Psychologiczne aspekty menopauzy - ebook
Psychologiczne aspekty menopauzy - ebook
Książka Eleonory Bielawskiej-Batorowicz jest syntezą wiedzy psychologicznej dotyczącej menopauzy. Autorka opisuje ewolucyjne wyjaśnienia tego zjawiska, przygląda się kulturowym i psychologicznym uwarunkowaniom doświadczenia menopauzy, analizuje związki przejścia menopauzalnego z depresją i obniżeniem sprawności procesów poznawczych, wreszcie wskazuje standardy prowadzenia interwencji psychologicznych skierowanych do kobiet w okresie menopauzy. Oddając tę książkę do rąk Czytelników, mam nadzieję, że zainteresuje ona zarówno tych, którzy naukowo i praktycznie zajmują się psychologią i medycyną, jak i osoby, które same doświadczają przejścia menopauzalnego lub obserwują je u swoich bliskich. Eleonora Bielawska-Batorowicz – psycholog, doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny w Uniwersytecie Łódzkim, dyrektor Instytutu Psychologii, kierownik Zakładu Psychopatologii i Psychologii Klinicznej. Jej zainteresowania naukowe obejmują psychologię prokreacji, psychologię kliniczną i psychologię zdrowia. Prowadzi badania nad więzią rodziców z nienarodzonym dzieckiem, depresją po narodzinach dziecka u kobiet i mężczyzn, psychologicznymi aspektami leczenia niepłodności, psychologicznymi uwarunkowaniami doświadczeń związanych z menopauzą i andropauzą. Autorka monografii Psychologiczne aspekty prokreacji (2006), współautorka monografii Nutrition and Diet in Menopause (2013). Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Society for Reproductive and Infant Psychology, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Redaktor naczelna czasopisma Acta Universitatis Lodziensis Folia Psychologica oraz redaktor Nauk o Wychowaniu Czasopisma Interdyscyplinarnego, członek rad naukowych czasopism: Journal of Reproductive and Infant Psychology, International Journal of Fertility & Sterility, Health Psychology Report, Menopause Review (Przegląd Menopauzalny).
Spis treści
Wstęp
Rozdział 1. Menopauza – podstawowe pojęcia
1.1. Definicja i wyjaśnienia terminologiczne
1.2. Biologiczny mechanizm menopauzy
1.3. Wiek wystąpienia menopauzy – zróżnicowanie, uwarunkowania, skutki
1.3.1. Zróżnicowanie wieku wystąpienia menopauzy
1.3.2. Uwarunkowania wieku wystąpienia menopauzy
1.3.3. Wczesna i późna menopauza a zdrowie
1.4. Objawy menopauzalne i zróżnicowanie ich występowania
1.4.1. Objawy wazomotoryczne
1.4.2. Objawy psychiczne
1.4.3. Objawy somatyczne i związane z funkcjonowaniem seksualnym
1.4.4. Uniwersalność objawów menopauzalnych
Rozdział 2. Ewolucyjne koncepcje menopauzy
2.1. Czy menopauza występuje tylko u ludzi?
2.2. Adaptacyjne koncepcje menopauzy
2.2.1. Koncepcja matki/dobrej matki
2.2.2. Koncepcja babki
2.3. Menopauza jako skutek ludzkiej długowieczności
2.3.1. Menopauza jest widoczna, ponieważ ludzie długo żyją
2.3.2. Koncepcja patriarchy
2.3.3. Adaptacja biologiczna do długiego życia
2.4. Koncepcja doboru partnerek – odrębne wyjaśnienie pojawienia się menopauzy w toku ewolucji
2.5. Ewolucja a kwestia płodności mężczyzn
2.6. Weryfikacja ewolucyjnych koncepcji menopauzy
2.6.1. Weryfikacja koncepcji matki
2.6.2. Weryfikacja koncepcji babki
2.6.3. Weryfikacja koncepcji konfliktu reprodukcyjnego
2.7. Inne ewolucyjne aspekty menopauzy
Rozdział 3. Kultura a menopauza
3.1. Kultura a koncepcje menopauzy
3.1.1. Kultura a zdrowie
3.1.2. Kultura jako źródło koncepcji menopauzy i doświadczeń kobiet
3.2. Obszary oddziaływania kultury na doświadczenia związane z menopauzą
3.2.1. Interpretacja menopauzy i stosowana terminologia
3.2.2. Objawy menopauzalne i stosunek do menopauzy
3.2.3. Źródła wiedzy o menopauzie
3.2.4. Radzenie sobie z objawami menopauzalnymi
3.3. Rola przekazu społecznego dotyczącego menopauzy w kształtowaniu się postaw wobec tego zjawiska
Rozdział 4. Psychologiczne uwarunkowania objawów menopauzalnych
4.1. Wieloczynnikowy model menopauzy – psychologiczne uwarunkowania objawów menopauzalnych
4.2. Postawa wobec menopauzy a występowanie i intensywność objawów menopauzalnych
4.3. Indywidualne właściwości jako determinanty intensywności objawów menopauzalnych
4.4. Stres a objawy menopauzalne
4.5. Poznawcza koncepcja objawów menopauzalnych
4.6. Indywidulna koncepcja menopauzy a doświadczenia związane z okresem okołomenopauzalnym
Rozdział 5. Depresja i procesy poznawcze w okresie okołomenopauzalnym
5.1. Depresja
5.1.1. Menopauza a depresja
5.1.2. Koncepcje teoretyczne wyjaśniające depresję menopauzalną 126 5.1.2.1. Hipoteza biochemiczna
5.1.2.2. Hipoteza domina
5.1.2.3. Hipoteza psychospołeczna
5.1.2.4. Koncepcja psychoanalityczna
5.1.2.5. Koncepcje zintegrowane
5.1.3. Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia objawów depresyjnych w okresie okołomenopauzalnym
5.2. Procesy poznawcze.
5.2.1. Skargi na zmiany sprawności procesów poznawczych
5.2.2. Menopauza a zmiany procesów poznawczych – niejednoznaczne wyniki badań
5.2.3. Terapia hormonalna w okresie przejścia menopauzalnego a sprawność procesów poznawczych
Rozdział 6. Adaptacja do zmian w okresie przejścia menopauzalnego – interwencje psychologiczne
6.1. Rodzaje interwencji projektowanych z myślą o kobietach w okresie przejścia menopauzalnego
6.1.1. Interwencje edukacyjne
6.1.2. Interwencje ukierunkowane na kształtowanie zachowań prozdrowotnych
6.1.3. Interwencje wykorzystujące podejście poznawczo-behawioralne
6.2. Standardy badań nad efektywnością programów interwencyjnych adresowanych do kobiet w okresie przejścia menopauzalnego
6.3. Inne oddziaływania ukierunkowane na redukcję objawów menopauzalnych
Rozdział 7. Promocja zdrowia w okresie przejścia menopauzalnego i po menopauzie
7.1. Zdrowie a cykl życia
7.2. Koncepcja zdrowia menopauzalnego
7.3. Promocja zdrowia menopauzalnego
Bibliografia
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy
Spis rycin
Spis tabel
Spis ramek
O Autorce
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-18627-2 |
| Rozmiar pliku: | 794 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
unless you’re a banana
Wstęp
Przywołany cytat pochodzi z książki Midlife, madness or menopause. Does anyone know what’s normal? (Wiek średni, szaleństwo czy menopauza. Czy ktoś wie, co jest normalne?), popularnego poradnika dla kobiet w okresie przejścia menopauzalnego. Cytat i tytuł książki dobrze ilustrują to, jak można myśleć i pisać o menopauzie, w jakich kontekstach ją umieszczać. Można wskazywać, że to nowa i dobra faza życia, albo koncentrować się na negatywnych skutkach dla zdrowia, ale zawsze należy podkreślać różnorodność. Menopauzą i jej następstwami interesują się specjaliści z różnych dziedzin nauki – od nauk biologicznych i medycznych po nauki społeczne. Badania prowadzone w obrębie tych dyscyplin naukowych pozwalają nie tylko wyjaśnić fizjologiczny mechanizm menopauzy i opisać jej skutki zdrowotne, lecz także wytłumaczyć jej rolę w kontekście społecznym i w perspektywie historii życia kobiety. Jak pokazują cytat i tytuł, o menopauzie można też mówić żartobliwie, oswajając w ten sposób związane z nią stereotypy, a nawet przesądy.
Menopauza i okres przejścia menopauzalnego są także ważnymi zagadnieniami w psychologii, zwłaszcza psychologii prokreacji i psychologii zdrowia. W obrębie tej pierwszej menopauza jest pojmowana jako zdarzenie w cyklu życia kobiety, zgodnie z paradygmatem biopsychospołecznego podejścia do realizowania przez człowieka jego funkcji prokreacyjnych, w obrębie tej drugiej zwraca się uwagę na menopauzę ze względu na jej związek ze zdrowiem i możliwościami oddziaływania na psychologiczne potencjały zdrowia. Trudno ustanowić wyraźną granicę i jednoznacznie określić, czy badania nad okresem przejścia menopauzalnego powinny być prowadzone w ramach psychologii prokreacji, czy psychologii zdrowia. A może niektóre z nich należałoby raczej zaklasyfikować do psychologii rozwoju lub psychologii klinicznej? Pokazuje to różnorodność aspektów, które można uwzględniać w psychologicznych badaniach nad okresem menopauzalnym. Obok wskazania różnorodności dyscyplin, w których prowadzone są badania, można też podkreślić różnorodność podejść teoretycznych i paradygmatów badawczych. Prowadzi się badania przekrojowe oraz podłużne, badania kwestionariuszowe oraz eksperymentalne, badania randomizowane oraz badania bez doboru losowego i grup kontrolnych, a do ewentualnych zmian podchodzi się np. z perspektyw psychodynamicznej, poznawczej czy neuropsychologicznej. Wyników badań jest tak wiele, że coraz popularniejsze stają się ich systematyczne przeglądy i metaanalizy.
Książka ta jest próbą przedstawienia różnorodności zagadnień podejmowanych w dziedzinie psychologicznych badań nad menopauzą, a także zademonstrowania możliwości, jakie daje odwoływanie się do psychologii. To również próba pokazania zjawiska, jakim jest menopauza, w szerszym kontekście ewolucyjnym, kulturowym i społecznym. Treść i układ kolejnych rozdziałów książki odzwierciedlają tę różnorodność. Naukowy dyskurs dotyczący menopauzy zmieniał się wraz z upływem czasu – wyraźnie widoczne jest stopniowe przechodzenie od biomedycznego do biopsychospołecznego ujmowania menopauzy i jej skutków oraz coraz wyraźniejsze uwzględnianie aktywnej roli kobiet w procesie „zarządzania menopauzą”. W debacie, która miałaby rozstrzygnąć, czy menopauza jest tylko zjawiskiem biologicznym i medycznym, czy raczej zjawiskiem biologicznym o różnorodnych następstwach, opowiadałabym się zdecydowanie za tą drugą opcją.
Prezentacja wybranych zagadnień: kwestii terminologicznych, charakterystyki mechanizmu i objawów menopauzy, ewolucyjnego podejścia, kulturowych i psychologicznych aspektów okresu przejścia menopauzalnego oraz skutków dla stanu psychicznego, skutecznych interwencji wspomagających redukcję objawów, opiera się na wynikach badań i analiz teoretycznych dostępnych w literaturze. W książce zawarłam także własne propozycje teoretyczne – np. dotyczące indywidualnej koncepcji menopauzy – oraz omówiłam wyniki badań prowadzonych w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego, m.in. w ramach kierowanego przeze mnie seminarium magisterskiego. Moim Magistrantom dziękuję w tym miejscu za podzielanie moich zainteresowań naukowych.
Cenne uwagi recenzentów manuskryptu Profesor Marioli Bidzan i Profesora Tomasza Pertyńskiego, oceniających go z perspektywy psychologii i medycyny, wpłynęły na merytoryczną wartość ostatecznej wersji książki. Obojgu Recenzentom wyrażam w tym miejscu serdeczne podziękowanie. Bardzo dziękuję również zespołowi Wydawnictwa Naukowego PWN SA, a zwłaszcza wydawcy Pani Aleksandrze Małek-Leśniewskiej i redaktorowi Pani Marcie Höffner, za dbałość o najwyższy standard publikacji.
Oddając tę książkę do rąk Czytelników, mam nadzieję, że zainteresuje ona zarówno tych, którzy naukowo i praktycznie zajmują się psychologią i medycyną, jak i osoby, które same doświadczają przejścia menopauzalnego lub obserwują je u swoich bliskich.
