Przyczynek do dziejów Mołdawii od założenia państwa aż do wygaśnięcia dynastii Dragosza - ebook

WSTĘP.

Zie­mie, któ­re dziś sta­no­wią kró­le­stwo Ru­mu­nii, skła­da­ły się aż do roku 1859 z dwóch księstw, czy­li Wo­je­wództw, to jest Moł­da­wii i Wo­łosz­czy­zny. – Moł­da­wia gra­ni­czą­ca z Pol­ską, któ­rej sto­li­cą była na­przód Su­cza­wą, póź­niej Jas­sy, na­zy­wa się u hi­sto­ry­ków pol­skich rów­nież Wo­łosz­czy­zną, dla­te­go, że miesz­kań­cy jej po naj­więk­szej czę­ści są Wo­ło­si, przez pi­sa­rzów now­szych wo­ło­skich Ru­mu­na­mi zwa­ni, któ­rą to na­zwę now­sze pra­wo­daw­stwo przy­ję­ło. Do tej Wo­łosz­czy­zny, czy­li ra­czej Moł­da­wii, na­le­ża­ła do roku 1776 Bu­ko­wi­na, zaś do roku 1812 Be­sa­ra­bia.

Dru­gie księ­stwo przez Wo­ło­chów czy­li Ru­mu­nów za­miesz­ka­łe, któ­re­go sto­li­cą było na­przód mia­sto Ar­ges­su, póź­niej Tyr­go­wisz­te, czy­li Bu­ka­reszt – zwie się u hi­sto­ry­ków pol­skich i wo­ło­skich Mul­ta­na­mi (to jest Mun­tia­nie – gó­ra­le) u in­nych hi­sto­ry­ków, szcze­gól­nie wę­gier­skich, na­zy­wa się Ungro-Wal­la­chia, bo pier­wot­nie hoł­do­wa­ło Wę­grom. To księ­stwo na­zy­wa­ją kro­ni­ka­rze tak­że Be­sa­ra­bia, po­nie­waż przez kil­ka wie­ków dy­na­stya Be­sa­ra­bów tu pa­no­wa­ła. To daje na­szym ob­ra­bia­czom hi­sto­ryi po­wód mie­sza­nia tej Be­sa­ra­bii z ową Be­sa­ra­bią, któ­ra dziś się tak na­zy­wa, i do Moł­da­wii na­le­ża­ła, a z tą pierw­szą nic spól­ne­go nie ma. Na­wet czę­ści tej­że (Ungro-Wal­la­chii) to jest Mała-Wo­łosz­czy­zna czy­li Ba­nat kra­jo­wy, tak­że zie­mią Ze­wryń­ską (Se­we­rin) zwa­na, zna­na jest hi­sto­ry­kom rów­nież pod na­zwą Bes­sa­ra­bii, co dało po­wód now­szym pi­sa­rzom hi­sto­ryi do mie­sza­nia tej­że ma­łej Wo­łosz­czy­zny z dzi­siej­szą Be­sa­ra­bią.

Ta ostat­nia pier­wot­nie obej­mo­wa­ła tyl­ko po­łu­dnio­wą część onej – póź­niej Bu­dzia­kiem na­zwa­ną. Do­pie­ro Ros­sya utwo­rzy­ła z daw­nej Bes­sa­ra­bii czy­li Bu­dzia­ku, z do­łą­cze­niem pół­noc­no-wschod­niej czę­ści Moł­da­wii w roku 1812 od Tur­cyi na­by­tej – nowy or­ga­nizm po­li­tycz­ny, to jest dzi­siej­szą Be­sa­ra­bię. Ta ostat­nia otrzy­ma­ła swą na­zwę praw­do­po­dob­nie od ludu Bes­sów, któ­ry tę zie­mię w sta­ro­żyt­no­ści za­miesz­ki­wał.

Po­wta­rza­my więc, że Moł­da­wia a Mul­ta­ny nie sa jed­nym i tym­sa­mym kra­jem, że Mul­ta­ny jest to kraj, któ­ry przed po­wsta­niem Ru­mu­nii w roku 1859 zwał się Wo­łosz­czy­zną z sto­li­cą Bu­ka­resz­tem. Mie­sza­nie tych nazw przez now­szych hi­sto­ry­ków pol­skich, spra­wi­ło nie­zro­zu­mie­nie i po­ba­ła­mu­ce­nie dzie­jów obo­jej Wo­łosz­czy­zny, bo czę­sto co się ty­czy dal­szej Wo­łosz­czy­zny (Mul­tan) przy­pi­su­ją Moł­da­wii i ba­ła­muc­two go­to­we.

Nie mo­że­my po­mi­nąć jesz­cze jed­nej na­zwy, któ­rej nie­zro­zu­mie­nie na­wet lep­szych hi­sto­ry­ków u źró­deł czer­pią­cych, na fał­szy­we na­pro­wa­dzi­ło dro­gi; jest to na­zwa "Trans-Al­pi­na" któ­ra wła­śnie przy­słu­żą Mul­ta­nom czy­li dal­szej Wo­łosz­czyź­nie ztąd, po­nie­waż leży wzglę­dem Wę­gier za gó­ra­mi. Hi­sto­ryk Szuj­ski wziął na­zwę Trans-Al­pi­na za to­sa­mo co Trans-Syl­wa­nia (Sied­mio­grodz) i twier­dzi, że ja­kieś księ­stwo sied­mio­grodz­kie Pol­sce hoł­do­wa­ło! co zu­peł­nie jest fał­szy­we.

Przed­mio­tem na­szej pra­cy jest tyl­ko wo­je­wódz­two moł­daw­skie, z któ­re­go dzie­jów wią­zan­kę szcze­gó­łów ze­bra­li­śmy i czy­tel­ni­kom ni­niej­szem po­da­je­my, a że, nie ma­jąc wszyst­kie źró­dła przy­stęp­ne­mu, przed­mio­tu nie wy­czer­pa­li­śmy,. prze­to nie zwie­my tej pra­cy ani hi­sto­ryą ani dzie­ja­mi, tyl­ko przy­czyn­kiem do dzie­jów, i jako taki tyl­ko, sza­now­ny czy­tel­nik osą­dzić ją ra­czy.