Scenariusze przyszłości - ebook

Mia­sta ide­al­ne

Sa­mo­cho­dy pod zie­mią, na zie­mi tyl­ko pie­si. Bu­dyn­ki nie wyż­sze niż pięć pię­ter. Tur­bi­ny wia­tro­we, ba­te­rie sło­necz­ne. Brak kor­ków, smo­gu i za­nie­czysz­czeń. Pierw­sze mia­sta ide­al­ne już po­wsta­ją.

Max Su­ski

Po­ło­wa lu­dzi na świe­cie miesz­ka już w mia­stach. W ar­cha­icz­nych two­rach za­kła­da­nych w cza­sach, gdy ni­ko­mu nie śni­ło się na­wet o elek­trycz­no­ści, ka­na­li­za­cji ani mo­to­ry­za­cji. Wpro­wa­dza­nie no­wych tech­no­lo­gii w te struk­tu­ry nie wy­trzy­ma­ło pró­by cza­su, a mia­sta nie wy­trzy­ma­ły ob­cią­żeń, ja­ki­mi je obar­czy­li­śmy. Ży­cie w za­kor­ko­wa­nych, za­nie­czysz­czo­nych, prze­lud­nio­nych i roz­ro­śnię­tych mo­lo­chach sta­ło się zbyt uciąż­li­we. Zwłasz­cza że funk­cjo­nu­ją na ba­zie kur­czą­cych się za­so­bów na­tu­ral­nych, a na ich mar­no­traw­stwo już nas nie stać.

Po­je­dyn­cze uspraw­nie­nia nie­wie­le zmie­nią – po­trze­ba roz­wią­zań glo­bal­nych. Dla­te­go naj­le­piej mia­sta two­rzyć od pod­staw. Ra­cjo­nal­nie je pla­no­wać i bu­do­wać z wy­ko­rzy­sta­niem no­wo­cze­snych tech­no­lo­gii, tra­dy­cyj­ne źró­dła ener­gii za­stę­pu­jąc od­na­wial­ny­mi i eko­lo­gicz­ny­mi. Taki wnio­sek na­su­wa się po obej­rze­niu kil­ku pla­no­wa­nych, a na­wet re­ali­zo­wa­nych już pro­jek­tów miast przy­szło­ści. Miast czy­stych, sa­mo­wy­star­czal­nych ener­ge­tycz­nie, zu­ży­wa­ją­cych mi­ni­mum ener­gii, wody i pa­liw, w któ­rych nie ma miej­sca na ja­kie­kol­wiek mar­no­traw­stwo. Na ra­zie na ta­kie fa­na­be­rie mogą so­bie po­zwo­lić kra­je naj­bo­gat­sze, ale sko­ro to one wy­zna­cza­ją świa­to­we tren­dy – mo­że­my przy­jąć, że i na­sze mia­sta będą kie­dyś po­zba­wio­ne wad.

PIERW­SZE EKO­LO­GICZ­NE MIA­STO

Bu­do­wa­ne w Ara­bii Sau­dyj­skiej Mas­dar City to fla­go­wy pro­jekt pro­gra­mu Ży­ją­ca Pla­ne­ta or­ga­ni­za­cji eko­lo­gicz­nej WWF.

Speł­nia 10 pod­sta­wo­wych za­ło­żeń ży­cia w har­mo­nii z na­tu­rą:

1. ze­ro­wa emi­sja dwu­tlen­ku wę­gla, 2. zero od­pa­dów, 3. eko­lo­gicz­ny trans­port, 4. lo­kal­ne i eko­lo­gicz­ne ma­te­ria­ły, 5. lo­kal­ne i eko­lo­gicz­ne je­dze­nie, 6. eko­lo­gicz­nie po­zy­ski­wa­na woda, 7. śro­do­wi­sko na­tu­ral­ne i dzi­ka przy­ro­da, 8. roz­wój i dzie­dzic­two kul­tu­ro­we, 9. rów­ność i uczci­wość w han­dlu, 10. zdro­wie i szczę­ście.

Kino kła­mie

Fil­my – ta­kie jak Pią­ty ele­ment czy Łow­ca an­dro­idów – wmó­wi­ły nam, że mia­sta przy­szło­ści za­peł­nią ciem­ne dra­pa­cze chmur, po­mię­dzy któ­ry­mi będą la­ta­ły ha­ła­su­ją­ce pry­wat­ne ra­kie­ty. Zie­le­ni miej­skiej i go­łę­bi brak. To na szczę­ście scien­ce fic­tion – re­al­ny świat zmie­rza w inną stro­nę. Mia­sta za­si­la­ne ener­gią z elek­trow­ni wę­glo­wych, peł­ne tkwią­cych w kor­kach sa­mo­cho­dów, oświe­tla­ne nie­wy­daj­ny­mi lam­pa­mi, pro­du­ku­ją­ce tony śmie­ci są dziś naj­więk­szym wro­giem szczę­śli­wej ludz­ko­ści. Ich miej­sce mają za­jąć zie­lo­ne cuda wy­peł­nio­ne ko­smicz­ną tech­no­lo­gią. Jed­no z pierw­szych po­wsta­je parę ty­się­cy ki­lo­me­trów od nas.

