Facebook - konwersja
Czytaj fragment
Pobierz fragment

Katecheta nr 12/2015 - ebook

Wydawnictwo:
Seria:
Data wydania:
1 grudnia 2015
Format ebooka:
EPUB
Format EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie. Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Produkt niedostępny.  Może zainteresuje Cię

Katecheta nr 12/2015 - ebook

W grudniowym numerze Katechety m. in.:

  • Agresja wśród dzieci i młodzieży. Nowe wymiary starego problemuks. Marian Zając
  • Autyzm. Osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych i katechezaks. Andrzej Kiciński
Kategoria: Lektury szkolne
Zabezpieczenie: Watermark
Watermark
Watermarkowanie polega na znakowaniu plików wewnątrz treści, dzięki czemu możliwe jest rozpoznanie unikatowej licencji transakcyjnej Użytkownika. E-książki zabezpieczone watermarkiem można odczytywać na wszystkich urządzeniach odtwarzających wybrany format (czytniki, tablety, smartfony). Nie ma również ograniczeń liczby licencji oraz istnieje możliwość swobodnego przenoszenia plików między urządzeniami. Pliki z watermarkiem są kompatybilne z popularnymi programami do odczytywania ebooków, jak np. Calibre oraz aplikacjami na urządzenia mobilne na takie platformy jak iOS oraz Android.
Rozmiar pliku: 3,4 MB

FRAGMENT KSIĄŻKI

Drodzy Czytelnicy!

W Waszych dłoniach ostatni numer „Katechety” jako miesięcznika. Od przyszłego roku nasze czasopismo będzie już kwartalnikiem. To wyzwanie, z którym trzeba się zmierzyć. Naszym marzeniem jest, by stan ten nie trwał długo. Chcemy, by – nie zwiększając ceny – w 2017 roku „Katecheta” był wydawany w cyklu dwumiesięcznym, a – jeśli będzie można – od 2018 roku wrócił do nas jako miesięcznik. Wiele zależy od nas. Nie wchodząc w zawiłości wydawnicze, posłużę się pewnym przykładem.

W jednym z warsztatów mechanicznych widniał napis: „U nas naprawia się szybko, dobrze i tanio, ale… można wybrać tylko dwie możliwości”. Niedawno nasz „Katecheta” stanął również przed alternatywą: w kryzysie „czasopism papierowych”, by pismo mogło się utrzymać, trzeba było wybrać. Zdecydowano ograniczyć częstotliwość wydawania. Na szczęście zwiększy się objętość poszczególnych numerów i – mamy nadzieję – jeszcze bardziej podniesie się ich poziom. Na kolejny rok naszym Czytelnikom proponujemy formułę: „szerzej i… jeszcze lepiej” i prosimy: „Zostańcie z nami!” Czasopismo opiera się głównie na prenumeracie, więc kondycja „Katechety” zależy od naszych stałych Adresatów.

Kierujemy nasze pismo do osób, którym bliskie jest wychowanie katolickie. By to jeszcze bardziej wyeksponować, proponujemy podtytuł: „pismo wychowawców katolickich”. Do kogo więc kierujemy nasze treści? Do katechetów szkolnych i parafialnych, którzy na co dzień podejmują pracę wychowania wiary wśród dzieci i młodzieży. Do duszpasterzy, którzy angażują się w różne katechetyczne inicjatywy i zależy im na umacnianiu wiary powierzonych im wiernych, także dorosłych. Do rodziców, którzy chcieliby swoim dzieciom przekazać wiarę i wartości, które z niej wypływają. Wszyscy jesteśmy katechetami!

Czasopismo pragnie inspirować, motywować i ubogacać posługę wychowawców katolickich. Chcemy kontynuować dobre tradycje, tworząc współczesną pedagogikę katolicką, żywą i bliską naszej codzienności.

„Katecheta” w 2016 roku pozostanie pismem tematycznym. Ukaże się cztery razy w roku: w lutym, w maju, w sierpniu i w listopadzie. Tematy będą się wiązać z ogólnym hasłem: „wychowywać znaczy: umacniać korzenie i rozwijać skrzydła”. Zaczniemy od naszych korzeni.

I jeszcze kilka słów na temat obecnego, grudniowego numeru „Katechety”. Pan Kazimierz, jeden z moich znajomych, powtarza często takie zdanie: „Problem? Nie ma problemów, są sprawy do rozwiązania”. Ostatni „Katecheta” z 2015 roku zwraca się ku wyzwaniom, jakie stają przed katechezą, i podejmuje „problemy na A”. Okazuje się, że we współczesnym wychowaniu sporo jest zagadnień, które rozpoczynają się od pierwszej litery alfabetu: adopcja, agnostycyzm, agresja, amoralność, antyklerykalizm, anoreksja, apolityczność, apostazja czy autyzm. Oczywiście, są to tylko wybrane przykłady, choć – jak się okazuje w codziennej praktyce – współcześni katecheci muszą się z nimi zmierzyć. Mamy nadzieję, że treści obecnego numeru będą pomocne, a katechetyczne problemy zamienią się na „sprawy rozwiązane”.

