Obraz dziejów Szląska dla ludu szląskiego - ebook

SZLĄ­SKA DLA LUDU SZLĄ­SKIE­GO.

J. L.

w Bu­dy­szy­nie

1849

Czcion­ka­mi K. B. Hiki.

Je­śli dzie­je ni­niej­sze na kry­ty­kę za­słu­żą, oświad­czam iż je do­ryw­czo pi­sa­łem, czu­jąc ko­niecz­na po­trze­bę wy­da­nia ta­ko­wych. – Ma­te­ry­ałów ani wie­le nie­mia­łem, ani ich w pi­śmien­nic­twie na­szem mieć nic mo­głem. – Oprócz Dzie­jów Szlą­ska w kru­ciuch­nej bro­szur­ce przez na­uczy­cie­le Lom­pę 1822 r. w Opo­lu wy­da­nych, prac te­goż wa­lij­skie­go li­te­ra­ta i źró­deł nie­miec­kich z któ­rych ko­rzy­sta­łem, nic pra­wie do po­mo­cy w tej nie­obro­bio­nej ga­łę­zi dzie­jów na­szych nie mia­łem Co do du­cha ni­niej­sze­go dzieł­ka, sto­so­wa­łem się do wy­obra­żeń ludu szlą­skie­go i w tym celu nie­ma­ło cza­su zwie­dza­niu Szlą­ska po­świę­ci­łem. – Je­śli oko­licz­no­ści po­zwo­lą: obznaj­mię ro­da­ków bli­żej z dzi­siej­szem po­ło­że­niem po­li­tycz­nem, pi­śmien­nic­twem i ży­ciem na­ro­do­wem za­po­mnia­nej od nas sląz­kiej zie­mi­cy.

Skoń­czy­łem w Kra­ko­wie, d. 8. Maja 1849 r.

J. Ł.

Bra­cia Szlą­za­cy!

Je­ślić ro­dzic od­umarł, gdyś był jesz­cze dziec­kiem, je­śli do­mem twym a do­byt­kiem opie­ko­wał sio obcy, toć jak tyl­ko do ro­zu­mu przyj­dziesz pierw­sza be­dzie rze­czą, że się bę­dziesz wy­wia­dy­wał o czy­nach twe­go ojca – a jego cno­ty i do­bre uczyn­ki mile wspo­mi­nać bę­dziesz, bo ci za przy­kład po­słu­żą. Tak sie też ma mili Bra­cia i z oj­czy­sta zie­mią na któ­rej miesz­ka­cie. – Na tej zie­mi żyli i miesz­ka­li przod­ko­wie wasi, żyli kró­lo­wie a rząd­cy co za­wia­dy­wa­li po oj­cow­sku tym kra­jem, a dziś on kraj wasz prze­szedł w obce ręce, a pod obce rzą­dy. – Nie­któ­rzy z was za­po­mnie­li na­wet ja­kiej mat­ki zie­mi są sy­na­mi, jaka ich mowa a oby­czaj; – nie­po­mni na prze­szłość i przod­ków swo­ich, na­wet Niem­ca­mi się mia­nu­ją. – Aby po­znać czem je­ste­ście, dość spoj­rzyj­cie na twa­rze wa­sze tak róż­ne od nie­miec­kich – przy­pa­trz­cie się suk­niom wa­szym, co je jesz­cze przod­ko­wie wasi no­si­li, aża­li to są ubio­ry nie­miec­kie? – zważ­cie oby­czaj wasz przy ślu­bach, za­rę­czy­nach, po­grze­bach i ucztach, czy­li je tak jak Niem­cy spra­wu­je­cie? – po­słu­chaj­cie mowy wa­szej, czy­li ona do nie­miec­kiej po­dob­na? – po­pa­trz­cie na siwe od sta­ro­ści ko­ścio­ły po wsiach i mia­stach szlą­skich tak licz­nie sto­ją­ce, a po­py­taj­cie czy­li ich to Niem­cy, lub też Po­la­cy przod­ko­wie wasi po­sta­wia­li? – Chce­cie więc wie­dzieć, co się; przed laty na wa­szej zie­mi dzia­ło, prze­czy­taj­cie to krót­kie dzie­jów spi­sa­nie; a do­wie­cie się jaka zie­mia Was ro­dzi, kto przed laty wami rzą­dził, kto grun­ta wa­sze upra­wił, ja­kie­go je­ste­ście na­ro­du człon­ka­mi i jak Wam się zwać go­dzi.SZLĄSK POD KRÓ­LA­MI POL­SKI­MI.

