Nowoczesne zarządzanie produkcją - ebook

Wstęp

Wszystkie przedsiębiorstwa poważnie myślące o swojej przyszłości, począwszy od ich powstania, w jakimś stopniu dążą do doskonałości, choć sama doskonałość może być różnie przez nie rozumiana. Dążenie do doskonałości ułatwia przedsiębiorstwom osiągać nowe i coraz wyższe cele, a tym samym skutecznie rywalizować na coraz bardziej wymagającym rynku. Ważnym środkiem osiągania celów, zwłaszcza w przedsiębiorstwach produkcyjnych, jest i powinno być w przyszłości, właściwe projektowanie i organizowanie procesów produkcyjnych zapewniające im sprawny i ekonomiczny przepływ produkcji.

Uzyskanie sprawnego przepływu produkcji, choć nie jest łatwe, to jednak możliwe do zrealizowania, ponieważ różnych sposobów osiągnięcia takiego przepływu jest dużo. Ogólnie wiadomo, że sprawny przepływ produkcji można uzyskać przez umiejętne zarządzanie procesami produkcyjnymi, tj. planowanie, organizowanie i sterowanie procesami. Mimo to trudno wskazać prostą i skuteczną drogę do uzyskania przez przedsiębiorstwo wydajnego systemu produkcyjnego. Współczesne przedsiębiorstwa wyróżniają się profesjonalizmem i indywidualizmem w zakresie tworzenia własnych struktur produkcyjnych, co zniechęca je do kopiowania znanych wzorców zarządzania produkcją w przedsiębiorstwach działających nawet w tej samej branży. Uwzględniając to, a także fakt ciągłej ewolucji procesów produkcyjnych wywołanych przede wszystkim postępem technicznym i nową wiedzą w zakresie technik organizatorskich, uzyskanie stanu zadowalającego w zakresie zarządzania procesami produkcyjnymi we współczesnych przedsiębiorstwach jest dość trudne.

Z tego względu zarówno istniejące procesy produkcyjne, jak i nowo projektowane struktury produkcyjne ze względu na długookresowe utrzymanie konkurencyjności przedsiębiorstw wymagają ciągłego doskonalenia. Powstaje tylko pytanie, jak to zrobić, tj. jak je doskonalić oraz skąd pozyskać do tego niezbędną wiedzę.

Potrzebną wiedzę i doświadczenie osoba zarządzająca produkcją może pozyskać sama w wyniku wieloletniej pracy na wydziałach produkcyjnych lub nabyć z odpowiedniej literatury przedmiotu. Zarówno jedna, jak i druga droga zmierzająca do usprawniania procesów produkcyjnych nie jest właściwa. W pierwszym przypadku menedżer nawet jako bystry obserwator procesów, ale odizolowany od nowych zasobów wiedzy może przepływ produkcji doprowadzić tylko do pewnego poziomu doskonałości, który w jego ocenie może uchodzić za szczyt możliwości, a jednak w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami może okazać się niewystarczający. Podobnie wygląda sytuacja osób przeceniających siłę sprawczą samej wiedzy teoretycznej niepopartej doświadczeniem zawodowym. Często postawa taka może przyczynić się do powstania wielu strat gospodarczych wywołanych niewłaściwym zarządzaniem produkcją. Wynika z tego, że najlepszą drogą doskonalenia struktur produkcyjnych jest wykorzystanie swoistej kombinacji umiejętności, doświadczenia i wiedzy teoretycznej w działalności produkcyjnej przedsiębiorstw.

Warto także pamiętać, że w zarządzaniu procesami produkcyjnymi, podobnie jak w wielu innych obszarach zarządzania przedsiębiorstwem, nie ma „cudownych” środków zaradczych, których zastosowanie przyniesie natychmiastowy efekt. Nie znaczy to jednak, żeby takich środków nie próbować projektować i wdrażać zarówno w zakresie bieżącej, jak i przyszłej produkcji. Każda wiedza, a w tym przypadku wiedza o zarządzaniu procesami produkcyjnymi, jedynie pomaga organizatorowi w podejmowaniu właściwych decyzji produkcyjnych, dlatego właśnie warto studiować literaturę przedmiotu.

Celem prezentowanej książki jest przybliżenie czytelnikowi szerokiej problematyki z zakresu zarządzania procesami produkcyjnymi, a także zachęcenie go do pogłębiania wiedzy z tego zakresu, w dynamicznie rozwijającej się gospodarce światowej bowiem ważnym czynnikiem rozwoju współczesnych przedsiębiorstw jest sprawne i ekonomiczne zarządzanie procesami produkcyjnymi.