Mas­dar w Zjed­no­czo­nych Emi­ra­tach Arab­skich to pierw­sze w peł­ni eko­lo­gicz­ne mia­sto. „Eko­lo­gicz­ne” zna­czy w tym przy­pad­ku „sa­mo­wy­star­czal­ne” ener­ge­tycz­nie, nie­po­trze­bu­ją­ce tra­dy­cyj­nych pa­liw. Mia­sto po­wsta­ją­ce kosz­tem 15 mld do­la­rów po­mie­ści 50 ty­się­cy miesz­kań­ców – tylu, ilu miesz­ka w Ełku. Bu­do­wa trwa już od roku, a ma się za­koń­czyć za sześć lat.

Naj­now­sze tech­no­lo­gie umoż­li­wia­ją nam bu­do­wa­nie miast do­sko­na­łych, ale czy bę­dzie się chcia­ło w nich miesz­kać?

ARKA NO­EGO?

Gdy ka­ta­stro­fa kli­ma­tycz­na sta­nie się fak­tem i wody oce­anów za­le­ją te­re­ny ni­sko po­ło­żo­ne, jed­nym ze spo­so­bów na ra­tu­nek może być mia­sto pły­wa­ją­ce. Li­ly­pad, czy­li „li­lia wod­na”, to po­myst bel­gij­skie­go ar­chi­tek­ta Vin­cen­ta Cal­le­baut. Mia­sto mo­gło­by po­mie­ścić 50 ty­się­cy miesz­kań­ców i dry­fo­wa­ło­by so­bie na po­wierzch­ni mo­rza. Śro­dek li­lii zaj­mo­wa­ło­by „pod­wod­ne” je­zio­ro na desz­czów­kę, bę­dą­ce jed­no­cze­śnie ba­la­stem za­pew­nia­ją­cym sta­bil­ność kon­struk­cji.

Lu­dzie miesz­ka­li­by w trzech gi­gan­tycz­nych „li­ściach” wo­kół je­zio­ra.

Prąd, jak w przy­pad­ku po­dob­nych pro­jek­tów, miał­by po­cho­dzić z ener­gii sło­necz­nej, wia­tru i spa­la­nia bio­ma­sy. Kło­pot tyl­ko z je­dze­niem: miesz­kań­cy by­li­by ska­za­ni na die­tę opar­tą na owo­cach mo­rza. No i co z oso­ba­mi cier­pią­cy­mi na cho­ro­bą mor­ską? Ale Li­ly­pad to na ra­zie tyl­ko pro­jekt – oby nie był nig­dy po­trzeb­ny.

Mas­dar (po arab­sku „źró­dło”) bę­dzie ko­rzy­sta­ło wy­łącz­nie z ener­gii wia­tro­wej, sło­necz­nej i ogniw wo­do­ro­wych. Żad­nych ga­zów cie­plar­nia­nych, od­pa­dów ani sa­mo­cho­dów spa­li­no­wych. Z jed­nej stro­ny to tro­chę dziw­ne, że za pro­jekt za­bie­ra­ją się szej­ko­wie ży­ją­cy ze sprze­da­ży ropy, ale naj­wy­raź­niej i oni do­strze­ga­ją na ho­ry­zon­cie zmierzch go­spo­dar­ki opar­tej na pa­li­wach ko­pal­nych. Pu­styn­ne te­re­ny Pół­wy­spu Arab­skie­go to ide­al­ne miej­sce na po­dob­ne eks­pe­ry­men­ty: prak­tycz­nie nie­ogra­ni­czo­ne środ­ki fi­nan­so­we, mnó­stwo prze­strze­ni, żad­nych kło­po­tów z wy­ku­pem dzia­łek. Do tego nie­mal cały rok słoń­ce, do­star­cza­ją­ce „pa­li­wa” do ba­te­rii sło­necz­nych. Jak wy­li­czy­li pro­jek­tan­ci, współ­cze­sne „czy­ste” tech­no­lo­gie po­zwa­la­ją na po­kry­cie jed­nej trze­ciej po­trzeb ener­ge­tycz­nych no­wo­cze­sne­go mia­sta. Po­zo­sta­łe dwie trze­cie trze­ba zwy­czaj­nie za­osz­czę­dzić. W go­rą­cym kli­ma­cie mnó­stwo ener­gii zu­ży­wa się na za­si­la­nie wszech­obec­nej kli­ma­ty­za­cji, dla­te­go opra­co­wa­no zmyśl­ne sys­te­my wen­ty­la­cji i ochro­ny przed słoń­cem. A za­tem Mas­dar po­prze­ci­na­ny jest wą­ski­mi ulicz­ka­mi, by za­pew­nić mak­si­mum cie­nia; bu­dyn­ki nie są wy­so­kie, naj­wy­żej pię­cio­pię­tro­we. Po­nie­waż be­ton ma­ga­zy­nu­je cie­pło i po­wo­li je uwal­nia, ścia­ny do­mów i biu­row­ców będą lek­kie, od ze­wnątrz po­kry­te me­ta­licz­ną war­stwą od­bi­ja­ją­cą pro­mie­nie sło­necz­ne. Mia­sto bę­dzie ogra­ni­czo­ne w roz­mia­rach i za­mknię­te – każ­dy „nad­mia­ro­wy” bu­dy­nek do­kle­jo­ny do pro­jek­tu mógł­by za­kłó­cić de­li­kat­ną rów­no­wa­gę ener­ge­tycz­ną ca­ło­ści. Ser­cem eko­mia­sta bę­dzie Mas­dar He­adqu­ar­ters, czy­li Cen­tra­la, pierw­szy na świe­cie bu­dy­nek, któ­ry w pew­nym sen­sie bę­dzie bu­do­wał sam sie­bie. Naj­pierw wy­koń­czo­ny zo­sta­nie dach po­kry­ty ba­te­ria­mi sło­necz­ny­mi – po­zy­ski­wa­na z nich ener­gia za­si­li ma­szy­ny bu­dow­la­ne. Do­ce­lo­wo cen­tra­la bę­dzie pro­du­ko­wa­ła wię­cej ener­gii, niż mają wy­no­sić jej po­trze­by.