Wszystkim Czytelnikom na czas Adwentu i Bożego Narodzenia z serca błogosławię

------------------------------------------------------------------------

Autyzm. Osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych i katecheza

ks. Andrzej Kiciński

Katecheza osób z autyzmem polega na spotkaniu „na moście” pomiędzy światem, który my znamy, a światem, który jeszcze nie do końca jest nam znany i w którym żyją osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych.

Pionierami badań nad spektrum zaburzeń autystycznych byli Leo Kannner i Hans Asperger. Niezależnie od siebie opublikowali wyniki badań, używając słowa „autystyczny”. Najpierw Kanner w Baltimor w USA w 1943 roku, a następnie Asperger w Wiedniu w 1944 roku opisali tzw. autyzm dziecięcy. Termin był jednak wprowadzony wcześniej przez Eugena Bleulera w 1916 roku i odnosił się w psychiatrii do zaburzenia w schizofrenii, charakteryzującego się zawężeniem relacji z ludźmi i światem. Opisano je przy użyciu greckiego słowa autós, czyli „sam”. Niemniej Kanner i Asperger oraz autorzy współczesnych badań odnoszą ten termin wyłącznie do zaburzenia rozwojowego1. Kanner opisał grupę 11 dzieci, u których występował specyficzny wzorzec zachowania, i scharakteryzował je jako „zamknięte we własnym świecie” – co mimo dużego postępu badań jest dalej chętnie stosowaną metaforą. Określenie „autyzm dziecięcy” dziś zanika, bowiem spektrum zaburzeń autystycznych jest diagnozowane zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jest stanem, nie chorobą, którą można wyleczyć. Można jednak poprawić jakość funkcjonowania tych osób i mówiąc językiem teologii, wspierać ich w poszukiwaniach własnego powołania życiowego. Zachęcał nas do tego papież Franciszek, który podczas spotkania z rodzinami osób z autyzmem w Rzymie 22 listopada 2014 roku podkreślił, że chodzi o towarzyszenie, nie anonimowe i bezosobowe, ale takie, które ma na celu przede wszystkim wsłuchanie się w głębokie potrzeby, jakie wyrastają z istoty tego schorzenia. Autyzm często nie tylko trudno zdiagnozować, ale przede wszystkim przezwyciężyć wstyd czy skłonność do ucieczki w samotność, co dotyczy zwłaszcza rodzin2. Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak dziś rozumieć autyzm i jak przygotować się do katechizowania osób z autyzmem, aby mogły wzrastać w świętości3.

Autyzm – zdefiniowane obszary i rozwijająca się diagnostyka

Autyzm to niezmiernie skomplikowane, biologicznie uwarunkowane zaburzenie rozwojowe, w którym wyodrębniamy dwa podstawowe obszary diagnostyczne: (1) trudności w komunikacji społecznej i (2) zachowania stereotypowe. Diagnozowanie wciąż się rozwija, jeszcze do niedawna funkcjonowała tzw. triada diagnostyczna, określająca autyzm jako: (1) jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych, (2) jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się oraz (3) ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności. Dziś wydaje się słuszne skoncentrowanie się na dwóch głównych obszarach diagnostycznych.

Autyzm jest diagnozowany na podstawie list symptomów zawartych w dwóch podstawowych systemach klasyfikacyjnych chorób i zaburzeń funkcjonowania, opracowanych przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne4 i Światową Organizację Zdrowia5. Ale i one wciąż zmieniają swoje wskazania, ze względu na rozwój wiedzy o różnorodności objawów, stopniu ich nasilania, a także przebiegu różnych stadiów autyzmu. Ponadto objawy kliniczne są zależne od wieku rozwojowego osoby z autyzmem. Przyczyny autyzmu nie zostały dotąd całkowicie poznane i trwa debata tych, którzy wskazują na zaburzenia genetyczne, i tych, którzy wskazują na zaburzenia wynikające z przyczyn środowiskowych. Popularne jest stwierdzenie, że autyzm to w 60% zaburzenia genetyczne i 40% środowiskowe. Prace badawcze charakteryzują się właśnie podejściem genetycznym bądź środowiskowym, ale obecne jest również podejście syntezujące.

Na początku odwołam się do klarownego wyjaśnienia podstawowych terminów odnoszących się do autyzmu w opracowaniu Ewy Pisuli6, a następnie do nowej klasyfikacji zaburzeń, która niedługo ukaże się w języku polskim.

1. Autyzm klasyczny/zespół Kannera – terminy historyczne odnoszące się do opisów Kannera bądź jeszcze stosowane do opisania ciężkiej postaci autyzmu, gdzie występują duże trudności w rozwoju społecznym i brak mowy. Według autorki są to przede wszystkim terminy historyczne, niewiele wnoszące do aktualnej wiedzy na temat autyzmu.

2. Autyzm wczesnodziecięcy – również termin historyczny. Określenie zostało wyeliminowane przez WHO (World Health Organization), kiedy okazało się, że symptomy autyzmu mogą pojawiać się nieco później, niż to uprzednio zakładano. Określenie spotykane jeszcze w podręcznikach psychiatrii i artykułach naukowych.

