Historya wymowy w Polsce. Tom 2 - ebook

SPIS RZE­CZY W TO­MIE DRU­GIM ZA­WAR­TYCH.

PRZED­MO­WA.

WIEK ZY­GIM­M­TOW­SKI.

Hi­sto­rya wy­mo­wy re­li­gij­nej… 1

MÓW­CY (1) KA­TO­LIC­CY.

Piotr z Po­zna­nia. Wa­len­ty Wró­bel. Mar­cin Do­bro­gost. Jan Grot z Rudy Dę­bow­skiej. Ja­kób Kle­parz. Pa­weł Sar­biń­ski. Jan Le­opo­li­ta. Be­ne­dykt z Koź­mi­na. Hie­ro­nim (Do­mi­ni­kan). Ad­ry­an (Do­mi­ni­kan). Sa­mu­el Ma­cie­jow­ski. Jan Koź­miń­czyk. Waw­rzy­niec z Pra­sz­ny­sza (Nie­zgo­da). Le­onard (Do­mi­ni­kan). An­to­ni z Na­pa­cha­nia. Hie­ro­nim Cy­ra­nus. Sta­ni­sław z Ło­wi­cza (Beda). Le­onard Słon­czew­ski. Kle­mens Ra­mułt. Se­ba­sty­an z Kle­pa­rza. Jan Le­opo­li­ta (Nicz). Jan Pi­kar­ski. Łu­kasz Lwow­czyk. Mel­chior z Mo­ścisk. Cy­pry­an (Do­mi­ni­kan). Sta­ni­sław Ho­zy­usz. Sta­ni­sław Orze­chow­ski. Wa­le­ry­an (Do­mi­ni­kan). Se­we­ryn Lu­boml­czyk (Ro­xo­la­nus). Mar­cin z Pil­zna. Bar­tło­miej z Prze­my­śla. Mar­cin Ner­wic­ki ( Kło­da­wi­ta). Tnr­czyn. Wa­len­ty Kucz­bor­ski. Łu­kasz Akwi­lin. An­drzej Plisz­ka. Be­ne­dykt Her­best. Ob­remb­ski. Ga­bry­el Sza­dech. Fe­lix Wit. Sta­ni­sław War­sze­wic­ki. Mar­cin Bia­ło­brze­ski. An­drzej Brze­chwa. Piotr (Ber­nar­dyn). Mi­chał Mo­ścic­ki. Jan z Wie­licz­ki (Vie­li­cius). Sta­ni­sław So­ko­łow­ski. Sta­ni­sław Karn­kow­ski. Hie­ro­nim Po­wo­dow­ski. Ja­kób Wu­jek. Jó­zef We­resz­czyń­ski. Piotr Skar­ga (Pa­wę­ski). Mar­cin La­ter­na. Sta­ni­sław Gro­dzic­ki. Szy­mon Wy­soc­ki. Woj­ciech Sę­kow­ski. Ad­ry­an Ra­dzi­miń­ski. Waw­rzy­niec Go­ślic­ki. Be­ne­dykt Woj­na. Mar­cin Smi­glec­ki. Se­ba­sty­an Nu­ce­ryn. Szy­mon Ni­kow­ski. Fa­bian Bir­kow­ski. Ga­bry­el Le­opo­li­ta (Za­wiesz­ko). Woj­ciech Ro­ści­szew­ski. Hi­pa­cy Po­ciej. Wa­len­ty Gro­za Fa­bry­cy. Se­ba­stan Łaysz­czew­ski. Ja­cek Su­ski. Ju­stus Rabę. An­drzej Ra­da­wiec­ki. Ma­ciej Ka­zi­mierz Sar­biew­ski. Win­cen­ty Ni­ger. Ja­cek Cho­ryń­ski. Jan Chry­zo­stom Ro­ma­now­ski. Łu­kasz z Unie­jo­wa. Piotr Bi­skup­ski. Fe­lix z Sie­ra­dza. Mi­ko­łaj z Mo­ścisk. Ma­te­usz Bem­bus. Jan Wie­le­wic­ki. Ję­drzej Brzechf­fa. Adam Pie­kar­ski. Ja­kób Sza­frań­ski. Jan Ko­nar­ski. Jan Wą­chal­ski (Un­cha-

lius). Abra­ham Bzow­ski. Mar­cin Ne­pel­ski. Se­we­ryn Tar­now­ski. An­to­ni Gro­dzic­ki. Grze­gorz Kunc­ki (Cu­ne­cius). An­drzej My­śli­sow­ski. Wik­to­ryn Ko­tu­liń­ski. Grze­gorz Sam­bor­czyk. Szy­mon Sta­ro­wol­ski… 37

2) MOW­CY IN­NYCH WY­ZNAŃ.