ZA­SI­LA­NIE Z ŁU­PIN RY­ŻO­WYCH

Dong­tan – tak ma się na­zy­wać eko­mia­sto koto Szan­gha­ju, zaj­mu­ją­ce frag­ment wy­spy Chong­ming na rze­ce Jang­cy. Mia­sto zo­sta­nie po­łą­czo­ne z Szan­gha­jem pod­ziem­nym tu­ne­lem, ma po­mie­ścić pół mi­lio­na miesz­kań­ców na 30 km². Pro­jekt sta­wia na mak­sy­mal­ną lo­kal­ność: oby­wa­tel ma miesz­kać, pra­co­wać i od­po­czy­wać moż­li­wie bli­sko. Chiń­scy pla­ni­ści do­szli do wnio­sku, że do­jazd do pra­cy to nie tyl­ko stra­ta cza­su, ale przede wszyst­kim mar­no­wa­nie ener­gii po­trzeb­nej na prze­wie­zie­nie pa­sa­że­ra. Dla­te­go naj­le­piej, by oby­wa­tel miesz­kał jak naj­bli­żej pra­cy. A gdy zmie­ni po­sa­dę? Wte­dy po­wi­nien się prze­pro­wa­dzić w po­bli­że no­wej fir­my. Trans­port – tyl­ko pu­blicz­ny. Każ­dy miesz­ka­niec Dong­ta­nu bę­dzie po­trze­bo­wał mak­si­mum sied­miu mi­nut, aby do­trzeć pie­szo do naj­bliż­sze­go przy­stan­ku ko­mu­ni­ka­cji miej­skiej. Pry­wat­ne sa­mo­cho­dy (tyl­ko elek­trycz­ne) będą do­zwo­lo­ne, ale i tak nie za bar­dzo bę­dzie gdzie nimi jeź­dzić.

Ener­gia, nie­zbęd­na do funk­cjo­no­wa­nia mia­sta, ma po­cho­dzić w 60 pro­cen­tach z tur­bin wia­tro­wych i ba­te­rii sło­necz­nych. Resz­ta bę­dzie po­zy­ski­wa­na ze spa­la­nia od­pa­dów, głów­nie łu­pin ry­żo­wych, bo ta­kich śmie­ci jest w Chi­nach naj­wię­cej. Oczy­wi­ście nie ma mowy o wy­pusz­cza­niu do at­mos­fe­ry dwu­tlen­ku wę­gla – ten bę­dzie fil­tro­wa­ny i kie­ro­wa­ny na po­trze­by miej­sco­wych upraw.

Eko­lo­gicz­ne mia­sta, ta­kie jak Mas­dar czy Dong­tan, to (na szczę­ście) eks­pe­ry­men­ty. Trud­no ocze­ki­wać, że za­stą­pią ist­nie­ją­ce od kil­ku­set lat me­tro­po­lie.