3. Cechy/tendencje/zachowania autystyczne – terminy te bywają wykorzystywane przez diagnostyków. Wiąże się to z trudnością diagnozy i unikaniem jednoznacznych określeń. W sytuacjach wątpliwych znacznie właściwszym jest termin „autystyczne zachowania”, który odnosi się do obserwowanego zachowania, a nie trwałych cech dziecka.

4. Autyzm dziecięcy – jest to stara nazwa autyzmu w klasyfikacji ICD Światowej Organizacji Zdrowia. Nazwa jest krytykowana za wynikającą z niej sugestię, że autyzm występuje tylko u dzieci, podczas gdy w rzeczywistości u większości osób jest zaburzeniem trwającym przez całe życie.

5. Zaburzenia autystyczne – to nazwa autyzmu w klasyfikacji DSM Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

6. Autyzm nietypowy – termin uwzględniony w klasyfikacji ICD-10 do opisania nietypowego przebiegu autyzmu. Nietypowość polega na braku zaburzeń w jednym z trzech osiowych obszarów lub dotyczy czasu wystąpienia symptomów.

7. Wysoko funkcjonująca osoba z autyzmem – określenie do opisania osób o dobrze rozwiniętych zdolnościach intelektualnych.

8. Nisko funkcjonująca osoba z autyzmem – określenie dotyczy osób, u których autyzm współwystępuje z niepełnosprawnością intelektualną.

9. Autistic spectrum disorders – termin współcześnie popularny; obejmuje, poza autyzmem dziecięcym, zespół Aspergera, zespół Retta, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne i inne całościowe zaburzenia rozwoju.

Obecnie klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wprowadziła kilka istotnych zmian. W DSM-5, w przeciwieństwie do DSM-IV, zmieniono nie tylko liczbę rzymską na arabską, ale zrezygnowano przede wszystkim z terminu „całościowe zaburzenia rozwoju”. Wiele wątpliwości budziło zniknięcie terminu zespół Aspergera. Tu problem jest szerszy, bowiem zastąpiono trzy jednostki: „zaburzenia autystyczne”, „zespół Aspergera” i „całościowe zaburzenia rozwojowe” niezdiagnozowane inaczej – jedną jednostką nazwaną „spektrum zaburzeń autystycznych”7. Zmiany zakresowe, klasyfikacyjne i terminologiczne świadczą o rozwoju prac badawczych, podejmujących próbę doprecyzowania fenomenu autyzmu, który dotyka ludzi w coraz większym stopniu na całym świecie.

Przywołana już E. Pisula opracowała na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (2010) własne dane epidemiologiczne, dotyczące tylko dzieci i młodzieży w Polsce w wieku 1-19 lat8:

Z pewnością można prowadzić dyskusję, co jest przyczyną wzrostu częstości występowania autyzmu, niemniej w praktyce, w prawie każdej parafii, spotykamy już osobę z autyzmem i jest to dla duchowieństwa i katechetów realnym oraz powszechnym wyzwaniem, jak wesprzeć te osoby i ich rodziny, aby ze swoimi problemami nie pozostali na marginesie życia parafialnego. Ten problem według szacunku naukowców dotyka 1% populacji – to oznacza ponad 70 milionów ludzi na świecie, którzy są obecni na wszystkich kontynentach i w każdym państwie.

Autyzm – problemy rodziny

Ważne informacje dla duszpasterzy i katechetów dotyczą sytuacji rodziny osób z autyzmem. Rodzice dziecka z autyzmem najczęściej sami zauważają nieprawidłowości w ich rozwoju. Sami muszą znaleźć specjalistów od diagnozy, terapii oraz edukacji dziecka. W zależności od kraju i rozwoju wiedzy o autyzmie można przyjąć trzy modele postępowania i oceny, który mają duży wpływ na funkcjonowanie rodziny osoby z autyzmem.

1. Model medyczny, w którym rodzice słyszą, że jest to stan niezmienny. Zaburzenia mające podłoże genetyczne lub nabyte w trakcie rozwoju nie rokują żadnych szans na zmianę i można jedynie zmniejszyć dokuczliwość objawów. Taka relacja na linii personel – rodzice – dziecko powoduje poszukiwanie przez rodziców wciąż nowej diagnozy, w wyniku czego często nie dostrzegają potencjalności rozwojowych dziecka. Jest ono w rzeczywistości traktowane jako takie, którego nie można zbyt wiele nauczyć. Cały jego rozwój i całe życie ma być definitywnie destrukcyjne, naznaczone stygmatem autyzmu9.

