Intensywna terapia i medycyna ratunkowa. Wybrane zagadnienia - ebook

WOJCIECH GASZYŃSKI

Profesor medycyny, wybitny specjalista w dziedzinie
anestezjologii, intensywnej terapii i medycyny ratunkowej.

Wieloletni konsultant wojewódzki i krajowy z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii. Były Prezes Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Prezes założyciel Polskiego Towarzystwa Medycyny Stanów Nagłych i Medycyny Katastrof. Współinicjator Polskiej Rady Resuscytacji oraz Polskiej Grupy ds. Sepsy.

Współtwórca specjalizacji lekarskiej i programów nauczania z medycyny ratunkowej. Współorganizator licznych konferencji i kursów. Uczestnik zespołów eksperckich przygotowujących założenia Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego w Polsce.

Autor i współautor około 300 publikacji krajowych i zagranicznych. Promotor ponad 60 rozpraw doktorskich. Autor licznych rozdziałów w podręcznikach akademickich dotyczących stanów zagrożenia życia. Kierownik Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Wielokrotnie otrzymywał indywidualne nagrody naukowe
za publikacje i działalność naukową.

Odznaczony między innymi Medalem
Komisji Edukacji Narodowej.WYKAZ SKRÓTÓW

+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| A/C | (assisted/controlled ventilation) – wentylacja kontrolowana |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ABC | (airway, breathing, circulation) – udrożnienie, oddech, krążenie |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ACCEPT | (asses the situation, control the situation, communication, evaluate the meed for transfer, pachage and prepare, transportation) – przygotowanie do transportu |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ACLS | (advanced cardiac life support) – zaawansowane kardiologiczne czynności ratujące życie |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| AED | (automated external defibrillation) – defibrylacja automatyczna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ALS | (advanced life support) – zaawansowane czynności ratunkowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| APACHE | (Acute Physiology and Chronic Health Evaluation) – skala oceny |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ARDS | (adult respiratory distress syndrome) – niewydolność oddechowa dorosłych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ATLS | (advanced trauma life support) – zaawansowane czynności ratunkowe w urazach |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| AVPU | (A – alert) – przytomny |
| | (V – responds to verbal stimuli) – reagujący na głos |
| | (P – responds to pain) – reagujący na ból |
| | (U – unresponsive) – nieprzytomny |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| BLS | (basic life support) – podstawowe czynności resuscytacyjne |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| BP | (blood pressure) – ciśnienie krwi |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| BPD | (bronchopulmonary dysplasia) – dysplazja oskrzelowo-płucna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| BTLS | (basic trauma life support) – podstawowe czynności ratunkowe w urazach |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CAVH | (continuous arterio-venous haemofiltration) ciągła tętniczo-żylna hemofiltracja |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CBF | (cerebral blood flow) – przepływ mózgowy |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CMV | (continuous mandatory ventilation) – stała wentylacja |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| COPD | (chronic obstructive pulmonary disease) – stan przewlekle postępującego, słabo odwracalnego ograniczenia drożności dróg oddechowych u pacjenta z przewlekłym zapaleniem oskrzeli i/ lub rozedmą płuc, któremu może towarzyszyć nadreaktywność oskrzeli |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CPAP | (continuous positive airway pressure) – stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CPC | (Cerebral Performance Scores) – skala oceny czynności mózgu |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| CPR | Centrum Powiadamiania Ratunkowego |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| DBP | (diastolic blood pressure) – ciśnienie rozkurczowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| DIC | (disseminated intravascular coagulation) – rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ECLS | (extracorporeal life suport) – pozaustrojowe zabiegi podtrzymujące życie |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ECMO | (extracorporeal membrane oxygenatione) – pozaustrojowe utlenowanie krwi |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| EMD | (electromechanical dissociation) – rozkojarzenie elektryczno-mechaniczne |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ERR | Europejska Rada Resuscytacji |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| FAST | (focused abdominal sonography for trauma) – ultranosonografia jamy brzusznej |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| FRC | (functional residual capacity) – czynnościowa pojemność zalegająca |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| GCS | (Glasgow Coma Scale) – skala śpiączki Glasgow |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| GDO | górne drogi oddechowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HAES | skrobia hydroksyetylowana |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HEMS | (Helicopter Emergency Medical Services) – Lotnicze Pogotowie Ratunkowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HFJV | (high frequency jet ventilation) – wentylacja z wysoką częstotliwością typu jet |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HFO | (high frequency oscilation) – wentylacja oscylacyjna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HFPPV | (high frequency positive pressure ventilation) – wentylacja z wysoką częstotliwością z dodaniem ciśnienia |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HFV | (high frequency ventilation) – wentylacja z wysoką częstotliwością |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| HR | (heart rate) – częstość pracy serca |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IABP | (intra-aortic balloon pumping) – naprzemienna kontrapulsacja wewnątrzaortalna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IAEA | (International Atomic Energy Agency) – Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IHD | (ischemic heart disease) – niestabilna choroba niedokrwienna serca |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IMV | (intermittent mandatory ventilation) – wentylacja wymuszona |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| INES | (International Nuclear Event Scale) – Międzynarodowa Skala Efektów Wypadków Jądrowych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IPPV | (intermittent positive pressure ventilation) – wentylacja z naprzemiennie dodatnim ciśnieniem |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| IRV | (inversed ratis ventilation) – wentylacja z odwróconą fazą |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| KDR | kierujący działaniami ratowniczymi |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| KED | (kendrick extrication device) – kamizelka ratunkowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| KMDR | koordynator medycznych działań ratowniczych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| LEK | Lekarski Egzamin Końcowy |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| LMA | (larygeal mask airway) – maska krtaniowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MAP | (mean airway pressure) – średnie ciśnienie w drogach oddechowych lub |
