Facebook - konwersja
Czytaj fragment
Pobierz fragment

  • Empik Go W empik go

Ognisko rodzinne: powieści dla młodzieży - ebook

Wydawnictwo:
Rok wydania:
2011
Format ebooka:
EPUB
Format EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie. Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
, MOBI
Format MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu. Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
(2w1)
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment

Ognisko rodzinne: powieści dla młodzieży - ebook

Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.

Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.

Kategoria: Klasyka
Zabezpieczenie: brak
Rozmiar pliku: 309 KB

FRAGMENT KSIĄŻKI

I.

W po­bli­żu mia­sta Rz… le­ża­ła wieś Ka­li­nów­ka, wła­sność pana An­drze­ja Ka­li­now­skie­go, czyn­ne­go bar­dzo czło­wie­ka, któ­ry nie tyl­ko był rol­ni­kiem, lecz i prze­my­słow­cem: we wsi jego znaj­do­wa­ła się fa­bry­ka cu­kru, któ­rą on sam pro­wa­dził. Nad wiel­kim sta­wem, wierz­ba­mi oto­czo­nym, wzno­sił się z jed­nej stro­ny dwór dzie­dzi­ca Ka­li­nów­ki, z dru­giej fa­bry­ka, któ­rej wiel­ki mu­ro­wa­ny ko­min zda­wał się chcieć się­gać ob­ło­ków. Po pra­wej stro­nie fa­bry­ki wi­dać było mu­ro­wa­ny bu­dy­nek, w któ­rym miesz­ka­nia urzęd­ni­ków się znaj­do­wa­ły: ma­ga­zy­nie­ra, bu­chal­te­ra, che­mi­ka i me­cha­ni­ka; po le­wej stał sa­mot­nie, tuż pod la­sem, drew­nia­ny do­mek po­moc­ni­ka pana An­drze­ja Ka­li­now­skie­go, czy­li vice-dy­rek­to­ra jego fa­bry­ki, pana Da­mia­na Do­lań­skie­go. Do­mek ten ota­czał nie­wiel­ki ogró­dek, w któ­rym jed­nak ni­cze­go nie bra­kło. Były tam pięk­ne kwia­ty i drze­wa cień da­ją­ce, były za­go­ny z ja­rzy­na­mi i traw­ni­ki, na któ­rych ro­sły wi­śnie, gru­sze, ja­bło­nie i śli­wy, a wśród tych drzew sta­ły ule, koło któ­rych roje psz­czół brzę­cza­ły od rana do wie­czo­ra; były ka­nap­ki dar­nio­we, sto­ły i ławy dę­bo­we, al­tan­ki – cze­go tam nie było!

Ra­nek pa­trzał już ja­sno na zie­mię, przed do­mem pana Da­mia­na krzą­ta­ła się mło­da dziew­czy­na, naj­star­sza z jego dzie­ci – a spo­rą miał gro­mad­kę do wy­ży­wie­nia: aż ośmio­ro – pięć dziew­czyn i trzech chło­pa­ków; to chłop­ca, to dziew­czy­nę nie­bo zsy­ła­ło panu Da­mia­no­wi, raz tyl­ko z ko­lei przy­szły po so­bie dwie dziew­czy­ny. Naj­star­sza z tej gro­mad­ki, do­rod­na, bo zdro­wa, Wa­cła­wa, wy­smu­kła, o czy­stem i we­so­łem spoj­rze­niu, krzą­ta­ła się już czyn­nie, lubo wcze­śnie jesz­cze było.

Opa­lo­na cera jej twa­rzy, ręce zgrab­ne, lecz szorst­kie, świad­czy­ły, iż jest to pra­co­wi­ta go­spo­sia; ubiór jej był skrom­ny: ciem­na per­ka­lo­wa suk­nia, far­tu­szek ja­sny – ot i wszyst­ko; naj­więk­szą jej ozdo­bą były wło­sy zło­ci­ste, mięk­kie, sple­cio­ne w sze­ro­ki war­kocz, upię­ty wy­so­ko, by suk­ni nie smo­lił; kształt­na głów­ka dziew­czę­cia zda­wa­ła się ugi­nać pod tym war­ko­czem. W domu vice-dy­rek­to­ra fa­bry­ki cu­kru Ka­li­nów­ki głę­bo­ka ci­sza pa­no­wa­ła: pan Da – mian spał jesz­cze; dzwo­nek fa­brycz­ny do­pie­ro o szó­stej bu­dził urzęd­ni­ków, lecz Wa­cła­wa o pią­tej wsta­wa­ła, gdyż oj­ciec lu­bił, gdy za­wo­ła: "Śnia­da­nie!" aby w jed­nej se­kun­dzie wszyst­ko było go­to­we. W al­tan­ce, dzi­kiem wi­nem ople­cio­nej, a przy­le­ga­ją­cej do domu pana Da­mia­na, cień i chłód pa­no­wa­ły w naj­skwar­niej­sze po­łu­dnie, w niej też ja­da­no obiad, śnia­da­nie i wie­cze­rzę. Wa­cła­wa krzą­ta­ła się wła­śnie koło przy­go­to­wa­nia śnia­da­nia: na bia­łym ob­ru­sem za­sła­nym sto­le sta­wia­ła róż­ne przy­bo­ry i przy­sma­ki, słu­żą­ca Ma­ry­sia po­ma­ga­ła jej czyn­nie; obie cho­dzi­ły na pal­cach, mó­wi­ły do sie­bie po ci­chu, naj­lżej­szy ha­łas nie do­cho­dził stąd do po­ko­ju pana Da­mia­na. Już sa­mo­war ki­piał na sto­le i kłę­by pary rzu­cał do­ko­ła sie­bie, już Wa­cła­wa na­pa­rzy­ła her­ba­tę i w jed­ną szklan­kę na­la­ła go­rą­cej wody, by osty­gła, bo oj­ciec la­tem pi­jał za­wsze chłod­ną her­ba­tę, – gdy w pro­gu drzwi sie­ni, wio­dą­cej do wnę­trza domu pana Da­mia­na, uka­za­ło się dwo­je dzie­ci: chło­piec i dziew­czy­na, obo­je w ko­szu­lach, boso, obo­je w ręku trzy­ma­li ubra­nie, obo­je mie­li wło­sy roz­czo­chra­ne i za­spa­ne oczy.