2. Model behawioralny, w którym osobę z autyzmem ujmuje się przez pryzmat jej zachowań. Model powstał na podstawie badań eksperymentalnych nad warunkowaniem klasycznym, nad funkcją nagród i kar oraz różnego typu wzmocnień i wygaszania, nad stymulacją rozwoju oraz na podstawie sformułowanej koncepcji społecznego uczenia się. Osoby w nim pracujące dysponują dobrymi narzędziami diagnostycznymi oraz propozycjami ćwiczeń, dzięki którym osiągają dobre rezultaty. Rodzice są włączeni do pracy jako „najlepsi terapeuci”. Ryzyko jest związane z faktem specjalistycznej znajomości przez terapeutów jednej lub kilku metod i podporządkowaniu „pod nie” terapii dziecka. Trudny problem w perspektywie wychowania chrześcijańskiego powstaje wtedy, gdy terapeuta kreuje się na „guru” i odrzuca a priori chrześcijańską koncepcję życia10.

3. Model rozwojowy nie jest związany z żadną szkołą ani metodą terapeutyczną. Zakłada wczesne diagnozowanie spektrum autyzmu. Celem jest dostarczenie bodźców dla rozwoju poczucia bezpieczeństwa, zaufania i umiejętności kontaktu z innymi oraz tworzenia więzi. Bez względu na różnorodność objawów, stopień ich nasilenia, a także przebieg choroby zwraca się uwagę na słabe, ale i mocne strony osoby z autyzmem. Akceptuje się prawo osoby do inności i trudności życia rodzinnego. Ważna jest możliwość wychowania osoby ludzkiej, dzięki tkwiącemu w każdym człowieku wewnętrznemu impulsowi do rozwoju, sile wewnętrznej, przejawiającej się w dążeniu do pozytywnego ukierunkowania zmian, do prawidłowego funkcjonowania na coraz wyższym poziomie. Model terapii dziecka ze spektrum autyzmu określany jest jako wielodyscyplinarny (holistyczny), wykorzystuje się w nim zarówno metody behawioralne, poznawcze, jak też inne poszukujące nowych rozwiązań11.

Najczęściej ani rodzice dziecka ze spektrum zaburzeń autystycznych, ani najbliższe środowisko nie zdają sobie sprawy, ile wysiłku ich czeka, aby odnaleźć się w nowej, nieznanej sytuacji. Rodzice spodziewający się dziecka chcą, by było ono zdrowe, pełnosprawne, osiągało sukcesy i rozwijało się jak inne dzieci. Każde rozpoznanie złego stanu noworodka jest dla rodziców ogromnym ciosem, wstrząsem psychicznym. Wielu z nich nigdy nie słyszało o autyzmie. Wcześniejsza czy późniejsza diagnoza stawia przed rodzicami zadania, na które nie byli przygotowani. Przed wspólnotą chrześcijańską stoi wyzwanie objęcia braterską troską rodziców dzieci z autyzmem w tym dramatycznym momencie. Na pytania, które stawiają oni pod wpływem nieoczekiwanej sytuacji, często trudno znaleźć odpowiedzi. Wspólnota chrześcijańska powinna w duchu wiary racjonalnie wspierać rodziców dzieci z autyzmem, przezwyciężając stereotypowe myślenie na temat przyczyn takiego stanu.

Podstawa programowa i Instrukcja tworzenia programu
nauczania religii dla osób z autyzmem

Znowelizowana Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce po raz pierwszy uwzględnia katechezę osób z autyzmem12. Katecheza osób z autyzmem wymaga przygotowania indywidualnych, a w niektórych przypadkach grupowych, programów katechetycznych. Istotne jest, aby katecheci – na miarę swych możliwości, przed przygotowaniem i zatwierdzeniem przez władze kościelne indywidualnego lub grupowego programu nauczania – dobrze poznali specyfikę autyzmu. O ile nauczyciele religii w szkołach specjalnych przeszli lepsze lub gorsze kursy z zakresu pracy pedagogicznej z osobami z autyzmem, to pojawienie się wielu z tych uczniów w szkołach ogólnodostępnych sprawia niemałe trudności. Napisałem: „lepsze czy gorsze”, bo niewiele jest kursów, na których porusza się zagadnienie katechezy specjalnej i nauczyciele religii często po omacku próbują aplikować wskazania ogólne do wychowania religijnego osób z autyzmem. Ważne jest, aby wszyscy katecheci znali Podstawę programową, która podkreśla, że głównymi objawami autyzmu są jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych, jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się oraz ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności. Podstawa jasno określa, że gdy autyzm łączy się z niepełnosprawnością intelektualną, należy stosować Podstawę programową katechezy dla osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz dydaktykę dla osób z autyzmem13. Z pewnością istnieje już potrzeba znowelizowania i tej podstawy programowej, bowiem dorobek pedagogiki osób z autyzmem ciągle się rozwija i zmieniają się podstawy oświatowe dotyczące pracy z tymi osobami. Niemniej obecnie stosujemy normy zawarte w Podstawie programowej z 2010 roku i Instrukcji pomocnej w przygotowaniu programu nauczania.