| | (mean arterial pressure) – średnie ciśnienie tętnicze krwi |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MAS | (meconium aspiration syndrome) – zespół aspiracji smółki |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MCIs | (mass casualty incidents) – zdarzenia masowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MDI | (metered dose inhaler) – inhalator ciśnieniowy z dozownikiem |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MODS | (multiple organ disfunction score) – niewydolność wielonarządowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MONA | farmakoterapia w zawale mięśnia sercowego |
| | (M – morfina, O – tlen, N – nitraty, A – aspiryna) |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| nCPAP | (nasal continuous positive airway pressuse) – stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| NRC | folia izotermiczna, koc ratunkowy, folia rekomendowana przez National Rosearch Council |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| NYHA | (New York Heart Association) – Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| NZK | nagłe zatrzymanie krążenia |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| OCŻ | ośrodkowe ciśnienie żylne |
| | o.u.n. ośrodkowy układ nerwowy |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PALS | (pediatric advanced life support) – pediatryczne czynności ratunkowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PATLS | (pediatric advanced trauma life support) – pediatryczne zaawansowane czynności ratunkowe w urazach |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PCI | przezskórna interwencja wieńcowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PEA | (pulseless electrical activity) – aktywność elektryczna bez tętna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PEEP | (positve endexpiratory pressure) – dodatnie ciśnienie na końcu wydechu |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PIP | (peak inspiratory pressure) – ciśnienie szczytowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| POChP | przewlekła obturacyjna choroba płuc |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| POCT | (point-of-care testing ) – badanie wykonanie w miejscu leczenia i opieki nad pacjentem |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PPHN | (persistent pulmonary hypertension of the newborn) – nadciśnienie płucne noworodków |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PRR | Polska Rada Resuscytacji |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PS | (pressure support) – wspomaganie ciśnieniem |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PSP | Państwowa Straż Pożarna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PTS | (Pediatric Trauma Scale) – Dziecięca Skala Urazów |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PTV | (patient triggered ventilation) – wentylacja uruchamiana przez pacjenta |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PZSP | przewlekły zespół serca płucnego |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| RDS | (respiratory distress syndrome) – niewydolność oddechowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| RKO | resuscytacja krążeniowo-oddechowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| RKZ | równowaga kwasowo-zasadowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ROSC | (return of spontaneous circulation) – powrót spontanicznego krążenia |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| RR | (respiratory rate) – liczba oddechów na minutę |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SABP | (systolic arterial blood pressure) – ciśnienie skurczowe krwi |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SAMPLE | (symptoms, allergie, medications, past medical history/pregnancy, last meal, events perceding the incident, – objawy, alergie, przyjmowane leki, przebyte choroby/ciąża, ostatni posiłek, wydarzenia poprzedzające wypadek) |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SCIWORA | (spinal cord injury whitout radiographic abnormality) – uszkodzenie rdzenia kręgowego bez widocznych uszkodzeń radiologicznych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SIDS | (sudden infant death syndrome) – nagła śmierć noworodka |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SIMV | (synchronised intermittent mandatory ventilation) – synchronizowana wentylacja wymuszona |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SMR | Służby Ratownictwa Medycznego |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SOFA | (Sequential Organ Failure Assessment) – skala oceny sepsy |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SOR | Szpitalny Oddział Ratunkowy |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| START | (Simple Triage Rapid Treatment) – system segregacji |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TAT | (turn around time) – wykładnik czasu, w którym powinno być wykonane dane oznaczenie |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TIA | (transient ischemic attac) – niepełne niedokrwienie mózgu |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TISS | (Therapeutic Intervention Scoring System) – skala interwencji terapeutycznych |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TRIAGE | segregacja medyczna |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TŚP | toksyczne środki przemysłowe |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TTM | (targeted temperature management) – kontrola temperatury docelowej |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TTN | (transient tachypnea of the newborn) – przejściowe tachypnoë noworodka |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| TV | (tidal volume) – objętość wdechowa |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| WKO | Wojewódzki Komitet Obrony |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| WPMG | Wojewódzki Program Mobilizacji Gospodarki |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| WPW | (zespół) Wolffa, Parkinsona i White’a |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ZMR | Zespół Ratownictwa Medycznego |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| ZZO | zespół zaburzeń oddychania |
+-----------------------------------+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+PRZEDMOWA