W Mas­da­rze prak­tycz­nie nie prze­wi­dzia­no trans­por­tu in­dy­wi­du­al­ne­go. Ale nie cho­dzi o to, by po pro­stu od­dać uli­ce tram­wa­jom czy au­to­bu­som. Cały układ dro­go­wy mia­sta za­pro­jek­to­wa­no ory­gi­nal­nie: cią­gi pie­sze, chod­ni­ki i pla­ce zaj­mą sto pro­cent po­wierzch­ni. Trans­port bę­dzie od­by­wał się na po­zio­mie „mi­nus je­den”, ni­czym w me­trze. Pod zie­mią zmie­ści się cały sys­tem trans­por­to­wy oraz in­sta­la­cje miej­skie, dzię­ki cze­mu nie wy­stą­pi ko­li­zja ru­chu pie­sze­go z ko­ło­wym; nie trze­ba też bę­dzie roz­ko­py­wać chod­ni­ków, gdy pęk­nie rura. Nie­mal każ­dy bu­dy­nek bę­dzie dzie­łem sa­mym w so­bie, nad czym czu­wa­ją ar­chi­tek­ci z pra­cow­ni Nor­ma­na Fo­ste­ra.

Pro­jekt po­dob­ny do arab­skie­go mają Chiń­czy­cy. W ich przy­pad­ku my­śle­nie per­spek­ty­wicz­ne jest szcze­gól­nie istot­ne – w cią­gu 40 lat aż 600 mln miesz­kań­ców tego kra­ju prze­nie­sie się ze wsi do miast.

Trze­ba przy­znać, że wi­zu­ali­za­cje zie­lo­nych miast przy­szło­ści, w któ­rych wszy­scy są szczę­śli­wi, czy­ści i eko­lo­gicz­ni, ro­bią wra­że­nie. Je­śli wie­rzyć ar­chi­tek­tom wi­zjo­ne­rom, eko­lo­gom i za­an­ga­żo­wa­nym de­cy­den­tom, w przy­szło­ści cze­ka­ją nas bez­tro­skie spa­ce­ry bul­wa­ra­mi, za­cie­nio­ny­mi dzie­siąt­ka­mi drzew, w mia­stach ze zna­ko­mi­cie roz­wi­nię­tą ko­mu­ni­ka­cją pu­blicz­ną, mia­stach bez­piecz­nych, przy­ja­znych nie­peł­no­spraw­nym, peł­nych świe­że­go po­wie­trza, wol­nych od śmie­ci i ha­ła­su. Nie­po­trzeb­ne będą elek­trow­nie, ra­fi­ne­rie, elek­tro­cie­płow­nie, bo wszyst­ko zor­ga­ni­zu­je­my so­bie na szcze­blu lo­kal­nym, ko­rzy­sta­jąc z od­na­wial­nych źró­deł ener­gii. I tu po­ja­wia­ją się nie­unik­nio­ne py­ta­nia. Bo Mas­dar i Dong­tan to (na szczę­ście) eks­pe­ry­men­ty. Trud­no ocze­ki­wać, że za­stą­pią ist­nie­ją­ce mia­sta.

Za­chwyt nad tymi cu­deń­ka­mi wy­obraź­ni in­ży­nier­skiej i sztu­ki ar­chi­tek­to­nicz­nej ła­two zga­sić, sta­wia­jąc kil­ka pro­stych py­tań. Gdzie tu miej­sce na czło­wie­ka?

Czy to dla lu­dzi?

Wy­obraź­my so­bie, że za 100 lat ja­kieś cia­ło rzą­dzą­ce po­le­ca znisz­cze­nie „sta­rych, brud­nych” i prze­lud­nio­nych miast jak Rzym i Pa­ryż. Co z za­byt­ka­mi, w któ­rych z po­wo­du nie­efek­tyw­nych ma­te­ria­łów mar­nu­je się mnó­stwo ener­gii? Czy mamy po­świę­cić całe dzie­dzic­two ludz­ko­ści w imię ba­te­rii sło­necz­nych i ścian trzy­ma­ją­cych cie­pło? Wszak czę­sto ha­łas, smog, trą­bią­ce sa­mo­cho­dy świad­czą wła­śnie o toż­sa­mo­ści ja­kie­goś miej­sca (tak jest nie­mal w ca­łej Azji). Czy Mas­dar i po­dob­ne mu wy­na­laz­ki nie sta­ną się oa­za­mi dla sno­bów, dro­gi­mi za­baw­ka­mi dla mi­lio­ne­rów, tak jak to jest te­raz ze słyn­nym osie­dlem w kształ­cie pal­my w Du­ba­ju? Tam po pro­stu wy­pa­da mieć apar­ta­ment, po­dob­nie jak gwiaz­dom Hol­ly­wo­od wy­pa­da mieć sa­mo­chód o na­pę­dzie hy­bry­do­wym – bez wzglę­du na to, ile na­praw­dę ben­zy­ny spa­la ten „eko­lo­gicz­ny” po­jazd. Czy nie jest to dro­ga po­dob­na do two­rze­nia za­mknię­tych osie­dli, ogro­dzo­nych mu­rem gett, lecz na dużo więk­szą ska­lę?

