Pogadanki teatralne - ebook

I. TE­ATR I PU­BLICZ­NOŚĆ.

Sza­now­na pu­blicz­no­ści, co to jest te­atr?…

Sza­now­ny te­atrze, co to jest pu­blicz­ność?…

Te dwa py­ta­nia sta­wiam na cze­le. Rę­czę wszak­że z góry, że nie żą­dam od was od­po­wie­dzi eru­dy­cyj­nej. Nie żą­dam, aby z was kto, sza­now­ni czy­tel­ni­cy, stu­djo­wał pier­wej Ary­sto­te­le­sa, Schle­gla, Les­sin­ga, Tiec­ka, Röt­sche­ra, nim mi od­po­wie na to za­py­ta­nie. Nie ma nic nie­zno­śniej­sze­go pod słoń­cem, jak au­tor, gdy pyta czy­tel­ni­ka ex ca­the­dra…

Owóż nie żą­da­ni dra­ma­tur­gicz­nych wia­do­mo­ści. I pro­szęż bo pań­stwa, na co się to wszyst­ko zda­ło? Dziś mo­żesz być ar­ty­stą dra­ma­tycz­nym naj­pierw­sze­go rzę­du, choć­byś jesz­cze nie sły­szał nig­dy w ży­ciu tego dzi­kie­go wy­ra­zu dra­ma­tur­gia- – mo­żesz być wy­śmie­ni­tym re­cen­zen­tem, choć­byś go nie prze­czu­wał na­wet w nie­win­no­ści twej gło­wy, nie­ska­la­nej jesz­cze temi nie­do­rzecz­ne­mi wy­na­laz­ka­mi, w na­iw­no­ści ser­ca, "nie­prze­bo­dzo­ne­go – jak mówi po­eta – ro­zu­mem."

Mamy te­atral­nych aman­tów, stwo­rzo­nych przez Pana Boga jak­by umyśl­nie na to, aby płeć pięk­ną stra­szy­li ru­cha­mi i po­sta­cią; mamy bo­ha­te­rów o ta­kiej do­zie im­po­zy­cji i god­no­ści, jaka nie wy­star­cza na­wet lan­dwe­rze pru­skiej – a za­gra­ni­cą wy­stę­pu­ją obec­nie tan­ce­rze, któ­rzy tyl­ko po jed­nej mają no­dze!…

I mów­cież tu o po­wo­ła­niu, zdol­no­ściach, kwa­li­fi­ka­cji!…

Mnie się przy­po­mi­na za­wsze ów szlach­cic, któ­ry nie umie­jąc po ła­ci­nie a ma­jąc roz­mó­wić się w tym ję­zy­ku z ja­kimś dy­gni­ta­rzem, od­po­wie­dział trosz­czą­cym się o to przy­ja­cio­łom:

– A od cze­góż re­zon?…

Tak jest, trze­ba mieć re­zon – i kwi­ta! Trze­ba za­im­po­no­wać tyl­ko ol­brzy­mią dozą za­ro­zu­mia­ło­ści, olśnić efron­ter­ją, za­głu­szyć prze­ciw­ni­ków śmia­łem, ar­ro­ganc­kiem krzy­kac­twem – a znaj­dzie się tłum nie­po­spo­li­ty, co ci huk­nie z ca­łe­go gar­dła:

– Oto lu­mi­narz! Jak­żeż słusz­nie bo­wiem po­wie­dział ów mę­drzec – po­eta: " Nur die Lum­pen sind be­sche­iden!… "

A więc bez wszel­kiej skrom­no­ści, bez nie­po­trzeb­ne­go ła­ma­nia so­bie gło­wy, ot tak z re­zo­nem od­po­wiedz­cie mi pań­stwo na za­py­ta­nie:

– Co to jest te­atr?

Ale nikt jesz­cze na jed­no py­ta­nie jed­nej tyl­ko nie ode­brał od­po­wie­dzi! Ile głów, tyle zdań – mówi przy­sło­wie, ale żąda za wie­le. Wszak­żeż oczy­wi­stą to rze­czą, że nie­ma­jąc gło­wy, moż­na mieć zda­nie!….

Nic ła­twiej­sze­go jak de­fi­nio­wać róż­nie. Po­sta­wić się tyl­ko po­trze­ba na sta­no­wi­sku wła­sne­go wi­dzi­mi­się, wy­dra­pać się na pie­de­stał wła­snej za­ro­zu­mia­ło­ści, po­fol­go­wać choć­by i naj­dzi­wacz­niej­sze­mu wy­obra­że­niu – i od­huk­nąć to­nem re­zo­lut­nym, apo­dyk­tycz­nym – a fur­da lor­ka, fur­da na­uka, fur­da praw­da i tym­po­dob­ne drob­nost­ki!…

– A więc co to jest te­atr?

– Te­atr jest to gmach, któ­ry śp. Ja­śnie Oświe­co­ny hra­bia Skar­bek wy­sta­wił na to, aby zby­wa­ją­cy wie­czór prze­pę­dzić w loży wśród zie­wa­nia, po­ka­zać się tłu­mo­wi, trza­skać wśród naj­in­te­re­sow­niej­szych scen drzwia­mi gło­śno, pa­plać po fran­cuz­ku, po­lor­ne­to­wać tro­chę i wyjść przed ostat­nim ak­tem ile moż­no­ści z naj­więk­szym ha­ła­sem i sze­le­stem.… – od­po­wie­dzą pa­nie "wiel­kie­go świa­ta".

– Te­atr jest to miej­sce, gdzie wy­stę­pu­ją co dru­gi lub trze­ci wie­czór tak zwa­ne ak­tor­ki (naj­le­piej je­że­li w krót­kich spód­nicz­kach) i mó­wią o czemś, cze­go się nie słu­cha. Moż­na­by so­bie tam swo­bod­nie roz­ma­wiać, gdy­by nie ga­wiedź na par­te­rze. Naj­lep­szą in­sty­tu­cją te­atru są ku­li­sy, za któ­re­mi się nie­raz za­ba­wiać moż­na naj­le­piej. Resz­ta same głup­stwa, a naj­więk­szem z nich, że nie moż­na pa­lić sy­gar. Zresz­tą brak tam na soci é t é cho­isie a an­ka­nal­jo­wać się czę­sto nie wy­pa­da!… – od­po­wie mło­dzież zło­ta – choć bez zło­ta.