Za­ję­ta kra­ja­niem chle­ba dla ojca, Wa­cła­wa nie spo­strze­gła ich za­raz; byli to naj­młod­si z jej ro­dzeń­stwa: pię­cio­let­ni Ze­nuś i sze­ścio­let­nia Zo­sia. Dzie­ci spo­glą­da­ły to na sio­strę, to na sie­bie – zda­wa­ły się nie być zde­cy­do­wa­ne, co po­cząć z sobą; na­resz­cie Zo­sia zdo­by­ła się na krok sta­now­czy: po­ło­ży­ła pa­lu­szek na ustach, jak­by ko­muś mil­cze­nie na­ka­zy­wa­ła, prze­bie­gła ci­chut­ko z sie­ni do al­tan­ki i na jed­ną z ła­wek tam się znaj­du­ją­cych wsko­czy­ła; Ze­nuś za nią po­dą­żył.

– A to co? – spy­ta­ła Wa­cła­wa, te­raz do­pie­ro dzie­ci spo­strze­gł­szy, i su­ro­wo na obo­je spoj­rza­ła.

– Moja Wa­ciu­niu, nie gnie­waj się; my się tu ubie­rze­my prę­dziut­ko i ci­chut­ko – od­par­ła Zo­sia, wdzię­cząc się do sio­stry.

– Dla­cze­go nie w po­ko­ju? – spy­ta­ła Wa­cła­wa.

– Mama nas wy­gna­ła, bo­śmy się śmie­li – szep­nę­ły dzie­ci nie­śmia­ło.

– I tat­kę obu­dzi­li. Tat­ko cały dzień pra­cu­je cięż­ko dla nas, a wy mu sen prze­ry­wa­cie, nie po­zwa­la­cie wy­po­cząć – z ła­god­ną wy­mów­ką rze­kła Wa­cła­wa.

Dzie­ci spu­ści­ły oczy, uśmiech pu­sto­ty ule­ciał z ich ust; te­raz wi­dzia­ły ogrom swe­go prze­stęp­stwa i nie dzi­wi­ły się mat­ce, że je wy­gna­ła z domu.

– Nie prze­bu­dził się jesz­cze; tyl­ko mama bała się, by­śmy go nie obu­dzi­li – tłó­ma­czy­ła się Zo­sia.

– A może się obu­dził! Co ty wiesz… – do­dał Ze­nuś.

– Ubie­raj­cie się żwa­wo – rze­kła Wa­cła­wa z uśmie­chem, roz­bro­jo­na ich po­ko­rą; – włóż­cie poń­czo­chy i trze­wicz­ki, i przejdź­cie na pa­lusz­kach do kuch­ni; tam się umy­je­cie i do­koń­czy­cie ubie­rać.

Dzie­ci speł­ni­ły co do sło­wa roz­kaz sio­stry, a Wa­cła­wa krzą­ta­ła się da­lej przy śnia­da­niu; już dla ojca przy­go­to­wa­ła krom­ki chle­ba z ma­słem, rzod­kiew­ki i jaj­ka, te­raz kra­ja­ła chleb dla in­nych człon­ków ro­dzi­ny.

– Przy­nieś jesz­cze trzy szklan­ki – rze­kła do Ma­ry­si: – siedm nie wy­star­czy.

– A bo to go­ście będą u nas dzi­siaj? – spy­ta­ła dziew­czy­na. – Przy­nio­słam tyle, co za­wsze.

– Będą go­ście – od­par­ła Wa­cia: – tyl­ko ich pa­trzeć.

– Może pa­ni­cze i pa­nien­ka z War­sza­wy przy­ja­dą?

– Nie kto inny.

Ma­ry­sia po­bie­gła co żywo po szklan­ki do kuch­ni, gdzie wła­śnie Ze­nuś i Zo­sia plu­ska­li się w wiel­kiej mied­ni­cy.

– Niech Ze­nuś i Zo­sia nie ma­ru­dzą z ubra­niem, bo pan Ja­kób wy­śmie­je, że śpio­chy; pan­na Wa­cła­wa mówi, że go ino pa­trzeć – rze­kła do dzie­ci.

Zo­sia pręd­ko twarz ręcz­ni­kiem otar­ła i sko­czy­ła do okna, gdzie sta­ło roz­bi­te lu­ster­ko, le­ża­ły grze­bie­nie i szczot­ka, i po­czę­ła roz­cze­sy­wać splą­ta­ne wło­sy, drąc je nie­mi­ło­sier­nie. Ze­nuś plu­skał się jesz­cze, pew­ny, że i tak do­go­ni sio­strę, bo jego przy­strzy­żo­ne przy skó­rze wło­sy mniej cza­su po­trze­bo­wa­ły, by je do­pro­wa­dzić do po­rząd­ku.

– Nie chciał­bym być dziew­czy­ną. Toż to bie­da z wa­szy­mi wło­sa­mi. Ja dwa razy mu­snę szczot­ką po gło­wie, i do­brze – mó­wił to­nem wyż­szo­ści i spo­glą­dał z po­li­to­wa­niem na sio­strę.