W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele podręczników z zakresu medycyny ratunkowej i katastrof. Znaczna ich część to tłumaczenia wydawnictw zachodnich lub monografie na temat określonych nagłych zagrożeń zdrowia i życia. Niestety, nie obejmują wszystkich zagadnień medycyny ratunkowej i intensywnej terapii, wymaganych na Lekarskim Egzaminie Końcowym – LEK oraz na Państwowym Egzaminie Ratowników Medycznych.

Podręcznik oddawany w Państwa ręce to II wydanie kompendium – poprawione i uaktualnione, zawierające wszystkie ważne wiadomości, których znajomość weryfikowana jest na Lekarskim Egzaminie Końcowym, obejmującym również zagadnienia medycyny ratunkowej i intensywnej terapii.

Repetytorium zostało napisane nie tylko z myślą o praktycznym zastosowaniu zawartej w nim wiedzy w trudnych i nagłych sytuacjach zagrożeń zdrowia i życia ludzi, lecz także z myślą o przygotowaniu absolwentów uczelni medycznych kierunków lekarskiego i lekarsko-dentystycznego do specjalizowania się w różnych dziedzinach medycyny; także dla absolwentów kierunku ratownictwo medyczne będzie ono przydatne w doskonaleniu zawodowym.

Pragnę gorąco podziękować moim najbliższym współpracownikom za cenny wkład intelektualny w przygotowanie I wydania podręcznika. Szczególnie dziękuję prof. dr. hab. n. med. Andrzejowi Piotrowskiemu, dr. hab. n. med. Waldemarowi Machale, dr. n. med. Dariuszowi Piotrowskiemu, dr n. med. Annie Samborskiej-Sablik, dr n. med. Annie Domagalskiej i innym niewymienionym z nazwiska pracownikom Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Dziękuję również za wnikliwe uwagi, bardzo pomocne przy pisaniu nowych rozdziałów i poprawek w II wydaniu podręcznika, a szczególnie dr. Ignacemu Baumbergowi oraz pracownikom wspomnianej wyżej katedry Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Będę wdzięczny za uwagi i opinie dotyczące formy podręcznika oraz zawartych w nim wiadomości.

Prof. zw. dr hab. n. med. Wojciech GaszyńskiWSTĘP

Oczekuje się od absolwenta uczelni medycznej umiejętności zachowania w sytuacjach zagrożeń zdrowia i życia.

Program stażu z medycyny ratunkowej i intensywnej terapii ma przypomnieć i utrwalić wiedzę w tym zakresie, a jednocześnie przygotować praktycznie do wykonywania procedur ratunkowych w stopniu podstawowym.

