Historya literatury greckiej - ebook

LI­TE­RA­RU­RY GREC­KI­ÉJ

przez

Dra. Fil. Zyg­mun­ta Węc­lew­skie­go

War­sza­wa,

Na­kła­dem Au­to­ra

W Dru­kar­ni Ka­ro­la Ko­wa­lew­skie­go

Przy Uli­cy Kró­lew­skiej

1867

Äîçâîëåíî Öåíçó­ðîþ Ã. Âàðøàâà 4 (16) Îę­òÿáðÿ 1866 ã.

PRZED­MO­WA.

Już w r. 1863, za­cząw­szy wy­kła­dać Hi­sto­ryą Li­te­ra­tu­ry Grec­kiej w Szko­le Głów­nej War­szaw­skiej, po­wzią­łem za­miar wy­da­nia od­czy­tów mo­ich w stresz­cze­niu, są­dząc, że i uczy­nię za­do­syć po­trze­bie słu­cha­czy, dla któ­rych książ­ka pod­ręcz­na zda­wa­ła się być po­żą­da­ną, i że za­peł­nię brak w na­szej li­te­ra­tu­rze. Oprócz tego bo­wiem, co Lu­cy­an Sie-mieńsH (w Prze­glą­dzie dzie­jów li­ter, po­wszechn… w głów­nych za­ry­sach, Tom I. Kra­ków. 1855) iProf. Dr. Le­we­stam (w hi­sto­ryi li­te­ra­tu­ry po­wszech­nej) o pi­śmien­nic­twie Grec­kiem na­pi­sa­li, przed­miot ten, o ile wiem, do­tych­czas był nie­tknię­ty.

Po czte­rech la­tach więc wy­da­ję na wi­dok pu­blicz­ny Hi­sto­ryą Li­te­ra­tu­ry Grec­kiej, za­wie­ra­ją­cą ob­raz pi­śmien­nic­twa Gre­cyi nie­pod­le­głej. Ob­raz ten na sto­sun­ko­wo umiar­ko­wa­nej licz­bie ar­ku­szy przed­sta­wio­ny. Nie cho­dzi­ło bo­wiem o wy­mie­nie­nie wszyst­kich drob­nych i ma­ło­waż­nych szcze­gó­łów, na­zwisk, liczb i t… p., lecz cho­dzi­ło głów­nie o to, aby na pod­sta­wie za­cho­wa­nych dzieł pi­sa­rzy i ba­dań now­szych dać ja­sny po­gląd na po­cząt­ki, wzrost i roz­kwit pi­śmien­nic­twa Grec­kie­go.

Od­kąd Ot­t­fried Mu­el­ler, Bern­har­dy, Uin­ci; Osann, Bo­eckh, We­lc­ker, Bode i tylu in­nych w czę­ści całą li­te­ra­tu­rę Grec­ką, w czę­ści po­je­dyn­cze jej epo­ki lub ga­łę­zie pi­śmien­nic­twa kry­tycz­nie opra­co­wa­li; od­kąd w nie­zli­czo­nym mnó­stwie mo­no­gra­fii za­słu­gi i przy­mio­ty po­je­dyn­czych pi­sa­rzy su­mien­niej oce­niać za­czę­to, i to na fun­da­men­cie od­kryć no­wych lub po­praw­niej­sze­go tek­stu dzieł za­cho­wa­nych, li­te­ra­tu­ra Grec­ka w in­nem świe­tle przed­sta­wia się, ani­że­li przed kil­ku dzie­siąt­ka­mi lat. Za­da­niem prze­to mo­jem i obo­wiąz­kiem było, ko­rzy­stać z tych now­szych ba­dań i po­łą­czyć je z wła­snem zda­niem i po­glą­dem na roz­wój li­te­ra­tu­ry Grec­kiej w ca­łość ja­sną i jed­no­li­tą. Jak za­da­nie swo­je poj­mo­wa­łem, o tem po­uczy le­piej to jesz­cze, co w§ 3 wy­po­wie­dzia­no; czy zaś z za­da­nia wy­wią­zać mi się uda­ło, o tem kom­pe­tent­ni czy­tel­ni­cy sąd wy­da­dzą. Mnie niech bę­dzie wol­no za­sta­wić się gdzie­nieg­dzie sło­wa­mi Stra­bo­na:

t… j… ze nie­wy­po­wie­dze­nie cze­go nie za­wsze jest zna­kiem nie­wia­do­mość; i wkoń­cu przed­mo­wy wy­tłu­ma­czyć się po­krót­ce, dla cze­go, li­cząc okres dru­gi od r. 500 prz. Chr. czy­li od wo­jen Per­skich, kil­ku po­etów li­rycz­nych i lo­go­gra­fów umie­ści­łem w okre­sie pierw­szym, choć ży­cia ich więk­sza po­ło­wa przy­pa­da na okres dru­gi. Otoż po­szło to ztąd, że oni byli po­nie­kąd głów­ny­mi­wy­obra­zi­cie­la­mi ga­tun­ku po­ezyi lub pro­zy, któ­ry w pierw­szym okre­sie od daw­na pie­lę­gno­wa­ny w dru­gim po­szedł w po­nie­wier­kę. Nie chcia­łem za­tem prze­ry­wać ca­ło­ści, któ­rej głów­ną część wła­śnie oni i ich dzie­ła sta­no­wią, i od razu dać zu­peł­ny ob­raz od­no­śnych ga­tun­ków po­ezyi i pro­zy. Nad­to i to nie mało przy­czy­ni­ło się do tego, że pi­sa­rze ci, do pierw­sze­go okre­su za­li­cze­ni, pie­lę­gno­wa­li ga­tun­ki po­ezyi lub pro­zy, na któ­re wy­pad­ki waż­ne na­stęp­ne­go okre­su lub po­stęp oświa­ty Grec­kiej wpły­wu nie wy­war­ły, że sami wresz­cie, od­strych­nąw­szy się od wi­dow­ni wy­pad­ków brze­mien­nych w bło­gie na­stęp­stwa i od zajść waż­nych w po­li­tycz­nem ży­ciu na­ro­du i nie po­stę­pu­jąc z cza­sem, w ogó­le ści­ślej łą­czą się pod wzglę­dem du­cho­wym z okre­sem pierw­szym. Z po­dob­nych po­bu­dek umie­ści­łem n… p. Kse­no­fa­ne­sa z Ko­lo­fon, jako po­etę ele­gij­ne­go po­mię­dzy li­ry­ka­mi pierw­sze­go okre­su, jako au­to­ra Syl­lów, i fi­lo­zo­fa w okre­sie dru­gim.

GŁÓW­NA TREŚĆ PI­SMA.

WSTĘP. stron n.

1. Zna­cze­nie Gre­cyi, sta­ro­żyt­nej……..1

2. ?ró­dła do hi­sto­ryi li­te­ra­tu­ry……..3

3. Za­da­nie hi­sto­ryi li­te­ra­tu­ry. Pra­ce w now­szych cza­sach. Dzie­ła po­moc­ni­cze……5

4. Po­dział hi­sto­ryi li­te­ra­tu­ry Grec­kiej…..9

OKE­ES I.

My­tycz­no-po­etycz­ny.

CZĘŚĆ I.

Po­cząt­ki oświa­ty Grec­kiej aż do woj­ny Tro­jań­skiej.

5. Miesz­kań­cy…………. 13

6. Ję­zyk Grec­ki i jego na­rze­cza……. 15

7. Ko­lo­ni­za­cya Gre­cyi. Al­fa­bet i pi­smo Grec­kie.. 19

8. Re­li­gia………….. 21

9. Wiek bo­ha­ter­ski i po­cząt­ki po­ezyi Grec­kiej. – Pa­ja­ny. –Pieśń ślub­na. – Tre­ny. Li­nos. Hym­no­twór­cy na cześć Apol­lo­na, De­me­te­ry lub Dy­ony­zo­sa.– Eu­mol­pi­dzi.–Ly­ko­me­dzi.–Or­fe­usz. –Mu­za­jos.–Wieszcz­ko­wie i pro­ro­cy.–Sy­bil­le.– Mu­zy­ka Fry­gij­ska – Gę­śla­rze w do­mach kró­lew­skich.– Epi­ka.–Hek­sa­metr.. 24

CZĘŚĆ lI

Wie­ki kwit­ną­cej po­ezji (epicz­nej i li­rycz­nej) I pierw­sze za­wiąz­ki pro­zy.