Gdy Ma­ry­sia przy­nio­sła trzy bra­ku­ją­ce szklan­ki, a Wa­cia wzię­ła chleb do ręki, aby dla młod­sze­go ro­dzeń­stwa krom­ki po­kra­jać, na uli­cy, wio­dą­cej od bra­my wjaz­do­wej, coś za­tur­ko­ta­ło. Żywe ru­mień­ce wy­bie­gły na twarz dziew­czę­cia, nie rzu­ci­ła jed­nak chle­ba.

– Ma­ry­siu, po­bie­gnij, zo­bacz, kto je­dzie – rze­kła tyl­ko i kra­ja­ła da­lej; gdy por­cye były go­to­we dla wszyst­kich, do­pie­ro wte­dy pod­nio­sła oczy i zwró­ci­ła je w stro­nę, skąd ha­łas le­ciał.

Dro­gą, od cu­krow­ni do dom­ku pana Da­mia­na wio­dą­cą, pę­dzi­ła brycz­ka, w niej dwóch stu­den­tów i dziew­czyn­kę w ciem­no­fioł­ko­wym mun­dur­ku wi­dać było; przed brycz­ką bie­gła zdy­sza­na Ma­ry­sia, i wpadł­szy do al­tan­ki, za­wo­ła­ła:

– Pa­ni­cze i pa­nien­ka przy­je­cha­li!

Wa­cła­wa już wi­dzia­ła ja­dą­cych. Otar­ła za­wa­la­ne przy kra­ja­niu chle­ba mąką ręce, otrze­pa­ła far­tu­szek i po­dą­ży­ła wi­tać przy­by­łych. Wy­prze­dzi­ły ją dwa psy: chu­dy chart, któ­ry imie­nia nie po­sia­dał żad­ne­go – char­tem go zwa­li wszy­scy – i ku­dła­ty Bor­suń.

Za­po­mniaw­szy, że pan Da­mian nie uka­zał się jesz­cze w pro­gu drzwi i nie krzyk­nął: "Te­raz so­bie szcze­kaj­cie gło­śno, pan już nie śpi!" co czy­nił każ­de­go ran­ka, – psy z ra­do­snem skom­le­niem rzu­ci­ły się na przy­by­wa­ją­cych, a wspiąw­szy się na tyl­ne łapy, przed­nie opar­ły na ra­mio­nach pa­ni­czów i pa­nien­ki, i li­za­ły im ręce i twa­rze.

Wa­cia nie mo­gła się do­stać do bra­ci i sióstr, lecz naj­star­szy z przy­by­łych, młod­szy o rok od Waci Ja­kób, ode­pchnąw­szy char­ta, wy­cią­gnął ra­mio­na do sio­stry.

– Jak za­wsze, pierw­sza w domu na no­gach – rzekł, ca­łu­jąc ją ser­decz­nie. – Co tu sły­chać? Oj­ciec, mat­ka, sio­stry, Zdzi­sio… czy zdro­wi?

– Zdro­wi wszy­scy – od­po­wie­dzia­ła Wa­cia. – Oj­ciec jesz­cze śpi, więc ci­cho się spra­wuj­cie. Chodź­cie do al­tan­ki, tam po­roz­ma­wia­my swo­bod­nie.

To po­wie­dziaw­szy, zwró­ci­ła się do młod­szej sio­stry, trzy­na­sto­let­niej Edzi, i do bra­ta Jul­ka, któ­ry li­czył lat je­de­na­ście – i uca­ło­wa­ła obo­je; po­tem po­szli do al­tan­ki, sie­dli obok sie­bie, a Ma­ry­sia, zdjąw­szy z brycz­ki tło­mocz­ki po­dróż­nych, po­nio­sła je do domu.

– Więc ty po daw­ne­mu pra­wą ręką mat­ki – mó­wił Ja­kób, pa­trząc z mi­ło­ścią na sio­strę: – kra­jesz i sma­ru­jesz chleb, go­tu­jesz obiad, sie­jesz kwia­ty i ja­rzy­ny w ogro­dzie, dzie­ci uczysz a b c, chwi­li cza­su nie masz dla sie­bie. Szko­da mi cię, szko­da, sio­strzycz­ko moja!

– Nie ża­łuj ty mnie, bra­cisz­ku, bo tak, jak jest, być musi; bo in­a­czej być nie może – od­par­ła Wa­cła­wa z pro­sto­tą. – Mama nie da­ła­by so­bie rady; od świ­tu do nocy pra­cu­je, choć po­ma­gam, jak mogę.

Ja­kób wes­tchnął.

– Musi tak być, kie­dy in­a­czej być nie może – po­wtó­rzył, ca­łu­jąc sio­strę. – Przy­wio­złem ci zno­wu stos ksią­żek. Zimą je czy­tać bę­dziesz.

– Ja­kiś ty do­bry, Ku­bu­siu! za­wsze o mnie pa­mię­tasz – od­par­ła Wa­cła­wa. – Zima to moje wa­ka­cye, two­je książ­ki to moje szczę­ście wów­czas. Wie­czo­ry ta­kie dłu­gie i ci­che u nas.

– A we dwo­rze by­wasz cza­sa­mi?

– W nie­dzie­lę pra­wie za­wsze.

– Cóż pan­na Ja­dwi­ga po­ra­bia?