ZIE­LO­NE KOP­CE W KO­REI

Na po­łu­dnie od Seu­lu wy­ra­sta fu­tu­ry­stycz­ny kom­pleks miej­ski Gwang Gyo Po­wer Cen­tre we­dług pro­jek­tu ho­len­der­skich ar­chi­tek­tów z pra­cow­ni MVRDV. Osie­dle prze­zna­czo­ne dla 77 ty­się­cy miesz­kań­ców od­da­lo­ne jest o 35 km od sto­li­cy Ko­rei. Zie­lo­na osa­da skła­da się z sze­re­gu dzi­wacz­nych stoż­ko­wa­tych kon­struk­cji. Są to bu­dyn­ki miesz­kal­ne, biu­ro­we, szko­ły i cen­tra roz­ryw­ki. Każ­de pię­tro ma ob­szer­ny ta­ras, któ­ry wy­cho­dzi wprost z pod­cie­ni. Pier­ście­nie stoż­ków ob­ry­so­wa­ne są na kra­wę­dzi ży­wo­pło­ta­mi – to one za­mie­nia­ją bu­dyn­ki w wiel­kie zie­lo­ne kop­ce. Zie­leń ma chro­nić wnę­trza przed zbyt­nim na­grze­wa­niem i w ten spo­sób ogra­ni­czać za­po­trze­bo­wa­nie na ener­gię. Na każ­dym pię­trze zna­du­ją się zbior­ni­ki wody, słu­żą­cej do pod­le­wa­nia ro­ślin. Całe mia­sto ide­al­nie wpi­su­je się w kra­jo­braz, któ­re­go cen­tral­nym punk­tem jest je­zio­ro i po­kry­te la­sa­mi wzgó­rza.

Gwang Gyo to mia­sto park, któ­re­go przy­tul­na prze­strzeń jest przy­ja­zna miesz­kań­com. Pro­jekt ma być zre­ali­zo­wa­ny do 2011 roku.

Ro­dzą się też py­ta­nia czy­sto eko­no­micz­ne, zwłasz­cza gdy pa­trzy­my na pro­jekt „zie­lo­ne­go” wie­żow­ca, któ­ry ma sta­nąć w cen­trum Sin­ga­pu­ru. W tym dra­pa­czu chmur ma być wię­cej ro­ślin niż krze­seł. Wia­do­mo, że w sil­nie zur­ba­ni­zo­wa­nym mie­ście bra­ku­je miej­sca na zie­leń, dla­te­go pro­jek­tan­ci z pra­cow­ni ar­chi­tek­to­nicz­nej TR Ham­zah & Yeang po­sta­no­wi­li, że aż po­ło­wa po­wierzch­ni użyt­ko­wej bę­dzie po­ro­śnię­ta ro­ślin­no­ścią, na­tu­ral­nie fil­tru­ją­cą po­wie­trze. Nie­mal po­ło­wa ener­gii elek­trycz­nej ma być po­zy­ski­wa­na przez ba­te­rie sło­necz­ne, a to­a­le­ty mają być spłu­ki­wa­ne ze­bra­ną w tym celu desz­czów­ką. Pro­jekt wy­glą­da bar­dzo obie­cu­ją­co, ale czy jest moż­li­wy do zre­ali­zo­wa­nia? I nie cho­dzi o spra­wy tech­no­lo­gii – czy w sy­tu­acji, gdy in­we­sto­rzy krzy­wią się na każ­de 4 m² prze­zna­czo­ne na za­mon­to­wa­nie szy­bu win­dy, kto­kol­wiek za­ry­zy­ku­je bu­do­wę gma­chu, w któ­rym po­ło­wę hi­po­te­tycz­nych biur (staw­ka za wy­na­jem!) zwy­czaj­nie po­ra­sta ziel­sko?

ŚWIA­TO­WE ME­TRO­PO­LIE IN­WE­STU­JĄ W EKO­LO­GIĘ

Za­nim zre­ali­zu­ją się wi­zje fan­ta­stów i prze­nie­sie­my się do no­wych wspa­nia­łych miast, mo­że­my co nie­co po­pra­wić ja­kość ży­cia w tych, któ­re już ist­nie­ją. Róż­ne kra­je na róż­ne spo­so­by wal­czą ze smo­giem i śmie­cia­mi, pró­bu­ją pod­łą­czyć się pod źró­dła czy­stej ener­gii. Naj­trud­niej­sze za­da­nie mają wła­dze prze­lud­nio­nych aglo­me­ra­cji w kra­jach Trze­cie­go Świa­ta. Peł­ne kop­cą­cych sa­mo­cho­dów, z roz­sy­pu­ją­cą się sie­cią ka­na­li­za­cyj­ną, za­si­la­ne przez elek­trow­nie wę­glo­we.

