Listy Władysława IV. do Krzysztofa Radziwiła pisane 1612-1632 roku - ebook

Het­ma­na po­lne­go w. X. li­tew­skie­go pi­sa­ne 1612 – 1632 roku Z au­to­gra­fów Bi­blio­te­ki Ce­sar­skiej w Pe­ters­bur­gu ogło­sił

An­to­ni Mu­chliń­ski.

Kra­ków, wy­tło­czo­no u Wła­dy­sła­wa Ja­wor­skie­go.

Na­kład i wła­sność Ze­lma­na Igla (uli­ca Sy­xtu­ska Nr 131 2/4 we Lwo­wie)

1867.

Wol­no dru­ko­wać pod wa­run­kiem zło­że­nia w Ko­mi­te­cie Cen­zu­ry po wy­dru­ko­wa­niu pra­wem prze­pi­sa­nych licz­by eg­zem­pla­rzy.

War­sza­wa dnia 28 Czerw­ca / 10 Lip­ca 1861 r.

Star­szy cen­zor

So­biesz­czań­ski.PRZY­PI­SEK WSTĘP­NY.

Li­sty na­stę­pu­ją­ce, któ­rych sze­reg cią­gnie się od r. 1611 do 1632, wy­pi­sa­ne zo­sta­ły z Ce­sar­skiej Bi­blio­te­ki w Pe­ters­bur­gu, do któ­rej się za­pew­ne z Nie­świe­ża do­stać mu­sia­ły. Zby­tecz­nem by­ło­by do­wo­dzić ich zna­cze­nia dla hi­sto­ryi kra­ju i bio­gra­fij Wła­dy­sła­wa IV. Sześć­dzie­siąt kil­ka li­stów pi­sa­nych do jed­nej oso­by, po­więk­szej czę­ści po­uf­nych, do­ty­ka­ją­cych naj­waż­niej­szych ów­cze­snych kwe­styj, są za­praw­dę dla dzie­jów dat­kiem wiel­kim, cho­ciaż­by tyl­ko zna­ne fak­ta wy­ja­śnia­ły. Ma­lu­je się w nich, mimo nie­co urzę­do­wej for­my, przy­szły pa­nu­ją­cy, jego pla­ny, tro­ski, za­ję­cia i spo­sób za­pa­try­wa­nia się na spra­wy pu­blicz­ne one­go cza­su. Oso­bli­wie li­sty ty­czą­ce się wy­bo­ru na tron Mo­skiew­ski są cie­ka­wym przy­czyn­kiem do pa­mięt­ni­ka Żół­kiew­skie­go i jego ko­re­spon­den­cyi. – Da­lej sta­ra­nia wcze­sne o ko­ro­nę dla Wła­dy­sła­wa Zyg­mun­ta, już tu wy­dat­nie i cha­rak­te­ry­stycz­nie się od­bi­ja w li­stach. Mnó­stwo szcze­gó­łów drob­nych zy­sku­je hi­stor­ja w tej ko­re­spon­den­cyi, któ­ra tem jest cen­niej­sza, że sta­no­wi ca­łość pew­ną.