Program nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach przyjęty podczas posiedzenia Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski w Białymstoku 9 czerwca 2010 roku zawiera Instrukcję tworzenia programu nauczania religii dla osób z niepełnosprawnością intelektualną zatytułowaną Do takich bowiem należy Królestwo Boże (Mk 10,14)14. Instrukcja może być dostosowana również do osób z autyzmem. Określa ona, że zakładane cele katechezy powinny służyć przede wszystkim towarzyszeniu uczniowi w nawiązywaniu autentycznego dialogu z Bogiem przez realizację wszystkich podstawowych zadań katechezy. Indywidualny program nauki religii zakłada pełne uwzględnienie indywidualnego tempa rozwoju ucznia, zależnie od jego możliwości psychofizycznych. Indywidualny Plan Katechetyczny (IPK) zgodny z wymogami powstawania Indywidualnych Planów Edukacyjno-Terapeutycznych (IPET) został wzorcowo przygotowany i opublikowany w czasopiśmie „Katecheta”15. W tym miejscu zostanie zaproponowany materiał, który jest punktem wyjścia do opracowania indywidualnych programów katechetycznych dla osób z autyzmem.

Wszystkie osoby z autyzmem wymagają indywidualizacji pracy, dostosowania metod i form do potrzeb edukacyjnych i psychofizycznych. W przypadku występowania autyzmu połączonego z niepełnosprawnością intelektualną należy pamiętać o dwóch zasadach. Po pierwsze, dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim wybrany program nauczania religii (przygotowany w oparciu o obowiązującą podstawę programową dla uczniów szkół ogólnodostępnych) należy dostosować do specyfiki ich funkcjonowania. Przy omawianiu każdego tematu należy wychodzić od treści podstawowych, konkretno-obrazowych. Oprócz programu ogólnego wielu uczniów będzie dodatkowo wymagało zindywidualizowanego programu, w którym zostaną uwzględnione elementy wsparcia, opracowanego we współpracy z innymi specjalistami (np. logopedą, psychologiem, fizjoterapeutą). Zindywidualizowany program powinien mieć jako podstawę obszar dobrego funkcjonowania ucznia, jego zainteresowania i dążenia. Po drugie, ze względu na specyficzny charakter edukacji religijnej uczniów z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim, a także z powodu indywidualnego tempa ich rozwoju program nauczania religii, zgodnie z Podstawą programową katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, nie wyróżnia odrębnych celów, zadań ani treści dla kolejnych etapów edukacyjnych i poszczególnych klas.

Osoby z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym ze względu na specyfikę rozwoju powinny pracować w oparciu o corocznie opracowywane indywidualne programy na bazie obowiązującej podstawy programowej katechezy dla nich. W celu realizacji integralnych funkcji: dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub miejsca pobytu osób z niepełnosprawnością intelektualną, program ten powinien być zharmonizowany z ich indywidualnym programem edukacyjno-terapeutycznym. Jest to ważne szczególnie w obszarze komunikacji (jednolite, specjalistyczne, często alternatywne metody komunikacji) oraz postępowania wychowawczego w sytuacji występowania zachowań nietypowych, trudnych. Program taki oprócz indywidualnych celów edukacyjnych, konkretnych umiejętności, w które zamierzamy wyposażyć ucznia, powinien zawierać treści, to znaczy wymagania szczegółowe, procedury osiągania celów, rodzaje pomocy i wsparcia. Wszystkie osiągnięcia są planowane indywidualnie.

Podstawa programowa i propozycja Programu nauczania religii rzymskokatolickiej wyznaczają zadania nauczycieli i treści programowe do IPK i do IPET, które są spójne i pozwalają problemowo i logicznie dostosować program do możliwości rozwojowych ucznia ze spektrum zaburzeń autystycznych16. Treści, to znaczy wymagania szczegółowe, winny uwzględniać indywidualne tempo rozwoju ucznia, zależnie od jego możliwości psychofizycznych. Najważniejszym kryterium doboru treści ma być rozwój życia religijnego ucznia w myśl zasady, że każda osoba, niezależnie od jej ograniczeń, jest zdolna do wzrostu w świętości (por. DOK 189). Realizacja treści wyznacza nauczycielowi religii wspomniane zadania. Natomiast zakres treści nauczania religii w kształceniu uczniów z autyzmem odpowiada indywidualnym potrzebom edukacyjnym i możliwościom psychofizycznym oraz duchowym uczniów. Przy realizacji treści nauczania i wychowania należy wykorzystać możliwości, jakie stwarza środowisko życia ucznia oraz baza materialno-dydaktyczna szkoły i parafii. Zakres treści nauczania religii ulega poszerzaniu w miarę nabywania przez uczniów wiadomości, umiejętności i sprawności.

Ze względu na specyficzny charakter katechezy uczniów z autyzmem, a także indywidualne tempo i zakres nauki każdego ucznia, osiągnięcia wynikające z poszczególnych zadań katechezy są planowane indywidualnie. Doświadczenie pracy z tymi osobami pokazuje jednoznacznie, że należy pracować w zespole, a nie pojedynczo. Stąd dokonywana okresowo przez nauczyciela religii, po konsultacji z zespołem specjalistów, wielospecjalistyczna ocena funkcjonowania ucznia umożliwia modyfikowanie indywidualnego programu katechezy i dostosowanie poziomu oczekiwanych osiągnięć ucznia do jego możliwości.