San Fran­ci­sco w słoń­cu

Ka­li­for­nij­ska per­ła po­wo­li za­mie­nia się z „San” w „Sun” Fran­ci­sco. Wła­dze mia­sta sto­su­ją wo­bec przed­się­bior­ców za­chę­ty fi­nan­so­we, aby prze­sta­wi­li się na za­si­la­nie ener­gią sło­necz­ną. Ze skle­pów znik­nę­ły pla­sti­ko­we bu­tel­ki i re­kla­mów­ki. Mimo że to Sta­ny Zjed­no­czo­ne, aż po­ło­wa miesz­kań­ców ko­rzy­sta z ko­mu­ni­ka­cji miej­skiej. Na sztucz­nej wy­spie w za­to­ce po­wsta­je eko­mia­sto dla 13 ty­się­cy miesz­kań­ców.

Lon­dyn prze­sta­je truć

Wiel­ką szan­są na „oczysz­cze­nie” bry­tyj­skiej sto­li­cy mają być igrzy­ska olim­pij­skie w 2012 roku. Lon­dyń­czy­cy chcą przy­wi­tać go­ści w eko­lo­gicz­nej, w du­żej czę­ści sa­mo­wy­star­czal­nej ener­ge­tycz­nie, wio­sce olim­pij­skiej – mówi się, że na­wet pło­mień olim­pij­ski nie zo­sta­wi śla­du tlen­ków wę­gla. Szer­sze pla­ny prze­wi­du­ją re­duk­cję do 2025 roku emi­sji ga­zów cie­plar­nia­nych w cen­trum mia­sta o 60 pro­cent.

Pa­ryż sta­wia na ro­we­ry

Sto­li­ca Fran­cji prze­sia­da się z sa­mo­cho­dów na ro­we­ry. W lip­cu 2007 roku w Pa­ry­żu – wzo­rem cho­ciaż­by Bar­ce­lo­ny czy Ko­pen­ha­gi – ru­szył wiel­ki miej­ski sys­tem wy­po­ży­cza­nia ro­we­rów. W ca­łym Pa­ry­żu utwo­rzo­no aż 750 punk­tów, w któ­rych moż­na ro­wer wy­po­ży­czyć oraz zo­sta­wić. Dzień jaz­dy kosz­tu­je za­le­d­wie jed­no euro. Już po dwóch ty­go­dniach licz­ba wy­po­ży­czeń ro­we­rów prze­kro­czy­ła mi­lion.

Rey­kja­vik grze­ją gej­ze­ry

W Rey­kja­vi­ku aż 90 pro­cent miesz­kań­ców ogrze­wa domy wodą z go­rą­cych źró­deł, któ­re bu­zu­ją pod po­wierzch­nią wy­spy. Gej­ze­ry do­star­cza­ją też aż jed­ną pią­tą ca­łej zu­ży­wa­nej przez Is­land­czy­ków elek­trycz­no­ści. Więk­szość z po­zo­sta­łych 80 pro­cent i tak po­cho­dzi przede wszyst­kim z elek­trow­ni wod­nych. Do po­ło­wy XXI wie­ku Is­lan­dia ma się stać cał­ko­wi­cie nie­za­leż­na od tra­dy­cyj­nych pa­liw ko­pal­nych.

Po­win­ni­śmy so­bie jed­nak za­dać pod­sta­wo­we py­ta­nie: czy je­ste­śmy go­to­wi miesz­kać w tego typu mia­stach? Po­zba­wio­ne hi­sto­rii, za­byt­ków, sta­rych piw­nic prze­ro­bio­nych na klu­by; na­siąk­nię­tych prze­szło­ścią uli­czek, ka­fe­jek i ro­dzin­nych skle­pi­ków – na dłuż­szą metę na­da­ją się do za­miesz­ka­nia przez ro­bo­ty, a nie twór­czych i spra­gnio­nych emo­cji lu­dzi. Bo chy­ba każ­dy z nas ma ja­kieś „wy­wro­to­we”, zu­peł­nie nie­eko­lo­gicz­ne na­ło­gi i przy­zwy­cza­je­nia, z któ­rych za nic nie zre­zy­gnu­je. Ja­cek Fe­do­ro­wicz w jed­nym z fe­lie­to­nów traf­nie za­uwa­żył, że jed­no­ra­zo­we fo­lio­we re­kla­mów­ki są nie­za­stą­pio­ne ze wzglę­du na nie­by­wa­łą prak­tycz­ność. Zwłasz­cza gdy chce­my prze­nieść rzecz mo­krą, ciek­ną­cą albo gro­żą­cą za­mo­cze­niem. Ka­pi­ta­lizm zwol­nił nas z bie­ga­nia po buł­ki z wła­sną siat­ką i z tego kom­for­tu prze­cięt­nie le­ni­we­mu czło­wie­ko­wi (zwłasz­cza płci mę­skiej – brak to­reb­ki!) trud­no zre­zy­gno­wać. Fa­cet nosi przy so­bie naj­chęt­niej tyl­ko port­fel, ze­ga­rek i te­le­fon, ale żeby pa­mię­tać o ja­kiejś lnia­nej eko­lo­gicz­nej tor­bie (a naj­le­piej trzech) na wszel­ki wy­pa­dek, co to, to nie. I nie kłó­ci się to wca­le ze świa­do­mym po­dej­ściem do eko­lo­gii.