– Ślicz­na i do­bra, jak za­wsze. Wczo­raj była u mnie, chcia­ła mnie za­brać na spa­cer, lecz sma­ży­łam po­ziom­ki, któ­re oj­ciec tak lubi; cza­su nie mia­łam. Zło­ta dziew­czy­na! wi­dząc, że mnie nie ode­rwie od za­ję­cia, sia­dła w tej al­tan­ce i ra­zem ze mną prze­bie­ra­ła po­ziom­ki; po­wie­dzia­ła, że jej u nas do­brze, jak w domu.

Ja­kób się ro­ze­śmiał, oczy mu szczę­ściem za­bły­sły.

– A Ka­rol, czy przy­je­chał już? – za­py­ta­ła Wa­cia.

– Do­pie­ro za ty­dzień uj­rzy­my go tu­taj – od­parł Ja­kób.

– Nie py­tam cię o pro­mo­cyę, bom pew­na, że jest – rze­kła.

Ja­kób pod­niósł dum­nie czo­ło.

– Pew­no, że jest – od­parł; – słu­cham ojca rady: co rok o je­den szcze­bel wdzie­ram się ku gó­rze; już te­raz wy­żej niż oj­ciec sto­ję; oj­ciec na czwar­tej kla­sie skoń­czył, jam już pią­tą prze­był.

– Mój brat szó­sto­kla­si­sta! – z uśmie­chem, w któ­rym duma i ra­dość się ma­lo­wa­ły, rze­kła Wa­cia. – A pan Ka­rol? – spy­ta­ła na­stęp­nie.

– Ten ukoń­czył już gim­na­zy­um, te­raz do uni­wer­sy­te­tu pój­dzie na wy­dział praw­ny; i ja tam z cza­sem do­stać się mu­szę; po­ra­dzę sam so­bie, już ojca po­mo­cy nie chcę; wstyd by­ło­by da­lej nad­uży­wać łask jego; te­raz ko­lej przy­szła na młod­sze ro­dzeń­stwo.

– A wy ma­cie pro­mo­cye? – spy­ta­ła Wa­cła­wa, zwra­ca­jąc się do Edy i Jul­ka.

– Eda po­pi­sa­ła się – wy­rę­czył sio­strę Ja­kób: – do­sta­ła nie tyl­ko pro­mo­cye do czwar­tej kla­sy, lecz i na­gro­dę. Ju­lek fia­sco urzą­dził: pro­mo­cyi nie do­stał.

Ja­sne, peł­ne we­se­la oczy Waci po­smut­nia­ły.

– Ci­szej, Ku­bu­siu; lę­kam się, by oj­ciec nie usły­szał; wolę mu sama póź­niej o tem po­wie­dzieć; może nie za­py­ta za­raz na wstę­pie o pro­mo­cye. Ju­lek się po­pra­wi na przy­szły rok. Wszak praw­da, bra­cisz­ku? – do­da­ła, spoj­rzaw­szy na młod­sze­go z chłop­ców.

Ju­lek nic nie od­po­wie­dział, sie­dział ze spusz­czo­ne­mi w zie­mię ocza­mi. Ja­kób po­pa­trzał na nie­go su­ro­wo i ru­szył ra­mio­na­mi.

– Ten wy­żej iść nie chce – mruk­nął. – A gdzież na­sza Fru­fru? – do­dał gło­śniej, roz­mo­wę zwra­ca­jąc na inny przed­miot.

– Fru­fru ma ho­nor sama od­po­wie­dzieć ła­ska­we­mu panu na za­py­ta­nie – od­parł głos we­so­ły i dźwięcz­ny.

Wszyst­kich spoj­rze­nia zwró­ci­ły się w stro­nę, skąd szedł. U wnij­ścia al­ta­ny sta­ła ślicz­na po­stać pięt­na­sto­let­nie­go dziew­czę­cia; ja­sno ubra­na, przy­stro­jo­na w po­lne kwia­ty, wstąż­ki i pa­cior­ki, ob­la­na pro­mie­nia­mi słoń­ca, sta­no­wi­ła bi­ją­ce prze­ci­wień­stwo ze skrom­nie ubra­ną Wa­cią; była to Fru­zia, dru­ga z ko­lei cór­ka pana Da­mia­na. Bra­cia i sio­stry po­bie­gli ją wi­tać, ona uca­ło­wa­ła każ­de z ko­lei.

– Od­po­czy­nek po pra­cy pen­sy­onar­skiej wy­szedł ci na ko­rzyść: ślicz­nie wy­glą­dasz! – rzekł Ja­kób, obej­mu­jąc ją wzro­kiem peł­nym mi­ło­ści.

Fru­zia po­ca­łun­kiem po­dzię­ko­wa­ła bra­tu za kom­ple­ment; on ujął ją za rękę i po­sa­dził obok sie­bie na ław­ce; z dru­giej stro­ny miej­sce za­ję­ła Wa­cia.

– No, cóż te­raz my­ślisz ro­bić z sobą? – za­py­tał Ja­kób. – Skoń­czy­łaś trzy kla­sy, rok od­po­czy­wa­łaś: wszyst­ko we­dług pro­gra­mu, za­kre­ślo­ne­go przez sza­now­ne­go pana Da­mia­na Do­lań­skie­go w spra­wie wy­cho­wa­nia có­rek. Wa­cia po ta­kim od­po­czyn­ku sta­nę­ła obok mat­ki, by po­módz jej w pra­cy, i stoi do dziś od­waż­nie. A ty co bę­dziesz ro­bić?

– Ja? Po­ja­dę do War­sza­wy i uczyć się będę kro­ju. Tak oj­ciec po­sta­no­wił.

– To i po mo­ich ma­rze­niach! – ode­zwa­ła się mil­czą­ca do­tych­czas Eda i wes­tchnę­ła.

– A cóż ty mia­łaś za ma­rze­nia? – spy­ta­ła ją Fru­zia.