Lekarski Egzamin Końcowy (LEK) zawiera pytania z ratownictwa medycznego obejmujące niżej wymienioną tematykę:

W zakresie medycyny ratunkowej:

1. Poznanie współczesnych zasad zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

2. Poznanie współczesnych zasad postępowania ratunkowego w urazach wielonarządowych, w szczególności:

2.1. wstępnej oceny chorego z mnogimi obrażeniami ciała;

2.2. podtrzymania funkcji życiowych chorego z mnogimi obrażeniami ciała;

2.3. opanowania wstrząsu okołourazowego;

2.4. wtórnej oceny i zasad transportu chorego z mnogimi obrażeniami ciała.

3. Poznanie zasad postępowania w nagłym zagrożeniu zdrowia lub życia pochodzenia wewnętrznego, takim jak:

3.1. nagłe zatrzymanie krążenia;

3.2. ostra niewydolność krążenia różnej etiologii;

3.3. ostra niewydolność oddechowa różnej etiologii;

3.4. wstrząs;

3.5. nagłe stany utraty przytomności;

3.6. ostre schorzenia brzuszne;

3.7. ostre schorzenia ciężarnych;

3.8. ostre stany drgawkowe.

4. Postępowanie w nagłych zagrożeniach zdrowia lub życia u dzieci.

5. Postępowanie ratunkowe w nagłych zagrożeniach środowiskowych:

5.1. ostre zatrucia;

5.2. skażenia chemiczne;

5.3. urazy termiczne (oparzenie, udar cieplny, hipotermia);

5.4. utonięcia;

5.5. porażenia elektryczne i rażenia piorunem;

5.6. ukąszenia i użądlenia.

W zakresie ratownictwa medycznego:

6. Poznanie współczesnych zasad organizacji medycyny ratunkowej oraz zasad organizacji i funkcjonowania szpitalnych oddziałów ratunkowych.

6.1. Poznanie organizacji pracy pogotowia ratunkowego w Rzeczypospolitej Polskiej.

6.2. Poznanie zasad postępowania w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia w warunkach przedszpitalnych.

W zakresie intensywnej terapii:

7. Poznanie organizacji pracy oddziału intensywnej terapii.

8. Poznanie podstawowych technik terapeutycznych stosowanych w intensywnej terapii.

9. Poznanie zasad postępowania w leczeniu ostrego i przewlekłego bólu.

10. Poznanie zasad postępowania lekarskiego związanych z pobraniem narządów do transplantacji.

Opanowanie wykonywania następujących lekarskich umiejętności i czynności ratunkowych:

11. W zakresie resuscytacji krążeniowo-oddechowej:

a) udrożnienie dróg oddechowych metodami bezprzyrządowymi,

b) intubacja dotchawicza,

c) konikopunkcja i konikotomia igłowa (zasady wykonywania),

d) techniki sztucznej wentylacji,

e) defibrylacja elektryczna,

f) pośredni masaż serca,

g) resuscytacja płynowa,

h) odbarczenie odmy opłucnowej, w szczególności odmy prężnej.

12. W zakresie czynności ratunkowych w warunkach przedszpitalnych:

a) zabezpieczenie rannego pacjenta w czasie wyjmowania z uszkodzonego pojazdu,

b) podtrzymywanie funkcji życiowych na miejscu zdarzenia lub wypadku i w czasie transportu,

c) unieruchamianie kręgosłupa szyjnego i piersiowo-lędźwiowego,

d) unieruchamianie złamań na miejscu zdarzenia lub wypadku,

e) tamowanie krwotoków.

13. Monitorowanie podstawowych funkcji życiowych w trakcie transportu i na oddziale intensywnej terapii.1 RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO-ODDECHOWA

RESUSCYTACJA

– przywrócenie za pomocą metod ratunkowych spontanicznego krążenia krwi lub krążenia i oddychania bez powrotu świadomości.

REANIMACJA

– przywrócenie krążenia krwi, oddychania i świadomości.

ZATRZYMANIE KRĄŻENIA

– nagłe ustanie czynności układu krążenia; ustanie ruchu krwi w łożysku naczyniowym. Prowadzi ono do śmierci klinicznej z następczym zatrzymaniem oddychania i ustaniem czynności ośrodkowego układu nerwowego.