Jak już wspomniano, procesy produkcyjne realizowane w przedsiębiorstwach podlegają nieustanej ewolucji. Najważniejsze czynniki odpowiedzialne za te zmiany to:

• postęp techniczny przejawiający się coraz bardziej zaawansowanymi komputerowo urządzeniami produkcyjnymi i oprogramowaniem wspomagającym przygotowanie i prowadzenie produkcji,

• nowe metody organizacji produkcji nastawione przede wszystkim na eliminowanie wszelkich strat wynikających z procesów produkcyjnych,

• podporządkowanie procesów produkcyjnych rachunkowi ekonomicznemu, co wymusza konieczność ciągłego obniżania kosztów produkcji.

Powyższe czynniki powodują, że w stosunku do tradycyjnych systemów produkcyjnych w ostatnich dziesięcioleciach zaszło wiele zmian, które wpływają nie tylko na sposób zarządzania produkcją, ale także na wyposażenie techniczne i wygląd samych przedsiębiorstw. Jako przykłady zmian w obszarze produkcyjnym można wymienić:

• znaczne zwiększenie pracochłonności sfery przygotowania produkcji kosztem sfery wytwórczej,

• znaczne skrócenie cyklu życia produktów, co wymusza częstszą reorganizację struktur produkcyjnych,

• znaczny postęp w zakresie projektowania nowych wyrobów, a także struktur produkcyjnych głównie za sprawą zawansowanych technik komputerowych,

• zmniejszenie liczby tradycyjnych maszyn produkcyjnych w przedsiębiorstwach przede wszystkim za sprawą urządzeń sterowanych komputerowo (CNC),

• coraz powszechniejsze projektowanie przedsiębiorstw nastawionych nie na produkcję konkretnego wyrobu, lecz na udostępnianie mocy produkcyjnych, np. produkcja zleceniowa,

• projektowanie łatwo i szybko adaptowalnych struktur produkcyjnych do nowych potrzeb produkcyjnych,

• silna presja na organizację produkcji w małych partiach produkcyjnych, a docelowo – produkcja po jednej sztuce,

• wzrost popytu na wysoko kwalifikowanych pracowników i menedżerów produkcji.

Podręcznik składa się z dziewięciu rozdziałów, w których omówione są podstawowe zagadnienia związane z zarządzaniem procesami przygotowania, organizacji i sterowania produkcją. W podręczniku prezentowane jest zarówno tradycyjne podejście do problematyki związanej z zarządzaniem procesami produkcyjnymi, jak i podejście nowoczesne, choć między tymi ujęciami nie ma wyraźnego podziału. Przedmiotem zainteresowania autorów są zagadnienia związane z organizacją i sterowaniem podstawowymi procesami produkcyjnymi, jak i procesami przygotowania i obsługi produkcji.

W skrócie, poszczególne rozdziały książki poruszają następującą problematykę:

• Rozdział 1 – zawiera krótką charakterystykę procesów produkcyjnych, które są przedmiotem szczegółowego opisu w kolejnych rozdziałach. Rozdział ten zatem wprowadza czytelnika w złożoną problematykę procesów produkcyjnych.

• Rozdział 2 – dotyczy procesów przygotowania produkcji. Omówione są w nim trzy podstawowe obszary przygotowania produkcji, tj. obszar konstrukcyjnego, technologicznego i organizacyjnego przygotowania produkcji, zarówno w ujęciu tradycyjnym, jak i nowoczesnym.

• Rozdział 3 – zawiera podstawowe wiadomości o podstawowych procesach produkcyjnych, tj. rodzajach procesów produkcyjnych, czynnikach warunkujących organizację procesów produkcyjnych, zasadach projektowania systemów produkcyjnych oraz nowych trendach w organizacji procesów produkcyjnych.

• Rozdział 4 – poświęcony jest organizacji produkcji w zautomatyzowanych systemach produkcyjnych (ZSP). W rozdziale tym przedstawione są podstawowe rodzaje elastycznych systemów produkcyjnych (ESP), ich budowa i cechy, a także metodyka projektowania.

• Rozdział 5 – dotyczy procesów obsługi produkcji. W rozdziale są wymienione i scharakteryzowane wszystkie podstawowe procesy obsługi produkcji, zarówno w tradycyjnych, jak i zautomatyzowanych systemach produkcyjnych. Rozdział porusza także problematykę nowoczesnych narzędzi ułatwiających organizację procesów obsługowych, tj. automatyczną identyfikację i rozwiązania intralogistyczne.