– Iść do czwar­tej kla­sy. Fru­zia ru­szy­ła ra­mio­na­mi.

– Ho! ho! cze­go to się jej za­chcie­wa! A co ty lep­sze­go od nas? My prze­szły­śmy każ­da tyl­ko trzy kla­sy, to i to­bie do­syć na­uki.

Edzia spu­ści­ła gło­wę i po­smut­nia­ła.

– Pew­no nie ża­łu­jesz, że ci się oj­ciec wię­cej nie ka­zał uczyć? – spy­tał Ja­kób Fru­zię.

– Pew­no, że nie – od­par­ła z uśmie­chem. – Wolę igłę niż książ­kę… wy­zna­ję szcze­rze.

– A gdy się na­uczysz mi­strzow­sko igłą wła­dać, przy­je­dziesz tu­taj i ma­ga­zyn za­ło­żysz; bę­dziesz sama się stro­ić i szyć stro­je dla pani bu­chal­te­ro­wej i jej có­rek, dla żony ma­ga­zy­nie­ra i t… d. Po­tem jaki ład­ny chło­piec na wro­nym ko­ni­ku przy­je­dzie, ko­ni­ka służ­bie po­wie­rzy, sam pod dach pana Da­mia­na wej­dzie, po­kło­ni się ro­dzi­com, po­kło­ni pa­nien­ce i o rącz­kę po­pro­si; ty od­dasz mu ją z ocho­tą i zo­sta­niesz pa­nią che­mi­ko­wą, lub czem in­nem, i szyć bę­dziesz da­lej stro­je, by po­dwo­ić nie­wiel­ką pen­syę męża.

Fru­zia ro­ze­śmia­ła się i po­ca­ło­wa­ła bra­ta.

– To two­je ma­rze­nie; znam je – rzekł Ja­kób po­waż­nie. – Ro­zum­nie oj­ciec zro­bi, je­śli cię każe szyć uczyć: każ­dy po­wi­nien mieć w ręku ja­kiś spo­sób za­bez­pie­cze­nia się od nę­dzy; za przy­szłość nikt rę­czyć nie może. Co do Waci, za­wsze ża­łu­ję, że jej oj­ciec nie po­zwo­lił koń­czyć nauk; ona uczy­ła­by się z ocho­tą. Chciał­bym, żeby choć Eda mo­gła iść wy­żej.

Dziew­czyn­ka pod­nio­sła gło­wę i spoj­rza­ła z wdzięcz­no­ścią na bra­ta.

– A dla­cze­go, Edziu, chcesz iść do czwar­tej kla­sy? – spy­ta­ła sio­strę Wa­cia.

– Wszyst­kie moje ko­le­żan­ki mają się da­lej uczyć – szep­nę­ła Eda.

Na twa­rzy Ja­kó­ba od­ma­lo­wa­ło się zdzi­wie­nie.

– Więc tyl­ko dla­te­go chcesz się uczyć – rzekł z uśmie­chem.

Eda pod­nio­sła żywo głów­kę, lecz od­po­wie­dzi dać nie mo­gła, gdyż w drzwiach domu roz­legł się do­no­śny głos pana Da­mia­na:

– Gdzie­że­ście się po­cho­wa­li? – mó­wił to­nem we­so­łym. – Sie­dzi­cie ci­cho, jak my­szy w no­rze; a prze­cież ja już daw­no nie śpię.

Dzie­ci ze­rwa­ły się z ła­wek i wy­bie­gły z al­tan­ki wi­tać ojca. Oty­ły, czer­wo­ny, z twa­rzą pro­mie­nie­ją­cą ra­do­ścią, pan Da­mian to­czył się zwol­na ku nim; obok nie­go szła mała, gar­ba­ta dziew­czyn­ka, o bla­dej twa­rzycz­ce i smut­nych oczach. Była to El­żu­nia, piesz­czo­cha ojca. Pan Da­mian roz­two­rzył ra­mio­na, uści­snął na­przód Ja­kó­ba, po­tem Jul­ka i Edę, na­stęp­nie skie­ro­wał się do al­ta­ny.

– No, cóż? Pro­mo­cye są. Je­stem tego pe­wien. Jak­że­by być nie mia­ły! Toż wie­cie, że oj­ciec cięż­ko pra­cu­je na was – rzekł we­so­ło. I nie cze­ka­jąc od­po­wie­dzi, siadł do sto­łu przed przy­go­to­wa­nem dla nie­go śnia­da­niem, za­mie­szał w szklan­ce ły­żecz­ką, skosz­to­wał her­ba­ty.

– Wy­śmie­ni­ta! – rzekł. – Gdzie moja sta­ra? I wzro­kiem po­czął szu­kać naj­star­szej cór­ki. Wa­cia przy­bli­ży­ła się do nie­go.

– Dzień do­bry ojcu! – rze­kła, ca­łu­jąc go w rękę.

– Dzień do­bry! – od­parł, gła­dząc ja­sne jej wło­sy. – Pew­no pierw­sza ich przy­wi­ta­łaś? – do­dał na­stęp­nie.

– Pierw­sza, oj­czu­niu – od­par­ła z uśmie­chem za­do­wo­le­nia.

– Kto rano wsta­je, temu Pan Bóg daje – rzekł pan Da­mian. – No, sia­daj, Ja­kó­bie, obok mnie – do­dał, zwró­ciw­szy się do gim­na­zi­sty: – miej­sce naj­star­sze­go syna przy sto­le przy ojcu, bo jego na­stęp­cą kie­dyś bę­dzie.

Ja­kób speł­nił roz­kaz mu dany.