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej

Ks. Andrzej Kiciński – doktor hab., profesor katechetyki KUL. Dyrektor Instytutu Teologii Pastoralnej i Katechetyki KUL. Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Katechetyków Polskich, autor książki Katecheza osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce po Soborze Watykańskim II, autor kilkudziesięciu artykułów naukowych z zakresu katechezy osób z różnymi niepełnosprawnościami, katechezy dorosłych, formacji katechetów, kierunków katechetycznych, współczesnych katechizmów i nauczania religii oraz katechezy w Europie. Prowadzi stronę internetową www.katechetyka.eu.

1 Zob. U. Frith, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk 2008, s. 25-28.

2 Na portalu internetowym Deon.pl mamy nie tylko fragmenty tego przemówienia, ale również film z tego niezwykłego wydarzenia, które można określić pierwszym światowym spotkaniem rodzin z osobami z autyzmem z papieżem. Zob. kn, Papież z uczestnikami konferencji o autyzmie, w: http://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,2488,papiez-z-uczestnikami-konferencji-o-autyzmie.html . Sprawozdanie z XXIX Konferencji Papieskiej Rady ds. Służby Zdrowia poświęcone autyzmowi, na końcu której miało miejsce wspomniane spotkanie z papieżem Franciszkiem, zob. I. Rutkowska, Autyzm – tu chodzi o miłość, „Kotwica” (2014) nr 6, s. 32-37.

3 Wieloaspektowo to zagadnie jest w polskiej katechetyce ciągle opracowywane, m.in. w: Człowiek i autyzm. Autyzm i Lubelszczyzna, red. A. Kiciński, Gaudium, Lublin 2010; Człowiek i autyzm, red. J. Kocki, A. Kiciński, Polihymnia, Lublin 2010; Jak przygotować młodzież z niepełnosprawnością intelektualną do bierzmowania?, red. K. Sosna, Gaudentinum, Gniezno 2010; Katecheza osób szczególnej troski. Stan aktualny, propozycje na przyszłość, red. A. Kiciński, WAM, Kraków 2008; A. Kiciński, Niepełnosprawnych intelektualnie duszpasterstwo, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, Lublin 2006, s. 557-560; A. Kiciński, Niepełnosprawny, w: Encyklopedia Katolicka, t. 13, Lublin 2009, kol. 1153-1156; A. Kiciński, Katecheza osób z niepełnosprawnością intelektualną. Polskie doświadczenia, „Homo Dei” 78 (2009) nr 4, s. 55-68; A. Kiciński, Powołanie katechety specjalnego, w: Katecheza w szkole współczesnej, red. M. Zając, Lublin 2010, s. 91-104, K. Sosna, Jak przygotować dziecko z niepełnosprawnością intelektualną do I Komunii Świętej?, Gniezno 2009; A. Prokopiak, Uczeń z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na katechezie w szkole ogólnodostępnej, „Zeszyty Formacji Katechetów” 14 (2014) nr 4, s. 61-68.

4 Najczęściej posługujemy się skrótem DSM. Obecnie wyszła nowa klasyfikacja DSM-5 – Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders jest to system diagnozy nozologicznej Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Stanowi on narzędzie dla lekarzy rodzinnych, psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów. Nozologia to dziedzina wiedzy medycznej zajmująca się podziałem (klasyfikacją) chorób i ich opisem. Diagnoza w psychologii polega na opisie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania jednostki, wyjaśnianiu problemów w jej funkcjonowaniu oraz prognozie skutków zachowań, zjawisk i możliwości modyfikowania tego, co problematyczne w funkcjonowaniu danej jednostki.

5 ICD – International Classification of Diseases – Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych; jest to europejski system klasyfikacji chorób opracowany pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia. Ukazało się wiele kolejnych wersji ICD; ostatnia, dziesiąta, znana jako ICD-10, jest z 1992 r. ICD zawiera rozszerzony dział poświęcony zaburzeniom psychicznym i zaburzeniom zachowania; wykorzystywany jest on w szerokim zakresie w wielu krajach.

6 W zestawieniu tabelarycznym terminy używane w odniesieniu do autyzmu, zob. E. Pisula, Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Autyzm, Sopot 2012, s. 19.

7 Szerzej o nowych kryteriach diagnostycznych, zob. I. Chrzanowska, Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności, Kraków 2015, s. 465-500.

8 E. Pisula, Od badań mózgu do praktyki psychologicznej, s. 24.

9 Zob. D. Kornas-Biela, Modele podejścia do autyzmu, w: Człowiek i autyzm. Autyzm i Lubelszczyzna, red. A. Kiciński, Lublin 2010, s. 16-21. Zagadnienie stresu rodzicielskiego, jego przyczyn, przebiegu oraz radzenia sobie z nim, zob. E. Pisula, Rodzice dzieci z autyzmem, Warszawa 2012, lub wcześniejszą publikację tejże autorki, Autyzm i przywiązanie. Studia nad interakcjami dzieci z autyzmem i ich matek, Gdańsk 2003.

10 Zob. D. Kornas-Biela, Modele podejścia do autyzmu, s. 21-29. Analiza behawioralnej organizacji zajęć odnosi się również do organizacji katechezy. Warto zwrócić uwagę, że na stronie internetowej Arilda Karlsena znajduje się niepokojące motto: „Jestem lepszy od Boga, chrześcijanie powinni się wstydzić!”. Psycholog pisze, że jest radykalnym behawiorystą niewierzącym w duszę, ponieważ nikt jej nie widział. Przykazuje też: „Make love, not children”. Szerzej zob. A. Kiciński, Katecheza osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce po Soborze Watykańskim II, Lublin 2011, s. 343.

11 Zob. D. Kornas-Biela, Modele podejścia do autyzmu, s. 29-34.

12 Konferencja Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2010. Tematyce katechezy specjalnej poświęcony jest rozdział VI (s. 103-126). Rozdział zawiera wprowadzenie teologiczno-pedagogiczne, które jasno podkreśla, że katecheza specjalna opiera się przede wszystkim na słowie Bożym zawartym w Świętej Tradycji i w Piśmie Świętym, które uczy, że każdy człowiek został stworzony na obraz Boży i jest zdolny do poznania oraz miłowania swego Stwórcy. Podstawa programowa katechezy określa założenia katechezy osób z niepełnosprawnością intelektualną, osób z autyzmem, osób niesłyszących i słabo słyszących oraz osób niewidomych i słabo widzących.

13 Tamże, s. 123.

14 Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Program nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach, Kraków 2010, s. 225-233.

15 Zob. A. Kiciński, Indywidualny Program Katechetyczny (IPK) dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i autyzmem. Studium przypadku, „Katecheta” 55 (2011) nr 1, s. 4-11.

16 Zob. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Program nauczania religii, s. 226-229.Spis treści rocznika 59 (2015)

„VERBA DOCENT…”

Celińska-Miszczuk A., Motywować – zachęcać, inspirować | nr 9, s. 5-15.

Chałupniak R., ks., Katechetyka jako pedagogika katolicka | nr 7-8, s. 14-23.

Gogolik M., ks., Wpływ nowych technologii na rozwój ucznia i komunikację interpersonalną | nr 11, s. 26-36.

Kalisty J., Nowe wyzwania na polu ewangelizacyjnym i katechetycznym | nr 6, s. 5-13.

Kiciński A., ks., Autyzm. Osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych i katecheza | nr 12, s. 5-16.

Kielian A., ks., Katecheza w „epoce Hermesa” | nr 7-8, s. 5-13.

Kielian A., ks., Młodzi hazardziści | nr 11, s. 5-17.

Kropidłowski Z., ks., Katecheza w bibliotece i świat Internetu | nr 3, s. 5-14.

Malesa W., ks., Wychowanie młodzieży do liturgii. Głos liturgisty | nr 2, s. 5-13.

Marek Z., SI, Katecheta w służbie zbawienia | nr 5, s. 15-20.

Ostaszewska A., Psychoterapia integratywna w podejściu chrześcijańskim | nr 7-8, s. 24-32.

Peret-Drążewska P., Pornografia jako współczesne zagrożenie społeczno­rozwojowe dzieci i młodzieży | nr 11, s. 18-25.

Śnieżyński M., Wykład jako jedna z metod przekazu wiedzy religijnej w dobie multimediów | nr 1, s. 5-13.

Śnieżyński M., Dydaktyczne zasady kształcenia katechetycznego | nr 5, s. 5-14.

Walkowiak N., Wspomagająca i alternatywna komunikacja (AAC) szansą dla rozwoju katechezy dzieci ze spektrum ze zaburzeń autystycznych (ASD) | nr 4, s. 5-18.

Zając M., Agresja wśród dzieci i młodzieży. Nowe wymiary starego problemu | nr 12, s. 17-26.

Zellma A., Neurodydaktyka w nauczaniu religii – moda na „stare wino w nowych bukłakach” czy szansa na „przyjazną” edukację religijną? | nr 10, s. 5-14.

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnejPolecamy

„Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi”

red. Bożena Kossowska
s. 262, cena 34,80 zł
www.impulsoficynacom.pl
[email protected]

------------------------------------------------------------------------

Monografia prezentuje twórcze sposoby wykorzystywane przez pracowników Zespołu Szkół Specjalnych nr 13 dla Dzieci i Młodzieży z Autyzmem w Krakowie, mając nadzieję, że Czytelnik odnajdzie w przedstawionych propozycjach inspirację do własnych działań podejmowanych wobec osób z autyzmem. Zaprezentowane metody mogą stanowić punkt wyjścia do tworzenia programów realizowanych w placówkach terapeutyczno-szkolnych dla uczniów z autyzmem.

Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej” s
Szempruch Jolanta
s. 310, cena 48,00 zł
www.impulsoficynacom.pl
[email protected]

------------------------------------------------------------------------

Rozważania zawarte w tej książce mogą okazać się przydatne dla wszystkich, którzy stają przed trudnymi problemami i wyzwaniami teraźniejszości i przyszłości, a szczególnie dla nauczycieli, nadzoru pedagogicznego, polityków oświatowych, rodziców i innych osób zainteresowanych problemami funkcjonowania rodzimej edukacji i szkoły.