Eko­lo­gia du­szy

Nie­daw­no, pod­czas szczy­tu kli­ma­tycz­ne­go w Po­zna­niu, je­den z ty­go­dni­ków wy­dru­ko­wał list od miesz­kan­ki tego mia­sta. Au­tor­ka pi­sze, że choć sta­ra się żyć w spo­sób przy­ja­zny pla­ne­cie – za­krę­ca wodę pod­czas my­cia zę­bów, za­wsze gasi za sobą świa­tło, se­gre­gu­je śmie­ci – to jed­nak nie jest w sta­nie zre­zy­gno­wać z wie­czor­ne­go dłu­gie­go prysz­ni­ca, któ­ry po­zwa­la jej za­po­mnieć o kło­po­tach. – Dbaj­my o eko­lo­gię świa­ta, ale pa­mię­taj­my też o eko­lo­gii du­szy – pi­sze po­zna­nian­ka. Mógł­bym się pod­pi­sać pod tym li­stem, bo cie­pła woda le­ją­ca mi się na gło­wę też dzia­ła na mnie ko­ją­co i po­zwa­la po­ukła­dać my­śli, w spo­ko­ju coś prze­ana­li­zo­wać. Zu­ży­wam zde­cy­do­wa­nie wię­cej wody niż po­trze­ba na szyb­ką ką­piel. Co gor­sza, je­stem uza­leż­nio­ny od tra­dy­cyj­nych ża­ró­wek. Bar­wa świa­tła emi­to­wa­na przez te ener­go­osz­częd­ne dzia­ła na mnie de­pre­syj­nie. Kie­dy usły­sza­łem, że po 2012 roku w Unii Eu­ro­pej­skiej nie bę­dzie moż­na już ku­pić nor­mal­nej ża­rów­ki, po­sta­no­wi­łem za­bez­pie­czyć się przed tą tra­ge­dią: za­mie­rzam uzbie­rać za­pas nor­mal­nych ża­ró­wek, aby wy­star­czy­ło mi ich do koń­ca ży­cia. I upo­rczy­wie, bez wzglę­du na cenę za prąd, za­mie­rzam mar­no­wać ener­gię. Czy dla ko­goś ta­kie­go zna­la­zło­by się miej­sce w eko­mie­ście? Czy też ko­mi­tet blo­ko­wy prze­gło­so­wał­by moją na­tych­mia­sto­wą eks­mi­sję?

Max Su­ski

Nie­za­leż­ny dzien­ni­karz zaj­mu­ją­cy się te­ma­ty­ką oby­cza­jo­wą i mo­to­ry­za­cyj­ną. Pu­bli­ko­wał m.in. w „Prze­kro­ju”, „Ma­chi­nie”, „Ga­ze­cie Wy­bor­czej”, „Fo­cu­sie”Su­per­o­dzież: wy­le­czy, obro­ni, po­mo­że

Ko­szul­ka, któ­ra kry­je w so­bie skom­pli­ko­wa­ną apa­ra­tu­rę me­dycz­ną, sa­mo­czysz­czą­ce się spodnie, kom­bi­ne­zon, któ­ry we­zwie ka­ret­kę, gdy bę­dzie­my mie­li wy­pa­dek – tak wkrót­ce bę­dzie wy­glą­da­ła na­sza gar­de­ro­ba.

Anna Pio­trow­ska

Wy­obraź­my so­bie po­dróż­ni­ka, któ­ry sa­mot­nie prze­dzie­ra się przez po­łu­dnio­wo­ame­ry­kań­ską pusz­czę. Na sku­tek zmia­ny kli­ma­tu i stre­fy cza­so­wej jego or­ga­nizm nie funk­cjo­nu­je pra­wi­dło­wo. Do­sta­je co­raz wyż­szej go­rącz­ki, a wy­dzie­la­ne przez cia­ło sub­stan­cje jed­no­znacz­nie wska­zu­ją na po­czą­tek in­fek­cji, któ­rą zła­pał praw­do­po­dob­nie jesz­cze w sa­mo­lo­cie. Za­nim jed­nak cho­ro­ba osta­tecz­nie go po­wa­li, umiesz­czo­ne w stro­ju wę­drow­ca sto­sow­ne czuj­ni­ki nie tyl­ko wy­kry­ją wzra­sta­ją­cą cie­pło­tę cia­ła, ale i zi­den­ty­fi­ku­ją ata­ku­ją­ce go bak­te­rie. Sen­so­ry pod­nio­są alarm, a kom­pu­ter oso­bi­sty do­bie­rze od­po­wied­nie do cho­ro­by le­cze­nie i na­ka­że po­dróż­ni­ko­wi od­po­czy­nek. Po kil­ku dniach spę­dzo­nych w in­diań­skiej wio­sce nasz bo­ha­ter bę­dzie mógł po­now­nie ru­szyć na szlak.

