Nędznicy - ebook

Spis treści

Wprowadzenie

Rozdział I. W którym poznajemy księdza Benwenuta

Rozdział II. Przybysz

Rozdział III. Spokój

Rozdział IV. Jan Valjean

Rozdział V. Biskup pracuje

Rozdział VI. Gercio

Rozdział VII. Niespodzianka

Rozdział VIII. Na pobojowisku

Rozdział IX. Gospoda Pod Sierżantem

Rozdział X. Skowronek

Rozdział XI. Historia postępu w wyrabianiu czarnego szkła

Rozdział XII. Ojciec Madeleine

Rozdział XIII. Fantyna idzie na ulicę

Rozdział XIV. Prawo i sprawiedliwość

Rozdział XV. Javert podaje się do dymisji

Rozdział XVI. Proces

Rozdział XVII. Javert aresztuje

Rozdział XVIII. Dwie notatki dziennikarskie

Rozdział XIX. Po wodę

Rozdział XX. Kozeta odchodzi

Rozdział XXI. Wylosowany numer 9430 i Kozeta wygrywa na loterii

Rozdział XXII. Banknot

Rozdział XXIII. Ucieczka

Rozdział XXIV. Stary znajomy

Rozdział XXV. Javert zbity z tropu

Rozdział XXVI. Wola matki Crucifixio

Rozdział XXVII. W klasztorze

Rozdział XXVIII. Gavroche

Rozdział XXIX. Mariusz

Rozdział XXX. Przemiana

Rozdział XXXI. Przez życie

Rozdział XXXII. Pan Biały

Rozdział XXXIII. Początki ciężkiej choroby

Rozdział XXXIV. Wizyta sąsiadki

Rozdział XXXV. Jondrette

Rozdział XXXVI. Zasadzka

Rozdział XXXVII. Thenardier odnaleziony

Rozdział XXXVIII. Javert przybywa na czas

Rozdział XXXIX. Co się stało z Panem Białym i Czarną Panienką, odkąd Mariusz przestał ich spotykać

Rozdział XL. Eponina

Rozdział XLI. Pamiętnik zakochanego

Rozdział XLII. Paryż wrze

Rozdział XLIII. Mariusz decyduje się

Rozdział XLIV. Stare serce spotyka się z młodym

Rozdział XLV. Początek burzy

Rozdział XLVI. Barykada

Rozdział XLVII. Mariusz ocala barykadę

Rozdział XLVIII. Śmierć Eponiny

Rozdział XLIX. Odkrycie Jana Valjeana

Rozdział L. Podczas gdy Kozeta i Toussaint śpią

Rozdział LI. Sytuacja coraz poważniejsza

Rozdział LII. Śmierć Gavroche’a

Rozdział LIII. Egzekucja Javerta

Rozdział LIV. Bohaterowie

Rozdział LV. W podziemiach Paryża

Rozdział LVI. Koniec Javerta

Rozdział LVII. Mariusz jest szczęśliwy a przecież niezadowolony

Rozdział LVIII. Szczęście rodzące się i szczęście znikające

Rozdział LIX. Siódmy krąg piekieł i ósme niebo

Rozdział LX. Dalsze wycofywanie się

Rozdział LXI. Odkrycie

Rozdział LXII. Noc, poza którą dzień wstajeWprowadzenie

Ponieważ w książce znajdują się określenia w rodzaju: Cesarstwo, Restauracja, Sto dni itp., które mogą być nieznane Czytelnikowi niepamiętającemu wydarzeń we Francji w okresie, w którym toczy się akcja powieści, przedstawiamy krótki i uproszczony zarys chronologii wydarzeń politycznych w tym czasie:

Przed 1789 – monarchia

1789 – wielka rewolucja

1789 (14 lipca) – zdobycie Bastylii

1792–1799 – I Republika

1799 – zamach stanu Napoleona

1804–1814 – Cesarstwo

1814 – zesłanie Napoleona na Elbę

1814–1830 – Restauracja Burbonów

1815 (1 marca – 22 czerwca) – Sto dni Napoleona

1815 (18 czerwca) – bitwa pod Waterloo

1830 – rewolucja lipcowa

1830–1848 – monarchia orleańska (monarchia lipcowa)

1848 – rewolucja lutowa

1848–1875 – II RepublikaRozdział I

W którym poznajemy księdza Benwenuta

W roku 1804 ksiądz Myriel, skromny proboszcz z Bringolies udał się w interesach swojej parafii do Paryża. Tutaj sprawa, dla której przybył, zaprowadziła go między innymi do kardynała Fescha, arcybiskupa Lyonu, a wuja Napoleona I. Zdarzyło się właśnie, że w tym samym czasie, kiedy ksiądz Myriel cierpliwie oczekiwał na dopuszczenie go przed oblicze księcia Kościoła, Napoleon przybył z wizytą do wuja. Cesarz, przechodząc przez przedpokój, zauważył, że jakiś staruszek przygląda mu się ze szczególnym zainteresowaniem i odwróciwszy się nagle zapytał żywo:

– A cóż to za poczciwiec tak mi się przypatruje.

– Najjaśniejszy Panie – rzekł ksiądz Myriel – Wasza Cesarska Mość patrzy na poczciwca, a ja patrzę na wielkiego człowieka. Obu nam może się to przydać.

Cesarz tegoż wieczora spytał kardynała o nazwisko proboszcza, a wkrótce potem ksiądz Myriel wielce się zdziwił, dowiadując się, że go mianowano biskupem w Digne.

Nowy biskup przyjechał do swojej rezydencji w towarzystwie swej siostry, młodszej o dziesięć lat, panny Baptystyny i starej służącej Magloire, która obecnie otrzymała dwoisty tytuł: panny garderobianej i klucznicy księdza biskupa.

Wprowadzono księdza Myriela do pałacu biskupiego ze wszelkimi honorami, jakie przepisywały dekrety cesarskie stawiające biskupów w stopniu tuż po marszałkach polnych.

Po instalacji, miasto oczekiwało, co pocznie biskup. W trzy dni po przyjeździe ksiądz Myriel zwiedził szpital miejski przylegający do pięknego i rozległego pałacu biskupiego. Szpital był wąski, niski, posiadał tylko jedno piętro i niewielki ogródek. W pięciu czy sześciu izdebkach, mieściło się zaledwie dwadzieścia kilka łóżek, to jest tyle, ile by mogło stanąć w jednej tylko jadalni biskupiego pałacu. A zdarzało się, że kiedy przychodziła epidemia, do szpitala zgłaszało się stu i więcej chorych.

– Jesteśmy wtedy zupełnie bezradni, Eminencjo – mówił dyrektor szpitala do księdza Myriela. – Ale cóż robić? Musimy się poddać losowi.

Ksiądz Myriel był jednak innego zdania. Nazajutrz wszystkich chorych przeniesiono do biskupiego pałacu, a biskup zamieszkał w szpitalu.

Ksiądz Myriel nie miał majątku; rodzina jego wszystko straciła podczas rewolucji. Siostra miała dożywocie, pięćset franków rocznie, co wystarczało na jej osobiste wydatki na plebanii. Ksiądz Myriel brał ze skarbu, jako biskup, piętnaście tysięcy franków rocznej pensji. Tegoż dnia, w którym zajął mieszkanie w szpitalu, ksiądz Myriel oznaczył raz na zawsze, w jaki sposób używana być ma ta suma. Przepisujemy tu jego własnoręczną notę.

Rachunek wydatków mojego domu:

------------------------------------------------------------------------------------------- ------------
Na szkółkę duchowną 1500 fr.
Kongregacja misyjna 100 fr.
Kongregacja misyjna 100 fr.
Seminarium misji zagranicznych w Paryżu 200 fr.
Kongregacja Św. Ducha 150 fr.
Zakłady religijne w Ziemi Św. 100 fr.
Towarzystwa miłosierdzia macierzyńskiego 300 fr.
Towarzystwa takiegoż miłosierdzia w Arles 50 fr.
Towarzystwo pomocy więźniom 400 fr.
Towarzystwo ulgi i wyswobodzenia jeńców 500 fr.
Dodatek do pensji biednych nauczycieli diecezjalnych 2000 fr.
Spichrze zapasowe w Dep. Górnych Alp 100 fr.
Stowarzyszenia dam w Digne, Monosque i Sisteron nauczających bezpłatnie ubogie dziewczęta 1500 fr.
Dla biednych 6000 fr.
Moje wydatki osobiste 1000 fr.
Razem 15 000 fr.
------------------------------------------------------------------------------------------- ------------

Przez cały czas pobytu w stolicy biskupiej w Digne, ksiądz Myriel w niczym nie zmienił tego rozporządzenia. Nazywał je, jak widzimy, rachunkiem wydatków swojego domu.