„Zespół Aspergera. Jak z nim żyć. Jak pomagać. Jak prowadzić terapię.”
Preißmann Christines
s. 236, cena 29,90 zł
www.gwp.pl
[email protected]

------------------------------------------------------------------------

Autor prezentuje wyniki badań na temat funkcjonowania mózgu oraz naukową kategoryzację wiedzy. Pokazuje możliwość wykorzystania najnowszej wiedzy w szkole dla kreowania szkolnego procesu uczenia i uczenia się tak, aby najefektywniej wspierał rozwój każdego ucznia.

„Społeczne i kulturowe uwarunkowania adopcji w Polsce”
Ładyżyński Andrzej
s. 330, cena 38,00 zł

------------------------------------------------------------------------

Książka prezentuje adopcję, jako istotne zjawisko społeczne i kulturowe. Adopcja jest tu rozumiana jako forma zaspokajania podstawowych potrzeb osamotnionego dziecka i bezdzietnej, na ogół, pary małżeńskiej oraz etycznego choć niełatwego rozwiązania problemów rodziny biologicznej.

„Anoreksja w rodzinie”
Beata Szurowska
s. 186, cena 43,00 zł
www.ksiegarniadifin.pl

------------------------------------------------------------------------

Problematyce zaburzeń odżywiania poświęcono niewiele miejsca w literaturze pedagogicznej. Odczuwalny brak badań pedagogicznych i pogłębionych analiz naukowych, odnoszących się do czynnika rodzinnego w procesie powstawania, rozwoju i leczenia anoreksji, stał się podstawowym wyznacznikiem dla przeprowadzenia badań i napisania tej książki.

„Jak żyć z ADHD? Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi w świetle badań”
Edward M. Hallowel
John J. Ratey
s. 400, cena 33,00 zł
www.mediarodzina.pl
[email protected]

------------------------------------------------------------------------

Najważniejsze poruszone w książce tematy dotyczą między innymi rodzinnego występowania ADHD, nowych procedur i badań diagnostycznych, związków ADHD z innymi chorobami, nowych leków i ich działania, innych form terapii związanych z dietą i ćwiczeniami fizycznymi, możliwości wykorzystania w leczeniu ADHD programu 12 Kroków Anonimowych Alkoholików.

„Nauczyciel a uczeń z ADHD”
Wanda Baranowska
s. 194, cena 20,00 zł
www.impulsoficyna.com.pl
[email protected]

------------------------------------------------------------------------

Pedagog, nauczyciel po zapoznaniu się z treścią książki ma szansę ustalić obiektywne źródła oceniania uczniów z ADHD. Odnajdzie również w książce wskazówki do zmiany niepożądanych, choć niezamierzonych, osobistych nastawień.Redakcja

Redaktor naczelny

ks. prof. dr hab. Radosław Chałupniak

[email protected]

tel. 504 316 693

Z-ca redaktora naczelnego

Aleksandra Bałoniak

[email protected]

tel. 61 659 37 48

Layout

Alicja Krygier

[email protected]

Prenumerata

Elżbieta Grześkowiak

[email protected]

tel. 61 659 37 56

Reklama

Marta Józefczak

[email protected]

tel. 667 999 030

Marketing

Anna Mikołajczyk

[email protected]

tel. 61 659 37 71

Projekt okładki

Adam Piasek

Rada Programowa

ks. prof. Vicenzo Annicchiarico (Włochy)

bp dr Damian Bryl

prof. dr Martin Jaggle (Austria)

ks. dr Krzysztof Kantowski

ks. prof. dr hab. Stanisław Kulpaczyński

ks. prof. dr hab. Zbigniew Marek SJ

ks. prof. dr hab. Romuald Niparko

ks. prof. dr hab. Jan Szpet

ks. prof. dr hab. Piotr Tomasik

Recenzenci działu
„Verba Docent…”

ks. prof. dr hab. Jerzy Bagrowicz

ks. dr hab. Andrzej Kiciński, prof. KUL

ks. prof. dr hab. Stanisław Kulpaczyński

ks. prof. dr hab. Zbigniew Marek SJ

ks. prof. dr hab. Roman Murawski

ks. prof. dr hab. Romuald Niparko

ks. prof. dr hab. Jan Szpet

prof. dr hab. Marian Śnieżyński

prof. dr hab. Anna Zellma

Wydawca

Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu

Nakład wersji papierowej 2000 egz.

ISSN 0209-1291

Redakcja „Katechety”

ul. Chartowo 5, 61-245 Poznań

fotografia na okładce: © pixelrobot – Fotolia.com

Artykułów niezamówionych redakcja nie odsyła; nie publikujemy artykułów przesłanych do innych wydawnictw, zastrzegamy sobie również prawo do skracania, opracowywania i publikacji tekstów na stronach internetowych. Artykuły przesłane do działu „Verba docent…” powinny zawierać słowa kluczowe w języku polskim i angielskim oraz streszczenie w języku angielskim.

Plik opracował i przygotował Woblink
mniej..

BESTSELLERY

Kategorie: