
d) Czynnik pomocny w umacnianiu zwyczajów i form socjalnych,
e) Formę podkreślającą znaczenie danego społeczeństwa i jego stabilizację kulturową,
f) Czynnik integrujący społeczeństwo,
g) Rodzaj przeżycia estetycznego.

Poprzez przyjemne doznania płynące z utworów muzycznych, człowiek może osiągnąć dobrostan, który ma indywidualny wymiar w życiu każdej jednostki. Zastanawiając się nad tym, jakie jest przeznaczenie muzyki, należy stwierdzić: jej emocjonalne przeżywanie. Aby ono było możliwe, człowiek powinien posiadać wykształconą muzykalność, na którą składają się między innymi: pamięć, wyobraźnia, uwaga, inteligencja oraz podstawowe zdolności muzyczne. Będąc w wieku dziecięcym, można zaobserwować podejmowanie się różnego rodzaju działań, a także czynne uprawianie muzyki przez dziecko, które wsłuchuje się w różne piosenki i dźwięki. Osoba w tym wieku wybiera sobie te kawałki, które „wpadną jej w ucho” i przy których może potańczyć i poskakać. To właśnie muzyka sprawia, że maluch może doświadczać przeżyć emocjonalno-estetycznych oraz realizować własne pomysły twórcze. Zadaniem muzyki jest także pomoc w przekazywaniu pewnych treści oraz uczuć. Inną funkcję odgrywa muzyka w wieku młodzieńczym, kiedy to w młodym człowieku kształtuje się stosunek do muzyki, a w całym tym procesie ogromne znaczenie ma środowisko, które otacza młodzieńca. Wpływy grup młodzieżowych (subkultur – grup, które odznaczają się odrębnością w zakresie wartości oraz norm postępowania; różnią się od powszechnie przyjętej kultury społeczeństwa) wywierają na młodego człowieka ogromny wpływ, ponieważ ten zmienia między innymi styl ubierania się, a także sposób bycia. Młodzi ludzie próbują identyfikować się z różnymi artystami oraz trendami w muzyce. Obecnie istnieje wiele gatunków muzycznych, z którymi może utożsamiać się młody człowiek. Kilkadziesiąt lat temu do słownika weszło następujące pojęcie: muzyka młodzieżowa. Oznacza ono muzykę przeznaczoną, rzecz jasna, dla ludzi młodych, gdzie to oni są odbiorcami, twórcami oraz odtwórcami tej właśnie muzyki. Można spotkać utwory o różnorodnej tematyce i problematyce, jednak łączy je jedno: wszystkie dążą do zbudowania lepszego świata. Równocześnie z powstaniem tego pojęcia powstała także moda młodzieżowa, którą charakteryzowały odpowiednie ubrania, fryzury oraz różnego rodzaju atrybuty, które pokazywały przynależność danej osoby do grupy. Z czasem zaczęły powstawać również nowe instrumenty, mikrofony oraz kasety czy płyty. To właśnie dzięki temu muzyka mogła wciąż się rozwijać, iść naprzód oraz zaspokajać potrzeby młodych ludzi. Obecnie młodzież bardzo pozytywnie wypowiada się o walorach muzyki, mówiąc jednogłośnie, że bez muzyki ciężko byłoby żyć. Kolejnym etapem w życiu człowieka jest wiek dojrzały, w którym:

zauważa się silną podatność emocjonalną na muzykę, a na kształtowanie się stosunku człowieka do muzyki coraz większy wpływ ma środowisko społeczno-zawodowe.

Natomiast w podeszłym wieku człowiek decyduje się na utwory, które zna oraz które kojarzą mu się z przeszłością. Nie decyduje się na poszukiwanie nowego rodzaju muzyki, ponieważ chce uniknąć wstrząsu emocjonalnego.

Ciekawe wnioski można wysnuć na podstawie dzisiejszych badań, które pokazują, że ludzie z wyższym wykształceniem więcej czasu poświęcają na rozwijanie zainteresowania sztuką (w tym także muzyką) aniżeli ludzie z wykształceniem podstawowym. Można także zaobserwować, iż na doświadczenia estetyczne bardziej wrażliwi są humaniści niż osoby o zainteresowaniach matematycznych.