li­sty, zwłasz­cza po­ufa­łe, jako ma­ter­jał hi­sto­rycz­ny, by­wa­ją nie­oce­nio­ne, czę­sto pew­niej­sze one przed­sta­wia­ją źró­dło niż pa­mięt­ni­ki w któ­rych czło­wiek ma­lu­je się my­śląc o tem jak się ma od­ma­lo­wać; gdy w ko­re­spon­den­cyi mimo woli się zdra­dza, i z praw­dziw­szą swą uka­zu­je się fi­zio­gno­mią. Li­sty przy­szłe­go pol­ski kró­la, na­ów­czas jesz­cze ksią­żę­cia, choć­by na­wet bo­ga­tej jak te, nie da­wa­ły tre­ści, już jako sza­now­na pa­miąt­ka są cen­ne, – Z pa­nu­ją­cych Ja­giel­lo­nów naj­wię­cej zo­sta­ło ich po Zyg­mun­cie Au­gu­ście, a nie­któ­re cu­dow­nie nam go po­znać dają. – Nie przy­po­mi­na­my so­bie w hi­sto­rycz­nych na­szych po­mni­kach póź­niej­szych, żad­ne­go cią­gu więk­sze­go li­stów na­stęp­nych pa­nu­ją­cych, aż do Wła­dy­sła­wa IV. – Po nim do­pie­ro ko­re­spon­den­cy­ja So­bie­skie­go idzie, i ona zda mi się za­my­ka kró­lów na­szych dłuż­sze li­sto­wa­nia, bo choć Sta­ni­sław Po­nia­tow­ski pi­sał bar­dzo wie­le in­sze­go ro­dza­ju kar­tek, bi­le­tów i li­stów, choć po kil­ka­dzie­siąt ich czę­sto ra­zem spo­tkać się zda­rza, nikt jesz­cze do­tąd żad­ne­go z nich cią­gu utwo­rzyć nie po­tra­fił. Mamy w ręku osiem­dzie­siąt jego li­stów do Szczę­sne­go Po­toc­kie­go, ale dziś nie pora je ogła­szać, a może wy­ma­ga­ły­by ob­ja­śnień wię­cej, niż same one za­wie­ra­ją tre­ści. –

Spo­dzie­wa­my się że zbiór ten li­stów Wła­dy­sła­wa IV. na któ­re­go wy­da­nie na­mó­wi­li­śmy, przy­ję­ty zo­sta­nie chęt­nie przez czy­tel­ni­ków. Je­że­li kto wi­nien, że le­żą­cy dłu­go rę­ko­pism się dru­ku­je; to my, co­śmy do wy­da­nia za­chę­ci­li; winę więc tej pu­bli­ka­cyi, je­że­li się oka­że zby­tecz­ną lub nie­po­dob­ną, całą bie­rze­my chęt­nie na sie­bie.

Dre­zno, paź­dzier­nik 1865.

J. I. Kra­szew­ski.

ROK 1611.I

(17 Maia z Wil­na (1)).

Wła­di­sław Zyg­munth kró­le­wicz Pol­ski y Szweczkj.

Ja­śnie Wiel­moż­ny uprz… nam miły. Beł sam u nasz Szyn uprz. W. po­wol­nosc nam zwy­kłą od­da­iącz, a ô swym do ob­czych na­ro­dow od­iez­dzie, dla czwi­cze­nia w na­ukach y oby­cza­iach spo­sob­nie­isze­go, opo­wie­da­iącz, kto­re­go wdziecz­niesz­my przy­ę­li, y to iego przed­się­wzię­cię nie­po­ma­łu po­chwa­li­li. Ży­czącz mu tego aby za­cznych pzod­kow szwych przy­kła­dem po­stę­pu­iącz w do­brym zdro­wiu, z wiel­ką uprz. W. po­cie­chą do Oiczy­zny się wró­cił. A przy­tym y uprz. W. do­bre­go – (1) Pi­sow­nia ory­gi­na­łu. – Dla tem wier­niej­sze­go od­da­nia, za­cho­wa­na jest pi­sow­nia, jaką były li­sty pi­sa­ne. (Przyp… wydw.).

zdro­wia od Pana Boga win­czu­ie­my, w Wil­nie XVII Mie­sią­ca Maia MDCXI.

Wła­di­sław Zig­munth.

Ad­res: Ja­śnie Wiel­moż­ne­mu Mi­ko­la­ie­wi Chri­sto­pho­wi Xią­zę­ciu Ra­dzi­wi­ło­wi Wo­ie­wo­dzie Wi­len­skie­mu uprz… nam mi­łe­mu.

ROK 1615.II.

(10 lu­te­go z War­sza­wy).

Wła­dy­sław Zyg­munt Pol­ski y Szwedz­ki kro­le­wic.

Wiel­mo­zny Uprz… nam miły. Od­niosł nam Uro­dzo­ny Sta­ro­sta Ko­ko­na­ski pros­bę Uprz. Wass. prze­ło­zył to do­sta­tecz­nie, co miał od Uprz. Wass. w po­ru­cze­niu: co wszyst­ko iako iest od nas przy­ię­to z do­zna­ney chę­ci y zycz­li­wo­ści na­szey ku so­bie miar­ko­wać mo­żesz Uprz. Wass. Nie ze­idzie nic Uprz. Wass. na przy­czy­nie na­szey do JE. Kro. Mci, kto­rą tym chęt­niy wniesc, y po­wto­rzyc ie­ste­smy go­to­wi im nam iest wia­dom­sza ocho­ta Uprz. Wass. do po­sług JE. Kro. Mci y Rzp­tey z wie­lu miar oswiad­czo­na. Ży­czy­my przy – tyra Uprz. Wass. do­bre­go od Pana Boga zdro­wia. Dan w War­sza­wie dnia X° Mie­sią­ca Lu­te­go Roku Pań­skie­go M.DC.XV.

Wła­di­sław Zyg­munt.

Ad­res: Wiel­moż­ne­mu Krzi­sto­pho­wi Ra­dzi­wi­ło­wi X – ciu na Bier­zach z Du­bi­nek. Uprze­imie nam mi­łe­mu.III.

(14 kwiet… z War­sza­wy).

Wla­di­slaw Zyg­munt Pol­ski y Szwedz­ki kro­le­wic.

Wiel­moż­ny Uprz… nam miły. Od­da­ne nam od Uprz. Wass. sa char­ty kto­res Uprz. Wass. przes po­słań­ca swe­go nam ode­słał: Wdzięcz­nie to od Uprz. Wass. przy­imu­ie­my, go­to­wy bę­dąc na żą­da­nie Uprz. W. chęnć na­sze oswiad­czić y za po­da­niem się oka­siey sta­ra­niem na­szym po­ka­zac ia­ko­by nam ta uczyn­nosc Uprz. Wass. wdzięcz­na y mila była. Ży­cząc na ten czas Uprz. Wass. do­bre­go od Pana Boga zdro­wia y scze­sli­we­go na wszyc­kim po­wo­dze­nia. Dan w War­sza­wie dnia XIV Mca kwiet­nia Roku Pan­skie °

M.DC.XV.

Wła­di­sław Zyg­munt.

Ad­res: Wiel­moż­ne­mu Chri­sto­pho­wi Xię­ciu Ra­dzi­wi­ło­wi Het­ma­no­wi Po­lne­mu W° X – a Lith. Uprz… nąm mi­łe­mu.

ROK 1616.IV.

(23 lut… z War­sza­wy).

Wla­di­slaw Zyg­munt kro­le­wic Pol­ski y Swedz­ki.

Wiel­mo­zny uprzey­mie nam miły. Wia­do­me sam do­brze Uprz. Wass. z che­lo­ne chę­ci ku osso­bie na­szey Na­ro­du Mo­skiew­skie­go, y dal­sze zátym kto­re za po­przy­sie­zo­ną nam wia­rą na­stąm­pie­ły za­ćię­gi. Ju­zesz­my to bely wszyst­ko pu­ści­li imo się wi­dzącz ze sta­ny oboy­ga Na­ro­du ra­czey przess Trac­ta­ty ni­ze­li in­szem spo­sso­bem po­ko­iu so­bie zy­cze­li, Nie­chczie­lisz­my y my osso­bą na­ssąm trud­nić praw Rptey, Te­rasz ze ta Com­mis­sia á za­tym y na­dzie­ia o za­sta­no­wie­niu po­ko­iu speł­zła, skła­nia do tego wo­lią swą JE. kroi. Msć. Pan Ocziec y do­bro­dziey nasz, aby dla uspo­ko­ie­nia Rptey, ie­śli­by się to Sta­nom wszyst­kim zda­ło y ra­tu­nek spo­iny przy­stą­piel, nas tam ob­ró­cieł.

Nas za­praw­dę nie chci­wość iaka pa­no­wa­nia ale mi­losc tey Oy­czy­zney, dla kto­rey zdro­wie od­wa­zyć go­to­wi­śmy, czią­gnie do tego nie­mniey y po­wo­ła­nie Boże któ­re sz ta­kich ku nąm Na­ro­du Mo­skiew­skie­go, o ja­kiey y the­rasz sly­sze­lisz­my chę­ci wy­ba­czy war­ny, abysz­my się sztą in­ten­tią na to od­wa­ze­li, aby wssyt­ko to co by się tym za­cią­giem spra­wi­ło zo­sta­wa­ło na wo­liey JE. Kroi. Mści na zda­niu Sta­nów Co­ron­nych y Wiel­kie­go X. Li­thew­skie­go. O czym snad­ne­by mo­gły bydź na­mo­wy na tych Sey­mi­kacb, a po­tym y na Sey­mie Co­ron­nym. Do cze­go abyś Uprz. Wass. rze­czy spo­ssa­biał y chę­ci ludz­kie nąm ied­nał pil­nie żą­da­my, wssyt­ko co­kol­wiek Uprz. Wass. dla nass uczy­nisz to dla Rptey, kto­rey be­spie­ćen­stwo y ca­lo­scz nad wszyst­kie na­sze na­dzie­ie prze­kła­da­my, a nas so­bie y do­mo­wi swe­mu obo­wią­zesz, tak­że po­kiey nąm Pan Bóg zdro­wia uży­czy tey uczyn­no­sciey wdzięcz­ni ben­dzie­my. Zy­cze­my za­tym Uprz. Wass. do­bre­go od Pana Boga zdro­wia. Dan w War­sza­wie dnia XXIII Mie­sią­ca Lu­te­go. Roku MDCXVI.

Wła­di­sław Zyg­munt.

Ad­res: Wiel­moż­ne­mu Krysz­to­pho­wi Ra­dzi­wie­ło­ici Xią­żę­ciu na Bi­rzach z Du­bi­nek, Het­ma­no­wi Po­lne­mu W. Xa. Lith. Zy­zmor­skię­mu, Sey­io­em­kie­mu, Bi­strzyc­kic­mu sta­ro­ście Uprz… nam mi­łe­mu.V.

(5 li­stop. z War­sza­wy).

Wła­dy­sław Zyg­munt Pol­ski i Szwedz­ki kró­le­wic.

Wiel­moż­ny Pa­nie Het­ma­nie Po­lny: Mie­li­śmy i sami przed tym wia­do­mość, że po­zne ia­kieś nie­wie­dzieć z któ­rej przy­czy­ny li­stu przy­po­wied­ne­go Wmc prze­sła­nie było prze­szko­dą ześ Wmc na ten czas do służ­by Rzp­tey i Je k. Mci sta­wie się nie mogł. Nie upły­nę­ła ied­nak oca­sia oświad­cze­nia Je. K. Mci i nam chę­ci Wmc ofia­ro­wa­nej, i nie wąt­pi­my ze Wmc kie­dy na przy­szłą wio­snę nas Pan Bog na gra­ni­ce przy­pro­wa­dzi, w tej chę­ci swej nam ofia­ro­wa­nej nie usta­niesz, na­szej wza­iem też pe­wien bę­dąc. O czym se­rzej z słu­gą Wmci ust­nie mie­li­śmy roz­mo­wę na któ­re­go się re­fe­ru­jąc ży­czy­my Wmci do­bre – od Pana Boga zdro­wia. Dan w War­sza­wie dnia V Mca Li­sto­pa­da Roku MDCXVL,

Wła­di­sław Zyg­munt

Ad­res: Wiel­moż­ne­mu Panu Chri­sto­phom Ra­dzi­wi­ło­wi X – u na Bier­zach y Du­bin­kach, Het­ma­no­wi Po­lne­mu W X Lito Uprz… nam mi­łe­mu.