Problem równoległości ubezpieczeń obowiązkowych - ebook
Problem równoległości ubezpieczeń obowiązkowych - ebook
Monografia omawia możliwości zakończenia stosunku zobowiązaniowego istniejącego między ubezpieczającym a ubezpieczycielem w sytuacji, gdy to samo ryzyko, w tym przypadku odpowiedzialność cywilna, zostało objęte zakresem kilku (co najmniej dwóch) umów ubezpieczenia.
Praca jest skierowana do prawników praktykujących w zakresie prawa ubezpieczeń gospodarczych, szczególnie reprezentujących ubezpieczających, którzy "wpadli w pułapkę" podwójnego ubezpieczenia.
Kategoria: | Handlowe |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-941838-1-3 |
Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
1. Źródła prawa
Konstytucja RP
ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. — Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KC
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
KPC
ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
KSH
ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa o zarobkowym przewozie
ustawa z dnia 14 marca 1932 r. o zarobkowym przewozie osób i towarów pojazdami mechanicznemi (Dz. U. Nr 32, poz. 336)
Ustawa o zarobkowym przewozie osób w obrębie gminy miejskiej
ustawa z dnia 22 marca 1933 r. o zarobkowym przewozie osób pojazdami mechanicznemi w obrębie gminy miejskiej (Dz. U. Nr 32, poz. 273)
Ustawa o ubezpieczeniach państwowych
ustawa z dnia 28 marca 1952 r. o ubezpieczeniach państwowych (Dz. U. Nr 20, poz. 130)
Ustawa o ubezpieczeniach z 1958 r.
ustawa z dnia 2 grudnia 1958 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (Dz. U. Nr 72, poz. 357)
Ustawa o ubezpieczeniach z 1984 r.
ustawa z dnia 20 września 1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (Dz. U. Nr 45, poz. 242)
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej
ustawa z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jednolity Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.)
Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych
ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.)
2. Organy orzekające i instytucje
NSA
Naczelny Sąd Administracyjny
PBUK
Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
RzU
Rzecznik Ubezpieczonych
SA
Sąd Apelacyjny
SN
Sąd Najwyższy
TK
Trybunał Konstytucyjny
UFG
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny
3. Czasopisma, publikatory
Biul. SN
Biuletyn Sądu Najwyższego
BSAW
Biuletyn Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
Dz. U.
Dziennik Ustaw
MP
Monitor Prawniczy
MU
Monitor Ubezpieczeniowy. Pismo Rzecznika Ubezpieczonych
OSAKSO
Orzecznictwo SA w Katowicach i Sądów Okręgowych
OSNC
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
OSP
Orzecznictwo Sądów Polskich
OTK ZU
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy
PiP
Państwo i Prawo
ProkPr
Prokuratura i Prawo
POSAG
Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
RzP
Rzeczpospolita
4. Inne
AC
autocasco
art.
artykuł
ha
hektar (-a)
in.
inne
m.in.
między innymi
MF
Minister Finansów
mln
milion
n.
następny (-a, -e)
NNW
następstw (-a) nieszczęśliwych wypadków
np.
na przykład
Nr, nr
numer
OC
odpowiedzialność cywilna
OWU
ogólne warunki ubezpieczenia
pkt
punkt
podkr.
podkreślenie
por.
porównaj
poz.
pozycja
r.
rok
red.
redakcja
RM
Rada Ministrów
RP
Rzeczpospolita Polska
str.
strona
sp. z o.o.
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (określona w KSH)
tzn.
to znaczy
UE
Unia Europejska
ust.
ustęp
w/w
wyżej (wcześniej) wymieniony (-a, -e)
ze zm.
ze zmianamiWSTĘP
System ubezpieczeń w Polsce odgrywa doniosłą rolę. Niektórzy opowiadają się nawet za wyodrębnieniem osobnej gałęzi nauk prawnych. Za najbardziej rozsądny należy uznać podział opierający się na wyróżnieniu dwóch odrębnych dyscyplin: ubezpieczeń społecznych (związanych z wykonywaną pracą) oraz ubezpieczeń gospodarczych (zwanych prawem ubezpieczeniowym). Spotykany jest także podział na ubezpieczenia publiczne i prywatne, ale nie ma jednolitych kryteriów jego wyodrębnienia.
Ubezpieczenia stanowią fascynujący przedmiot badań ze względu na swój interdyscyplinarny charakter. Przy ich prawnej charakterystyce nie można zapomnieć, iż są ponadto kategorią ekonomiczną. Prawo nie jest oderwane od rzeczywistości, lecz funkcjonuje w ramach konkretnych zdarzeń.
Praca ma na celu przybliżenie instytucji ubezpieczeń obowiązkowych odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (dalej określane też jako ubezpieczenie OC komunikacyjne). Poruszone zostaną głównie aspekty prawne, ale nie zabraknie uwag o charakterze ekonomicznym. Szczególnie zostaną omówione możliwości zakończenia stosunku zobowiązaniowego istniejącego między ubezpieczającym a ubezpieczycielem w sytuacji, gdy to samo ryzyko, w tym przypadku odpowiedzialność cywilna, zostało objęte zakresem kilku (co najmniej dwóch) umów ubezpieczenia.
Rozważania ze względu na szeroki zakres obejmą, zgodnie z tytułem, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. W znacznej części analogiczne rozwiązania przyjęto dla ubezpieczeń obowiązkowych OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego oraz dla ubezpieczeń budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych Jednakże wobec istniejących mimo wszystko rozbieżności ich omówienie razem wprowadzałoby niepotrzebny chaos i zdecydowanie przekraczało ramy tejże pracy. Poza zakresem pozostaną, także ubezpieczenia OC, dla których obowiązek zawarcia umowy wynika z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez RP.
Pierwszy rozdział został poświęcony rozwojowi historycznemu, funkcjom oraz pojęciu równoległości ubezpieczeń. Konieczne jest przeanalizowanie, jak na przestrzeni XX i początku XXI wieku kształtowały się przepisy prawa regulujące ubezpieczenia obowiązkowe posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz jak kształtował się w tym zakresie rynek ubezpieczeniowy w Polsce.
Drugi rozdział w całości zostanie poświęcony możliwości zakończenia równoległego (drugiego i kolejnych) ubezpieczenia OC oraz stwierdzeniu czy istnieje ku temu podstawa prawna. Zostaną omówione uprawnienia przysługujące ubezpieczającemu i obowiązki nałożone na niego. Przy rozwiązaniu umowy za porozumieniem stron godny zauważenia pozostaje temat etyki w ubezpieczeniach. „Być może (...) ubezpieczyciele powinni szerzej korzystać z możliwości przyjmowania rozsądnych i zarazem wychodzących naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów dobrych praktyk”.
Trzeci rozdział, będący analizą istniejących regulacji prawnych i propozycją nowych rozwiązań, ma na celu podsumowanie i ocenę czy równoległe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych spełnia we właściwy sposób swoje funkcje. Wskazane zostaną postulaty de lege ferenda dla ubezpieczenia obowiązkowego OC komunikacyjnego. Krytycznej analizie zostanie poddany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 marca 2011.
Niewątpliwie, równoległe ubezpieczenie jest poważnym problemem. Prowadzi do licznych komplikacji i wątpliwości natury prawnej.
Podczas pisania pracy wykorzystano literaturę naukową, liczne komentarze do aktów prawnych, orzecznictwo sądów krajowych i międzynarodowych, artykuły praktyków oraz osób związanych ze środowiskiem ubezpieczeniowym, a także inne źródła wiedzy prawno-ubezpieczeniowej (broszury, podsumowania, artykuły prasowe).
Stan prawny uwzględniono na dzień 31 maja 2011 roku.ROZDZIAŁ I
Ubezpieczenia obowiązkowe odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w polskim systemie prawnym
Rys historyczny
Analizując rozwój ubezpieczeń obowiązkowych OC w polskim systemie prawnym, należy rozpocząć od okresu międzywojennego. II RP była jednym z pierwszych państw, które wprowadziły obligatoryjność ubezpieczenia OC. Początkowo dotyczyło to jedynie transportu publicznego. Ustawa o zarobkowym przewozie osób i towarów oraz ustawa o zarobkowym przewozie osób w obrębie gminy miejskiej, wraz z aktami wykonawczymi, pośrednio nakładały przymus ubezpieczenia. Wymagały okazania polisy ubezpieczeniowej w postępowaniu o przyznanie koncesji na przewóz osób lub towarów. Pierwsza z ustaw podawała zakres, jaki powinno objąć ubezpieczenie (śmierć lub uszkodzenie cielesne podróżnych i obsługi pojazdu), a druga mówiła już wprost o odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w wskutek wykonywania przewozu. Już wtedy mogło dochodzić do równoległego zawierania umów ubezpieczeń OC, ale brak jest informacji na potwierdzenie tej tezy. Można przypuszczać, że wobec istnienia na rynku wielu zakładów ubezpieczeń występowała możliwość zawarcia u kilku z nich (co najmniej dwóch) umowy ubezpieczenia OC na ten sam okres. Dochodziłoby do tego wskutek działania ubezpieczającego. Jest to trudne do wyobrażenia, gdyż potwierdzałoby nieracjonalność w działaniu posiadacza pojazdu. Rozsądne działanie bynajmniej częstokroć związane jest z obrotem prawnym po stronie konsumenta.
Koniec wersji demonstracyjnej.PRZYPISY
A. Wąsiewicz, Prawne zasady działalności ubezpieczeniowej, Warszawa 1994, str. 13.
Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2008, str. 292.
M. Kawiński, Ubezpieczenie publiczne i prywatne – próba definicji, (w:) Rozprawy Ubezpieczeniowe. Zeszyt 1(2), Warszawa 2007, str. 103 oraz podana tam literatura.
Por. Wyrok ETS z dnia 1 marca 2011 r. w sprawie C-236/09 (Assocation belge des Consommateurs Test-Achats ASBL i in.) wraz z opinią Rzecznika Generalnego J. Kokott przedstawioną w dniu 30 września 2010 r. w tejże sprawie. ETS pod zasłoną ubezpieczeń odniósł się do kwestii dyskryminacji ze względu na płeć. Tezy wyroku należy uznać jednak za błędne, gdyż nie mają pokrycia w danych statystycznych i aktuarialnych oraz zmieniają wielowiekowe, tradycyjne sposoby określania wysokości składek ubezpieczeniowych.
W starszej literaturze pojawia się nazwa ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej. Tak m.in. W. Warkałło, Z historii rozwoju ubezpieczeń, (w:) W. Warkałło, W. Marek, W. Mogilski, Prawo ubezpieczeniowe, Warszawa 1983, str. 23. Jest ona myląca, gdyż odpowiedzialność cywilna nie zostaje całkowicie wyłączona u ubezpieczonego, a jedynie zagwarantowana do wysokości sumy gwarancyjnej. Zwrócono na to uwagę w dalszej części podręcznika.
Pojęcie to nie jest tożsame z ubezpieczonym, choć w części przypadków pokrywa się z nim.
Dalej jako ubezpieczenie OC rolników.
Dalej jako ubezpieczenie budynków rolniczych.
Por. art. 4 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych oraz Wyrok TK z dnia 5 października 2004 r., U. 2/2004, OTK ZU 2004/9A, poz. 88.
A. Dąbrowska, Problem podwójnego ubezpieczenia OC w świetle propozycji przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, MU 2010, nr 41, str. 16.
Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw z projektami aktów wykonawczych, Druk sejmowy 3960, opublikowany: http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf, stan na 31 maja 2011 r.
Zwrócił na to uwagę Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów W. Szczuka na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych w dniu 23 marca 2011 r., (w:) Kancelaria Sejmu. Biuro Komisji Sejmowych. Biuletyn. Z posiedzenia Komisji Finansów Publicznych (Nr 383), Nr 4853/VI kad., str. 4 oraz inni, o czym mowa będzie w dalszej części.
Ibidem, str. 4. W pracę nad zmianami, dostrzegając ich konieczność, włączyli się przedstawiciele Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznika Ubezpieczonych, Polskiej Izby Ubezpieczeń, Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, Stowarzyszenia Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, Stowarzyszenia ProMotor, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych i Komendy Głównej Policji.
W. Marek, Ubezpieczenia komunikacyjne (w:) W. Warkałło, W. Marek, W. Mogilski, Prawo ubezpieczeniowe, Warszawa 1983, str. 202.
Por. art. 10 ustawy o zarobkowym przewozie osób i towarów.
Por. art. 10 pkt 2 ustawy o zarobkowym przewozie osób w obrębie gminy miejskiej.