Nad Niemnem (Eliza Orzeszkowa) - opracowanie - ebook

Kalendarium życia i twórczości

Kalendarium życia i twórczości

Eliza Orzeszkowa

6 czerwca 1841 r. – urodziła się w Miłkowszczyźnie w okolicach Grodna.

w latach 1852-1857 – pobierała nauki na pensji u sakramentek w Warszawie, gdzie przyjaźniła się z Marysią Wasiłowską, późniejszą Marią Konopnicką.

1858 r. – wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę.

w latach 1859-1863 – w majątku męża, Ludwinowie pod Kobryniem, Eliza prowadzi działalność oświatową na wsi. Jest aktywną działaczką stronnictwa białych. Należy do służb pomocniczych powstania styczniowego. Ukrywa w swoim domu, po czym przewozi przez kordon do Królestwa Polskiego Romualda Traugutta.

1865 r. – wróciła do Miłkowszczyzny, gdy jej mąż został zesłany do guberni permskiej.

1866 r. – opowiadanie-debiut Obrazek z lat głodowych; Początek powieści.

1868 r. – Ostatnia miłość, Z życia realisty.

1869 r. – nastąpiło unieważnienie jej małżeństwa z Orzeszką.

1870 r. – powieść Na prowincji; W klatce.

1871 r. – Cnotliwi, Pamiętnik Wacławy.

1872 r. – Pan Graba.

1873 r. – Na dnie sumienia, Marta.

1875 r. – Eli Makower.

1876 r. – Rodzina Brochwiczów, Pompalińscy.

1877 r. – Maria.

1878 r. – rozpoczął się główny okres w twórczości Orzeszkowej; powieść

Meir Ezofowicz.

w latach 1879-1882 – była współwłaścicielką wypożyczalni i wydawnictwa w Wilnie; potem wydawnictwo zamknięto, a Orzeszkowa internowano na pięć lat w Grodnie; zbiór nowel Z różnych sfer.

1881 r. – Widma.

1882 r. – Sylwek Cmentarnik; Zygmunt Ławicz i jego koledzy.

w latach 1882-83 – Bańka mydlana.

1884 r. – bierze ślub ze Stanisławem Nahorskim; Pierwotni.

1885 r. – Niziny; Dziurdziowie.

1886 r. – Mirtala.

1888 r. – Nad Niemnem; Cham; zbiory nowel – Panna Antonina i W zimowy wieczór.

1891 r. – Czciciel potęgi; Jędza; Bene nati; Westalka.

1893 r. – opowiadania Dwa bieguny.

1896 r. – Melancholicy.

1898 r. – zbiór nowel Iskry.

1900 r. – Argonauci.

1904 r. – Ad astra.

1905 r. – była kandydatką do Nagrody Nobla (także w roku 1909); I pieśń niech zapłacze.

1910 r. – zbiór opowiadań Gloria victis.

8 maja 1910 r. – zmarła w Grodnie i została pochowana na tamtejszym cmentarzu.Eliza Orzeszkowa – biografia

Eliza Orzeszkowa – biografia

Eliza z Pawłowskich Orzeszkowa urodziła się w roku 1841 w Milkowszczyźnie koło Grodna. Pochodziła z bogatej rodziny ziemiańskiej.

Wykształcenie, jakie Orzeszkowa otrzymała w klasztornej pensji w Warszawie, ograniczało się do biegłej znajomości języka francuskiego, umiejętności gry na fortepianie, wykonywanie „robótek” ręcznych i do prowadzenia salonowej rozmowy na wszelkie tematy.

Dopiero później, dzięki nieustannej i samodzielnej nauce i pracy zdobyła rozległą i gruntowną wiedzę. Uczyła się z książek i podręczników, ale jej głównym doradcę i przewodnikiem było życie, którego przejawy ciągle badała, przekraczając niejednokrotnie granice ogólnie przyjętych konwenansów.

W roku 1858 jako osiemnastoletnia panna została Eliza żoną bogatego ziemianina z Polesia.

