Myśli i uwagi - ebook

MY­ŚLI I UWA­GI.

DRU­KO­WA­NE JAKO RE­KO­PISM,

W KRA­KO­WIE,

NA­KŁA­DEM. CZCION­KA­MI DRU­KARŃ I "CZA­SU"

pod za­rza­du Jó­ze­fa Ła­ko­ciń­skie­go.

1878

I.

Czło­wiek szu­ka praw­dy, ale i na­wza­jem praw­da szu­ka czło­wie­ka, i z isto­ty jej za­le­ży jej na­tem, aby była po­zna­ną. I Czę­sto co do rze­czy, wzglę­dem któ­rych praw­dy szu­ka­my, zna­leźć jej nic mo­że­my; czę­sto zaś zno­wu co do in­nych, w któ­rych jej nie szu­ka­my, udzie­la nam się ona wspa­nia­le, a po­nie­kąd na­wet, od­mia­ta­jąc błę­dy roz­krze­wio­ne, mi­mo­wol­nie nam się na­rzu­ca. Ży­cie, któ­re z jed­nej stro­ny na po­zna­nej już praw­dzie opie­rać się po­win­no, z dru­giej samo nam ją wy­kry­wa i sta­je się księ­gą ob­fit­szą czę­sto­kroć w na­ukę, niż księ­gi, we­dług któ­rych jest pro­wa­dzo­nym. Jak Dan­to­wi, gdy wśród ciem­nych za­ro­ili ży­cia wpadł w naj­głęb­szą prze­paść, ob­ja­wi­ła się tam praw­da w po­sta­ci Wir­gi­liu­sza, tak w naj­go­ręt­szych czę­sto­kroć ży­cia utarcz­kach, praw­da ob­ja­wia się nam w tym lub owym wy­pad­ku, bądź po­myśl­nym, bądź prze­ciw­nym; bądź iż wy­stę­pu­je ozło­co­na zo­rzą na­dziei lub ży­wym pro­mie­niem ra­do­ści, bądź też iż się wy­do­by­wa z czar­nej chmu­ry zgry­zot, smut­ku, albo na­wet roz­pa­czy. Praw­da jest isto­tą w so­bie tre­ści­wą i nie­pod­le­głą, i od do­wol­ne­go czło­wie­ku upodo­ba­nia nie­za­wi­słą, i każ­de po­zna­nie jest wła­ści­wie uzna­niem. Dla­te­go naj­droż­szą praw­dy zdo­by­czą jest to, co się w nas sa­mym ży­cia na­ci­skiem wra­ża. Ta księ­ga ży­cia jest je­dy­nym au­to­rem naj­wyż­sze praw­dy ży­cia po­pu­lar­nie wy­kła­da­ją­cym, bo we wszyst­kich wma­wia­jąc jed­no, do każ­de­go in­nym prze­ma­wia spo­so­bem, do jego sta­nu umy­sło­we­go za­sto­so­wa­nym, i w każ­de­go wra­ża tyle tyl­ko, ile się w nim po­mie­ścić może.

II.