• Rozdział 6 – przedstawia podstawowe wiadomości dotyczące procesów sterowania przepływem produkcji. Przedstawione są tam metody wewnątrzkomórkowego i międzykomórkowego sterowania przepływem produkcji w tradycyjnych systemach produkcyjnych oraz metody MRP I (Planowanie potrzeb materiałowych) i MRP II (Planowanie zasobów produkcyjnych).

• Rozdział 7 – poświęcony jest nowoczesnym koncepcjom planowania i sterowania produkcją. W rozdziale są omówione takie koncepcje, jak: Just-in-Time (JiT), optymalnej technologii produkcji (OPT), metoda ERP i koncepcja logistyczna.

• Rozdział 8 – dotyczy sterowania przepływem produkcji w zautomatyzowanych systemach produkcyjnych. W rozdziale poruszone są takie problemy, jak: hierarchia, architektura i oprogramowanie sterowania produkcją. Omówiona jest również współpraca systemów sterowania produkcją w zautomatyzowanych systemach produkcji (ZSP) z nadrzędnymi systemami planowania produkcji.

• Rozdział 9 – poświęcony jest kompleksowym metodom zarządzania przedsiębiorstwem i produkcją. W rozdziale przedstawione i omówione są takie metody, jak: business process reengineering, outsourcing, lean management, Kompleksowe Zarządzanie Jakością oraz Controlling.

Dokonujący się na świecie postęp techniczno-technologiczny wymusza daleko idące zmiany w zakresie planowania, organizacji i sterowania procesami produkcyjnymi. Zmiany te uwarunkowane są przede wszystkim stosowaniem nowoczesnych narzędzi informatycznych wspomagających proces planowania i sterowaniem produkcją. Wydziały produkcyjne coraz częściej wyposaża się w obrabiarki sterowane numerycznie (CNC), roboty i manipulatory przemysłowe, które podejmują produkcję w sposób całkowicie zautomatyzowany, nie absorbując w tym celu pracowników fizycznych. Postępująca automatyzacja i robotyzacja sfery wytwórczej powinna dawać możliwość przesuwania pracowników ze sfery wytwórczej do sfery przygotowania produkcji. Większa koncentracja zasobów przedsiębiorstwa na projektowaniu nowych, innowacyjnych produktów powinna przełożyć się na uzyskanie jego trwałej przewagi konkurencyjnej.

Autorzy mają nadzieję, że książka ta niewprowadzonym w temat czytelnikom pozwoli łatwiej zrozumieć istotę procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwie, a praktyków przemysłowych zmobilizuje do uzupełniania wiedzy i dalszego doskonalenia metod zarządzania produkcją w swoich firmach. Głównym zadaniem podręcznika jest przybliżenie czytelnikowi wiedzy o mechanizmach funkcjonowania procesów produkcyjnych. Autorzy ufają, że w ten sposób wnoszą swój skromny wkład nie tylko w popularyzację wiedzy o procesach produkcyjnych, lecz pośrednio także w faktyczny rozwój systemów produkcyjnych przedsiębiorstw, do czego opracowanie to powinno się przyczynić.

Książka przeznaczona jest dla studentów kierunków: zarządzanie, zarządzanie i inżynieria produkcji, na których wykładane są przedmioty: procesy produkcyjne, zarządzanie produkcją, zarządzanie produkcją i usługami lub zarządzanie zasobami produkcyjnymi. Może ona także stanowić materiał uzupełniający do przedmiotów: przygotowanie produkcji, sterowanie produkcją, organizacja obsługi produkcji i zarządzanie innowacjami. Książka pozwoli, szczególnie studentom kierunku zarządzanie o małym przygotowaniu technicznym, zapoznać się z podejściem inżynierskim w zakresie organizacji procesów produkcyjnych, decydujących o sprawności przepływu produkcji w przedsiębiorstwie.

Podręcznik jest adresowany także do menedżerów pełniących funkcje kierownicze, praktyków przemysłowych i wszystkich tych, którzy pragną poszerzyć swoje wiadomości dotyczące racjonalnej organizacji procesów produkcyjnych.

W tym miejscu składam serdeczne podziękowania całemu zespołowi autorów podręcznika, profesorowi Edwardowi Pająkowi, recenzentowi podręcznika, za okazaną wyrozumiałość i życzliwe uwagi, oraz doktorowi inż. Arkadiuszowi Goli za pomoc w redakcji książki.

Kazimierz Szatkowski