– Sia­daj i jedz. A ty z dru­giej stro­ny obok mnie, bo ty ro­dzeń­stwu dru­gą mat­ką – cią­gnął da­lej pan Da­mian, przy ostat­nich sło­wach zwró­ciw­szy się ku Waci.

– Sią­dę za­raz, oj­cze, tyl­ko bra­ci i sio­stry ob­dzie­lę – od­par­ła Wa­cła­wa.

– Mal­cy, do po­rząd­ku! miej­sca zaj­mo­wać! – krzyk­nął pan Da­mian.

Dzie­ci zbli­ży­ły się do sto­łu. Ju­lek chciał siąść obok Ja­kó­ba, lecz oj­ciec go po­wstrzy­mał.

– Da­lej, da­lej, mo­sa­nie! – rzekł su­ro­wo: – jesz­cześ do tego miej­sca nie do­rósł; do­pie­ro do dru­giej kla­sy się wdar­łeś. To Fru­zi miej­sce; lecz ona dziś wy­jąt­ko­wo ustę­pu­je El­żu­ni, któ­ra pa­trzy w Ja­kó­ba jak w bó­stwo. Wszak zro­bisz to, Fru­ziu, dla na­sze­go bie­dac­twa?

– Z ocho­tą, oj­cze – od­par­ła Fru­zia we­so­ło i usia­dła na trze­cim miej­scu po pra­wej stro­nie ojca.

Na Jul­ka ski­nę­ła Eda, sie­dli po le­wej stro­nie – on zmie­sza­ny, z ocza­mi spusz­czo­ne­mi za­jął trze­cie miej­sce, ona dru­gie; pierw­sze obok ojca zo­sta­wi­li dla Waci, El­żu­nia usia­dła obok Ja­kó­ba. Wa­cia po­czę­ła roz­le­wać mle­ko ro­dzeń­stwu i chleb roz­da­wać. Pan Da­mian wzro­kiem za­do­wo­le­nia po­wiódł po dzie­ciach, za­trzy­mał go dłu­żej na Jul­ku i roz­śmiał się po chwi­li.

– Có­żeś tak skap­ca­niał? – spy­tał. – Czy tego, że sie­dzisz ni­żej od El­żu­ni? Na­szym obo­wiąz­kiem jest sło­dzić temu bie­dac­twu wszę­dzie i za­wsze smut­ne jego ży­cie.

I sło­dził je w isto­cie do­bry ten oj­ciec ro­dzi­ny. El­żu­nia nie zna­ła , co ła­ja­nie ojca – nig­dy na nią gło­su nie pod­niósł, nig­dy su­ro­wo roz­ka­zu nie wy­dał; piesz­czo­ty tyl­ko zna­ła w domu, bo za przy­kła­dem ojca bra­cia i sio­stry do­ga­dza­li jej, jak mo­gli i umie­li; gar­bu­sek w tej ro­dzi­nie był Be­nia­min­kiem mamy i taty, bra­ci i sióstr.

Ju­lek nie pod­niósł oczu na ojca, a pan Da­mian, nie zga­du­jąc dla­cze­go, zwró­cił się do star­sze­go syna.

– Cóż my­ślisz te­raz ro­bić, chłop­cze? – za­py­tał. – Pięć klas skoń­czy­łeś.

– Do­pie­ro pięć – od­parł śpiesz­nie Ja­kób, lę­ka­jąc się, by oj­ciec tego nie wy­po­wie­dział, co do­my­ślał się, że chce po­wie­dzieć. – Jesz­cze przede mną trzy lata na­uki w gim­na­zy­um – do­dał.

Pan Da­mian chrząk­nął.

– My­śla­łem, że bę­dziesz chciał się wziąć do pra­cy, któ­ra­by ci już utrzy­ma­nie za­pew­ni­ła – rzekł po­waż­nie. – Ja, gdy czwar­tą kla­sę skoń­czy­łem, wzią­łem się do pra­cy prak­tycz­nej, chle­bo­daj­nej.

Ja­kób spu­ścił oczy.

– Mó­wisz nam, oj­cze, za­wsze, iż obo­wiąz­kiem sy­nów we­drzeć się wy­żej o je­den sto­pień, niż oj­co­wie ich sta­li – od­parł nie­śmia­ło.

– I tak bę­dziesz stał już wy­żej, boś pięć klas skoń­czył – rzekł pan Da­mian. – Ot, po­wiem ci, ja­kie ja mam za­mia­ry, a ty po­tem swo­je mi przed­sta­wisz… Dziś wie­czo­rem chcę iść z tobą do pana Ka­li­now­skie­go; będę go pro­sił, by ci dał za­ję­cie w fa­bry­ce; prak­tycz­nie wy­uczysz się fa­chu cu­kro­wa­ra, a ja z cza­sem ustą­pię ci swe­go miej­sca. Cóż ty na to?

To po­wie­dziaw­szy, wzrok, w któ­rym ma­lo­wa­ło się wiel­kie za­do­wo­le­nie, za­trzy­mał na synu.

Ja­kób nic z razu nie od­po­wie­dział – mil­czał, wa­hać się zda­wał, co rzec; na­resz­cie ode­zwał się:

– Czem ja będę z cza­sem, prze­my­słow­cem, czy czem in­nem, o tem za lat parę po­mó­wi­my; dziś to wiem tyl­ko, że chcę, że mu­szę być z cza­sem po­ży­tecz­nym czło­wie­kiem; dziś po­zwól mi, oj­cze, da­lej się uczyć.

Pan Da­mian ścią­gnął brew, po­niósł szklan­kę do ust, a wy­chy­liw­szy haust her­ba­ty, po­sta­wił ją po­tem z ha­ła­sem na spodku, chrząk­nął.