Kilkuletni pobyt w majątku męża w Ludwinowie był dla niej pierwszą szkołą życia. Jej skłonność do filantropii – zdaniem męża – nadmierna – stawała się powodem częstych konfliktów między współmałżonkami. Orzeszko pozwalał żonie na prowadzenie jedynie szkółki we dworze dla wiejskich dzieci.

Atmosfera lat 1858-1860 sprzyjała dojrzewaniu umysłowemu Orzeszkowej i powolnemu kształtowaniu się jej ideologii społecznej. Klęska Rosji w czasie wojny krymskiej spowodowała konieczność zainicjowania reform. Także specjalne

komitety polskich ziemian prowadziły ożywioną dyskusję i obradowały gorliwie nad projektami nowych praw. Orzeszkowa uczestniczyła w nich gorliwie jako orędowniczka demokratyzacji. W ten sposób pisarka przyswoiła sobie również tradycje nurtu szlacheckiego demokratyzmu, jego haseł narodowo-patriotycznych i społecznych.

Orzeszkowa przeżyła głęboko upadek powstania 1863 roku. Pomagała czynnie powstańczym patriotom, dawała im schronienie w swoim majątku. Z jej pomocy korzystał między innymi Romuald Traugutt. Miała też swój niemały udział w utrzymaniu łączności między oddziałami w czasie trwania powstania.

Po upadku powstania Ludwinów został zniszczony, zaś mąż i najbliżsi poszli za zesłanie w głąb Rosji. Orzeszkowa przeniosła się wtedy do poojcowskiego majątku w Milkowszczyźnie.

W tym okresie poświęciła się przede wszystkim czytaniu książek z bogatego księgozbioru, który pozostawił po sobie ojciec. Sprowadzała też wiele nowości wydawniczych z warszawskich firm księgarskich. W tym czasie zaczęła pisać.

Z mężem poróżniła się ostatecznie i po jego powrocie z Permu, gdzie przebywał na zesłaniu, przeprowadziła w latach 1868/1869 proces rozwodowy.

Podobnie jak sprawy osobiste, tak i kwestie majątkowe przysparzały Orzeszkowej wiele kłopotów. Milkowszczyzna po wprowadzeniu carskiej reformy uwłaszczeniowej bliska była ruiny. Eliza musiała się liczyć z koniecznością sprzedaży majątku, bowiem nie była w stanie go utrzymać. Z tym zaś wiązała się potrzeba przeniesienia do miasta.

Najpierw, ze względu na własne ambicje i nawiązane już wcześniej znajomości z warszawskim środowiskiem literackim, pragnęła osiąść w Warszawie. Próby podjęcia tam samodzielnej pracy okazały się jednak bezowocne. Nie pomógł nawet debiut pisarski. Ze względu na stosunki rodzinne i majątkowe Orzeszkowa w roku 1870 po sprzedaniu Milkowszczyzny zamieszkała w Grodnie. Przebywała tam do końca życia.

W roku 1894 Eliza Orzeszkowa wyszła za mąż za Stanisława Nahorskiego, swego długoletniego przyjaciela, grodzieńskiego adwokata. W Grodnie powstają niemal wszystkie najgłośniejsze jej utwory.

Mimo popularności, jaką zyskała twórczość Orzeszkowej, mimo uznania i sympatii ze strony czytelników i krytyki, jej życie codzienne w Grodnie pozbawione było większych radości i urozmaicenia. Wprawdzie kilkakrotnie podróżowała do Warszawy i wyjeżdżała do innych krajów w celu podratowania zdrowia, to jednak skazana była na atmosferę małego miasteczka, pozbawiona była możliwości uczestniczenia w wiodących nurtach i wydarzeniach życia kulturalnego i społecznego. Rekompensatę stanowiła dla pisarki twórczość i własne inicjatywy możliwe do realizacji w obrębie środowiska grodzieńskiego.

Eliza Orzeszkowa zmarła w 1910 roku, a jej pogrzeb był wielką manifestacją uznania dla jej pisarstwa i dla jej działalności społecznej i patriotycznej.