Przed wie­ka­mi, lu­dzie nie umie­li pi­sać, ani też zna­li sztu­ki dru­ko­wa­nia, aby nam mo­gli byli prze­ka­zać, z kąd do tych tu na­szych dziś kra­jów przy­śli i jak się rzą­dzi­li. – Z po­da­nia ato­li, i z tego co ucze­ni lu­dzie na­pi­sa­li wie­my, ie te zie­mie któ­re się dziś Szlą­skiem zwią za­miesz­ki­wa­li nie żad­ne Niem­cy, ale Sła­wia­nie, a Niem­cy to do­pie­ro przy­wę­dro­wa­li w nie­daw­nych temu cza­sach. Sła­wia­nie ci, był to lud z któ­re­go się po­tem roz­ro­dzi­li: Po­la­cy, Cze­chy, Mo­ra­wia­cy, Ser­by, Kro­aty, Dal­ma­ty, Ru­si­ni i inne jesz­cze drob­ne ludy. Ci to już Sła­wia­nie bu­do­wa­li mia­sta, któ­re do dziś w Szlą­sku sto­ją. – Ze sta­rych ksiąg wie­my, że już przed 8. wie­ka­mi, to jest przed ośmiu­set la­ta­mi i wcze­śniej jesz­cze ksią­że Mo­raw­ski, Ro­ści­sła­wem zwa­ny, któ­ry rzą­dził po­łu­dnio­wą czę­ścią Szlą­ska, wy­bu­do­wał mia­sto, któ­re od swe­go mia­na: Wro­ci­sła­wiem czy­li Wro­cła­wiem na­zwał. – W tych to już sta­rych cza­sach były zbu­do­wa­ne mia­sta: By­tom, Kro­sno, Gło­gów i inne, któ­re, po­tem Niem­cy prze­zwa­li: Baj­ten. Frajsz­tad, Gło­gau, aże­by ani po­zna­ki nie­by­ło, że je Sta­wia­nie zbu­do­wa­li. – Sta­rzy kro­ni­ka­rze, to jest owi lu­dzie mą­drzy co spi­sa­li wszyst­ko, co się za daw­nych cza­sów dzia­ło, mie­nia: że na­zwa Szlą­ska, po­cho­dzi od mia­na rze­ki i oko­li­cy pod Wro­cła­wiem bo­dą­cej, któ­ra się Slen­cą zwie. – Ci sta­rzy kro­ni­ka­rze pol­scy, z wiel­kim za­wz­dy sza­cun­kiem wspo­mi­na­ją o na­szym Sląz­ku, bo go zwią: "świę­tą zie­mią Szlą­ską. " Boć też i świę­ta ta zie­mia na­sza, a jest w niej i na niej siła bo­gac­twa. Sta­rzy jesz­cze lu­dzie pra­wią, że miesz­kań­cy oko­lic By­to­mia mie­li zło­te a srebr­ne ko­leb­ki i na­czy­nia. I dziś by na ni­czem nie zby­wa­ło, gdy­by nam byli obcy tej zie­mi nie­wy­dar­li – a skar­bów na­szych nie za­bra­li i na swój uży­tek nie­obró­ci­li. Sła­wia­nie ci, co to przed wie­ka­mi jak rze­kłem, w Sląz­kiej zie­mi miesz­ka­li, byli po­ga­na­mi, kła­nia­li się róż­nym boż­kom, co je zwa­li: Łada, Kra­so­ta, Ma­rza­na, Po­świst i inne, któ­rych pa­mięć przez wie­ki do nas jesz­cze do­szła, i na­zwy tych boż­ków jesz­cze dziś w gad­kach a hi­sto­ry­ach się nie­raz usły­szy. A wie­leć tez od owych prze­sta­rych przod­ków na­szych, po­zo­sta­ło oby­cza­jów, któ­re jesz­cze dziś mie­dzy nami do­trwa­ły. Wszyst­kie cza­ry, uro­ki, so­bót­ki, a na­wet ob­rzę­dy przy zrę­ko­wi­nach i za­ślu­bi­nach, gad­ki co je wie­czo­ra­mi w zi­mie bają, nie­jed­na piosn­ka, co ją pa­stu­szek wy­śpie­wu­je, za­pew­ne jesz­cze od owych cza­sów zo­sta­ły mię­dzy lu­dem; a błą­dzą mie­dzy nim, gdy­by cie­nie sta­ro­daw­nych przod­ków, na przy­po­mnie­nie, że lud ślą­ski nie od Niem­ców po­cho­dzi, i nie od Niem­ców wziął swój oby­czaj. –