– Ko­cha­necz­ku – od­parł, wstrzą­snąw­szy gło­wą, – nie pa­mię­tasz o tem, żeś u mnie nie je­dy­na­kiem.

Głos jego, gdy mó­wił te wy­ra­zy, był ostry, wzrok su­ro­wy.

– Prze­ciw­nie, oj­cze, nig­dy o tem nie za­po­mi­nam – od­parł, ru­mie­niąc się, Ja­kób. – Na do­wód po­wiem ci, iż za­pew­ni­łem so­bie w War­sza­wie za­ję­cie prak­tycz­ne u jed­ne­go z na­uczy­cie­li, któ­ry obie­cał mi, że je­że­li przy­wio­zę od cie­bie, oj­cze, po­zwo­le­nie, da mi u sie­bie stół i stan­cyę, dzie­sięć ru­bli pła­cić mi bę­dzie mie­sięcz­nie, a ja za to będę da­wać ko­re­pe­ty­cye trzem chłop­com, co u nie­go na stan­cyi sto­ją.

Pan Da­mian roz­ch­mu­rzył czo­ło.

– A to mi zuch! – wy­krzyk­nął. – Chodź-no, asińdź­ka, po­słu­chaj, ja­kie­go to masz syna! Pod­nieś z dumą czo­ło i po­wiedz gło­śno: "Jam jego mat­ką!"

Pani Da­mia­no­wa we­szła wła­śnie do al­tan­ki, z nią ra­zem Ze­nuś i Zo­sia, obo­je ucze­pie­ni u jej suk­ni, obo­je z oczy­ma czer­wo­ne­mi. Była to bla­da i drob­na ko­bie­ta, skrom­nie ubra­na, w sza­rej be­żo­wej suk­ni, w czar­nym far­tu­chu. Usły­szaw­szy męża, sta­nę­ła, uśmiech­nę­ła się ła­god­nie, wy­cią­gnę­ła ra­mio­na do swe­go pier­wo­rod­ne­go, – a gdy ten przy­biegł do niej z po­ca­łun­ka­mi, ob­ję­ła go czu­łym uści­skiem.

– Ja­kób od ko­leb­ki po­cie­chą był mi za­wsze! – szep­nę­ła.

– Puść mnie do mamy! – za­wo­ła­ła Eda, ze­rwaw­szy się tak­że z ław­ki – ija chlu­bą jej je­stem!

– No, no, ustąp, sta­ry, młod­szym – wsta­wił się za dzie­wecz­ką oj­ciec.

Pani Da­mia­no­wa pu­ści­ła z ob­jęć syna i Edę do ser­ca przy­ci­snę­ła, po­tem nie­śmia­łe­go Jul­ka przy­wo­ła­ła, a ro­dzeń­stwo wi­ta­ło się z sobą.

– Cóż to, pła­ka­li­ście? – py­tał Ja­kób bra­ta i sio­strę, i wziąw­szy obo­je za ręce, za­glą­dał im w oczy, lecz od­po­wie­dzi nie otrzy­mał; wy­rwa­li mu się z rąk, po­spusz­cza­li głów­ki i sta­li w po­środ­ku al­ta­ny za­kło­po­ta­ni.

Pan Da­mian śmiał się.

– Oj, było tam coś, było! – rzekł, pa­trząc na dzie­ci. – Mat­ko, po­wiedz, co zbro­ili. Dziś świę­to uro­czy­ste u nas, ka­rać nie bedę; przy­tem czer­wo­ne oczy świad­czą, iż grzesz­ni­cy ża­łu­ją swe­go prze­wi­nie­nia; daję prze­to ab­so­lu­cyę, z góry.

Pani Da­mia­no­wa, pu­ściw­szy z ob­jęć Jul­ka, sia­dła na­prze­ciw męża – było to jej zwy­kłe miej­sce przy sto­le; Zo­sia i Ze­nuś obok niej się umie­ści­li.

– Ma­ry­sia wpa­dła z tło­mocz­ka­mi do kuch­ni, gdy dzie­ci koń­czy­ły się ubie­rać – po­czę­ła opo­wia­dać. – Do­wie­dziaw­szy się od niej, że bra­cia i sio­stry już przy­je­cha­li, Ze­nuś i Zo­sia, nie skoń­czyw­szy się cze­sać, nie zmó­wiw­szy pa­cie­rza, chcie­li biedz tu­taj; we­szłam wła­śnie do kuch­ni i nie po­zwo­li­łam; ka­za­łam skoń­czyć się ubie­rać, zmó­wić pa­cierz, za po­ku­tę dłuż­szy niż zwy­kle, i do­pie­ro iść po­zwo­li­łam.

– Do­brze, bar­dzo do­brze zro­bi­ła mat­ka – rzekł pan Da­mian: – o Bogu nie za­po­mi­naj­cie. A od ko­góż ma­cie wszyst­ko, co was ota­cza? nie od Boga? To brać chce­cie, a dzię­ko­wać nie?… Nie­wdzięcz­nik tak czy­ni, a nie­wdzięcz­ni­kiem brzy­dzi się każ­dy.

Mal­cy w mil­cze­niu, po­kor­nie przy­ję­li na­ukę. Wa­cia po­sta­wi­ła przed nimi fi­li­żan­ki z mle­kiem, krom­ki chle­ba po­ło­ży­ła; przy­su­nę­li so­bie śnia­da­nie i za­bra­li się do je­dze­nia.

– No, Ja­kó­bie, po­wiedz, ja­kie masz na przy­szłość za­mia­ry – ode­zwał się zno­wu pan Da­mian. – Ja koń­czyć będę śnia­da­nie, gdyż dzwo­nek w fa­bry­ce nie­ba­wem się roz­le­gnie.