Po­ściel dla ser­ca

To przy­szłość, ale nie tak od­le­gła, jak mo­gło­by się wy­da­wać. Ubra­nia, któ­re mo­ni­to­ru­ją ak­cję ser­ca czy ana­li­zu­ją che­micz­ny skład ludz­kie­go potu, po­wsta­ją już w eu­ro­pej­skich la­bo­ra­to­riach w ra­mach pro­gra­mu „Smart Fa­brics, In­te­rac­ti­ve Te­xti­le – SFIT” (In­te­li­gent­ne włók­na, in­te­rak­tyw­ne ma­te­ria­ły). Oto przy­kład: tka­ni­ny z se­rii My He­art. Na­ukow­cy wple­tli w nie cien­kie jak włos elek­tro­dy, zbie­ra­ją­ce dane na te­mat pra­cy ser­ca. Moż­na z tych tka­nin uszyć ko­szul­ki lub po­ściel. Dzię­ki temu da się kon­tro­lo­wać ak­cję ser­ca czło­wie­ka 24 go­dzi­ny na dobę. Uzy­ska­ne w ten spo­sób in­for­ma­cje tra­fia­ją do spe­cjal­ne­go mi­kro­kom­pu­te­ra, któ­ry może prze­słać je da­lej, na przy­kład do le­ka­rza.

Po 20 go­dzi­nach na słoń­cu po­kry­te TiO₂ włók­na oczysz­czą się cał­ko­wi­cie na­wet z plam wina lub kawy.

W po­dob­ny spo­sób dzia­ła­ją de­li­kat­ne czuj­ni­ki opra­co­wa­ne w ra­mach pro­jek­tu Con­text, któ­re mie­rzą po­ziom chro­nicz­ne­go prze­cią­że­nia mię­śni i ścię­gien. Po­wsta­ją­ce wsku­tek tego ura­zy są czę­ste u pra­cow­ni­ków li­nii mon­ta­żo­wych oraz osób pi­szą­cych na kla­wia­tu­rze kom­pu­te­ra. Stwo­rzo­na przez na­ukow­ców ko­szul­ka alar­mu­je, gdy po­dej­mo­wa­ny przez czło­wie­ka wy­si­łek jest dla nie­go zbyt wiel­ki.

La­bo­ra­to­rium w majt­kach

Ucze­ni z pro­jek­tu BIO­TEX po­szli o krok da­lej. Stwo­rzy­li kil­ka zu­peł­nie no­wa­tor­skich bio­sen­so­rów, któ­re wple­cio­ne w ma­te­riał bie­li­zny są w sta­nie na przy­kład z kro­pel­ki potu od­czy­tać po­ziom elek­tro­li­tów w or­ga­ni­zmie. Inny czuj­nik mie­rzy pH potu, a jego ko­lor zmie­nia się w za­leż­no­ści od otrzy­ma­ne­go wy­ni­ku.

Co cie­ka­we, te bio­sen­so­ry nie są po­mniej­szo­ną wer­sją ist­nie­ją­cej od lat tech­no­lo­gii. La­bo­ra­to­ria w bie­liź­nie są bar­dziej sa­mo­wy­star­czal­ne. Wie­lu che­micz­nych lub bio­che­micz­nych re­ak­cji wy­ko­rzy­sty­wa­nych w nor­mal­nych ba­da­niach nie da się od­wró­cić, za­pas od­czyn­ni­ków do ich prze­pro­wa­dza­nia trze­ba od­na­wiać za każ­dym ra­zem. Kie­dy jed­nak mo­ni­to­ru­je się czy­jeś zdro­wie bez prze­rwy za po­mo­cą „in­te­li­gent­ne­go” ubra­nia – nie moż­na tego ro­bić. Dla­te­go na po­trze­by BIO­TEK­SU zbu­do­wa­no no­wa­tor­skie sen­so­ry, któ­re są zdol­ne od­wró­cić prze­pro­wa­dzo­ne re­ak­cje i co też waż­ne – da­wać wia­ry­god­ne wy­ni­ki w przy­pad­ku, gdy uży­ta do ba­dań prób­ka jest na­praw­dę nie­wiel­ka.

Dla­te­go w ra­mach pro­gra­mu BIO­TEX stwo­rzo­no też coś w ro­dza­ju mi­kro­pom­py, któ­ra zbie­ra czą­stecz­ki potu z cia­ła czło­wie­ka i prze­no­si je da­lej, do ob­sza­ru, gdzie znaj­du­ją się czuj­ni­ki, któ­re prze­pro­wa­dza­ją sto­sow­ne ana­li­zy. Na ra­zie te no­wa­tor­skie wy­na­laz­ki zo­sta­ły wy­ko­rzy­sta­ne do te­stów na oso­bach oty­łych, cu­krzy­kach oraz spor­tow­cach, da­jąc za każ­dym ra­zem wia­ry­god­ne wy­ni­ki.