Rozpoznanie

■ brak tętna na dużych tętnicach (szyjne, udowe),

■ utrata przytomności,

■ patologiczny oddech lub bezdech (po ok. 30–60 s od NZK).1.1. MECHANIZMY ZATRZYMANIA KRĄŻENIA

» Zatrzymanie serca (asystole) – brak czynności skurczowej komór i przedsionków serca.

Ryc. 1.1

» Migotanie komór serca (fibrillatio ventriculorum cordis).

■ Trzepotanie komór serca (flagellatio ventriculorum cordis).

■ Częstoskurcz komorowy bez tętna (tachycardia ventriculorum).

■ Torsades de pointes – szybkie, chaotyczne pobudzenia poszczególnych włókien mięśniowych lub fragmentów mięśnia komór, uniemożliwiające skuteczny hemodynamicznie skurcz komór.

» Aktywność elektryczna bez tętna (PEA – pulseless electrical activity), rozkojarzenie elektryczno-mechaniczne (EMD – electromechanical dissotiation; dissociatio mechano-electrica cordis),

■ niedostateczna praca serca (adynamia musculi cordis),

■ zespół słabego serca (adynamia musculi cordis) – serce wykazuje czynność elektryczną, brak odpowiedzi hemodynamicznej.

» Zatrzymanie komór serca (asystole ventricularis, asystole ventriculorum cordis) – brak czynności skurczowej komór (przedsionki kurczą się).

Ryc.1.2.

Ryc. 1.3.
Rytm agonalny1.2. WSKAZANIA DO RESUSCYTACJI

Podmiotem zabiegów resuscytacyjnych jest umierający człowiek potencjalnie zdolny do życia, u którego proces rozpoczął się od jednego z układów bezpośrednio decydujących o życiu.

Przerwanie resuscytacji

A. Powrót samoistnego krążenia i oddychania.

B. Wykorzystanie dostępnych metod i brak (powyżej 30 minut) powrotu czynności układu krążenia w normotermii.

C. Ustanie aktywności elektrycznej serca, nie reagującej na leczenie ponad 30 minut.

D. Stwierdzenie nieskuteczności prowadzonego masażu i wentylacji zastępczej.1.4. POWIKŁANIA MASAŻU SERCA (UCISKANIA KLATKI PIERSIOWEJ)

■ Złamanie żeber (często obustronnie).

■ Uszkodzenie naczyń międzyżebrowych (z powstaniem haemothorax).

■ Odma opłucnowa (niekiedy odma prężna).

■ Złamanie mostka.

■ Uszkodzenie serca (wybroczyny podnadsierdziowe, przerwanie nici ścięgnistych, oderwanie mięśni brodawkowatych).

■ Uszkodzenie miąższu wątroby z krwawieniem do jamy otrzewnej.

■ Pęknięcie śledziony.

■ Przedziurawienie jelita grubego.

Zalecenia

• Lecz pacjenta a nie monitor!

• Poszukuj odwracalnych przyczyn NZK i natychmiast je lecz.

• Drożność dróg oddechowych, wentylacja płuc, uciskanie klatki piersiowej (masaż serca ) i defibrylacja są ważniejsze, powinny zatem poprzedzać uzyskanie dostępu dożylnego lub doszpikowego i zastosowanie leków.

• Priorytet w resuscytacji ma uciskanie klatki piersiowej (masaż serca). W szczególnych sytuacjach można ograniczyć do niego postępowanie ratunkowe.

• Priorytet ma również wczesna defibrylacja w zaburzeniach rytmu serca do defibrylacji.

• Leki dożylne z nielicznymi wyjątkami powinny być podawane w postaci szybkiego wstrzyknięcia.

• Leki resuscytacyjne (z wyjątkiem wodorowęglanu sodu!) mogą być podawane w wyjątkowych sytuacjach (brak zaleceń ERC) przez rurkę intubacyjną, ale ich dawkę należy zwiększyć 2–3-krotnie.

• Nie przerywaj podstawowych zabiegów resuscytacyjnych na dłużej niż 5 sekund (wyjątek: intubacja, defibrylacja i kaniulacja żyły).