I po­czął pić i jeść z ape­ty­tem, a Ja­kób, któ­ry po­wró­cił na swo­je miej­sce, po­wtó­rzył mat­ce, co już ojcu po­wie­dział.

– Tym spo­so­bem na­uka moja i po­byt mój w War­sza­wie nic ojca kosz­to­wać nie będą – mó­wił co­raz śmie­lej. – Oj­ciec bę­dzie mógł wy­słać Fru­zię do War­sza­wy, by się kro­ju na­uczy­ła.

– Toś już zdą­ży­ła mu wy­śpie­wać o na szych pro­jek­tach! Oj, ko­bie­ty, ko­bie­ty! ja­kie to ga­da­tli­we stwo­rze­nia! – ode­zwał się pan Da­mian to­nem żar­to­bli­wym.

– Pro­jekt bar­dzo do­bry – od­parł Ja­kób: – Fru­zia, tak zręcz­na do szy­cia, pew­no wy­kie­ru­je się na zna­ko­mi­tą kraw­czy­nią.

Pan Da­mian po­łknął ostat­nią rzod­kiew­kę, od­su­nął fi­li­żan­ki i ta­le­rze przed nim sto­ją­ce, za­pa­lił pa­pie­ro­sa, i pu­ściw­szy duży kłąb dymu, ode­zwał się zno­wu:

– Są­dzę, że dzie­ci moje skar­żyć się nie będą, iż ży­cie im da­łem, a nie za­bez­pie­czy­łem tego ży­cia od chło­du i gło­du.

Ja­kób spoj­rzał ze smut­kiem na Wa­cię. Spo­strzegł to oj­ciec i rzekł:

– Wa­cia bę­dzie dru­gą mat­ką ro­dzeń­stwa swe­go, więc wy wszy­scy, jak wzglę­dem mat­ki ro­dzo­nej, tak wzglę­dem niej obo­wiąz­ki mieć bę­dzie­cie; jej przy­tuł­ku na sta­rość nie zbrak­nie: sied­mio­ro was jest, ona jed­na. Ty, Ja­kó­bie, bę­dziesz po­moc­ni­kiem dy­rek­to­ra fa­bry­ki cu­kru, Fru­zia ma­ga­zyn stro­jów otwo­rzy, z Jul­ka księ­dza zro­bię, bo ma taką minę po­tul­ną, Eda kra­wiec­czy­zny się na­uczy i ra­zem z Fru­zią pra­co­wać bę­dzie, El­żu­nia po wa­ka­cy­ach na pen­syę po­je­dzie.

– Czy to nie za wcze­śnie, oj­cze, dla niej? – rzu­ci­ła nie­śmia­ło py­ta­nie Wa­cia.

Pan Da­mian po­pa­trzał na bla­de­go gar­bu­ska – oczy jego po­wlo­kły się wy­ra­zem smut­ku, wes­tchnął.

– Lubi książ­ki, uczyć się pra­gnie, na­uka dać jej może szczę­ście – rzekł zwol­na.

– Toć może ze mną wię­cej się uczyć, niż się uczy; skoń­czy­łam prze­cie trzy kla­sy – ode­zwa­ła się Wa­cia.

– "Ja mogę to zro­bić, ja to zro­bię!" to za­wsze na twych ustach – sark­nę­ła mat­ka.

– Tak, tak, za wie­le bie­rzesz na swe mło­de bar­ki – po­twier­dził sło­wa żony pan Da­mian.

W tej chwi­li roz­le­gły się dźwię­ki dzwo­nu, któ­re le­cia­ły od dzie­dziń­ca fa­bry­ki. Pan Da­mian pod­niósł się

– Dzwon woła do pra­cy, trze­ba iść – rzekł, ski­nął gło­wą wszyst­kim i ru­szył wol­nym kro­kiem.

Wa­cia po­bie­gła po jego czap­kę i po la­skę, przy­nio­sła mu obo­je; on po­ca­ło­wał ją w czo­ło – ją jed­ną… al­boż na to nie za­słu­gi­wa­ła? – i po­szedł do fa­bry­ki.

W al­ta­nie za­wrza­ło.

– Ku­bu­siu! – wo­ła­ły dzie­ci – co te­raz bę­dzie­my ro­bić?

– Rób­cie, co chce­cie; ja z Wa­cią mu­szę po­roz­ma­wiać – od­parł Ja­kób.

– Weź dzie­ci ze sobą, idź­cie gdzie na spa­cer, póki nie bar­dzo go­rą­co – ode­zwa­ła się Wa­cia. – Ja mam przed obia­dem dużo za­ję­cia i z Jul­kiem chcę dziś po­ga­dać. My ze sobą wie­czo­rem po­roz­ma­wia­my.

– Zgo­da! – za­wo­łał Ja­kób. – No, dzie­ci, bierz­cie ka­pe­lu­sze. Pój­dzie­my do lasu. Ja ze strzel­bą, wy z czem chce­cie.

Dzia­twa z okrzy­ka­mi ra­do­ści do domu po­śpie­szy­ła, za nie­mi Ja­kób po­waż­nie. Nie­ba­wem ście­ży­ną, wio­dą­cą z domu pana Da­mia­na do lasu, dą­ży­ła gro­mad­ka dzie­ci. Pro­wa­dził ją stu­dent pięt­na­sto­let­ni, ze strzel­bą na ra­mie­niu; za nim szedł Ze­nuś z łu­kiem i dziew­czę­ta z ko­szy­ka­mi – tym przo­do­wa­ła Fru­zia.
mniej..

BESTSELLERY

Kategorie: