Facebook - konwersja
Czytaj fragment
Pobierz fragment

Oskar Schindler - ebook

Wydawnictwo:
Tłumacz:
Data wydania:
27 listopada 2015
Format ebooka:
EPUB
Format EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie. Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego, który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Produkt niedostępny.  Może zainteresuje Cię

Oskar Schindler - ebook

Wytrawny współpracownik Abwehry, zaangażowany także w działania przeciwko Polsce, członek partii nazistowskiej, przedsiębiorca, bon vivant, wreszcie – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Tym wszystkim był Oskar Schindler, który podczas Holokaustu uratował około 1200 Żydów, a po wojnie, jako bankrut, włożył wiele wysiłku, by zyskać uznanie świata dla swoich zasług. David Crowe w swojej przełomowej biografii skrupulatnie bada całokształt wojennej i powojennej działalności tej kontrowersyjnej postaci, ukazując także ciemniejsze i mało znane strony życia Oskara Schindlera.

Niepublikowane wcześniej dokumenty i listy Schindlera pomogły autorowi stworzyć kompletny opis życia tego skomplikowanego człowieka o wielu twarzach i charakterze pełnym sprzeczności. Starannie udokumentowana, szczegółowa i rzetelna biografia autorstwa Davida Crowe w pełni zasłużyła na miano najlepszej, jaką kiedykolwiek napisano o bohaterze „Listy Schindlera”.

David M. Crowe jest honorowym przewodniczącym Association for the Study of Nationalities na Columbia University, członkiem Komitetu ds. Edukacji Amerykańskiego Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie oraz pisarzem. Współpracuje z Centrum Slawistyki, Euroazjatyckim i Wschodnioeuropejskim na University of North Carolina, wykłada na Elon University.

Kategoria: Literatura faktu
Zabezpieczenie: Watermark
Watermark
Watermarkowanie polega na znakowaniu plików wewnątrz treści, dzięki czemu możliwe jest rozpoznanie unikatowej licencji transakcyjnej Użytkownika. E-książki zabezpieczone watermarkiem można odczytywać na wszystkich urządzeniach odtwarzających wybrany format (czytniki, tablety, smartfony). Nie ma również ograniczeń liczby licencji oraz istnieje możliwość swobodnego przenoszenia plików między urządzeniami. Pliki z watermarkiem są kompatybilne z popularnymi programami do odczytywania ebooków, jak np. Calibre oraz aplikacjami na urządzenia mobilne na takie platformy jak iOS oraz Android.
ISBN: 978-83-8069-923-6
Rozmiar pliku: 5,2 MB

FRAGMENT KSIĄŻKI

WSTĘP I PODZIĘKOWANIA

Zamysł książki powstał w trakcie rozmowy z moim wydawcą z Westview Press, Peterem Krachtem, obecnie dyrektorem wydawniczym Praeger Publishers. Spotkaliśmy się jesienią 1996 roku, pracowaliśmy już przedtem nad kilkoma książkami, i chciał wiedzieć, czy mam pomysł na coś nowego. Powiedziałem mu, że bardzo chciałbym napisać biografię Oskara Schindlera, ponieważ mimo sławy, jaką zyskał, i jego nowej roli w historii Holokaustu nie doczekał się żadnego naukowego opracowania. Ten pomysł zaintrygował Petera, który poprosił mnie o przysłanie streszczenia i konspektu książki. Reszta, jak to się mówi, jest już historią.

Zacząłem pracę nad tą książką w 1997 roku i nie miałem pojęcia, że zajmie mi aż siedem lat. Odkrycie dużego zbioru prywatnych dokumentów Oskara Schindlera w 1997 roku oraz ich publikacja w dwa lata później zmusiły mnie do rozszerzenia zakresu badań, ponieważ dały możliwość stawiania nowych pytań na temat Schindlera i otworzyły nowe pola poszukiwań. W tym czasie współpracowałem z kilkoma redaktorami z Westview Press. Najważniejszym był Steve Catalano, który otaczał tę książkę troskliwą opieką w jej końcowej fazie. To on jest jej głównym redaktorem.

W trakcie prowadzenia badań korzystałem z wiedzy i uprzejmości wielu ludzi, zbyt wielu, by można ich było tu wyliczyć. Jest oczywiste, że bez pomocy tych osób tempo i zasięg moich badań byłyby o wiele skromniejsze. W literaturze historycznej można było znaleźć niewiele wiadomości na temat Oskara Schindlera, musiałem więc przyjąć początkowo za drogowskaz powieść Thomasa Keneally’ego Lista Schindlera i film Stevena Spielberga o tym samym tytule. Mój plan badań był prosty – chciałem cofnąć się do najwcześniejszych lat mojego bohatera, spędzonych w Czechach i na Morawach, i posuwać się chronologicznie do jego przeżyć w Polsce, Niemczech, Izraelu, Argentynie i Stanach Zjednoczonych. Planowałem połączyć badania archiwalne z wywiadami z osobami, które znały Oskara lub Emilie Schindlerów.

Ponadto aby skutecznie zgłębić archiwa Republiki Czeskiej, Polski, Niemiec i Argentyny, postanowiłem skorzystać z pomocy asystentów, którzy pomogli mi w pracy i w przeprowadzaniu wywiadów w każdym z tych krajów. Byli nimi: dr Ilona Klímová, Konstancja Szymura, David Fuhr i dr Adriana Brodsky; pragnę im podziękować za nieocenioną pomoc w trakcie licznych podróży, jakie odbywałem do tych krajów w celu prowadzenia badań. Musiałem także korzystać z pomocy lingwistów przy tłumaczeniu całej góry papierów w ośmiu językach, w większości ręcznie pisanych. Bardzo trudne, niewyraźnie napisane i kruszące się pod upływem czasu dokumenty niestrudzenie tłumaczyli: Jenny Raabe, Yudit Natkin i Tomasz Jaskiewicz – i za to im dziękuję.

Równie ważni byli archiwiści, historycy i inni moi pomocnicy w Republice Czeskiej, Polsce, Izraelu, Niemczech, Argentynie i Stanach Zjednoczonych, którzy robili wszystko, by ta praca osiągnęła zamierzony cel. Im wszystkim należą się podziękowania. W Republice Czeskiej są to dr Jitka Gruntová i Radoslav Fikejz; w Wielkiej Brytanii Robin O’Neil; w Polsce Leszek Świątek; w Izraelu dr Sara Bardosh, dr Mordecai Paldiel i dr Mosze Bejski; w Niemczech Mietek Pemper, dr Wolf Buchmann, dr Uwe Vorkötter, Claudia Keller, Stefan Braun, Susan i Michael Fuhrowie, dr Dieter i Ursula Trautweinowie; w Argentynie Francisco Wichter, Ilse Chwat, Monika Caro, Ilse Wartenslebens, Elias Zviklich, Werner Krowl i Roberto Alemann; w Stanach Zjednoczonych Elinor Brecher, Sherry Hyman, Ned Comstock i Daisy Miller. Jestem też nieskończenie wdzięczny każdemu z „Żydów Schindlera”, którzy podzielili się ze mną swoimi wspomnieniami o Oskarze Schindlerze.

Trudno mi znaleźć dość słów, by podziękować mojej żonie, Kathryn, za ciężką pracę, jaką włożyła w tę książkę, oraz za jej wsparcie. Nie tylko dokładnie czytała poszczególne rozdziały i służyła mi radą w każdej kwestii związanej z książką, ale pogodnie znosiła moje długie nieobecności podczas prowadzenia badań i pisania manuskryptu. Ta praca nie mogłaby powstać bez jej miłości, wsparcia i zachęty.

Pragnę zadedykować tę książkę trzem osobom, które odegrały ważną i inspirującą rolę we wszystkich fazach badawczych i podczas pisania. Są to: Sol Urbach oraz Chris i Tina Staehrowie. Sol był jednym z tych nielicznych „Żydów Schindlera”, którzy pracowali dla Oskara Schindlera w fabryce Emalia i potem w Brünnlitz1. A co ważne, przez cały okres, kiedy prowadziłem badania i pisałem tę książkę, potrafił przybliżyć mi w realistyczny, wyzbyty z romantyzmu sposób tajniki serca i umysłu Oskara Schindlera w okresie wojny. Chris i Tina Staehrowie byli równie uprzejmi i pomocni. Byłem poruszony ich hojnością i wrażliwością, kiedy pojawiła się sprawa ogromnej kolekcji papierów Oskara Schindlera, zwanej Koffer. Chcieli, by przesłać ją do Yad Vashem w Izraelu jako dar dla narodu żydowskiego. Jestem głęboko przekonany, że tego życzyłby sobie Oskar, który kochał Izrael i jest pochowany w Jerozolimie.

Tę książkę napisałem także, by uczcić pamięć kilku osób, które zmarły podczas mojej pracy nad nią. Są to: mój ukochany szwagier Richard H. Moore, Leopold Pfefferberg-Page i dr Dieter Trautwein.

David M. Crowe

10 kwietnia 2004 roku

1 W 1939 r. Schindler kupił pożydowską fabrykę (Emalia); zatrudniał w niej Żydów z krakowskiego getta, którzy potem znaleźli się w obozie w Płaszowie. W 1944 r. przeniósł ją do Brünnlitz (Brněnec) w Protektoracie Czech i Moraw, gdzie pracowali Żydzi deportowani przez SS z obozu w Płaszowie (przyp. tłum.).1.

ŻYCIE SCHINDLERA PRZED WYBUCHEM WOJNY (1908–1938)

Monachium, zima 1947–1948. Ted Feder, były żołnierz armii amerykańskiej, pracował wówczas jako zastępca dyrektora monachijskiego biura American-Jewish Joint Distribution Committee (Amerykańsko-Żydowski Połączony Komitet Rozdzielczy – the Joint, AJJDC). Jego szef, Samuel L. Haber, wezwał Teda do swojego biura i powiedział mu: „Ted, jest tu Niemiec, który chce się ze mną widzieć. Spotkaj się z nim, dowiedz, czego chce, i pozbądź się go”. Kiedy Ted wyszedł do poczekalni, zobaczył, że siedzi tam Niemiec w tradycyjnym stroju bawarskim: zimowych Lederhosen (skórzane spodnie i skarpetki do kolan) i filcowym kapeluszu z piórem. Kiedy Feder, czując się nieswojo, podchodził do Niemca, otworzyły się boczne drzwi i jeden z pracowników biura, ocalały z Holokaustu, ujrzawszy gościa, zawołał w jidysz: „Uns grettet, uns grettet ”. Ocalony upadł na kolana i zaczął całować Niemca po rękach. Tym Niemcem był Oskar Schindler2.

W tamtym czasie Oskar Schindler był zubożałym dawnym właścicielem fabryki w Kraju Sudeckim, który rozpaczliwie szukał środków pozwalających na przeżycie w dotkniętych powojennym niedostatkiem Niemczech. Z wyjątkiem 1098 Schindlerjuden („Żydów Schindlera”), którzy przeżyli wojnę w dużej mierze dzięki jego działaniom, niewielu ludzi wiedziało o jego czynach. Jednak dla wielu Schindlerjuden był prawie bogiem. Ten kult stanowił fundament bardzo bliskich stosunków Schindlera z wieloma ocalałymi, jakie utrzymywały się aż do jego śmierci w 1974 roku. „Moi Żydzi czy też moje dzieci”, jak często ich nazywał, przymykali oczy na ludzkie słabości Schindlera i bezustannie starali się pomagać swojemu niepozbawionemu wad bohaterowi, by mógł utrzymać pozory normalnego życia najpierw w Niemczech, potem w Argentynie i z powrotem w Niemczech. Pomagali mu finansowo, szukali sposobów, by móc go uhonorować i powiadomić świat o jego niezwykłych działaniach w celu ocalenia ich w dobie Holokaustu. Schindlerjuden robili to przede wszystkim z prawdziwej miłości i podziwu, jakim go darzyli. Kiedy była mowa o wadach Schindlera, które wyraźnie się ujawniły po zakończeniu wojny, wielu z nich tłumaczyło, że właśnie dzięki tym mankamentom charakteru mógł być tak skuteczny w dobie Holokaustu. Darzyli Oskara Schindlera tak głęboką i pełną szacunku miłością, że niektórzy, słysząc o nadużywaniu przezeń alkoholu i uganianiu się za kobietami, traktowali te doniesienia lekceważąco, mówiąc: „Och, Oskar taki jest”.

Kim w takim razie był Oskar Schindler? Czy naprawdę godnym szacunku wybawcą, jakim się jawi w filmie Stevena Spielberga Lista Schindlera? Czy też uganiającym się za kobietami alkoholikiem obdarzonym wątpliwymi umiejętnościami biznesowymi? Jedynym sposobem znalezienia odpowiedzi na to pytanie jest poznanie całego życia tej kontrowersyjnej postaci.

Lata 1908–1935

Oskar Schindler urodził się 28 kwietnia 1908 roku w Svitavach (niemieckie Zwittau), mieście na Morawach, w Cesarstwie Austro-Węgierskim. Jego rodzina, podobnie jak wiele innych w tym regionie, należała do Niemców sudeckich. Ich język i kultura były niemieckie, w przeciwieństwie do kwitnącej kultury czeskiej w innych częściach Czech i Moraw. Schindlerowie na początku XVI wieku przyjechali tam z Wiednia. Ojciec Oskara, Johann (Hans), pochodził z wioski Moravský Lačnov (niemiecki Mährisch Lotschnau). Matka, Franziska (Fanny) Luser, pochodziła z tej samej wsi; poślubiła Johanna „Hansa” Schindlera w 1907 roku. Oskar był najstarszy z dwójki dzieci. Jego siostra Elfriede urodziła się w 1915 roku3.

Svitavy niewiele się zmieniły od czasu, kiedy Oskar Schindler mieszkał tu jako dziecko. Nawet teraz wydają się cichym miasteczkiem, chociaż od drugiego pod względem wielkości czeskiego miasta, Brna, dzieli je tylko godzina jazdy samochodem, a trzy godziny od stolicy – „Złotej” Pragi. Wiedeń leży o kilka godzin jazdy na południe od Brna. Choć po drugiej wojnie światowej czeski rząd masowo wysiedlał Niemców sudeckich z Czechosłowacji, ślady ich obecności nadal utrzymują się w architekturze i nazwiskach niektórych mieszkańców tej części Republiki Czeskiej. Kiedy się o tym mówi, większość Czechów, których miejscem zamieszkania są Svitavy, Brněnec (Brünnlitz) i okoliczne wioski, przypomina, że są Czechami, a nie Niemcami.

Jadąc z Brna do Svitav, można odnieść wrażenie, że cofnęliśmy się w czasie. W lecie pola są zielone, a krajobraz jest usiany lasami i upstrzony czerwonymi dachami wiejskich domów. Panuje atmosfera spokoju, wygody i dostatku, choć statystyki dochodów wcale na to nie wskazują. Mieszkańcy narzekają, że niskie ceny nieruchomości są korzystne dla Niemców, którzy szukają tanich letnich domów. Svitavy to spokojne miasto. Jego centrum jest małe, przyjemne, ale raczej przeciętne. Fanny Schindler kupiła dom w jednej z „lepszych” dzielnic, przy Iglauerstrasse 24. Z domu Schindlerów roztaczał się widok na ogród, który w 1933 roku stał się publicznym parkiem. Teraz jest to Park Jana Palacha, na cześć czeskiego studenta, który dokonał samospalenia w proteście przeciwko sowieckiej inwazji, jaka w 1968 roku położyła kres ukierunkowanej na demokratyzację Praskiej Wiośnie. W 1993 roku społeczność Niemców sudeckich wzniosła pomnik ku czci Oskara Schindlera na skraju Parku Jana Palacha, u wylotu ulicy, na której Oskar mieszkał jako młody chłopiec. Chociaż większość Czechów uznaje Jana Palacha za prawdziwego bohatera i męczennika, w przypadku Oskara Schindlera mają więcej wątpliwości, ponieważ, jak uważają niektórzy, przyczynił się do upadku Czechosłowacji4 przed drugą wojną światową5.

Przed wielkim kryzysem Hans Schindler prowadził dostatnie życie, wytwarzając i sprzedając maszyny rolnicze. Dbał, by jego rodzina nie zatraciła swoich austroniemieckich korzeni, nawet kiedy Svitavy w 1918 roku stały się częścią Czechosłowacji. Po drugiej wojnie światowej Oskar często nazywał się Austriakiem, by odróżnić się od „Prusaków”, których obwiniał o rozpętanie wojny i jej okrucieństwa. Był także dumny z przynależności do Niemców sudeckich. Jako miesięczne niemowlę został ochrzczony w kościele katolickim. Chociaż przez całe życie teoretycznie pozostał rzymskim katolikiem, nie przejawiał do tej religii zbyt wielkiego sentymentu, przynajmniej do późniejszych lat życia6.

Niewiele wiemy o wczesnych latach życia Oskara, chociaż pijaństwo ojca i jego uganianie się za kobietami mogą wskazywać, że życie w domu Schindlerów było dalekie od doskonałości. W 1915 roku Oskar zaczął chodzić do Volksschule (szkoły powszechnej) w Svitavach, a później do Realschule (szkoły średniej). Potem wstąpił do Höheres Realgymnasium (technikum), skąd w 1924 roku został wyrzucony za sfałszowanie świadectwa. Kiedy wrócił do szkoły, koledzy przezwali go „Schindler oszust”. Ukończył szkołę, ale nie był wyróżniającym się uczniem i nie zdawał egzaminu Abitur, umożliwiającego wstęp na wyższą uczelnię. Po wojnie mówił swoim znajomym, że był biznesmenem, a nie uczonym. Po ukończeniu Realgymnasium Oskar uczęszczał do kilku techników w Brnie, gdzie uczył się o maszynach, grzejnikach i motoryzacji. Zdał też odpowiednie egzaminy w tym zakresie7.

W tamtym okresie zaczęły wychodzić na jaw problemy, jakie miał z ojcem. Według żony Oskara, Emilie, Hans oskarżył swojego siedemnastoletniego syna o kradzież premii ubezpieczeniowych. Emilie twierdziła, że kiedy Hans popadł w trudności finansowe, zaczął dodatkowo sprzedawać ubezpieczenia i przywłaszczył sobie część premii. Niektórzy z jego klientów zgłosili kradzież policji, która przesłuchała Hansa. Emilie Schindler pisała w swoich wydanych w 1997 roku wspomnieniach, Where Light and Shadow Meet („Gdy światłość spotyka cień”), że Hans zeznał na policji, iż to Oskar ukradł te pieniądze. Emilie, która poślubiła Oskara w 1928 roku, nie miała o swoim teściu dobrego zdania. Za najgorsze cechy męża, takie jak nadużywanie alkoholu i kobieciarstwo, winiła jego ojca. Twierdziła, że Hans był „beznadziejnym alkoholikiem”, który kiedyś tak się upił, iż zgwałcił swoją szwagierkę. Efektem tego przestępstwa były narodziny córki, która zmarła w wieku czternastu lat8.

Emilie „Milli” Pelzl poznała Oskara jesienią 1927 roku. Była o siedem miesięcy od niego starsza i mieszkała w małej wiosce na Morawach, Staré Maletín (niemieckie Alt Moletein). Położone około czterdziestu kilometrów na południe Svitavy były w porównaniu z nią tętniącą życiem metropolią. Emilie twierdziła, że jej rodzina mieszkała w tej okolicy już od średniowiecza. Przyszła żona Oskara, której ojciec, Josef, był dobrze prosperującym farmerem, miała szczęśliwe dzieciństwo. Zachowała dobre wspomnienia o rodzicach i dziadkach ze strony ojca, którzy z nimi mieszkali, i o starszym bracie Franzu. Opisywała swoją matkę Marie jako spokojną, piękną kobietę, która była dla niej „lustrem i wzorem”. Emilie kochała konie, podobnie jak jej ciężko pracujący ojciec, który wrócił z pierwszej wojny światowej chory na malarię i na serce. Doznawszy w związku z tym załamania nerwowego, do końca życia koncentrował się na swoim cierpieniu i z upływem czasu coraz bardziej oddalał od rodziny. Kiedy stosunki Emilie z ojcem się rozluźniły, zbliżyła się do swojego brata Franza9. W porównaniu z jej późniejszym życiem z Oskarem – następnie bez niego – lata spędzone w Starym Maletínie były idyllą. Kochała przyrodę i zwierzęta, a szczególnie konie. Przyroda, jak mówiła, zawsze miała dla niej „magiczny powab”. Rozwinęła też w sobie siłę woli, która później pomogła jej przetrwać wiele trudnych i bolesnych chwil10.

Emilie interesowała się też Cyganami. We wspomnieniach pisze, że Cyganie fascynowali ją już od dzieciństwa. W Starym Maletínie pozwalano im rozbijać obozy tylko na kilka dni i w wyznaczonym z góry miejscu, przeważnie na skraju wioski. Takie ograniczenia występowały w całej Europie Środkowej i Wschodniej. Emilie często odwiedzała obozowiska Cyganów, słuchała ich muzyki i opowieści. Fascynowały ją historie ze świata spoza jej wioski. Najbardziej intrygował ją wędrowny styl życia Cyganów i ich niezależny duch. Twierdziła, że stara cygańska wróżka, którą spotkała w opuszczonym spichlerzu, była pierwszą osobą, jaka ostrzegła ją przed trudnym życiem, czekającym ją w przyszłości11. Trzymając jej małe rączki w swoich dłoniach, Cyganka powiedziała Emilie:

Widzę, moje dziecko, że masz długą linię życia. Twoje życie będzie długie, dłuższe, niż myślisz. Doświadczysz jednak wielu cierpień i bólu. Spotkasz mężczyznę, który cię stąd zabierze. Będziesz go kochać nade wszystko, choć nie będziesz przy nim szczęśliwa. Widzę też innych ludzi dokoła ciebie, ale nie wiem, kim są i co robią. Są jeszcze inne rzeczy, moje dziecko, których nie ośmielę się ci powiedzieć12.

Cyganka wystraszyła Emilie, która wybiegła ze spichlerza i rzuciła się matce w objęcia. Kiedy ta spytała córkę, co się stało, Emilie nie chciała jej się do niczego przyznać. Utrzymała tę tajemnicę do 1949 roku, dopiero wówczas zwierzyła się Oskarowi, kiedy płynęli do Argentyny. Mąż przytulił ją i pocieszył: „Nie możesz już dłużej w to wierzyć i się zadręczać. Jeśli do tej pory nie byłaś szczęśliwa, to dopilnuję, byś taka była w przyszłości. Możesz być pewna, że cię kocham”13. Niestety, nie dotrzymał swojej obietnicy.

Oskar spotkał Emilie, kiedy przyjechał w interesach na farmę Josefa Pelzla jesienią 1927 roku. Od trzech lat pracował dla swojego ojca i przybył razem z nim, by namówić ojca dziewczyny na zakup nowego agregatu prądotwórczego do ich domu. Kiedy w domu Pelzla Hans rozprawiał o zaletach elektryczności, Oskar, którego Emilie opisała jako młodzieńca szczupłego, z „szerokimi ramionami, blond włosami i ciemnoniebieskimi oczami”, wydawał się tym znudzony. Równocześnie, jak twierdziła Emilie, nie spuszczał z niej oczu. Uznała to za dość śmieszny rodzaj flirtu, choć jego „wyjątkowo dystyngowana postawa” zrobiła na niej wrażenie. Po kilku wizytach na farmie Pelzla Oskar wreszcie zdobył serce Emilie. Kiedy sprawy przybrały poważny obrót, jego matka i siostra odwiedziły rodzinę narzeczonej. W końcu Oskar, w obecności Josefa, Marie i samej zainteresowanej, poprosił ją o rękę. Powiedział im, że pragnie złączyć swoje życie z Emilie, żeby „mogli zbudować wspólną przyszłość”. Z powodu choroby w rodzinie życie Emilie stawało się trudne, nie mogła się też oprzeć wdziękowi i urodzie Oskara. Jednak w 1994 roku przyznała niemieckiemu dziennikarzowi, że ojciec ostrzegał ją przed fałszywym wdziękiem chłopaka. Mimo to przyjęła propozycję małżeństwa14.

Ślub odbył się w Svitavach 6 marca 1928 roku. Potem Oskar z żoną wprowadzili się do jego rodziców przy Iglauerstrasse 24. Nowożeńcy zajmowali piętro domu, a rodzice Oskara parter. Emilie nie miała wielu szczęśliwych wspomnień z życia w domu Schindlerów. Hans okazał się bowiem nieokrzesanym, grubiańskim pijakiem. Fanny, którą Oskar uwielbiał, była „elegancka i miła”, chociaż prawie stale przykuta do łóżka. Niezbyt atrakcyjna nastoletnia siostra Oskara, Elfriede, zbliżyła się do Emilie, bo szukała zainteresowania, a bratowa starała się poświęcać jej tyle uwagi, ile mogła. Sama była przygnieciona zbyt wieloma obowiązkami, zajmowaniem się domem Schindlerów i własną rodziną w Starym Maletínie, Oskar zaś nie mógł być zbyt pomocny, ponieważ często wyjeżdżał w interesach15.

Jednak w 1928 roku pasją Oskara nie były ani interesy, ani młoda żona, tylko wyścigi motocyklowe. Zawsze interesowały go szybkie samochody i motocykle. Już w 1926 roku zyskał opinię brawurowego motocyklisty, kiedy jeździł na czerwonym włoskim galloni 500 z koszem. Według relacji jednego z jego starych przyjaciół, Erwina Tragatscha, był to jedyny motocykl tego typu w ówczesnej Czechosłowacji. Kiedy Oskar zaczął się coraz bardziej fascynować wyścigami motocyklowymi, musiał znaleźć szybszą maszynę. W 1928 roku kupił motor firmy Königsswellen Moto-Guzzi, motocykl wyścigowy, uznany za jeden z najszybszych w Europie. Przypuszczalnie oba pojazdy sfinansował mu ojciec16.

W maju 1928 roku Oskar po raz pierwszy stanął do wyścigów. Trasa prowadziła z Brna do miasta Soběšice, leżącego na północ od Brna. Chociaż Tragatsch nazywał to „górskim wyścigiem”, trasa była raczej pofałdowana niż górska. Swój pierwszy wyścig, na czerwonym moto-guzzi, Oskar ukończył na trzecim miejscu. Podekscytowany sukcesem, przystąpił wkrótce do kolejnej rywalizacji na torze Altvater (Praděd) przy granicy niemieckiej. Rywalizował z dziewięcioma innymi kierowcami w swojej klasie motocykli. Tym razem dwóch innych motocyklistów również jechało modelem moto-guzzi. W trakcie wyścigu Oskar utrzymywał się na piątym miejscu. Przesunął się na czwarte, kiedy odpadł jeden z jego rywali na moto-guzzi. Zająłby trzecie miejsce dzięki temu, że Kurtowi Henkelmannowi, doświadczonemu rajdowcowi, jadącemu na werks-DKW, zabrakło benzyny. Kiedy Henkelmann pchał swój motocykl do linii mety, Oskar wyminął go, sądząc, że jest na trzecim miejscu. Z nieznanej przyczyny zatrzymał się tuż przed linią mety, ku niezadowoleniu widzów, którzy okrzykami ponaglali go do przekroczenia linii. Uznał, że jest to wyraz aplauzu, a w tym czasie Henkelmann przepchnął swoją maszynę przez linię mety, zajmując trzecie miejsce. Według Tragatscha był to ostatni wyścig Schindlera. Prawdopodobnie zrezygnował z tego sportu, gdyż nie było już go stać na dalsze starty17.

Wkrótce po poznaniu Emilie Oskar przestał pracować dla ojca i zatrudnił się w morawskim przedsiębiorstwie energetycznym (MEAS; Moravská elektrotechnická akciová společnost) w Brnie. Po ślubie zrezygnował z pracy w MEAS i otworzył szkołę nauki jazdy w Šumperku, mieście leżącym w odległości niecałych dziewięćdziesięciu kilometrów na północny wschód od Svitav. Jednak jego karierę instruktora jazdy przerwało wezwanie do armii czechosłowackiej na okres osiemnastu miesięcy. Służył w 10 pułku piechoty, a w 1938 roku przeniesiono go do rezerwy w stopniu starszego szeregowego. Wspominał później, że jego służba w armii czeskiej miała charakter „bardziej sportowy niż żołnierski”18.

Po odbyciu służby wojskowej Oskar wrócił do MEAS. W 1931 roku firma zbankrutowała i przez rok nie miał pracy. Hans nie mógł pomóc synowi i Emilie, ponieważ kryzys zmusił go do zamknięcia własnej wytwórni maszyn rolniczych. Ta sytuacja przygnębiała Emilie. Jej ojciec dał Oskarowi posag w wysokości stu tysięcy koron czeskich (2964 dolary), a on wydał te pieniądze na modny samochód i inne nieistotne rzeczy. Kiedy pytała Oskara o tę rozrzutność, odpowiadał jej: „Emilie, jesteś zbyt surowa, jesteś prawdziwą ascetką. Natomiast ja z natury jestem sybarytą”19.

Podobnie jak jego ojciec, Oskar lubił się napić. W 1951 roku w liście do urodzonego w Wiedniu niemiecko-amerykańskiego filmowca Fritza Langa pisał, że do największych przyjemności jego życia należały wtedy wizyty w wiedeńskich winiarniach, gdzie serwowano „heurigera” (młode wino). Odwiedzał czasami swojego zamożnego wuja, Adolfa Lusera, który w stolicy Austrii wydawał miesięcznik „Der Getreue Eckehart” („Wierny Eckehart”). na przedmieściach Wiednia znajdowało się wiele lokali oferujących heurigera, które były ulubionymi miejscami spotkań zarówno wiedeńczyków, jak i turystów. Oskar opisał miesięcznik swojego wuja jako „fast völkischer Verlag” („niemal nacjonalistyczne i populistyczne wydawnictwo”). Kiedy wiosną 1938 roku Niemcy dokonali wcielenia Austrii, zmusili Adolfa do zamknięcia „Der Getreue Eckehart”. Adolf wkrótce umarł, mimo że DAF (Deutsche Arbeitsfront; Niemiecki Front Pracy) wypłacił wujowi Oskara przeszło cztery miliony marek (1,6 miliona dolarów) odszkodowania. Według Oskara jego wujek umarł ze smutku z powodu „den Verlust seines Lebenswerkes” (utraty dzieła swego życia)20.

Upodobanie Oskara do luksusu najbardziej się uwidoczniło w czasie, kiedy był bezrobotny. Policja dwukrotnie go aresztowała, w 1931 i 1932 roku, za występki „zagrażające ciału i zdrowiu”, czyli pijaństwo i zakłócanie porządku publicznego oraz napaść. Za pierwsze wykroczenia został aresztowany na dwadzieścia cztery godziny i ukarany grzywną w wysokości 50 koron czeskich (1,48 dolara). W 1932 roku znów został dwa razy aresztowany za podobne wybryki. Tym razem spędził w areszcie cztery dni i dostał dwieście koron grzywny (5,93 dolara) za ten nowy zatarg z prawem oraz osiem godzin w areszcie i grzywnę w wysokości stu koron (2,96 dolara) za trzecie przewinienie. Nie był to jego ostatni kontakt z czechosłowacką policją w latach trzydziestych. Oskar miał jeszcze dwa razy kłopoty z prawem pomiędzy 1932 a 1935 rokiem. 21 stycznia 1938 roku sąd w Svitavach skazał go na dwa miesiące więzienia. Sędzia zarządził również, żeby podczas odsiadywania wyroku każdego czternastego dnia nie dostawał jedzenia. Po miesiącu został zwolniony21.

Nie wiemy, jakie były występki Oskara, ponieważ akta jego spraw zaginęły lub zostały zniszczone. Istnieją też pewne wątpliwości co do dat. Jak twierdzi dr Jitka Gruntová, która jest czołowym czeskim ekspertem od sprawy Schindlera, przynajmniej jeden czeski historyk, Milan Štyrch, uważa, że Schindler dostał ten wyrok 5 listopada 1938 roku, a nie 21 stycznia, i to za szpiegostwo. Jednak rejestr skazanych rejonowego Sądu Kryminalnego w Brnie podaje 21 stycznia jako datę ogłoszenia wyroku. Jest mało prawdopodobne, by Czesi skazali go na karę więzienia w wigilię jego zwolnienia warunkowego, uzyskanego na podstawie postanowień układu monachijskiego. W świetle jego skłonności do zakłócania porządku publicznego i pijaństwa można uznać, że Oskar mógł zostać uwięziony właśnie za takie występki. Jest także możliwe, że aresztowano go i wsadzono do więzienia, by dać mu ostrzeżenie, bo władze zainteresowały się jego działalnością w Abwehrze. Tego nigdy się nie dowiemy22.

Sfrustrowany brakiem zatrudnienia i problemami z prawem Oskar w 1931 roku pojechał do Berlina, żeby szukać pracy. Jak później przyznał, podczas pobytu w stolicy Niemiec zainteresował się komunizmem, chociaż to stwierdzenie mogło być jedynie próbą osłabienia oskarżeń o nazistowskie sympatie, jakie mu stawiano w 1938 roku podczas aresztowania za szpiegostwo i przesłuchań. Po powrocie z Niemiec kupił kurzą fermę. Jednak szybko stracił zainteresowanie dla tej działalności i został przedstawicielem praskiego banku, Jaroslav Simek Bank. Pracował tam przez sześć lat, sprzedając nieruchomości w ramach parcelacji majątków państwowych. W styczniu 1938 roku zrezygnował z tej pracy i zajął się sprzedażą gruntów państwowych pod inwestycje pewnego biznesmena z Brna23.

Emilie była sfrustrowana zachowaniem męża i tym, że jego życie nie miało żadnego kierunku. Czuła, że stale „kłamał i oszukiwał”, ale zawsze rozbrajał ją swoimi chłopięcymi prośbami o przebaczenie. Podziwiała jego dobroć i chęć niesienia pomocy innym. Kiedy poskarżyła się matce Oskara na zachowanie męża, Fanny zauważyła: „Oskar jest teraz żonaty i obowiązkiem żony jest wychowywać go, moja droga Emilie”. Emilie miała nadzieję, że wszystko zmieni się na lepsze, kiedy przenieśli się z domu Schindlerów do własnego, przy ulicy Baderovej 16, który należał przedtem do zamożnej rodziny. Emilie opisywała swój nowy dom jako dworek, wyposażony w eleganckie meble i kryształowe żyrandole24.

Nowe mieszkanie nie wywarło jednak pozytywnego wpływu na ich małżeństwo, które nie było oparte na mocnych podstawach. Kiedy tylko Oskar stanął na nogach pod względem finansowym, wdał się w romans z dawną szkolną przyjaciółką, Aurelie Schlegel, która była sekretarką jego ojca. Aurelie urodziła mu dwoje pozamałżeńskich dzieci. Edith przyszła na świat w 1933 roku, a Oskar junior w dwa lata później. Trudno jest stwierdzić, jakie stosunki łączyły Oskara z Aurelie po przyjściu dzieci na świat, ale jeśli jego kontakty z nimi już po wojnie mogą być wskazówką, to prawdopodobnie je zaniedbywał. Po wojnie Oskar przyznał Ruth Kalder Göth, która podczas wojny była kochanką Amona Götha, że ustalił, iż Oskar junior nie jest jego synem. Nic więc dziwnego, że Aurelie sama wychowywała dwójkę dzieci25.

Pod koniec drugiej wojny światowej, kiedy Rosjanie zajęli Svitavy, Oskar junior zniknął. Według jego siostry, Edith Schlegl, brat służył w niemieckiej jednostce wojskowej i został złapany przez Sowietów. Najprawdopodobniej należał do Hitlerjugend. W ostatnich miesiącach wojny komórki tej organizacji stanowiły część Volkssturmu (pospolitego ruszenia), do którego starano się wcielić wszystkich mężczyzn zdolnych do służby w rozpaczliwej próbie obrony chylącego się ku upadkowi imperium Hitlera. Chociaż w tych jednostkach większość młodych chłopców była w wieku od piętnastu do siedemnastu lat, w niektórych służyli nawet ośmiolatkowie. Według jednego z alianckich raportów z lata 1945 roku w dawnym Kraju Sudeckim krążyły pogłoski o działalności sabotażowej wzbudzającego powszechny strach komanda o kryptonimie „Werwolf”26.

Aurelie Schlegel, która po drugiej wojnie światowej zmieniła nazwisko na Schlegl, próbowała odszukać Oskara juniora przez Czerwony Krzyż, ale bez rezultatu. Jak twierdzi Edith Schlegl, jej matka, która umarła w Niemczech w 1997 roku, nigdy nie pogodziła się ze stratą syna. Obie kobiety były na pogrzebie Oskara we Frankfurcie w 1974 roku, choć Edith twierdziła, że po wojnie prawie nie miała kontaktu z ojcem. Zresztą niewiele osób wiedziało o dzieciach Oskara. Nic dziwnego, że na jego pogrzebie wszyscy byli zaszokowani widokiem dużego wieńca z napisem: „Alles Liebe von deinen Sohn und deinen Tochter” („Z miłością od twojego syna i córki”). Jest oczywiste, że romans Oskara z Aurelie Schlegel zniszczył jego małżeństwo z Emilie, która wiedziała o nieślubnych dzieciach27. Dotarły do niej wieści o romansie męża i słyszała plotki o dwójce jego dzieci. Pisała w swoich wspomnieniach, że w latach dziewięćdziesiątych odkryła, iż nieślubny syn Oskara mieszka w Argentynie. Podobno jego matka „okropnie go traktowała” i „błąkał się bez celu po ulicach miasta, pozostawiony sam sobie i mocno zdziwaczały”28.

W trakcie romansu Oskara z Aurelie Schlegel po dwuletniej chorobie umarła jego ukochana matka. W tym czasie opiekowała się nią jego siostra, Elfriede. Później wyszła za mąż za niejakiego Tutscha, urzędnika kolei państwowych, i zamieszkali w „bardzo dużym apartamencie, umeblowanym przez zarząd kolei”. Hans Schindler, który porzucił żonę na kilka miesięcy przed jej śmiercią, sprzedał wówczas dom i kupił sobie mieszkanie. Oskar nigdy nie wybaczył ojcu, który umarł w 1945 roku, porzucenia matki. Thomas Keneally twierdzi, że wśród rodziny i przyjaciół Oskar otwarcie krytykował ojca za sposób traktowania Fanny. Nie dostrzegał jednak „podobieństwa pomiędzy swoim chwiejnym małżeństwem a rozpadem małżeństwa rodziców”29. Pod wieloma względami Oskar stał się bardzo podobny do swojego ojca30.

W 1941 roku kilku przyjaciół zorganizowało pojednawcze spotkanie Oskara z ojcem. Wiedząc, że Hans wybiera się do pewnej kawiarni w Svitavach, zabrali tam Oskara. Podszedł do ojca i wyciągnął rękę, którą Hans uścisnął. Od tamtego czasu syn odwiedzał go, kiedy przyjeżdżał do rodzinnego miasta. do śmierci Hansa w 1945 roku Oskar co miesiąc wysyłał mu czek na tysiąc marek. Jak twierdził, dzięki tej sumie jego ojciec mógł „prowadzić przyjemne życie, kupić potrzebne mu lekarstwa, zatrudnić pomoc domową i nie troszczyć się o ekonomiczny aspekt swojego życia”. Babka Oskara, ciotka oraz inni krewni nadal mieszkali w Svitavach, a on starał się odwiedzać ich co cztery lub pięć miesięcy31.

Oskar nigdy nie mówił wiele o swojej siostrze, chociaż w udzielonym w 1964 roku wywiadzie ujawnił, że zmarła w 1945 „na skutek tego, czego doznała od Rosjan, kiedy okupowali ten kraj”. Elfriede Tutsch miała troje dzieci, które przeżyły wojnę. Jedna z siostrzenic Oskara, przypuszczalnie Traude Ferrari, która bardzo zbliżyła się do Emilie, pracowała w salonie sprzedaży samochodów, początkowo w Düsseldorfie, a później we Włoszech. Druga siostrzenica miała podobną pracę, a siostrzeniec Oskara był kierownikiem hurtowni tekstylnej w Ingoldstadt32.

Oskar nigdy nie mówił, jaki wpływ wywarła na niego śmierć matki, chociaż wydaje się, że ten fakt ożywił jego niespokojnego ducha. W tym samym roku wstąpił do Partii Niemców Sudeckich Konrada Henleina i skontaktował się z sekcją kontrwywiadu wojskowego niemieckiej Abwehry33. Te pierwsze kroki w świecie polityki i proniemieckiej działalności miały na zawsze zmienić życie Oskara Schindlera, który przez całe życie pamiętał o swoich korzeniach Niemca sudeckiego. Współpracę z Abwehrą w latach tuż przed drugą wojną światową prowadził w Kraju Sudeckim w Czechosłowacji i większość jego informatorów była, podobnie jak on, Niemcami sudeckimi (Svitavy zostały po układzie monachijskim, w październiku 1938 roku, włączone do Rzeszy). Często też jeździł do Niemiec. Kontakty i umiejętności, jakie nabył, będąc agentem Abwehry, są kluczem do zrozumienia jego późniejszych sukcesów w Krakowie i Brünnlitz. Nie było przypadkiem, że w 1944 roku Schindler postanowił przenieść swoją krakowską fabrykę do Brünnlitz, które leży na południe od Svitav. Odczuwał silny związek z Krajem Sudeckim dawnej Czechosłowacji i miał nadzieję odbudować tam swoje życie po zakończeniu wojny. Kiedy te nadzieje spaliły na panewce, był rozgoryczony i wyraził swoją niechęć w stosunku do ostatniego przedwojennego prezydenta Czechosłowacji, Edvarda Beneša, nazywając go „Szarlatanem”. Z relacji Fritza Langa wynika, że Oskar twierdził, iż Beneš ograniczył prawa Niemców sudeckich, zanim Kraj Sudecki został zajęty przez Niemcy w 1938 roku. Kiedy Oskar pod koniec lat pięćdziesiątych wrócił do Niemiec z Argentyny, we Frankfurcie związał się z ziomkostwem Niemców sudeckich. Niektórzy z jego bardziej liberalnych niemieckich przyjaciół byli zdumieni powiązaniami Oskara ze społecznością Niemców sudeckich na uchodźstwie w Niemczech zachodnich, uważali ich bowiem za skrajnie konserwatywnych. Jednak aby zrozumieć Oskara Schindlera, jego powiązania z Abwehrą i Niemcami, należy rzucić okiem na Niemców sudeckich i ich trudny los w Czechosłowacji w latach 1918–1938. Było to dla Oskara Schindlera szczególne miejsce, a zachodzące tam wydarzenia w latach międzywojennych miały głęboki wpływ na całe jego życie34.

CIĄG DALSZY DOSTĘPNY W PEŁNEJ, PŁATNEJ WERSJI

2 Theodore D. (Ted) Feder, wywiad z autorem, Nowy Jork, 24 kwietnia 1997 r.

3 Österreichisches Patentamt Büro, Wiedeń, „Report on Oskar Schindler”, 12 grudnia 1991 r., Yad Vashem, Departament do spraw Sprawiedliwych, M 31/20, s. 1–2; Sčitání lidu 1930 Volkszählung 1930 (1930 Census), Zwittau, Odbočka zpravodajské ústředny při policejním ředitelství Praha (Oddział Centrali Wywiadowczej Dyrekcji Policji w Pradze), S 54/1, 202-48-159, Státní Ústřední Archiv v Praze, s. 1–2.

4 W marcu 1939 r. Czechy i Morawy stały się protektoratem Rzeszy (przyp. tłum.).

5 List od Radoslava Fikejza do Davida Crowe’a, 27 marca 2000 r. W środku parku jest budynek, obecna siedziba burmistrza. Zbudował go niemiecki przemysłowiec, Robert Langer, w 1892 r. Emilie Schindler i Erika Rosenberg, Where Light and Shadow Meet, przeł. Dolores M. Koch (New York, W.W. Norton & Company, 1997), s. 26.

6 Oskar Schindler, Retter und Lebemann, ZDF Film (1994); Ackermann Gemeinde Hessen, Zur Erinnerung an Oskar Schindler dem unvergeßlichen Lebensretter 1200 verfolgter Juden: Dokumentation der Gedenkstunde zum 10. Todestag am 14. Oktober 1984 in Frankfurt am Main (Frankfurt am Main, Ackermann-Gemeinde, 1985), s. 18; Thomas Keneally, Schindler’s List (New York, Touchstone Books, 1992), s. 32–33.

7 Radoslav Fikejz, Oskar Schindler (1908–1974) (Svitavy, Městské muzeum a galerie Svitavy, 1998), s. 18; Jana Šmídová, Oskar Schindler – anděl nebo gauner? („Oskar Schindler: Anioł czy oszust?”), „Lidové noviny”, 8 lutego 1994 r., s. 9; Oskar Schindler, Daten meines Lebensweges, 13 lipca 1966 r., s. 1, Bundesarchiv (Koblenz), Nachlaß Oskar Schindler, 1908–1974, Bestand N 1493, No. 1, Band 1.

8 E. Schindler, Light and Shadow, s. 129.

9 Ibid., s. 7, 10–11; R. Fikejz, Oskar Schindler, s. 19.

10 E. Schindler, Light and Shadow, s. 3–7.

11 Ibid., s. 8–9.

12 Ibid., s. 9.

13 Ibid.

14 Ibid., s. 23–26; Christoph Stopka, Ich bin Frau Schindler, „Bunte” (1994), s. 24.

15 E. Schindler, Light and Shadow, s. 26–27; Ch. Stopka, Frau Schindler, s. 24.

16 Ernst Tragatsch, Eine Erinnerung: Oskar Schindler, „Motorrad”, nr 12 (1964), s. 1; R. Fikejz, Oskar Schindler, s. 19.

17 E. Tragatsch, Eine Erinnerung, s. 1.

18 „Schindler Protokol”, 23 lipca 1938 r., Zapravodajská ústředna při policejním ředitelství Praha, 20-299-50, Státní Ústřední Archiv v Praze, s. 1. Ten trzynastostronicowy dokument to oficjalne zeznania Oskara Schindlera (po niemiecku i czesku) złożone czeskiej tajnej policji na temat jego życia i działalności w Abwehrze. Numery stron są zgodne z numeracją archiwum, które również zawiera raporty tajnej policji na temat Leo Pruschy oraz raport dr. Sobotki o Schindlerze i Pruschym. Podaję tu ręcznie wpisywane archiwalne numery. W każdym raporcie są także numery wpisane maszynowo, które odnoszą się jedynie do poszczególnych raportów. „Raport dr. Sobotki: Schindler Oskar i Pruscha Leo – Podejrzenie o przestępstwo z paragrafu 6, Nr 2, Prawa o Ochronie Republiki”, ZUP 200, Policajní ředitelství v Brně (Dyrekcja Policji w Brnie), Nr 3382/2/38, 28 lipca 1938 r., Státní Ústřední Archiv v Praze, s. 40–41. Ręcznie pisane numery stron 29–41 odpowiadają numerom wpisanym na maszynie od 1 do 13; „Oskar Schindler do Fritza Langa”, 20 lipca 1951 r., BA (K), N 1493, 5/28, s. 4.

19 „Schindler Protokol”, ZUP 200, s. 1; E. Schindler, Light and Shadow, s. 27; w notatkach z wywiadu z Schindlerem w 1964 r. w Paryżu Martin Gosch i Howard Koch piszą, że powiedział im, iż dostał 100 000 marek posagu od ojca Emilie. Ponieważ mieszkali wtedy w Czechosłowacji, było to prawdopodobnie 100 000 koron czeskich, jak pisze Emilie w swoich wspomnieniach. Martin A. Gosch, Howard Koch, Wywiad z Oskarem Schindlerem, 18 listopada 1964 r., Paryż, Francja, Delbert Mann Papers, Special Collections Library, Vanderbilt University, 7-A, s. 11.

20 „Schindler do Langa”, 20 lipca 1951 r., BA(K), s. 3.

21 MVP, Č, 193/66-K, 9 marca 1966 r., s. 1; Dr Mečislav Borak, Zatykač na Oskara Schindlera, Česká televize Ostrava, 1999; R. Fikejz, Oskar Schindler, s. 20, 27.

22 Jitka Gruntová, Oskar Schindler: Legenda a Fakta (Brno, Barrister & Principle, 1997), s. 14, przyp. 13.

23 „Schindler Protokol”, ZUP 200, s. 1.

24 E. Schindler, Light and Shadow, s. 27–28.

25 „Edith Schlegl do Davida M. Crowe’a”, 17 listopada 1999 r.; „Edith Schlegl do Davida M. Crowe’a”, 26 września 2000 r. Zob. raport czeskiej tajnej policji w sprawie wykroczeń Oskara i ich wpływu na jego relacje z Emilie „Sobotka Report”, ZUP 200, s. 34; Matthias Kessler, Ich muß doch meinen Vater lieben, oder?: Die Lebensgeschichte von Monika Göth, Tochter des KZ-Kommandanten aus ‘Schindlers Liste’ (Frankfurt am Main, Eichborn, 2002), s. 224.

26 „Tina Staehr do Davida Crowe’a (opis rozmowy z Edith Schlegl)”, 23 października 2000 r.; Gerhard Rempel, Hitler’s Children: The Hitler Youth and the SS (Chapel Hill, University of North Carolina Press, 1989), s. 233, 248–250.

27 „Schlegl do Crowe’a”, 17 listopada 1999 r.; Chris Staehr i Tina Staehr, wywiad z autorem, Stuttgart, 31 października 2003 r.

28 E. Schindler, Light and Shadow, s. 115.

29 T. Keneally, Schindler’s List, s. 37.

30 Vollmacht (pełnomocnictwo), Lastenausgleicharchiv (Lastenausgleich Archive), Bayreuth, 306 2230 D (Oskar Schindler). Te dokumenty są oznaczone w dalszym tekście jako LAG (OS). Dowiadujemy się z nich, że wkrótce po śmierci Fanny Elfriede, nosząca wtedy nazwisko Tutsch, umarła w szpitalu uniwersyteckim w Monachium. Skoro jednak urodziła później troje dzieci, ta wiadomość musi być nieścisła.

31 „Wywiad Martina Goscha z Oskarem Schindlerem”, 18 listopada 1964 r., Paryż, Francja, Delbert Mann Papers, Special Collection Library at Vanderbilt University, s. 2.

32 „Gosch-Schindler wywiad”, 18 listopada 1964 r., Delbert Mann Papers, Vanderbilt University, s. 3–4.

33 R. Fikejz, Oskar Schindler, s. 21–22.

34 „Schindler do Langa”, s. 1; Dieter Trautwein, Ursula Trautwein, wywiad z autorem, Frankfurt, 25 maja 1999 i 18 stycznia 2000 r.PEŁNY SPIS TREŚCI

WSTĘP I PODZIĘKOWANIA

1. ŻYCIE SCHINDLERA PRZED WYBUCHEM WOJNY (1908–1938)

Lata 1908–1935

Niemcy sudeccy w Czechosłowacji w latach 1918–1938

Oskar Schindler i Abwehra: pierwsze kontakty i kryzys sudecki

Działalność Schindlera jako agenta Abwehry: lato 1938 roku

2. SCHINDLER – SZPIEG

Czechosłowacja wciąż na celowniku Hitlera (październik 1938 – marzec 1939)

Oskar Schindler w Morawskiej Ostrawie/Mährisch Ostrau, 1939

Abwehra, Oskar Schindler i niemiecki plan inwazji na Polskę

Abwehra, Schindler i inwazja na Polskę

Kraków i pierwsze miesiące niemieckiej okupacji

Powstanie Generalnego Gubernatorstwa

Frank i SS w Generalnym Gubernatorstwie

Wehrmacht i Inspektorat Przemysłu Zbrojeniowego w Generalnym Gubernatorstwie

Thomas i Canaris

3. SCHINDLER I SPÓR O EMALIĘ

Schindler, Stern i Bankier

Schindler, Emalia i sprawa Wurzela–Wienera

Oskar Schindler przejmuje Rekord

Dalszy ciąg sprawy Wurzela–Wienera

Julius Wiener i oskarżenie Oskara Schindlera o brutalne postępowanie

4. SCHINDLER W KRAKOWIE

Niemiecka polityka wobec Żydów w Krakowie i Generalnym Gubernatorstwie, 1940–1942

Julius Madritsch, Raimund Titsch i Oskar Schindler

Kontrowersje w sprawie żydowskiej siły roboczej i „ostateczne rozwiązanie”

Działania Madritscha w krakowskim getcie

5. GENEZA MITU SCHINDLERA

Emalia

Geneza legendy Schindlera

Oskar i Gestapo

Aktion w krakowskim getcie, maj–czerwiec 1942 roku

Aktion z 28 października 1942 roku w krakowskim getcie

Likwidacja krakowskiego getta

Dziewczynka w czerwonym płaszczyku

6. AMON GÖTH, OSKAR SCHINDLER I PŁASZÓW

Amon Leopold Göth

Göth, Tarnów i Szebnie

Płaszów

Mietek Pemper, Itzhak Stern i przekształcenie Płaszowa

Zbrodnie Amona Götha w Płaszowie

7. PODOBÓZ W EMALII SCHINDLERA

Nebenlager Schindlera w Krakowie

Abwehra, Agencja Żydowska i misje Schindlera do Turcji i na Węgry

8. POCZĄTEK KOŃCA W KRAKOWIE

Aktion z 14 maja 1944 roku

Początek końca: Emalia i Płaszów

Zabójstwo Chilowicza

SS, zbrodnia i korupcja

Aresztowanie i przesłuchiwanie Amona Götha

9. TWORZENIE „LISTY SCHINDLERA”

Lista

„Listy Schindlera” i kwestia kumoterstwa

Transport mężczyzn Schindlera do Brünnlitz via Gross-Rosen

Transport kobiet do Brünnlitz via Auschwitz

10. BRÜNNLITZ

Transporty z Golleschau i Lanškroun

Żywność i walka o przetrwanie

Wyzwania związane z pracą i życiem w Brünnlitz

Brünnlitz: ostatnie tygodnie

11. SCHINDLER W NIEMCZECH (1945–1949)

Ucieczka Oskara i Emilie Schindlerów

Życie w Regensburgu w Niemczech: 1945–1949

12. ARGENTYNA, POWRÓT do NIEMIEC I KONTROWERSJE WOKÓŁ NADANIA TYTUŁU „SPRAWIEDLIWEGO”

Walka o sukces w Niemczech

Sława i kontrowersje wokół tytułu „Sprawiedliwego”

13. ZMIERZCH ŻYCIA SCHINDLERA

Oskar, Emilie i MGM: do ostatniej godziny

Streszczenie filmu do ostatniej godziny

Śledztwa w sprawie zbrodni wojennych, dalsze problemy finansowe i porażka projektu filmowego

Camille Honig, porażka w sprawie nagrody Martina Bubera i konflikty z Martinem Goschem

Odrodzenie i nadzieja

14. MIŁOŚĆ, GORYCZ I ŚMIERĆ

Śmierć Oskara Schindlera: hołd i żałoba

Życie po śmierci

Steven Spielberg, Lista Schindlera i Emilie

Kufer niezgody

15. REFLEKSJE

STOPNIE SS (1934–1945)

WYKAZ SKRÓTÓW

BIBLIOGRAFIA

ZDJĘCIA
mniej..

BESTSELLERY

Kategorie: