Religia i społeczeństwo - ebook

„Com­me to­utes les peu­pla­des an­ti­qu­es le Sémi­te no­ma­dę, cro­it vi­vre au mi­lieu du sur­na­tu­rel” – pi­sze Re­nan. Tekst ten – ze wzglę­du wła­śnie na jego cał­ko­wi­tą ba­nal­ność.– obrać mo­że­my za punkt wyj­ścia. Ludy sta­ro­żyt­ne żyją w prze­ko­na­niu swym po­śród nad­przy­ro­dzo­ne­go. Co zna­czy to? Zna­czy, że ży­cie ich wła­sne wy­da­je się im cał­ko­wi­cie od nich nie­za­leż­ne. Do­świad­cze­nie co­dzien­ne po­ucza ich, że bio­rą oni udział w prze­bie­gu zda­rzeń nie­za­wi­słych od ich woli. Cier­pie­nia i ra­do­ści, po­wo­dze­nia i nie­po­wo­dze­nia za­wi­sły też od sił nie opa­no­wa­nych przez czło­wie­ka, kształ­tu­ją­cych i dru­zgo­cą­cych jego ist­nie­nie. Czło­wiek nie tyle żyje, ile ra­czej jest prze­ży­wa­ny: głód, nie­do­la, ra­dość i triumf – wszyst­ko to przy­pły­wa do nie­go z dzie­dzin, któ­rych my­ślą zgrun­to­wać nie może. Dość jest prze­my­śleć ży­cie Hin­du­sa, chło­pa ro­syj­skie­go, fel­la­ha, jed­ne­go z tych bez­i­mien­nych i nie­zli­czo­nych, z któ­rych cza­szek bu­do­wa­li Dżyn­gis-cha­no­wie hi­sto­rii po­mni­ki swo­jej sła­wy, aby zro­zu­mieć, że re­li­gia to nie wy­twór czy­stej my­śli, unie­sie­nia, lecz płód, któ­ry mu­siał się na­ro­dzić z krwa­we­go łona ludz­ko­ści. Mieć ży­cie i czuć, że jest ono w każ­dym drgnie­niu za­leż­ne od cze­goś poza nami, być tyl­ko mia­zgą kształ­to­wa­ną przez że­la­zne try­by mocy, zmie­nia­ją­cych w jed­nym dniu w perzy­nę mia­sta, gło­dem ści­ska­ją­cych set­ki ty­się­cy ust: czy nie jest to stan gra­ni­czą­cy z sza­leń­stwem? A ten stan to prze­cież nor­mal­ne ży­cie ludz­ko­ści. Świa­do­mość oświe­tla tyl­ko bla­dym bla­skiem to wi­do­wi­sko.