Pewnego dnia – po trzymiesięcznym pobycie w Digne – rzekł biskup:

– Wszystko to dobrze, ale brakuje mi trochę pieniędzy!

– Spodziewam się! – zawołała pani Magloire – Wasza Eminencja nie upominał się nawet w departamencie o pensję na koszty utrzymania powozu w mieście i na objazdy po diecezji. Taki był zwyczaj dawnych biskupów.

– Doprawdy, masz słuszność, pani Magloire – rzekł biskup. I niebawem wystosował podanie.

Wkrótce potem rada główna wziąwszy pod rozwagę to żądanie uchwaliła dla biskupa roczną sumę trzech tysięcy franków pod rubryką: Dodatek dla Księdza Biskupa na koszty powozu, poczty i objazdów pasterskich.

Narobiło to hałasu między mieszczaństwem miejscowym, a pewien senator Cesarstwa napisał z tego powodu do ministra wyznań pana Bigota liścik poufny a gniewny, z którego przytaczamy następujący autentyczny wyjątek:

Koszty na powóz? Na co powóz w mieście niemającym czterech tysięcy mieszkańców? Koszty objazdów? A naprzód: po co te objazdy? Dalej, jak można jeździć pocztą w kraju górzystym? Nie ma dróg. Tam jeżdżą tylko konno. Nawet most na Dufrance w Château-Arnoux ledwie unosi wozy zaprzężone wołami. Księża wszyscy tacy: chciwi i skąpi. Ten np. z początku udawał „dobrego pasterza”; teraz zrobił się jak inni. Zachciało mu się powozów i poczty, zachciało mu się przepychu, jak dawnym biskupom. Ach, te klechy! Panie hrabio, dopóty nie będzie dobrze, aż cesarz nie uwolni nas od nich. Precz z Papieżem! (Wówczas wikłały się sprawy z Rzymem). Co do mnie, jestem za samowładztwem Cezara itd., itd.

Za to pani Magloire ucieszyła się wielce.

– No – rzekła do panny Baptystyny – Jego Eminencja zaczął od innych, słusznie, żeby skończył na sobie. Uporządkował wszystkie swoje uczynki miłosierne. Teraz trzy tysiące franków dla nas. Przecie!

Tegoż wieczora biskup napisał i oddał swej siostrze następujący rachunek:

Koszty powozu i objazdów:

----------------------------------------------------------- ----------
Na rosół dla chorych w szpitalu 1500 fr.
Dla towarzystwa miłosierdzia macierzyńskiego w Aix 250 fr.
Dla towarzystwa miłosierdzia macierzyńskiego w Draguignan 250 fr.
Na podrzutków 500 fr.
Dla sierot 500 fr.
Razem 3000 fr.
----------------------------------------------------------- ----------

Taki był budżet księdza Myriela.

Co do dochodów kościelnych, indultów, dyspens biskup tym skwapliwiej brał dary od bogatych, że wszystko oddawał biednym.

Wkrótce obficie zaczęły wpływać ofiary pieniężne. Wszyscy, i ci co mieli, i ci co nie mieli, stukali do drzwi księdza Myriela, jedni, aby złożyć datek, drudzy, aby wziąć wsparcie. Nie upłynął rok, a biskup stał się skarbnikiem wszystkich dobrodziejstw i kasjerem wszystkich nieszczęśliwych. Ponieważ jednak zawsze więcej jest nędzy na dole niż miłosierdzia w górze, wszystko się rozchodziło wprzód prawie, niż otrzymane zostało; była to jakby woda wylana na suchą ziemię; chociaż ciągle brał pieniądze, nigdy ich nie miał. Wówczas odejmował sobie. Jest we zwyczaju, że biskupi znaczą chrzestnym imieniem swe posłania i listy pasterskie: ksiądz Myriel miał imion chrzestnych trzy; Karol Franciszek Benwenuto, biedni mieszkańcy kraju, wiedzeni instynktem serdecznym, wybrali z nich to, którego znaczenie zrozumieli i nie inaczej go nazywali, jak księdzem Benwenutem. Pójdziemy za ich przykładem i przy sposobność tak samo go nazywać będziemy.

To jest bezpłatna wersja demonstracyjna ebooka. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji publikacji.