Chciałbym zwrócić uwagę na to, jakie znaczenie muzyce przypisywali Grecy, którzy:

łączyli muzykę, śpiew i taniec w jedną formę wyrażającą emocje i wyzwalającą duszę z ciężaru uczuć. Twórcą pierwszej koncepcji leczniczego wykorzystania muzyki był Platon,

który za pomocą muzyki starał się wpłynąć na kształtowanie osobowości ludzkiej. Jego działania kontynuował Arystoteles.

Można powiedzieć, że muzyka jest w związku z medycyną. Arthur Schopenhauer powiedział:

muzyka jest kąpielą duszy zmywającą z niej wszelką nieczystość.

Jest ona jednym z ważniejszych środków leczniczych w życiu człowieka, szczególnie w wieku młodzieńczym.

Dzięki muzyce, która zaspokaja potrzeby emocjonalne, estetyczne, poznawcze i samorealizacji, doświadczana jest pełnia człowieczeństwa.

Muzykę uznaje się za źródło nowych idei oraz form kreatywnych. To właśnie dzięki muzyce człowiek może oderwać się od szarej rzeczywistości, zrelaksować, odprężyć oraz odstresować. Słuchając muzyki, ludzie poddają się refleksjom, a także dokonują analiz swoich poczynań. Muzyka jest nieodłącznym towarzyszem w życiu kroczącego przez świat człowieka. To właśnie melodia ma ogromny wpływ zarówno fizyczny, jak i psychiczny na istotę ludzką. W muzyce można doświadczyć traumy dźwiękowej, ale również można osiągnąć pełnię szczęścia. Warto spojrzeć również na współpracę muzyki z innymi dziedzinami, kiedy to staje się tłem podczas działań plastycznych, kiedy sprzyja koncentracji przy rozwiązywaniu działań matematycznych. Innym wartościowym połączeniem jest następująca para: ruch i muzyka, w której to kształtuje się świadomość własnego ciała oraz następuje harmonijny rozwój. Kształtowana jest wtedy także koordynacja ruchowa oraz następuje integracja grupy. Można stwierdzić, że muzyka jest nieśmiertelna, ponieważ jej życie nigdy się nie zatrzyma, gdyż muzyka jest ciągle wykorzystywana przez ludzi, którzy grają ją, ale również grają z nią.

Podsumowując, śmiem twierdzić, iż muzyka jest jedną z ważniejszych części życia ludzkiego, ponieważ to dzięki niej może następować prawidłowy rozwój zarówno społeczny, jak i psychiczny każdego człowieka. Dzięki niej słuchacz może rozwijać własną psychikę oraz zdolności motoryczne, co oznacza, że utwory muzyczne kształcą koncentrację. Za pośrednictwem muzyki człowiekowi łatwiej jest nawiązywać kontakty interpersonalne, a także dochodzić do współpracy i porozumienia. Muzyka także ma ogromne znaczenie przy rozwijaniu fantazji oraz zdolności twórczych. Za zadanie muzyki należy uznać stopniową rekonstrukcję osobowości.

------------------------------------------------------------------------

E. Lecourt, Muzykoterapia, czyli jak wykorzystać siłę dźwięków, Videograf, Katowice 2008, s. 46.

T. Żychowska, Terapeutyczno-wychowawcze walory muzyki, „Wychowanie muzyczne w szkole” marzec/kwiecień 1999, s. 58.

Tamże, s. 168.

M. Kronenberger, Muzykoterapia. Podstawy teoretyczne do zastosowania muzykoterapii w profilaktyce stresu, Mediatour, Szczecin 2003, s. 41.

D. Gulińska-Grzeluszka, Muzykoterapia dzieci agresywnych, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2009, s. 71.

M. Kronenberger, Muzykoterapia. Podstawy teoretyczne do…, s. 45.

Tamże, s. 46.

Tamże, s. 12.

Tamże, s. 15.

Tamże, s. 29.

E. Lecourt, Muzykoterapia, czyli jak…, s. 170.

A. Sorsa, I. Kalinowska, Muzyka w pracy z dziećmi, „Wychowanie muzyczne w szkole” kwiecień 2008, s. 69–70.

A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s. 148.