I PO­EZYA.

A. Po­ezya opi­so­wa.

I. Epo­pe­ja czy­li po­emat bo­ha­ter­ski.

10. Ho­mer. Ilia­da i Ody­sea……..34

11. Po­ema­ta Ho­me­ro­wi przy­pi­sy­wa­ne. – Hym­ny.–

Ba­tra­cho­my­oma­chia. – Mar­gi­tes. –Epi­gra­my. 50

12. Epi­cy Cy­klicz­ni.– Kre­ofy­los.– Te­sto­ry­des.– Ky – naj­ton.– Epos Cy­pryj­skie.– Ety­opi­da.–Zbu­rze­nie Troi.–Le­sches.–Agias.–Eu­gam­mon. 54

II. Epos re­li­gij­no – dy­dak­tycz­ne.

13. He­zy­od i po­ema­ta He­zy­odo­we–Dy­dak­tycz­ni epi­cy: Azy­os.– Pej­zan­der,– Ary­ste­as.– Aba­rys. 57

B. Po­ezya li­rycz­na,

14. Po­cząt­ki li­ry­ki. Ga­tun­ki pi­sśni li­rycz­nych… 65

15. I. Po­ezya ele­gicz­na– Kal­li­nos.– Ar­chi­lo­chos.–

Tyr­ta­jos.–Sy­mo­ni­des z Amor­gos. – Mim­ner-mos.–So­lon.–Teo­gnis.– Fo­cy­li­des.– Przy­po­wie­ści zło­te Py­ta­go­ra­sa.– Na­uki Chej­ro­na. –Kse­no­fa­nes z Ko­lo­fon…….68

16. II. O Iam­bach i Iam­bo­gra­fach. – Po­cząt­ki Iam – bów. – Ar­chi­lo­chos.–Sy­mo­ni­des z Amor­gos.– So­lon. – Hi­po­naks.–Ana­nios.76

III. Li­ry­ka śpiew­na. Me­los Grec­kie.

17. Li­ry­ka Eol­ska i Do­ryc­ka Mu­zy­ka…….82

18. a) Eol­scy li­ry­cy: Al­ka­jos.– Safo.– Ery­ima.–

Mo­lin­no.–Ana­kre­on__Sko­lia: Ter­pan­der i inni twór­cy ich……….84

19. b) Do­ryc­cy li­ry­cy: Ter­pan­der.– Alk­man – Ste – zy­cho­ros.–Ary­on.–Iby kos. – Sy­mo­ni­des z Reos.– Bak­chy­li­des.–La­zos.–Pin­dar.–Te­le­zyl-la.–Prak­syl­la……..91

20. IV, Epi­gram …………101

21. C. Baj­ka. Po­ezya dy­dak­tycz­na. Ezop.. 102

22. II. PRO­ZA

23. 1. Hi­sto­rya i geo­gra­fia. Lo­go­gra­fo­wie: Kad­mos. –Dy­ony­zy­os.–He­ka­ta­jos.–Aku­zy­la­os. – Fe-re­cy­des.–Cha­ron. – Ksan­tos.– Hel­la­ni­kos.–

Da­ma­stes

24. II. Fi­lo­zo­fia . – R eli­gia na­tu­ry.-Mą­drość etycz­no – po­li­tycz­na.–Or­fic­ka teo­lo­gia.–fe­re­cy­des z Sy­ros. – Ioń­scy fi­lo­zo­fo­wie, fi­zy­cy czy­li fi­zyo-lo­go­wie: Ta­les.–Anak­sy­man­der. – Anak­sy­me- nes.-Szk oła Py­ta­go­rej­ska czy­li Ita­Ho­ka: Py – ta­go­tas (Fi­lo­la­os). – Te­ano…… 107

OKRES II Ateń­ski.

25. Prze­gląd hi­sto­rycz­ny……….113

26. At­tyc­ki dy­alekt………..116

I. PO­EZYA.

A. Po­ezya dra­ma­tycz­na

I. Tra­ge­dya.

27. Po­cząt­ki po­ezyi dra­ma­tycz­nej. Dra­mat sa­ty­ro­wy.

– Ary­on.–Epi­ge­nes.– La­zos.– Pra­ty­nas – Choj­ry­los.– Eschy­los.– Eu­ry­pi­des. – He­ge­mon z Ta­zos.-Fi­lok­se­nos.-Cy­klop Eu­ry­pi­de a. 117

28. Star­si Tra­gi­cy: Te­spis.–Choj­ry­los.-Pry­ni­chos. 121

29. Te­atr. – Sce­na.–Wi­do­wi­ska sce­nicz­ne.–Ak­tó­ro – wie.–Chór i Cho­re­gia.–Świę­ta Dy­ony­zyj­skie.

Pu­blicz­ność……….. 124

30. Układ i czę­ści tra­ge­dyi……… 138

Roz­kwit tra­ge­dyi At­tyc­kiej.

31. Eschy­los.……,. 140

32. So­fo­kles.……. 150

33. Eu­ry­pi­des.…….. 158

34. Resz­ta tra­gi­ków. Krew­ni trzech mi­strzów w sztu­ce tra­gicz­nej: Eu­fo­ry­on.–So­fo­kles młod­szy.– Io­fon.–Fi­lo­kles, jego syn, wnuk i pra­wnuk. –Eu­ry­pi­des młod­szy.– Ion.–Acha­jos.- Ary- 8tar­chos.– Kal­lias.– Aga­ton.– Ery­ty­as. –

Dy­ony­zy­os star­szy. – Po­ly­ej­dos. – Teo­dek­tes.

– Chaj­re­mon………..170

II. Ko­me­dya.

35. Po­cząt­ki Ko­me­dyi……….174

36. Sta­ro – at­tyc­cy ko­me­dy­opi­sa­rze do Ary­sto­fa­ne­sa:

Chio­ni­des. –Ma­gnes.–Kra­tes.– Kra­ty­nos.– Eu­po­lis.……..177

37. Ary­sto­fa­nes.……..180

38. Resz­ta au­to­rów sta­rej ko­me­dyi: Amejp­sy­as.–Leu – kon. –Fry­ni­chos.–Pla­ton. – Fe­re­kra­tes.– Fi­lo­ni­des.……..185

39. Ko­me­dya śred­nia: An­ty­fa­nes.– Alek­sys.– Ana – ksan­dry­des.–Eu­bu­los.–Kse­nar­chos. 186

B. Po­ezya epicz­na.

40. Po­eci epicz­ni: Kse­no­fa­nes.–Pa­ny­azys.– Choj­ry – los.– An­ty­ma­chos.….188

41. Chwal­cy Ho­me­ra………..189

C. Po­ezya li­rycz­na*

42. I. Po­ezya ele­gicz­na: I on z Chios:– Dy­ony­zy­os

Kry­ty­as.– An­ty­ma­chos.. 190

43. II. O Jam­bo­gra­fach: Dy­fi­los. – Her­mi­pos. –

Scy­ty­nos.–He­ro­das.– Kse­no­fa­nes.. 191

44. III. Po­ezya dy­ty­ram­bicz­na: Prak­syl­la.–Tymo – kre­on. –Dy­ago­ras.–Ker­ki­das.–La­zos.– Me-la­ni­pi­des star­szy i młod­szy – Fi­lok­se­nos. – Ki­ne­zy­as.–Fry­nis.– Ty­mo­te­os.– Po­ly­ey­dos.

– Te­le­stes.………….192

45. IV. Epi­gram …………195

D. Baj­ka……… ………..196

II. PRO­ZA.

A. Hi­sto­ry­ogra­fia.

I. Hi­sto­rya.

46. He­ro­dot. 196

47. Tu­cy­dy­des. 200

48. Kse­no­fon………….206

49. Kte­zy­as i Fi­li­stos.…..211

50. Teo­pom­pos i Efo­ros.….214

51. Pi­sa­rze At­tyd: Ame­le­za­go­ras.–Kly de­mos.– Fa – no­de­mos.– An­dro­ty­on.– ……216

li. Geo­gra­fia.

52. Anak­sy­man­der. – Ary­sto­ga­ras. – He­ka­ta­jos. –