Mi­ko­łaj Rej z Na­gło­wic. Waw­rzy­niec z Pra­sz­ny­sza. Jan Koź­miń­czyk. Mar­cin Kro­wic­ki. Ma­ciej Czer­won­ka. Jan Czer­ny. Hie­ro­nim Ma­lec­ki. Piotr Ar­to­mius (Kre­sy­chleb). Grze­gorz Pau­li. Hie­ro­nim Pie­kar­ski. Sy­me­on Bo­gu­mił Tur­now­ski. Sta­ni­sław Su­drow­ski. An­drzej Wo­lan. Ja­rosz z Mo­sko­rzo­wa. Grze­gorz z Żar­now­ca. An­drzej Chrzą­stow­ski. Krzysz­tof Kra­iń­ski. Sa­mu­el Dam­brow­ski. To­masz Pe­try­cy. An­drzej Wę­gier­ski. Woj­ciech Sa­li­na­ri (Sa­li­na­ńus). Bal­ta­zar Ła­bęc­ki… 480

Wy­mo­wa przy­god­na… 526

1) Ka­za­nia i mowy po­grze­bo­we… 527

2) Po­chwa­ły (pa­ne­gi­ry­ki)… 575

3) Mowy świec­kie ob­rzę­do­we… 586

4) Roz­pra­wy kra­so­mów­skie i ne­kro­lo­gi… 619

5) Ode­zwy ry­cer­skie… 620

Szko­ła wy­mo­wy. Kra­so­mów­stwo…. 628

Łu­kasz Gór­nic­ki. Ja­kób Gór­ski. Be­ne­dykt Her­best. An­drzej Pa­try­cy Ni­dec­ki. Szy­mon Ma­ryc­ki. Ste­fan Mi­kań­ski (Mi­ca­nus). Adam Ro­mer z Stę­ży­cy. Ba­zy­li Go­liń­ski. Jan z Kło­buc­ka (Kło­buc­ki). Sta­ni­sław Nie­go­szew­ski.

Ję­drzej Scho­en (Scho­na­eus). Adam Bur­ski. Zyg­munt Lau­xmin… 635

Mów­cy za­kła­du Ty­lic­kie­go (Ora­to­res Ty­li­cia­ni). Szy­mon Ha­lic­ki. Flo­ry­an Le­piec­ki. Waw­rzy­niec Śmiesz­ko­wie. Jan In­no­cen­ty Pe­try­cy… 648

Szko­ta ka­zno­dziej­ska … 653PRZED­MO­WA.

Wy­cho­dzą­cy Tom II. Hi­sto­ryi wy­mo­wy w Pol­sce jest rze­czy­wi­ście dru­gą Czę­ścią Tomu I, za­wie­ra­ją­cą ciąg dal­szy i uzu­peł­nie­nie dzie­jów wy­mo­wy XVI wie­ku. Głów­ny przed­miot sta­no­wi tu wy­mo­wa ka­zno­dziej­ska, któ­ra ze wszyst­kich ga­łę­zi pi­śmien­nic­twa naj­buj­niej w tym okre­sie za­kwi­tła i naj­wyż­szą osię­gła doj­rza­łość. Jak po­przed­nio da­wał się uczuć nie­do­sta­tek dzieł pi­śmien­nych i po­mni­ków, tak tu wal­czyć przy­szło nie­ja­ko z ob­fi­to­ścią, i nie tyle sta­rać się o rzecz, ile o wy­bór przy­zwo­ity i kry­ty­kę. Pole dla pi­szą­ce­go ob­szer­ne, nie­mniej jed­nak w li­te­ra­tu­rze za­pusz­czo­ne do­tąd odło­giem. Z prze­glą­du obec­ne­go po­zna czy­tel­nik, jak wy­mo­wa pol­ska w wie­ku XVI, do­mie­rzyw­szy szczy­tu swe­go naj­wyż­sze­go wznie­sie­nia, stop­nia­mi po­tem zni­ża­ła się i na­chy­la­ła ku upad­ko­wi. Uży­ta tym ce­lem me­to­da w wy­bo­rze i ko­lej­nem ze­sta­wie­niu mow­ców, na­gro-

dzi po­nie­kąd nie­do­kład­ność sa­mej hi­sto­ryi ka­zno­dziej­stwa, na te­raz trud­nej do skre­śle­nia, po­kąd nie mamy hi­sto­ryi ko­ścio­ła pol­skie­go, a w niej ob­ra­zu szcze­gó­ło­we­go prac du­cho­wień­stwa, w roz­licz­nych kra­ju dziel­ni­cach i dy­ece­zy­ach. Przy­to­cze­nia dość licz­ne i wy­im­ki z dzieł mow­czych były tu pra­wie nie­zbęd­ne­mi, już­to dla oka­za­nia wła­ści­wych każ­de­mu mów­cy przy­mio­tów, już dla wy­świe­ce­nia skar­bów ję­zy­ka oj­czy­ste­go i wy­mo­wy, i zwró­ce­nia ku nim uwa­gi mi­ło­śni­ków li­te­ra­tu­ry, zwłasz­cza du­chow­nych, któ­rzy w tej szko­le naj­wła­ści­wiej kształ­cić się mogą i spo­so­bić do wznio­słe­go ka­zno­dzie­jów za­wo­du.

Po wyj­ściu Czę­ści I. tego dzie­ła ocze­ki­wa­łem z cie­ka­wo­ścią, nie tak sądu o niem pu­blicz­no­ści, jako ra­czej uwag i po­strze­żeń, któ­re­by na dal­szy po­gląd i roz­wi­nię­cie rze­czy ko­rzyst­nie wpły­nąć mo­gły. Wy­zna­ję ato­li, ie ob­ja­wio­ne w kil­ku pi­smach pu­blicz­nych zda­nia, acz peł­ne dla au­to­ra za­chę­ty, nie wie­le mnie za­spo­ko­iły.

Je­den z re­cen­zen­tów uwa­żał, ie wy­mo­wie w sta­nie po­li­tycz­nym zbyt wiel­ką i prze­gó­ro­wa­ną na­zna­czam rolę. Je­że­li mnie­ma­nia mego w tym wzglę­dzie nie zdo­ła­łem jak na­le­ży uspra­wie­dli­wić, nie­chaj za niem mó­wią dzie­je i in­sty­tu­cye na­ro­du, do któ­rych przy­kła­dy no­wo­cze­snej An­glii i Fran­cyi nie mogą się, jak są­dzę, w zu­peł­no­ści sto­so­wać.

Inny re­cen­zent za­rzu­cał dzie­łu memu brak ar­ty­stycz­nej bu­do­wy, w tem ro­zu­mie­niu, ie przez pla­stycz­ne zo­bra­zo­wa­nie waż­niej­szych scen hi­sto­rycz­nych, i wpro­wa­dze­nie w grę ży­cia pu­blicz­ne­go naj­wyż­szych po­tęg mow­czych, moż­na było przed­sta­wić wiel­ki i zaj­mu­ją­cy dra­mat dzie­jo­wy. Nie za­mie­rza­łem wszak­że dra­ma­ty­zo­wać dzie­jów, i dzie­ło ni­niej­sze ma być wy­łącz­nie hi­sto­ryą li­te­ra­tu­ry, w któ­rej dzie­je pu­blicz­ne słu­żą je­dy­nie za tło wy­mo­wie, uwa­ża­nej pod wzglę­dem na­uko­wym, mo­ral­nym, es­te­tycz­nym.

Tom III. przy­go­to­wa­ny jest do dru­ku, i za­wie­rać bę­dzie dzie­je wy­mo­wy w epo­ce Je­zu­ic­kiej, i dal­szy ich zwrot od cza­sów Ko­nar­skie­go, au­to­ra dzie­ła de emen­dan­dis elo­qu­en­tiae vi­tiis.

W Kra­ko­wie 1857 r.